Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng phương pháp thảo luận nhóm trong tiết dạy bộ môn Lịch sử Lớp 7 ở Trường THCS

quá trình học sinh làm việc, giáo viên phải theo dõi từng nhóm ,có sự giúp đỡ, hướng dẫn kịp thời, đảm bảo tất cả học sinh đều làm việc 
Trong mỗi nhóm cần có sự phân công ràng nhiệm vụ cụ thể trong đó đề cao vai trò hợp tác 
Cần tạo không khí thi đua giữa các nhóm để khuyến khích học tập 
Giáo viên nên nhận xét ngắn gọn về tình hình làm việc của các nhóm để kịp thời động viên, khuyến khích các nhóm thảo luận tốt hơn và rút kinh nghiệm các nhóm làm việc chưa tốt 
4.Các phương pháp, biện pháp tiến hành thực nghiệm đề tài có hiệu quả là:
a/ Về chuẩn bị dụng cụ để hoạt động nhóm :
- Theo tôi đặc thù các lớp 7 ở trường Trung học cơ sở Thụy Lâm thì mỗi lớp có 16 bàn nên chia thành 4 nhóm (để tránh di chuyển nhiều tốn thời gian và ồn ào mất trật tự, chỉ 2 bàn quay mặt lại là được).
- Mỗi nhóm phải có 2 bảng phụ, kích thước không nhỏ và cũng không quá to, quy định cỡ 50cm x 70cm là vừa + bút lông xóa được, 1 cây màu đỏ và 1 cây màu xanh hoặc đen. Nếu vùng khó khăn giáo viên có thể làm bảng phụ bằng giấy A4 và bút chì màu
- Giáo viên phân nhóm và có nhóm trưởng, nhóm phó, thư kí (phòng khi nhóm trưởng vắng) để điều hành chung và chuẩn bị dụng cụ cho tốt.
b/ Về phương pháp cách thức hoạt động :
* Về phía giáo viên.
- Chọn nội dung hoạt động nhóm thường là nội dung có nhiều ý, nội dung trọng tâm, có tính tư duy học sinh trung bình và yếu khó giải quyết.
- Xây dựng trong giáo án hệ thống câu hỏi, tình huống vấn đề phải cụ thể rõ ràng có dàn ý hệ thống chi tiết, giúp Hs dễ biết cách thức nhanh chóng và có hệ thống (vì thời gian có hạn).
- GV nên cho HS về nhà xem trước, phân tích, tìm hiểu là toàn bài học mới, nhưng để chuẩn bị thì có thể cho 2 ª3 nội dung và có thể 2 nhóm hoặc 3 nhóm chuẩn bị một nội dung không nên đưa ra nhiều nội dung thảo luận quá (4) hoặc ít quá (1) nên chọn sao cho hợp lí tùy nội dung và thời gian trong tiết dạy.
* Về phía học sinh :
- Phải chuẩn bị nội dung trước ở nhà
- Khi đến lớp có lệnh thảo luận phải nhanh chóng vào vị trí, phải biết dựa vào SGK, kiến thức cũ đã học, lược đồ, biểu đồ, bài tập, câu hỏi để bàn bạc thảo luận.
- Nhóm trưởng phải tôn trọng tất cả các ý kiến của các thành viên trong nhóm, phải làm sao ( giảng giải, phân tích) cho các bạn trung bình, yếu trong nhóm hiểu được vấn đề và có thể thay mặt nhóm lên trình bày trước lớp.
- HS thảo luận nhỏ đủ nghe trong nhóm, không cãi và ồn ào, đi lại trong lớp, khi có hiệu lệnh hết thời gian thảo luận nhanh chóng quay về vị trí và tiếp tục chú ý theo dõi để tiếp thu kiến thức hoặc bổ sung thêm ý kiến
-Trước khi thảo luận nhóm về một vấn đề (một nội dung cần phân tích,giải thích) nên cho mỗi cá nhân trong nhóm tự ghi ý kiến riêng vào phiếu học tập (hoặc giấy nháp riêng) rồi đưa ra thảo luận thống nhất ý kiến đúng.
IV/ KẾT QUẢ
1. Các giáo án soạn giảng theo đề tài và có áp dụng biện pháp thực hiện thử nghiệm
Ví dụ 1 : PHẦN MỘT: KHÁI QUÁT LỊCH SỬ THẾ GIỚI TRUNG ĐẠI.
Tiết 1: BÀI 1: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI PHONG KIẾN Ở CHÂU ÂU
 Sau khi dạy hết phần 1 hoạt động cả lớp đến phần 2 giáo viên cho học sinh hoạt động nhóm như sau :
Mục 2 : Lãnh địa phong kiến.
Chia lớp thành 4 nhóm (mỗi nhóm 4 bàn) – Thời gian 03 phút
* Nhóm 1 + 2 :
H:Quan sát H1 sgk, thảo luận nhóm theo câu hỏi.
? Em hãy miêu tả và nhận xét về lãnh địa phong kiến H1 sgk.
* Nhóm 3 + 4 :
H:Quan sát H1 sgk, thảo luận nhóm theo câu hỏi.
? Đặc trưng kinh tế lãnh địa là gì?
? Em có nhận xét gì về đời sống của lãnh chúa và nông nô trong lãnh địa?
Ví dụ 2 : TIẾT 5 - BÀI 4 - TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN
phần 6:Văn hoá, khoa học, kĩ thuật Trung Quốc thời phong kiến.
Sau đó chia cả lớp thành 8 nhóm mỗi nhóm 2 bàn – Thời gian 05 phút
* Nhóm 1,2,3,4 
H:Quan sát H10 sgk
? Em có nhận xét gì về tài năng và sự sáng tạo của người Trung Quốc qua hoa văn trên sản phẩm gốm sứ?
* Nhóm 5,6,7,8
? Em hãy trình bày hiểu biết của em về khoa học- kĩ thuật của Trung Quốc phong kiến?
Ví dụ 3: TIẾT 7- BÀI 6. CÁC QUỐC GIA PHONG KIẾN ĐÔNG NAM Á.
1.Sự hình thành các vương quốc ở Đông Nam á.
HS trao đổi theo cặp 02 người – Thời gian 02 phút
Điều kiện tự nhiên các quốc gia Đông Nam Á có thuận lợi và khó khăn gìđối với phát triển nông nghiệp?
Ví dụ 4 : TIẾT 12 : BÀI 9: NƯỚC ĐẠI CỒ VIỆT THỜI ĐINH- TIỀN LÊ
I : TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ- QUÂN SỰ
2.Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê.
Cho cả lớp thảo luận theo 08 nhóm(02 bàn 1 nhóm) – Thời gian 05 phút
 * Nhóm 1,2
Nhà Lê được thành lập trong hoàn cảnh nào?
* Nhóm 3,4
Vì sao Lê Hoàn được suy tôn lên làm vua? 
* Nhóm 5,6 
Việc Thái Hậu Dương Vân Nga khoác áo ngự bào cho Lê Hoàn nói lên điều gì?
 * Nhóm 7,8
Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy triều đình trung ương thời Tiền Lê?
Ví dụ 5 : TIẾT 14 : BÀI 10 : NHÀ LÝ ĐẨY MẠNH CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC
2.Luật pháp và quân đội.
*Chia lớp thành 04 nhóm– Thời gian 03 phút
 *Nhóm 1,2
Em có nhận xét về quân đội thời Lý?
*Nhóm 3,4
Để xây dựng khối đoàn kết dân tộc nhà Lý có chủ trương gì?
Ví dụ 6 : Tiết 32 BÀI ÔN TẬP
*Chia lớp thành 04 nhóm: – Thời gian 10 phút
Lập bảng thống kê :các triều đại phong kiến từ thế kỉ X-XIV, thời gian, các cuộc kháng chiến chống xâm lược, các thành tựu văn hoá, khoa học của các triều đại đó, gương tiêu biểu.
	- Các nhóm lên báo cáo kết quả vào khổ giấy A0
	- HS nhận xét
	- GV: đánh giá, chốt kiến thức
Ví dụ 7 : 
Tiết 45 Bài 21 
ÔN TẬP CHƯƠNG IV
 *Chia lớp thành 04 nhóm: – Thời gian 06 phút
*Nhóm 1,2
So sánh sự giống và khác nhau giữa hai tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê và Lí-Trần
*Nhóm 3,4 
Cách đào tạo, tuyển dụng quan lại thời Lê và thời Lí-Trần có gì khác nhau?
Ví dụ 8 : 
Tiết 53 Bài 25
PHONG TRÀO TÂY SƠN.
II. TÂY SƠN LẬT ĐỔ CHÍNH QUYỀN HỌ NGUYỄN VÀ ĐÁNH TAN QUÂN XÂM LƯỢC XIÊM
2.Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút.
*Cho cả lớp thảo luận theo 08 nhóm(02 bàn 1 nhóm) – Thời gian 03 phút
*Nhóm 1,2, 3,4 
Vì sao Nguyễn Huệ chọn khúc sông này làm trận địa mai phục tiêu diệt giặc?.
* Nhóm 5,6,7,8
Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút có ý nghĩa lịch sử như thế nào?
Ví dụ 9 : 
Tiết 54 Bài 25
PHONG TRÀO TÂY SƠN.
 III. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh.
2. Nguyễn Hữu Chỉnh mưu phản - Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà.
*Cho cả lớp thảo luận theo 02 nhóm(08 bàn 1 nhóm) – Thời gian 03 phút
* Nhóm 1 
Vì sao Nguyễn Huệ thu phục lại Bắc Hà mà không giao cho vua Lê ?
* Nhóm 2 
Việc lật đổ chính quyền Trịnh, Lê có ý nghĩa gì?
Ví dụ 10: 
Tiết 56 Bài 26
QUANG TRUNG XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC.
1.Phục hồi kinh tế, xây dựng văn hoá dân tộc.
*HS trao đổi theo cặp 02 người– Thời gian 02 phút
Những việc làm của Quang Trung có tác dụng gì?
* Các bước thảo luận nhóm khi tiến hành giảng dạy các giáo án trên của các giáo viên khi bàn bạc và rút ra những đặc điểm chung là:
Giáo viên phải chọn nội dung thảo luận, ghi lên bảng phụ
Phân nhóm và quy định nội dung cho từng nhóm hoạt động
Lắng nghe và gợi ý cho học sinh
Động viên, khích lệ các nhóm còn yếu, chưa mạnh dạn
Quy định thời gian thảo luận
Tất cả các đối tượng học sinh đều tham gia bàn bạc và đóng góp ý kiến
-Thư kí nhóm ghi nội dung đã thống nhất vào bảng phụ
-Các đối tượng còn lại trong nhóm ghi nội dung đã thống nhất vào phiếu học tập( hoặc vở ghi)
Cử một đại diện của nhóm lên thuyết minh phần nội dung thảo luận của nhóm( bất kì một học sinh nào không nhất thiết phải cử học sinh khá, giỏi. Vì đây là nội dung cả nhóm đã thống nhất)
Giáo viên cho các nhóm khác góp ý bổ sung nội dung của nhóm vừa trình bày cho đầy đủ
Giáo viên nhận xét và cho học sinh chỉnh sửa những nội dung còn thiếu sót
2 . Những kinh nghiêm sau một năm học thể hiện chuyên đề “áp dụng phương pháp thảo luận nhóm có hiệu quả trong tiết dạy”
a- Ưu điểm :
*. Giáo viên : Chuẩn bị tốt nội dung các câu hỏi thảo luận cho học sinh rất rõ ràng, ngắn gọn và đúng trọng tâm bài học. Vì thời gian có hạn, đối với những tiết dạy có nhiều đòi hỏi sự hoạt động tập thể thì giáo viên phân nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm. Câu hỏi thảo luận được ghi cụ thể trên bảng phụ kể cả phân công nhóm đã giúp học sinh nắm được yêu cầu làm việc của mình mà không nhầm lẫn.
*. Học sinh : Chuẩn bị đồ dùng học hoạt động nhóm, phân công cụ thể người viết bảng, nhóm trưởng điều hành. Học sinh đã quen cách hoạt động nên làm việc rất nhanh, trình bày bảng phụ đủ, ngắn gọn hình thành cho các em tính dạn dĩ khi đứng trước tập thể trình bày kết quả. Qua các tiết làm việc như vậy giúp các em có thói quen làm việc tập thể, mạnh dạn đưa ra ý kiến cá nhân, khả năng nhận xét, đánh giá về kết quả làm việc của nhóm bạn để tự rút ra bài học. Từ đó, học sinh có hứng thú hơn trong học tập, kiến thức các em tự tìm ra sẽ được khắc sâu thêm.
b - Khuyết điểm :
*. Giáo viên : Chưa thống nhất, qui định rõ thời gian trên bảng phụ ghi câu hỏi cho một hoạt động nên học sinh còn thiếu kĩ năng. Phân bố thời gian cho từng ý trong nội dung cần làm. Khi giáo viên gõ hiệu lệnh thì nhiều nhóm còn lúng túng vì chưa hoàn thành đáp án của mình
- Lúc gọi đại diện nhóm lên trình bày đa số giáo viên gọi các học sinh khá, giỏi hoặc nhóm trưởng lên, những em còn lại khi giáo viên gọi lên thì nhút nhát, không thể trình bày rõ trước lớp được.
- Có những tiết dạy, giáo viên nêu quá nhiều nội dung thảo luận mà không lựa chọn những nội dung trọng tâm của bài, làm mất nhiều thời gian
 *.Học sinh : Vẫn còn nhiều em chưa mạnh dạn đóng góp ý kiến, đùn đẩy trách nhiệm cho nhóm trưởng trình bày.
- Thống nhất các bước tiến hành :
+ Ghi rõ các câu hỏi dành cho từng nhóm trên bảng phụ có cả thời gian hoạt động.
+ Trong thời gian các nhóm làm việc giáo viên báo quát lớp, khảo sát các nhóm, nhắc nhở những học sinh chưa tập trung.
+ Ra hiệu lệnh kết thúc hoạt động thì một trong các nhóm có cùng nội dung sẽ lên trình bày kết quả. Giáo viên gọi bất kì 1 học sinh nào trong nhóm, nhất là những học sinh ít hoạt động để rèn cho các em thói quen trình bày trước lớp. Các nhóm còn lại sẽ bổ sung những gì chưa hoàn chỉnh. Sau đó giáo viên chuẩn xác kiến thức rồi nhận xét, đánh giá. Nếu nhóm nào hoạt động tốt, đồng bộ có thể ghi điểm và tuyên dương trước lớp nhằm khích lệ các em,thu hút các em vào hoạt động nhóm.
3 . Kết quả đạt được sau một năm thực hiện sáng kiến:
 a. Học sinh:
- Học sinh : khoảng 80% học sinh trung bình, yếu đã biết cách thảo luận, mạnh dạn đóng góp ý kiến, nắm được nội dung cần học ở lớp cũng như nội dung cần luyện tập ở nhà. Một số học sinh khá giỏi hiểu bài ngay tại lớp
- Học sinh thói quen soạn trước những nội dung cần thảo luận ở nhà trước khi đến lớp( kể cả bài tập và câu hỏi từ dễ đến khó ở sách giáo khoa và cả sách bài tập
- Khoảng 65% có khả năng trình bày, diễn đạt kiến thức trước cả lớp, giúp phong trào học tập của các em tích cực chủ động, phát biểu sôi nổi trong tiết học. Tái hiện kiến thức nhanh và nhớ kiến thức được lâu.
b. Giáo viên:
- Giáo viên chuẩn bị soạn giảng một cách chu đáo, logic được nội dung kiến thức giữa tiết trước và tiết sau với hệ thống câu hỏi và dàn ý tối ưu trong phần thảo luận. Hình thành được bài giảng một cách chủ động, phù hợp với nội dung của kiểu bài lên lớp theo phương pháp dạy học mới.
- Tiết kiệm được thời gian trong một tiết giảng 45 phút giáo viên không phải làm việc nhiều chủ yếu hướng dẫn học sinh chủ động bàn bạc thảo luận phát huy tính chủ động, tự lập , khai thác và hoàn thành kiến thức trong bài.
- Sáng kiến không những sử dụng trong những bộ môn mà còn phổ biến rộng ra ở các bộ môn khác 
- Sáng kiến được áp dụng liên tục trong tất cả các tiết dạy, có phổ biến dạy thực nghiệm ở tất cả các giáo viên và rút kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy , sau mỗi đợt thi đua.
- Các tiết dạy áp dụng đề tài sáng kiến thời gian đầu thường không kịp giờ( Vì kĩ năng chuẩn bị bài ở nhà của học sinh cũng như phương pháp thảo luận chưa khoa học). Đến nay thì hầu hết các học sinh đã có thói quen và làm việc khoa học, rút ngắn được thời gian so với lúc đầu.
4 . Hạn chế : - Giáo viên cần phải có biện pháp kiểm tra bài soạn ở nhà của học sinh một cách thường xuyên, tránh không để cho các em chép bài của nhau mà phải bàn bạc thảo luận và thống nhất với nhau để hiểu nội dung của bài.
 	- Một số giáo viên chưa quản lí tốt thời gian học sinh thảo luận, nên chưa khích lệ được việc học sinh tự đưa ra ý kiến, quan điểm của mình về một vấn đề lịch sưr cần quan tâm
	- Một số học sinh chưa có ý thức cao vẫn còn lợi dung thời gian thảo luận để làm việc riêng gây ảnh hưởng đến các học sinh khác và một số em khác còn nhút nhát ,chưa mạnh dạn nên mặc dù có ý kiến và nắm được vấn đề. Đặc biệt là những lớp có tỉ lệ học sinh dân tộc thiểu số cao .
C.KẾT LUẬN 
- Vận dụng phương pháp thảo luận trong dạy học các bộ môn ở trường THCS nhằm phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh trong học tập Để nâng cao hiệu quả của phương pháp dạy học tích cực, giáo viên cần hiểu rõ ý nghĩa, yêu cầu và các đặc điểm cơ bản của mỗi phương pháp. Đặc biệt là biết vận dụng các phương pháp một cách sáng tạo vào bài giảng để phù hợp với đối tượng và điều kiện dạy học cụ thể
 - Phương pháp thảo luận nhóm có thể vận dung cho tất cả các môn học ở trường THCS cung như đối với tất cả các cấp học, tùy theo bộ môn của mình mà giáo viên có thể áp dụng những phương pháp khác nhau.
Do thời gian có hạn, nên tôi chỉ đưa ra một số kinh nghiệm về phương pháp thảo luận trong dạy học ở một số bài. Nếu có điều kiện tôi xin được trình bày tiếp, tôi hy vọng đề tài này sẽ giúp ít được phần nào cho giáo viên giảng dạy môn lịch sử ở trường trung học cơ sở, phần nào giảm bớt khó khăn khi hướng dẫn học sinh thảo luận trong dạy học. Mặt khác, khi viết đề tài này, tôi cũng khó tránh khỏi những sai sót, rất mong được sự tham gia đóng góp ý kiến trao đổi kinh nghiệm của các đồng chí giảng dạy bộ môn, các đồng nghiệp để đề tài này được hoàn thiện tốt hơn, có hiệu quả cao hơn khi áp dụng vào thực tế giảng dạy
D . PHẦN KIẾN NGHỊ : Để dạy học ở trường THCS có hiệu quả tốt,đặc biệt là khi áp dụng phương pháp thảo luận trong dạy học tôi có một số đề xuất sau :
Giáo viên phải kiên trì đầu tư nhiều tâm – sức vào các vấn đề , vận dụng sáng tao các phương pháp dạy và phương pháp thảo luận nhóm để thu hút học sinh vào bài giảng của mình 
Nhà trường nên động viên, khích lệ việc thực hiện thảo luận nhóm ở tất cả các bộ môn, nếu chỉ thực hiện ở bộ môn lịch sử thì rất khó khăn
Phòng giáo dục cần đánh giá đúng năng lực của giáo viên để có những biện pháp động viên, khích lệ kịp thời, tránh việc nhìn nhận sai,cào bằng trong đánh giá
Ngành giáo dục cần phải đầu tư thiết bị dạy và học cho tương xứng với yêu cầu giáo dục hiện tại góp phân tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ giảng dạy của mình . 
Hội đồng khoa học nhà trường
 Ngày 01 tháng 2 năm 2018
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1/ Phương pháp dạy học lịch sử , NXB Đại học Sư phạm Hà Nội 
2/ Tư duy học sinh tập 1 ,NXB Giáo dục ,Hà Nội
3/ Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại ,NXB Giáo dục ,Hà Nội 1999
4/ Sách giáo viên ,sách hướng dẫn lịch sử 7 
5/ Việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông ,Tạp chí Giáo dục , số 198 ,kì 2-tháng 9/2008, số 222 ,kì 2-tháng 9/2009,số 255 ,kì 1-tháng 2/2011
6/Chuẩn kiến thức- kĩ năng,Giáo dục kĩ năng sống.NXB Giáo dục Việt Nam