Sáng kiến kinh nghiệm Bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn Lịch sử

học, trình bày mạch lạc, đúng trọng tâm vấn đề đặt ra.
+Trong quá trình làm đề, ra đề: giáo viên nên đổi mới cách ra đề giành cho mỗi đối tượng học sinh. Đặc biệt đối với học sinh khá, giỏi nên có những câu hỏi đòi hỏi trình độ tư duy khái quát, phân tích, tổng hợp, để từ đó phân loại học sinh và có kế hoạch bồi dưỡng.( vận dụng cách kiểm tra đánh giá theo phương pháp mới: Nhận biết, thông hiểu, vận dụng)
+Phát hiện học sinh giỏi: thông qua các hoạt động ngoại khóa, qua sự giới thiệu của giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, phân công giáo viên bộ môn theo dõi, giúp đỡ, tiến hành bồi dưỡng ở trên lớp trong những giờ dạy chính khoá.
+Thực hiện lộ trình: Phát hiện ở khối 6 (bồi dưỡng trong lớp trên giờ chính khoá), tập trung theo đội tuyển ở khối 7,tiếp tục nâng cao ở đội tuyển khối 8,và tập trung chuyên sâu ở khối 9 để tham gia dự thi học sinh giỏi huyện, tỉnh.
 	2. Những điều kiện cần thiết cho giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử:
* Phòng học bồi dưỡng: 
+ Trong điều kịên CSVC thiếu thốn như hiện nay; nhà trường cố gắng ưu tiên cho công tác bồi dưỡng. 
+ Lớp bồi dưỡng có số lượng học sinh ít từ 6 đến 2 em; có thể bố trí cho các em trong không gian sư phạm tốt nhất.
* Tài liệu học tập:
+ Cung cấp tài liệu cho 4 khối: Khối 6, khối 7, khối 8, khối 9.
 * Khối 6: Sách giáo khoa 6 ; Hướng dẫn trả lời câu hỏi và BT lịch sử THCS 6.
 * Khối 7: Sách giáo khoa 7; Hướng dẫn trả lời câu hỏi và BT lịch sử THCS 7; Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập Lịch sử 7; Tư liệu Lịch sử 7; Hướng dẫn học và ôn tập Lịch sử 7; BT Lịch sử 7;Hướng dẫn trả lời câu hỏi và BT trong SGKLịch sử 7.
 * Khối 8: Sách giáo khoa 8; Câu hỏi và hướng dẫn trả lời lịch sử THCS 8; Ôn tập và kiểm tra Lịch sử 8 THCS; Hướng dẫn trả lời câu hỏi và BT lịch sử THCS 8; Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm và tự luận Lịch sử 8.
 * Khối 9: Sách giáo khoa 9; Câu hỏi và hướng dẫn trả lời lịch sử THCS 9; Hệ thống câu hỏi trắc nghiệm và tự luận Lịch sử 9; Tài liệu hướng dẫn ôn thi THCS; Ôn tập và BDHSG Lịch sử 9.
+ Tất cả những tài liệu này giáo viên bồi dưỡng nên lựa chọn những kiến thức cần thiết, để soạn và làm đề cho học sinh học. Hoặc cho HS mượn những sách tham khảo có liên quan đến những kiến thức mà giáo viên bồi dưỡng đã cung cấp, để học.
* Giáo viên bồi dưỡng: 
+ Phải không ngừng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ; bên cạnh những yếu tố nhiệt tình,có tinh thần trách nhiệm, cần thêm sự say mê bồi dưỡng; thay đổi cách dạy; đề tài mới lạ, phải tạo ra và giữ cho được sự hấp dẫn cần có để thu hút học sinh.
+ Mấu chốt của công tác bồi dưỡng giỏi, là làm thế nào để học sinh thích tìm đến, tự mình tìm đến, tự mình bày tỏ ý kiến của bản thân đối với những vấn đề giáo viên cung cấp.
+ Giáo viên cần lựa chọn đối tượng học sinh khá, giỏi, có kiến thức bộ môn, yêu thích môn học, có tính năng chuyên cần, kiến thức rộng, thích học hỏi, chữ viết đẹp.
+ Lên kế hoạch bồi dưỡng chu đáo, cẩn thận ,chi tiết cho từng buổi dạy
+ Không ngừng học hỏi kinh nghiệm đồng nghiệp, đọc tài liệu tham khảo, nghiên cứu để xác định đúng trọng tâm kiến thức, đầu tư bài dạy chất lượng.
+ Trong giảng dạy tạo không khí nhẹ nhàng, thân thiện, kết hợp đa dạng hóa các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phong phú phát huy tối đa tư duy sáng tạo và độc lập suy nghĩ của học sinh.
+ Luôn quan tâm , động viên khích lệ học sinh, tạo thói quen và rèn luyện phương pháp tự học, tự nghiên cứu đặc biệt là các tài liệu tham khảo liên quan đến nội dung bài học
 3. Quá trình bồi dưỡng của giáo viên
 + Giáo viên giải đề của các năm trước, vì bản thân tôi nghĩ rằng trong các đề đó sẽ có 1 hoặc 2 câu cho lại ở những năm sau.
 Ví dụ: * Đề thi HSG cấp Huyện năm học 2009-2010
	I. Phần lịch sử thế giới:
	1/ Kinh tế nước Mĩ phát triển như thế nào trong những thập niên đầu của thế kỉ XX( giai đoạn 1923-1929) ? (3 điểm)
	2/ Em hiểu thế nào là “ Chiến tranh lạnh” và hậu quả của nó?(3 điểm)
	* Đề thi HSG cấp Huyện năm học 2010-2011
	I. Phần lịch sử thế giới:
	1/ Trình bày các sự kiện cơ bản của Công Xã Pa-ri theo mẫu?phân tích ý nghĩa và bài học của Công Xã Pa-ri ? (4điểm)
	2/ Em hiểu thế nào là “ Chiến tranh lạnh” và hậu quả của nó?(4 điểm)
Thật vậy ta thấy đề thi HSG cấp Huyện năm học 2009-2010 với đề thi HSG cấp Huyện năm học 2010-2011, phần lịch sử thế giới có câu thứ hai giống nhau.
 + Soạn bài theo từng khối, rồi photo cho học sinh học, nhưng phải có sự chọn lọc kiến thức, không phải nhồi nhét, giúp các em ham thích và không chán học, như thế chất lượng sẽ cao hơn.
 + Cần phải giải các câu hỏi khó trong SGK dựa vào “Câu hỏi và hướng dẫn trả lời lịch sử THCS” ở các khối 6,7,8,9.
 + Cho học sinh học trước chương trình lớp 6,7,8 và 17 tuần đầu lớp 9 cấp THCS ở vòng huyện, sau khi có kết quả được đi thi vòng Tỉnh thì tiếp tục học chương trình lớp 6,7,8 và 25 tuần đầu lớp 9 cấp THCS .
 + Để học sinh không ngại nhiều kiến thức, tôi cho các em học trước tiên, chương trình lớp 8 chủ yếu phần lịch sử Việt Nam và 17 tuần đầu lớp 9. Vì những năm tôi tham gia công tác BDHSG, kinh nghiêm cho thấy, đề thi các năm thường tập trung vào lớp 8 và lớp 9, (điểm số từ 12 đến 14 ) còn đề ra cho lớp 6 chỉ 1 câu (3 điểm) và 1câu lớp7 (3 điểm) 
 + Sau khi đã xác định học phần nào trước, phần nào sau, nên lưu ý học xong một phần là lập tức tôi cho kiểm tra kiến thức các em. Vì lịch sử quá nhiều sự kiện, việc học thuộc từng phần sẽ làm cho các em nhớ các sự kiện một cách rõ nét hơn và dễ phân biệt kiến thức ấy nằm trong khối lớp nào. 
Ví dụ: * Đề thi môn Lịch sử, ngày 28/3/2010
Câu 1: Tại sao sử cũ gọi lịch sử nước ta từ năm 178 TCN đến thế kỉ X là thời Bắc thuộc? Chính sách cai trị đối với dân ta trong thời Bắc thuộc như thế nào? Chính sách thâm hiểm nhất của chúng là gì?
Câu 2: Nêu nội dung chính của bộ luật Hồng Đức. Bộ luật này ra đời vào thời nào?
Câu 3: Tại sao nói từ năm 1858 đến năm 1884 là quá trình triều đình Huế đi từ đầu hàng từng bước đến đầu hàng toàn bộ trước quân xâm lược?
Câu 4: Trình bày hoàn cảnh ra đời và mục tiêu hoạt động của tổ chức ASEAN?
 Với 4 câu hỏi trên các em dễ dàng nhận biết ngay là kiến thức nằm trong chương trình lớp 6(câu 1), lớp 7 (câu 2), lớp 8(câu 3), lớp 9(câu 4), theo cách học của giáo viên bồi dưỡng hướng dẫn 
 + Hình thức ra đề kiểm tra đa dạng, phong phú có phân tích, nhận xét, đánh giá, so sánh, trình bày.Đặc biệt khi ra đề tôi thường đưa các câu hỏi của những năm trước vào, để các em dễ nhận biết, và làm bài được tốt hơn cho các vòng thi sắp tới
	V/ Hiệu quả áp dụng
- Do những năm qua công tác bồi dưỡng học sinh giỏi chưa có sự quan tâm đặc biệt của ban giám hiệu nhà trường , của các bậc phụ huynh học sinh, kể cả giáo viên bồi dưỡng cũng cho rằng: làm công tác này để cho có, chứ cũng không cần đậu cao, chỉ đạt giải khuyến khích là được.Có như thế, cuối năm học những giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi mới đạt: “ Lao động tiên tiến” hay “Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở”
Chính vì vậy công tác bồi dưỡng học sinh giỏi những năm trước đây, kết quả không như mong đợi.
Số liệu học sinh giỏi cấp Huyện và Tỉnh môn Lịch sử
Năm học
Số HSG
vòng Huyện
Số HSG
vòng Tỉnh
2001- 2002
2002- 2003
2003 - 2004
2005 – 2006
0 giải
0 giải
1 giải (KK)
2 giải (KK)
0 giải
0 giải
0 giải
0 giải
Do đó khi làm đề tài này, bản thân tôi nhận thấy, là một giáo viên muốn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, không chỉ đơn thuần làm công tác giảng day trên lớp, mà còn tham gia các hoạt động do nhà trường tổ chức, kể cả công tác bồi dưỡng cũng phải đạt kết quả tốt, vì nó góp một phần không nhỏ vào thành tích của trường, của bản thân, nên mỗi giáo viên chúng ta phải thật sự nổ lực, có tinh thần trách nhiệm cao
Kết quả bồi dưỡng học sinh giỏi những năm sau này có thay đổi rõ nét hơn:
Số liệu học sinh giỏi cấp Huyện và Tỉnh môn Lịch sử
Năm học
Số HSG
vòng Huyện
Số HSG
vòng Tỉnh
2006 – 2007
2007 – 2008
2008 – 2009
2009 – 2010
2010 – 2011
1 giải (KK )
1 giải (KK )– 1giải (III)
2 giải (I )– 2 giải (II)
2 giải (III)
1 giải (KK )

1 giải (III)
2 giải (III)
2 giải (III)
0 đạt giải
C. KẾT LUẬN
 	I/ Ý nghĩa
Vì vậy việc đào tạo bồi dưỡng nhân tài là nhiệm vụ của toàn xã hội, song trách nhiệm trực tiếp là những người làm công tác giáo dục. Bởi vậy nghị quyết trung ương 2 khóa VIII đã khẳng định “ Nguồn lực con người là yếu tố cơ bản của sự phát triển kinh tế-xã hội” thì mỗi nhà quản lý giáo dục phải biết vận dụng sự hiểu biết, phát huy khả năng vào chỉ đạo công tác BDHSG ở đơn vị mình.
Không những thế công tác bồi dưỡng học sinh giỏi có tầm quan trọng và ý nghĩa hết sức to lớn, nó trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về thiên nhiên, về con người và xã hội loài người, về quá trình dựng nước và giữ nước của ông cha ta, biết được những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc ta qua các thời kì .Giúp cho các em kĩ năng biết phân tích, đánh giá, so sánh, nhận xét những vấn đề và những sự kiện lịch sử một cách thuần thục. Ngoài ra nó còn giúp các em tư duy tốt và làm việc có khoa học hơn, đó là cơ sở cho sự phát triển con người mới năng động, sáng tạo.
Riêng đối với giáo viên bồi dưỡng sẽ nâng cao tay nghề, có tầm hiểu biết rộng về lịch sử dân tộc cũng như lịch sử thế giới, từ đó tự hào về lịch sử dân tộc mình, cố gắng phấn đấu đưa nước ta sánh vai với các nước trên thế giới, góp phần quan trọng vào Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nhằm đưa nước ta thành nước có dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, con đường duy nhất mà Đảng ta, nhân dân ta đang thực hiện. 
Trong các bài giảng của chủ tịch Hồ Chí Minh ở lớp học chính trị (nhằm mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho nước ta) tại Quảng Châu, Trung Quốc (1925 – 1927) có nhấn mạnh : “...Đem lịch sử cách mệnh các nước làm gương cho chúng ta soi...Đem phong trào thế giới nói cho đồng bào ta rõ” (Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 2, Sđd, trang 262). Qua lời của cụ Hồ, chúng ta thấy rõ việc học tập Lịch sử nhân loại giúp cho người dân Việt Nam hiểu rõ và đúng hơn về lịch sử chính dân tộc mình, hiểu hơn về những cống hiến của dân tộc mình đối với sự phát triển của nhân loại, những sự kiện, những nhân vật, những quốc gia tác động, ảnh hưởng đến thắng lợi của cách mạng Việt Nam, đến tiến trình phát triển của lịch sử Việt Nam, tiếp thu một cách “chọn lọc” những giá trị tinh hoa nhân loại, những bài học kinh nghiệm trong các cuộc đấu tranh cách mạng, công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của các quốc gia trên thế giới.
 	Mặt khác, học tập, nghiên cứu Lịch sử nhân loại giúp chúng ta “biết” và “tường” quá trình phát triển xã hội loài người, một qúa trình đa dạng phức tạp, đầy mâu thuẩn và hợp quy luật. Trên cơ sở sự hiểu biết kiến thức lịch sử, là nền tảng của khoa học để giải thích những chuyển biến, biến động to lớn, phức tạp, diễn ra trong những thập niên cuối của thế kỉ XX, góp phần khắc phục những nghi vấn, xoá tan những hoang mang, dao động và nâng cao lòng tin vào tiền đố tất thắng của lịch sử, trên cơ sở đó “đập tan” những luận điệu xuyên tạc - phản động - giả dối của bè lũ chống phá cách mạng, chống phá xã hội chủ nghĩa.
II/ Khả năng áp dụng
Qua thực tế giảng dạy, ôn luyện học sinh giỏi nhiều năm tôi nhận thấy, nếu giáo viên chỉ giảng dạy phương pháp truyền thống, áp đặt sẽ gây cho học sinh cảm giác thụ động, nhàm chán. Hơn nữa bộ môn lịch sử kiến thức quá nhiều so với các môn học khác (phải học thuộc kiến thức cả bốn khối: 6,7,8,9 ) nên các em rất ngán ngại , vì vậy việc phát triển và bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử gặp không ít khó khăn.
Đặc biệt với bộ môn lịch sử, giáo viên bồi dưỡng cần chọn những em chăm học, cần cù, siêng năng, có như thế mới đạt được kết quả cao trong các kì thi học sinh giỏi. Nhưng thông thường những học sinh này lại không chọn môn học bài như: Lịch sử, Địa lý, mà chỉ chọn những môn không phải học bài như: Toán, Lý, Hóa hoặc môn Tiếng Anh. 
Bản thân tôi nhận thấy muốn cho học sinh hứng thú và ham thích học môn lịch sử, người giáo viên phải tạo cho các em có một tư tưởng thoải mái, không bị đè nặng bởi những kiến thức lịch sử. Cho các em biết rằng ôn luyện không phải học thuộc cả bốn khối:6,7,8,9 của chương trình lịch sử, mà giáo viên bồi dưỡng nên chọn ra những kiến thức nào cần học và không cần phải học, có như thế các em mới không ngán ngại mà tự tin để bồi dưỡng môn lịch sử. 
Nhờ vậy mà trong những năm qua học sinh tôi liên tiếp đạt kết quả cao, vòng huyện cũng như vòng tỉnh , và trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tôi luôn gặp thuận lợi. Nên tôi nhận thấy việc phát triển và bồi dưỡng học sinh giỏi môn lịch sử không khó khăn lắm.
Quá trình thực hiện phương pháp là bản thân đã đúc rút từ kinh nghiệm trong thực tế giảng dạy. Mong muốn góp một phần tiếng nói chung vào quá trình đổi mới môn học để học sinh hiểu rõ và thông suốt các sự kiện lịch sử một cách hoàn thiện hơn.
III/ Bài học kinh nghiệm
1. Cần nâng cao nhận thức cho giáo viên, học sinh, phụ huynh về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi.
2. Các điều kiện cần và đủ cho bồi dưỡng học sinh giỏi: Chọn đội ngũ giáo viên giỏi, nhiệt tình, say mê; phát hiện, tuyển chọn học sinh năng khiếu phải có niềm hứng thú, đam mê và chịu khó, chủ động, sáng tạo; tổ bộ môn phải chung tay giúp sức; nhà trường, phụ huynh học sinh hỗ trợ kinh phí.
3. Xây dựng được kế hoạch tổ chức bồi dưỡng trong năm học; có lộ trình cho công tác bồi dưỡng toàn cấp học: Phát hiện năng khiếu, giáo viên bồi dưỡng trong giờ chính khoá trên lớp → tập trung bồi dưỡng ở các bộ môn lớp 7→ nâng cao ở lớp 8→ chuyên sâu lớp 9 để dự thi.
4. Học sinh được chọn để bồi dưỡng phải có chữ viết đẹp, sạch, cách trình bày rõ ràng mạch lạc.
5. Giáo viên bồi dưỡng phải giải tất cả các đề thi học sinh giỏi của những năm học trước cho học sinh học và phải biết nhạy bén về cách ra đề ở các năm.
6. Trong quá trình dạy bồi dưỡng, giáo viên cho các em làm các bài kiểm tra dưới dạng một đề thi thật sự, (có thời gian và cấu trúc đề thi) giống như các vòng thi mà nhà trường, huyện và tỉnh tổ chức hàng năm.
7. Khi ôn luyện giáo viên nên ôn chương trình của từng khối(Khối 6,7,8,9) rồi từng chương và cần ôn sâu những phần trọng tâm. 
8. Có chế độ ưu tiên khuyến khích trong quá trình ôn luyện, tạo nên sự thi đua lành mạnh cho học sinh.
9. Xây dựng ngân hàng đề, luôn tạo nên sự bất ngờ hứng thú, ham tìm hiểu trong mỗi câu hỏi, mỗi giờ kiểm tra.
10. Sử dụng đa dạng phương pháp trong một buổi ôn luyện, tạo nên sự thoải mái trong học tập của các em.
IV/ Đề xuất, kiến nghị
* Với phòng giáo dục: Nên mở các chuyên đề BDHSG để giáo viên có thể giao lưu học hỏi lẫn nhau.
* Với nhà trường: Để động viên khuyến khích cho giáo viên bồi dưỡng, nhà trường cần có chế độ thỏa đáng cho giáo viên.
* TÀI LIỆU THAM KHẢO
 1. Chỉ thị nghị quyết 2 khóaVIII: BCH trung ương Đảng cộng sản Việt Nam ( Nhà xuất bản chính trị quốc gia Hà Nội)
 2. Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường THCS ( Tài liệu tập huấn)
 3. Cẩm nang nâng cao năng lực va phẩm chất đội ngũ giáo viên ( Nhà xuất bản lý luận chính trị)
 4. Đề thi HSG các năm: 
*Đề thi HSG cấp Huyện năm học 2009-2010
	*Đề thi HSG cấp Huyện năm học 2010-2011
*Đề thi, thi HSG cấp Tỉnh ngày 28/3/2010