Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Lãng Ngâm

iệt Nam ta có một nền văn hoá, một bề dày lịch sử lâu đời. Từ khi các vua Hùng dựng nước cho đến những năm tháng đấu tranh giữ nước và xây dựng Tổ quốc.
 Vì vậy, mục đích lớn nhất của tôi trong giai đoạn này, là việc phát huy tính tích cực của học sinh trong việc học tập tất cả các môn học nói chung và phân môn Lịch sử ở lớp 4 nói riêng là một phần trong việc đổi mới phương pháp dạy học. Góp phần giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học. 
 Nhưng trên thực tế hiện nay nhiều học sinh trong lớp tôi không hào hứng với việc học Lịch sử. Học sinh học Lịch sử tiếp thu bài một cách thụ động, không biết được các sự kiện lịch sử, vì đã diễn ra cách các em rất xa, nên hầu như các em thường ghi nhớ máy móc. Chính điều đó nó đã tạo cho các em thói quen lười tư duy. 
 Với vai trò là giáo viên trực tiếp giảng dạy bản thân tôi luôn chú trọng vào chất lượng giáo dục của nhà trường nói chung và lớp tôi chủ nhiệm nói riêng, quan tâm đến chất lượng học tập của mỗi học sinh. Luôn học hỏi đồng nghiệp rút kinh nghiệm trong công tác giảng dạy nhằm tìm ra những phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh của lớp mình theo hướng tích cực. Nhằm tạo cho việc học tập của học sinh trở nên lý thú, gắn bó với thực tiễn. Để phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo, thay đổi thói quen học tập thụ động, ghi nhớ máy móc.
Đây cũng là một trong những nhiệm vụ hàng đầu mà tôi đề ra đầu mỗi năm học.
Vì những lí do trên, tôi mạnh dạn lựa chọn biện pháp “Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học Lãng Ngâm” nhằm chia sẻ những hiểu biết và kinh nghiệm mà bản thân có được từ những năm dạy vừa qua.
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.Thực trạng công tác dạy và học
a) Ưu điểm:
-Đối với GV: Có trình độ chuyên môn . Nhiệt huyết với nghề và bản thân tôi luôn tự học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ tìm ra những phương pháp dạy học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trình độ học sinh lớp tôi . Áp dụng các biện pháp dạy học linh hoạt, UDCNTT trong dạy học .
 - Đối với học sinh: HS ngoan , lễ phép kính trọng thầy cô, ham học hỏi có ý thức tự giác trong học tập .
b) Hạn chế.
-Với giáo viên: Do còn trẻ nên kinh nghiệm còn ít .
-Với học sinh: Học sinh học môn Lịch sử tiếp thu bài một cách thụ động, không biết được các sự kiện lịch sử vì đã diễn ra cách các em rất xa, nên hầu như các em thường ghi nhớ máy móc. Chính điều đó nó đã tạo cho các em thói quen lười tư duy. 
*Nguyên nhân hạn chế:
 - HS chưa hứng thú , dẫn đến chán học và lười tư duy.
2. Biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy
 Để nâng cao hiệu quả dạy học phân môn Lịch sử lớp 4, tôi đã tiến hành một số biện pháp nhằm thay đổi cách dạy, cách học Lịch sử, hình thành cho học sinh một số kĩ năng khi học Lịch sử. Đồng thời giúp giáo viên dạy bộ môn này hiệu quả hơn.
 * Biện pháp 1: Tổ chức các Trò chơi lịch sử .
 * Biện pháp 2: Ứng dụng công nghệ thông tin vào tiết dạy
 * Biện pháp 3: Sử dụng sơ đồ tư duy
a. Biện pháp 1 : Tổ chức các Trò chơi lịch sử .
 Đối với học sinh Tiểu học, vui chơi vẫn là nhân tố quan trọng trong hoạt động của học sinh. Với nhiều cách chơi khác nhau sẽ giúp học sinh “học mà chơi, chơi mà học”. Học sinh thêm hứng thú học tập và tiếp thu bài tốt hơn. Vì thế cùng với các phương pháp khác, trò chơi học tập là phương pháp nhằm tích cực hoá đối tượng học sinh. Trò chơi sẽ làm thay đổi không khí học tập của lớp làm cho không khí trở nên sôi nổi, thoải mái hơn. Học sinh sẽ thấy vui hơn . Bên cạnh đó, trò chơi học tập còn tạo cho các em khả năng quan sát tốt, khả năng thuyết trình, tinh thần đoàn kết, giao lưu trong tổ lớp tạo tính chủ động, tự tin, mạnh dạn cho các em. Mặt khác trò chơi học tập là con đường thuận lợi để học sinh khắc sâu kiến thức khi học. Tôi thường sử dụng một số trò chơi sau;
- Trò chơi: Giải ô chữ Lịch sử.	
 - Trò chơi: Giải mật mã lịch sử
 - Trò chơi: Ghi nhớ Lịch sử.
 - Trò chơi: Sưu tầm và thuyết minh những hình ảnh lịch sử
 b. Biện pháp 2: Ứng dụng công nghệ thông tin vào tiết dạy.
 Hiện nay, việc sử dụng giáo án điện tử, cùng với các phương tiện hiện đại như máy chiếu rất phổ biến, góp phần quan trọng tạo nên thành công rất lớn của tiết học. Vì vậy, phim tư liệu, lời nói ghi âm, tranh ảnh sưu tầm, minh họa tôi lồng ghép vào giáo án điện tử giúp học sinh hào hứng với tiết học. Các em được nghe, được nhìn, được xem lại những thước phim tư liệu quý giá mà giáo viên không thể diễn đạt hết bằng lời điều này gây hứng thú học tập ở các em.Tôi thường sử dụng phần mềm sau: Phần mềm PowerPoint.
 c. Biện pháp 3: Sử dụng sơ đồ tư duy (SĐTD).
 Hiện nay công nghệ thông tin đã được áp dụng trong nhiều bài dạy Lịch sử, ngoài sử dụng nhiều tranh ảnh, bản đồ, lược đồ, làm cho giờ học thêm sinh động, phong phú, hiệu quả dạy học được nâng lên nhưng không phải lúc nào cũng có thể áp dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là ở những lớp học chưa được trang bị những phương tiện cần thiết để sử dụng các phương tiện nghe nhìn. Qua áp dụng phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy, tôi thấy rằng việc vận dụng vào dạy học Lịch sử lớp 4 là rất cần thiết và có hiệu quả tốt. Bên cạnh việc học sinh hiểu và ghi nhớ bài học tốt hơn, việc vận dụng SĐTD vào dạy học Lịch sử lớp 4 còn rèn luyện cho các em kĩ năng làm việc cũng như sắp xếp cuộc sống một cách khoa học hơn, tập luyện sự kiên trì và phát triển trí tưởng tượng, sáng tạo hiệu quả. 
 Sử dụng SĐTD trong việc dạy kiến thức mới. Có thể tóm tắt một số hoạt động dạy học trên lớp với SĐTD trong việc dạy kiến thức mới .
- Áp dụng sơ đồ tư duy cho dạy bài mới 
- Áp dụng sơ đồ tư duy để kiểm tra bài cũ
- Áp dụng sơ đồ tư duy để dạy bài ôn tập kiến thức
* Trong các biện pháp trên không có biện pháp nào là vạn năng nên trong quá trình giảng dạy tôi luôn kết hợp các phương pháp ,biện pháp dạy học linh hoạt cụ thể ở các dạng bài : 
- Loại bài về các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến. 
- Loại bài về thành tựu xây dựng đất nước.
- Hoạt động của nhân vật lịch sử.
- Tình hình kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội.
 - Các bài ôn tập, tổng kết.
3.Thực nghiệm sư phạm
 a) Mô tả cách thức thực hiện 
 Tôi luôn xác định muốn các em học tốt phân môn Lịch sử thì giáo viên phải là người yêu thích phân môn Lịch sử, phải tự trang bị cho mình kho tàng kiến thức về lịch sử. Bởi vậy tôi luôn tìm đọc tài liệu trên mạng Internet để hiểu biết hơn về lịch sử dân tộc cũng như thế giới. Giáo viên có yêu lịch sử thì mới có thể truyền được tình yêu đó cho các em học sinh của mình bởi vì ở cấp tiểu học các em xem cô giáo của mình như là thần tượng để các em hướng đến. 
-Với biện pháp 1 ví dụ khi tôi dạy bài 17 “Nhà Hậu Lê và việc quản lí đất nước” tôi cho học sinh chơi trò chơi.Qua đó thấy được hiệu quả thu được sau giờ học rất tốt, các em hứng thú và hiểu kiến thức trọng tâm của bài.
- Sử dụng kênh hình hiệu quả kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin vào bài dạy đó chính là biện pháp 2 mà tôi đã từng áp dụng.
 Ví dụ : Khi dạy đến bài “Quang Trung đại phá quân Thanh” tôi cho học sinh quan sát lược đồ trận chiến qua máy chiếu cùng với các hiệu ứng , từ đó học sinh biết cách trình bày theo ý hiểu của mình về diễn biến của trận đấu. 
 Hay khi học đến bài “ Văn học thời Hậu Lê” tôi cho học sinh quan sát Văn Miếu Quốc Tử Giám và tấm bia tiến sĩ để các em khắc sâu hơn kiến thức và hiểu được Văn Miếu có từ bao giờ? Gắn với sự kiện lịch sử nào.
 Hoặc khi học đến bài “Văn học và khoa học thời Hậu Lê” tôi giới thiệu cho các em chân dung Nguyễn Trãi để các em biết được Nguyễn Trãi là một trong những tác giả có nhiều tác phẩm nổi tiếng trong thời kì đó.
-Với biện pháp 3 tôi đã áp dụng khi học bài mới hay kiểm tra bài cũ thậm chí là tóm tắt kiến thức ôn tập.
 b) Kết quả đạt được
 Năm học 2019-2020 tôi được phân công dạy 4 lớp tôi có 35 HS. Trong quá trình giảng dạy nhiều năm ở khối lớp này, tôi nhận thấy việc đổi mới phương pháp dạy học vẫn tiếp tục và thu được nhiều kết quả đáng kể. Cụ thể qua các đợt kiểm tra định kì.
 Khảo sát chất lượng thăm dò mức độ hứng thú học tập phân môn Lịch sử
Xếp loại
Lớp 4 năm học 2019-2020 (35 học sinh)
Lớp 4 năm học 2020-2021 (39 học sinh)
Đầu năm
Cuối năm
Đầu năm
Cuối năm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Chưa hứng thú
20
57,1
2
5,7
15
38,5
0

Hứng thú
8
22,9
20
57,1
14
35,9
15
38,5
Rất hứng thú
7
20
13
37,2
10
25,6
24
61,5
 
Khảo sát xếp loại chất lượng
Xếp loại
Lớp 4 năm học 2019-2020 (35 học sinh)
Lớp 4 năm học 2020-2021 (39 học sinh)
Đầu năm
Cuối năm
Đầu năm
Cuối năm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
HTT
21
60
23
65,7
26
66,7
33
84,6
HT
14
40
12
34,3
13
33,3
6
15,4
CHT
0

0

0

0

 
 c) Điều chỉnh bổ sung sau thực nghiệm
 Sau khi áp dụng các biện pháp trên vào quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy cần phải bổ sung thêm biện pháp nữa đó là tổ chức cho các em tham gia các buổi học tập ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm hay những hoạt động về nguồn đến những khu di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, các bảo tàng lịch sử để các em có sự hình dung tưởng tượng về sự kiện lịch sử hay nhân vật lịch sử qua lời cô hướng dẫn viên hay lời cô giáo để từ đó các em thêm hiểu về cội nguồn của mình và thêm yêu lịch sử nước mình cũng như yêu môn Lịch sử hơn.
4. Kết luận
 Như vậy, để dạy học tốt phân môn lịch sử Lịch sử ở Tiểu học người giáo viên cần biết đa dạng hoá các hình thức tổ chức dạy học. Xác định được đúng vị trí, mục tiêu chuẩn kiến thức và kỹ năng, nội dung kiến thức cơ bản và trọng tâm của bài dạy. Dạy học đúng đặc trưng bộ môn, phân loại đúng các dạng bài, vận dụng linh hoạt các hình thức dạy học sao cho phù hợp với tâm sinh lý của học sinh cũng như thực tế của lớp học. Để làm được điều đó, đòi hỏi mỗi giáo viên phải không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn, biết cập nhật thông tin thực tế để đưa vào bài học tạo sự gần gũi, gắn bó với các em, tiếp thu bài tốt hơn. Một điều quan trọng nhất đó là mỗi giáo viên phải có nhiệt huyết với nghề. Vì vậy, để có được kết quả trên, tôi đã tích cực nghiên cứu, đưa ra các phương pháp dạy học phù hợp với từng loại bài nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh. Từ đó chất lượng dạy học được nâng dần lên, tạo ra niềm say mê, hứng thú học tập môn Lịch sử của học sinh. Rèn luyện các kĩ năng nhận thức cho học sinh mô tả, tưòng thuật, nhận xét, đánh giá, so sánh, tổng hợp, liên hệ biết vận dụng thực tế cuộc sống.
 Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi để nâng cao chất lượng dạy - học phân môn Lịch sử lớp 4 ở trường Tiểu học. Hi vọng rằng, kinh nghiệm này cũng sẽ có tác dụng tích cực đối với các bạn đồng nghiệp, đặc biệt là các giáo viên trực tiếp dạy lớp 4. Những thành quả trên đã chứng minh một điều: Con đường tôi đi là đúng đắn và tôi sẽ không dừng lại ở đó mà còn phải cố gắng phấn đấu hơn nữa để duy trì và phát huy những kết quả đạt được trên con đường giáo dục lâu dài của mình.
5. Kiến nghị, đề xuất
a) Đối với tổ chuyên môn.
- Tổ chức sinh hoạt chuyên môn để trao đổi học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp.
b) Đối với Ban giám hiệu nhà trường
- Đề nghị nhà trường trang bị thêm đồ dùng dạy học (tranh ảnh, lược đồ, biểu đồ...) để phục vụ cho công tác dạy học tốt hơn. Mua thêm các tài liệu tham khảo để bổ sung kiến thức bài học được phong phú hơn.
- Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu Lịch sử địa phương, danh nhân, sự kiện lịch sử.
- Tổ chức các sân chơi bổ ích như “Rung chuông vàng”, Theo dòng lịch sử, Nhà sử học nhỏ tuổi ... để các em vừa chơi mà vừa học.
- Vào những ngày 22 tháng 12 nhà trường nên mời các nhân chứng lịch sử để kể chuyện, ôn lại truyền thống của dân tộc để giúp các em hiểu hơn về lịch sử, có như vậy các em mới yêu mến, tự hào về cha ông về lịch sử dân tộc mình. 
c) Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo
- Tiếp tục tổ chức các chuyên đề tập huấn, sinh hoạt chuyên môn để chúng tôi học hỏi, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau.
PHẦN III: MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
 Sau khi tôi áp dụng các biện pháp vào từng bài học cụ thể, thì các em học sinh đã hào hứng học bộ môn này hơn. Các em không còn thụ động tiếp thu kiến thức nữa mà chủ động tìm tòi khám phá, chia sẻ trong nhóm để tìm ra kiến thức mới của bài và ghi nhớ bài rất khoa học. Cụ thể các em nhóm trưởng đã biết chỉ đạo nhóm mình và bước đầu biết lập sơ đồ tư duy trong việc tìm hiểu bài và hào hứng khi được chơi trò chơi cũng như quan sát trên màn hình máy chiếu khơi gợi khả năng tư duy của các em.
-Minh chứng cho biện pháp 1,2 có kèm theo hình ảnh trên powerpoint 
-Minh chứng cho biện pháp 3 là một số phiếu hoạt động nhóm trong việc lập sơ dồ tư duy.
PHẦN IV: CAM KẾT
 Đây chính là biện pháp của tôi đã rút ra được sau nhiều năm công tác, tôi đã áp dụng cụ thể với học sinh lớp tôi. Tôi cam kết không sao chép hay vi phạm bản quyền,
 Trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong quá trình nghiên cứu và thực hiện tại đơn vị. Trong quá trình nghiên cứu không tránh khỏi những thiếu xót, rất mong nhận được sự đóng góp chân tình của các thành viên trong Hội đồng Ban giám khảo để biện pháp này được hoàn thiện hơn góp phần thực hiện có hiệu quả cao trong thời gian tiếp theo.
 Tôi xin chân trọng cảm ơn!
 Lãng Ngâm, ngày 16 tháng 10 năm 2020

GIÁO VIÊN
(Ký và ghi rõ họ tên)
Nguyễn Thị Phương Anh

Đánh giá, nhận xét của tổ/ nhóm chuyên môn
.
.
.
..
.
..
TỔ NHÓM TRƯỞNG CHUYÊN MÔN
(Ký và ghi rõ họ tên)
Đánh giá nhận xét của đơn vị
..
..
..
.
..
..
 HIỆU TRƯỞNG
(Ký và đóng dấu)
MỤC LỤC
 Tiêu đề
Trang
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
2
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
3
1.Thực trạng công tác dạy và học /công tác chủ nhiệm
3
Ưu điểm
3
Hạn chế và nguyên nhân hạn chế
3
2. Biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy/công tác chủ nhiệm
4
Biện pháp 1
4
b. Biện pháp 2
5
Biện pháp 3
5
3. Thực nghiệm sư phạm
6
Mô tả cách thức thực hiện 
6
Kết quả đạt được
7
Điều chỉnh, bổ sung sau thực nghiệm
8
4. Kết luận
8
5. Kiến nghị, đề xuất
9
Đối với tổ/nhóm chuyên môn
9
Đối với Ban giàm hiệu nhà trường
9
PHẦN III. MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
9
PHẦN IV: CAM KẾT
10

Kiến thức lịch sử ở tiểu học không được trình bày theo một hệ thống chặt chẽ mà chỉ chọn ra những sự kiện, hiện tượng nhân vật lịch sử tiêu biểu cho một giai đoạn lịch sủ nhất định đưa vào chương trình phân môn lịch sử.
Tuy vậy, những kiến thức trong phân môn lịch sử vẫn đảm bảo tính hệ thống và tính logic của lịch sử ở mức độ thích hợp nhất định.
Phân môn lịch sử ở lớp 4 cũng được không nằm ngoài cơ sở trên gồm 35 tiết với các dạng bài học cơ bản sau:
Dạng bài về cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước, tình hình kinh tế-văn hoá-xã hội. Ví dụ bài:Nước Văn Lang (bài 1), Nước Âu Lạc (bài 2), Nhà Hậu Lê và việc tổ chức , quản lí đất nước(bài 17), Nhà Nguyễn thành lập (bài 27)
Dạng bài về khởi nghĩa, kháng chiến, chiến tranh. Ví dụ bài: Khởi nghĩa Hai Bà Trưng (bài 4), Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô quyền lãnh đạo (bài 5),Cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược lần thứ nhất (bài 8), Cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược lần thứ hai ( bài 11), Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên ( bài 14), Trịnh- Nguyễn phân tranh ( bài 21)
Dạng bài về nhân vật lịch sử.Ví dụ bài: Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân (bài 7)
Dạng bài về kiến trúc , nghệ thuật. Ví dụ bài: Chùa thời Lí ( bài 10), Kinh thành Huế ( bài 28 )
- Dạng bài tổng kết ôn tập