Sáng kiến kinh nghiệm Các hình thức kiểm tra đánh giá thường xuyên nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT
Trong thời đại công nghệ 4.0 như hiện nay, việc dạy học nhằm phát huy năng lực và phẩm chất của người học là nhiệm vụ cấp thiết. Xuất phát từ thực tế đó, các môn học đã có những thay đổi phương pháp với mục tiêu hướng đến sự phát triển người học đáp ứng yêu cầu của thời đại mới.
Bộ môn Lịch sử là bộ môn quan trọng trong hệ thống giáo dục. Bản chất của lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ mà con người nhận thức được. Lịch sử chính là chỗ dựa vững chắc cho hiện tại và là cơ sở để hướng tới tương lai. Trước sự phát triển của khoa học công nghệ như vũ bão hiện nay việc nhận thức lịch sử cần thiết hơn bao giờ hết. Bởi lẽ, nếu thiếu đi lịch sử sẽ không có một cái nhìn toàn diện về sự phát triển của nhân loại. Do đó, việc dạy và học như thế nào để giúp người học nhận thức được tầm quan trọng của lịch sử là điều rất được quan tâm.
Từ kết quả các kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông trong những năm qua đã cho thấy phổ điểm lịch sử luôn đứng ở vị trí thấp nhất trong các môn học. Dư luận có nhiều ý kiến trái chiều, có ý kiến cho rằng do chương trình sách giáo khoa quá nặng, ý kiến khác lại đổ lỗi cho người dạy, người học, cách ra đề…Nhưng tất cả vẫn chưa có những câu trả lời thật xác đáng là vì sao điểm thi môn Lịch sử vẫn thấp và vì sao đa phần học sinh không thích học, ngại học lịch sử.
Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Các hình thức kiểm tra đánh giá thường xuyên nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trong dạy học Lịch sử ở trường THPT

. Huỳnh Văn Sơn, Nguyễn Kim Hồng, Nguyễn Thị Diễm My (2018), Phương pháp dạy học phát triển năng lực học sinh trung học phổ thông, Nxb Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh. 9. Nghiêm Đình Vỳ (2018), Dạy học phát triển năng lực môn Lịch sử THPT, Nxb Đại học Sư phạm. 10. Nguyễn Thanh Nga (chủ biên)- 2020, Dạy học tích hợp phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn cho học sinh trung học, Nxb Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh. 11. Phan Ngọc Liên (2003), Phương pháp dạy học Lịch sử, NXB GD. 12. Phạm Hồng Tung (chủ biên) – 2019, Hướng dẫn dạy học môn Lịch sử theo chương trình giáo dục phổ thông mới, Nxb Đại học Sư phạm. 13. Lịch sử 10, 11, 12. Sách giáo viên (Bộ GD&ĐT – NXB Giáo dục) 14. Tài liệu bồi dưỡng về kỹ năng sống, giáo dục môi trường và các vấn đề xã hội, Hà Nội - 2015. PHỤ LỤC 1 KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG NHẬN THỨC CỦA GIÁO VIÊN VỀ SỬ DỤNG CÁC HÌNH THỨC KTĐGTX TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THPT Mức độ nhận thức và nguyên nhân Số giáo viên Tỉ lệ % A. Mức độ nhận thức Rất quan trọng Quan trọng Không quan trọng 13 2 0 86,7 13,3 0 B. Các nguyên nhân - Tạo hứng thú học tập của học sinh - Phát huy tính sáng tạo, chủ động của học sinh - Đảm bảo mục tiêu dạy học - Phải mất nhiều thời gian chuẩn bị - HS được phát triển các năng lực, phẩm chất 15 15 12 8 15 100 100 80 53,3 100 PHỤ LỤC 2 PHIẾU ĐIỀU TRA TRƯỚC KHI SỬ DỤNG CÁC HÌNH THỨC KTĐG TX TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ (DÙNG CHO GV) Để thực hiện thành công đề tài “Các hình thức kiểm tra đánh giá thường xuyên nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT” tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ của quý thầy (cô). Thầy (cô) vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng cách đánh dấu X vào ô thầy (cô)lựa chọn. Họ và tên GVTrường Câu 1: Thầy (cô) đánh giá như thế nào về sử dụng các hình thức KTĐGTX trong dạy học Lịch sử? Rất quan trọng Quan trọng Không quan trọng Ý kiến khác:.. Câu 2: Thầy (cô) có thường xuyên sử dụng đa dạng các hình thức KTĐGTX trong dạy học Lịch sử không? Thường xuyên Thỉnh thoảng Không sử dụng Câu 3: Khi vận dụng các hình thức KTĐGTX vào dạy học LS thầy (cô) đánh giá như thế nào về ưu điểm của PP này? Tạo hứng thú học tập của học sinh Phát huy tính sáng tạo, chủ động của học sinh Đảm bảo mục tiêu dạy học Phải mất nhiều thời gian chuẩn bị HS được phát triển các năng lực, phẩm chất Câu 4: Theo thầy(cô) những khó khăn mà GV thường gặp khi KTĐGTX bằng nhiều hình thức là (thầy- cô có thể lựa chọn nhiều phương án) Mất thời gian, chuẩn bị công phu. Khó đảm bảo tiến độ giờ học Lúng túng về quy trình thực hiện HS không hợp tác Ý kiến khác.. PHIẾU ĐIỀU TRA (DÙNG CHO HỌC SINH) Để thực hiện thành công đề tài “Các hình thức kiểm tra đánh giá thường xuyên nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT” tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ của em. Em vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng cách đánh dấu X vào ô mà em lựa chọn. Họ và tên.Lớp:.Trường:. Câu 1: Em có suy nghĩ như thế nào khi được KTĐGTX bằng nhiều hình thức? Không bị áp lực khi được KTDGTX Được phát huy các năng lực, phẩm chất Được giao lưu, trao đổi, tranh luận với các bạn Hiểu và lĩnh hội kiến thức được nhiều hơn. Ý kiến khác:.. Câu 2: Em hãy đánh dấu vào ô mà em chọn với các phương pháp mà GV sử dụng trong dạy học (mỗi phương pháp chỉ được đánh một ô) TTT Các hình thức KTĐGTX Hứng thú cao Hứng thú Bình thường Không hứng thú 11 Kiểm tra miệng, vấn đáp 22 Kiểm tra viết 15 phút 33 Khai thác sơ đồ, lược đồ lịch sử 44 Sưu tầm, sử dụng các tư liệu lịch sử 55 Thuyết trình, đóng vai 66 Thảo luận, hợp tác nhóm 77 Báo cáo sản phẩm báo tường, làm video, powerpoint 88 Tổ chức trò chơi PHỤ LỤC 3 PHIẾU ĐIỀU TRA SAU KHI SỬ DỤNG CÁC HÌNH THỨC KTĐGTX TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ (DÙNG CHO GV) Để đánh giá tính khả thi đề tài “Các hình thức kiểm tra đánh giá thường xuyên nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT” tôi rất mong nhận được sự giúp đỡ của quý thầy (cô). Thầy (cô) vui lòng cho biết ý kiến của mình về một số vấn đề sau bằng cách đánh dấu X vào ô thầy (cô)lựa chọn. Họ và tên GV:Trường: Câu 1: Thầy (cô) có thái độ và đánh giá khả năng như thế nào khi không thực hiện các hình thức KTĐGTX trong dạy học Lịch sử nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh ở trường THPT? Thích Không thích Dễ thực hiện Khó thực hiện Câu 2: Thầy (cô) có thái độ và đánh giá khả năng thực hiện như thế nào sau khi áp dụng các hình thức KTĐGTX trong dạy học Lịch sử nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh ở trường THPT? Thích Không thích Dễ thực hiện Khó thực hiện Câu 3: Thầy (cô) đánh giá như thế nào về hiệu quả sau khi áp dụng các hình thức KTĐGTX trong dạy học Lịch sử nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh ở trường THPT? Có hiệu quả Hiệu quả không cao Không hiệu quả Câu 4: Thầy (cô) có yêu cầu gì sau khi áp dụng các hình thức KTĐGTX nhằm phát triển năng lực, phẩm chất học sinh ở trường THPT? Cần được sử dụng Không nên sử dụng Sử dụng linh hoạt và nhân rộng Ý kiến khác.. PHỤ LỤC 4 KẾ HOACH BÀI DẠY THỰC NGHIỆM (GV TIẾN HÀNH KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ THƯỜNG XUYÊN THÔNG QUA CÁC HOẠT ĐỘNG) CHƯƠNG 2: CÁC NƯỚC ÂU - MỸ (THẾ KỶ XIX ĐẾN ĐẦU THẾ KỶ XX) Bài 32: CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP Ở CHÂU ÂU I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức - Những tiền đề dẫn tới sự bùng nổ của cách mạng công nghiệp. - Những thành tựu quan trọng của cách mạng công nghiệp Anh trên các lĩnh vực: Phát minh máy móc, luyện kim và giao thông vận tải. - Hệ quả của Cách mạng công nghiệp về kinh tế, xã hội. 2. Năng lực - Năng lực chung: Tự học, giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, sáng tạo. - Năng lực chuyên biệt: Năng tìm hiểu, tư duy và tái hiện sự kiện lịch sử. Năng lực so sánh, phân tích, nhận xét, rút ra mối quan hệ giữa lịch sử thế giới với lịch sử dân tộc. 3. Phẩm chất - Phẩm chất: yêu nước, nhân ái, trung thực, trách nhiệm trước các vấn đề lịch sử. Trân trọng, cảm phục sự nổ lực và cố gắng không ngừng của con người để phát minh sáng chế được những phương tiện tiến bộ nhằm nâng cao NSLĐ và đời sống của con người. II.THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU. 1. Chuẩn bị của giáo viên: - Tranh ảnh về những phát minh công nghiệp trong thời kỳ này. - Tư liệu tham khảo về kinh tế, văn hóa phần lịch sử thế giới. - TVHD. - Phiếu học tâp cho học sinh: dùng để hướng dẫn học sinh trả lời các câu hỏi gợi mở, giúp học sinh tự khám phá, tìm hiểu và nhận thức lịch sử. 2. Chuẩn bị của học sinh: - SGK, các tài liệu tham khảo có liên quan. - Tư liệu về cách mạng công nghiệp châu Âu. III.TIẾN TRÌNH DẠY - HỌC * Ổn định tổ chức lớp 1. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU. a. Mục tiêu: Với việc cho học sinh xem đoạn phim tư liệu về 4 cuộc cách mạng công nghiệp, các em có thể gợi nhớ những thành tựu của cách mạng khoa học kĩ thuật có vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người. Từ đó kích thích sự tò mò, lòng khát khao mong muốn tìm hiểu những điều chưa biết ở hoạt động hình thành kiến thức mới của bài học. b. Cách thức thực hiện Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ - Giáo viên cung cấp cho học sinh đoạn phim tư liệu về cuộc cách mạng công nghiệp: - Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh: 1. Đọan phim tư liệu trên phản ánh điều gì? 2. Nêu vai trò của cách mạng khoa học kĩ thuật với cuộc sống của con người. Cho ví dụ. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Học sinh hoạt động cá nhân để tìm hiểu yêu cầu của giáo viên trong thời gian 2-3 phút Bước 3: Báo cáo, thảo luận - Giáo viên yêu cầu 2 học sinh trình bày sản phẩm, học sinh trong lớp lắng nghe và bổ sung. Bước 4: Kết luận, nhận định Mỗi học sinh có thể trình bày sản phẩm với các mức độ khác nhau, giáo viên lựa chọn 01 sản phẩm nào đó của học sinh để làm tình huống kết nối vào bài mới. * Đánh giá kết quả học tập Để trả lời câu hỏi trên, học sinh cần: - Chỉ ra được nội dung đề cập trong video là về các cuộc cách mạng công nghiệp đã và đang diễn ra: cách mạng công nghiệp 1.0, cách mạng 2.0, cách mạng 3.0, cách mạng 4.0. - Liên hệ được nội dung bài học cần tìm hiểu về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất. - GV có thể kết hợp nhận xét và cho điểm cá nhân học sinh tùy vào mức độ trả lời câu hỏi) 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1. Cách mạng công nghiệp Anh a. Mục tiêu: + Tiền đề để nước Anh tiến hành cách mạng công nghiệp đầu tiên + Những thành tựu của cách mạng công nghiệp. b. Cách thức thực hiện: Bước 1: Giáo viên trình chiếu các sản phẩm của nhóm 1,2 và nhóm 3,4 đã chuẩn bị trước. Yêu cầu học sinh các nhóm, cá nhân kết hợp sách giáo khoa, sản phẩm trình chiếu và trả lời các câu hỏi 1. Theo em để một cuộc cách mạng Công nghiệp diễn ra thì cần có những điều kiện gì? 2. Vì sao CMCN diễn ra đầu tiên ở nước Anh? 3. CMCN ở nước Anh diễn ra đầu tiên trong lĩnh vực nào? Vì sao? 4.Nêu những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp ở Anh. Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: Hs thực hiện nhiệm vụ ghi câu trả lời vào vở, tổng hợp ý kiến các thành viên trong nhóm. GV theo dõi tiến độ thực hiện nhiệm vụ và hướng dẫn cách thực hiện đối với những HS gặp khó khăn. + GV xem xét sản phẩm của HS, phát hiện, chọn ra những vấn đề chưa rõ hoặc có tình huống phát sinh để trao đổi, thảo luận trước lớp. Bước 3: HS các nhóm hoàn thành vào bảng tiêu chí đánh giá sản phẩm nhóm để đánh giá lẫn nhau TT TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ ĐIỂM TỐI ĐA ĐIỂM ĐÁNH GIÁ LƯU Ý 1 THỜI GIAN 1 2 NỘI DUNG 4 3 HÌNH THỨC 2 4 SÁNG TẠO 1 5 THUYẾT TRÌNH 1 6 TINH THẦN HỢP TÁC 1 TỔNG Bước 4: Gv trình chiếu sản phẩm và kết luận * Tiền đề: + Chính trị (giai cấp TS nắm quyền thống trị) + Kinh tế- Kĩ thuật (Nguồn vốn, thị trường, kĩ thuật) + Xã hội (Nhân công) *CMCN diễn ra đầu tiên tại Anh vì: + Anh có những điều kiện chuẩn bị cho Cách mạng công nghiệp diễn ra sớm hơn các nước khác: cách mạng TS nổ ra sớm, chính quyền do giai cấp tư sản nắm quyền. + Kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp. Anh có hệ thống thuộc địa rộng lớn, tạo điều kiện cho giai cấp tư sản tích lũy vốn để đầu tư vào công nghiệp trong nước. + Tình trạng rào đất cướp ruộng, người nông dân mất hết ruộng đất buộc họ phải đi làm thuê kiếm sống. *CMCN diễn ra đầu tiên trong ngành CN dệt (CN nhẹ) vốn ít, thu hồi nhanh. * Những thành tựu của cách mạng công nghiệp Anh Thời gian Người phát minh Tên sản phẩm Tác dụng 1764 Giêm-ha-gri-vơ máy kéo sợi Gienni Tăng năng suất kéo sợi 1769 Ác-crai-tơ máy kéo sợi chạy bằng sức nước Tạo sản phẩm chắc hơn, giảm sức lao động của con người 1779 Crôm-tơn cải tiến máy kéo sợi Tạo được sản phẩm bền và đẹp 1785 Các-rai chế tạo máy dệt chạy bằng sức nước Tăng năng suất lên gấp 40 lần 1784 Giêm Oát máy hơi nước Tăng năng suất, giải phóng sức lao động, khởi đầu quá trình CNH. 1735 Abraham Darby Phương pháp nấu than cốc Tạo được đóng góp mới cho việc luyện gang thép 1784 Lò luyện gang đầu tiên Tăng năng suất sản xuất đồ kim loại. 1814 Xtiphen Xơn Đầu máy xe lửa đầu tiên Tăng tốc độ và khối lượng vận chuyển hàng hóa Nhận xét: + Con đường dẫn đến các phát minh: Do yêu cầu ngày càng cao của kĩ thuật + Máy hơi nước là quan trọng + Chuyển lao động thủ công sang máy móc + Khởi đầu quá trình CNH + Sản phẩm sau sẽ giải quyết những hạn chế của sản phẩm và đáp ứng nhu cầu của sự phát triển trong sản xuất. * Đánh giá kết quả học tập Yêu cầu cần đạt: các nhóm phải có sản phẩm để báo cáo Giáo viên dựa vào kết quả đánh giá lẫn nhau giữa các nhóm, kết hợp với bản báo cáo của nhóm trưởng để đưa ra kết quả đánh giá chính xác, khách quan. Bảng báo cáo hoạt động của nhóm trưởng TT Họ và tên Nhiệm vụ được giao Tinh thần, thái độ Hợp tác cao Hợp tác Không hợp tác 1 2 3 4 5 Hoạt động 2. Cách mạng công nghiệp ở Pháp, Đức (Khuyến khích học sinh tự đọc) Hoạt động 3. Hệ quả của cách mạng công nghiệp a. Mục tiêu: Qua phần này học sinh cần biết được hệ quả về kinh tế - xã hội của cuộc CMCN. Những hệ quả này có ảnh hưởng như thế nào đến tình hình kinh tế - chính trị ở Châu Âu lúc bấy giờ. b. Cách thức thực hiện Bước 1- Giáo viên tổ chức trò chơi phỏng vấn truyền hình (một học sinh đóng vai là phóng viên, một học sinh đóng vai là khách mời) với nội dung hệ quả của cách mạng công nghiệp Bước 2- Học sinh hoạt động cặp đôi tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ Bước 3: Giáo viên gọi 2-3 cặp đôi lên thực hiện trò chơi, học sinh khác bổ sung Bước 4: Gv kết luận và trình chiếu sản phẩm. Ưu điểm - Về kinh tế: + Nâng cao năng suất lao động làm ra khối lượng sản phẩm lớn cho xã hội. + Thay đổi bộ mặt các nước tư bản, nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân ra đời. - Về xã hội: + Hình thành 2 giai cấp mới là: tư sản công nghiệp và vô sản công nghiệp. Hạn chế + Môi trường, tai nạn... + Mâu thuẫn xã hội ngày càng tăng lên. * Đánh giá kết quả học tập: Giáo viên cho học sinh bình chọn cặp đôi nào có màn phỏng vấn hay nhất, độc đáo nhất, đầy đủ nội dung nhất sẽ đánh giá cho điểm cao nhất. 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP a. Mục tiêu Nhằm củng cố, hệ thống hóa kiến thức mới mà học sinh đã được lĩnh hội ở các bài học trước đây. Giúp các em có tư duy tốt, có khả năng phân tích, đánh giá các sự kiện. b. Cách thức thực hiện Bước 1: Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh và theo phương thức làm việc cá nhân, trong quá trình làm việc học sinh có thể trao đổi với bạn hoặc cô giáo: - Trò chơi ghép hình ảnh của phát minh với tác giả + Máy Gien-ni + Máy hơi nước + Máy kéo sợi được cải tiến. + Máy dệt. - Thời gian 2 phút. Bước 2: Hs thực hiện nhiệm vụ trong thời gian 2-3 phút Bước 3: Báo cáo, thảo luận Bước 4: Giáo viên thảo luận, trình chiếu sản phẩm Sản phẩm + Máy Gien-ni Giêm-ha-gri-vơ + Máy hơi nước Giêm Oát + Máy kéo sợi được cải tiến. Crôm-tơn + Máy dệt. Các-rai * Đánh giá kết quả học tập: HS hoạt động cá nhân, nếu học sinh ghép đúng hình ảnh và phát minh sẽ được cho điểm tối đa. 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG a. Mục tiêu Nhằm vận dụng kiến thức mà học sinh đã được học trong bài để giải quyết các vấn đề mới trong học tập và thực tiễn về. b. Cách thức thực hiện Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: HS dựa SGK và kiến thức đã học để thảo luận theo yêu cầu của GV Ưu điểm và hạn chế của quá trình thực hiện công nghiệp hóa ở nước ta hiện nay ? Theo em phải làm gì để khắc phục những hạn chế đó? Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ trong vở bài tập về nhà Bước 3: HS báo cáo, thảo luận Bước 4: GV kết luận, nhận định Sản phẩm - Ưu điểm: + Kinh tế + Giao thông + Đời sống của con người - Hạn chế: Ô nhiễm môi trường, tai nạn, khoảng cách giàu nghèo... - Biện pháp giải quyết: Phát triển công nghiệp phải đi đôi với bảo vệ môi trường, quan tâm đến vấn đề an sinh xã hội... * Đánh giá kết quả học tập: Sản phẩm mong đợi từ học sinh: có thể là một bài thuyết trình, có thể tạo video liên hệ thực tiễn... Giáo viên sẽ căn cứ vào sản phẩm để đánh giá ở tiết học sau. Một số hình ảnh minh họa cho tiết học thực nghiệm có sử dụng các hình thức KTĐGTX
File đính kèm:
sang_kien_kinh_nghiem_cac_hinh_thuc_kiem_tra_danh_gia_thuong.docx