Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học phát triển năng lực Chuyên đề Thời bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc từ thế kỉ II TCN đến đầu thế kỉ TK X

 ngữ.
Năng lực riêng:
+ Xác định, giải quyết mối liên hệ, ảnh hưởng và tác động giữa các sự kiện lịch sử với nhau.
+ Nhận xét, đánh giá, liên hệ thực tế và rút ra bài học kinh nghiệm
CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
Giáo viên
SGK, SGV và các tư liệu có liên quan.
Lược đồ SGK.
Tài liệu minh họa khác.
Học sinh
Học bài cũ.
Tìm hiểu về thời Bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lập.
TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC
HOẠT ĐỘNG TẠO TÌNH HUỐNG HỌC TẬP/ KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu:
Với việc HS quan sát một số hình ảnh về khởi nghĩa Hai Bà Trưng, chiến thắng Bạch Đằng năm 938... các em có thể nhớ lại các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc thời Bắc thuộc. Tuy nhiên, các em chưa có thể biết đầy đủ và chi tiết các cuộc khởi nghĩa đó diễn ra như thế nào, ý nghĩa của nó đối với lịch sử dân tộc ra sao. Từ đó kích thích sự tò mò, lòng khát khao mong muốn tìm hiểu những điều chưa biết ở hoạt động hình thành kiến thức mới của bài học.
Phương thức:
- GV giao nhiệm vụ cho HS: Hãy quan sát những bức ảnh và thảo luận một số vấn đề dưới đây:
1, Ba bức ảnh trên phản ánh những sự kiện diễn ra trong thời Bắc thuộc. Nêu những hiểu biết của em về các cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc thời Bắc thuộc.
2, Tại sao Ngô Quyền có thể chiến thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938?
Gợi ý sản phẩm:
Mỗi HS có thể trình bày sản phẩm với các mức độ khác nhau, GV lựa chọn 01 sản phẩm nào đó của HS để làm tình huống kết nối vào bài mới.
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Khái quát phong trào đấu tranh từ thế kỉ I đến đầu thế kỉ X
Mục tiêu:
HS thấy được tính liên tục rộng lớn, quần chúng trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc của nhân dân ta trong các thế kỷ I – X.
Phương thức:
- GV giao nhiệm vụ cho học sinh: Hãy quan sát bảng sự kiện và đọc thông tin SGK trang 83, cho biết:
+ Các cuộc đấu tranh diễn ra trong khoảng thời gian nào?
+ Nhận xét về địa bàn?
+ Kết quả và ý nghĩa của các cuộc đấu tranh ra sao?
Trong hoạt động này GV có thể tổ chức cho HS hoạt động cá nhân sau đó trao đổi đàm thoại ở các cặp đôi hoặc nhóm để tìm hiểu.
Học sinh suy nghĩ, trao đổi thực hiện theo yêu cầu.
Trong quá trình HS làm việc, GV chú ý đến các các HS để có thể gợi ý hoặc trợ giúp HS khi các em gặp khó khăn.
GV : Gọi HS lên thuyết trình kết quả làm việc của mình
GV : Nhận xét....
Gợi ý sản phẩm:
Trong suốt 100 năm Bắc thuộc, dân Âu Lạc liên tiếp vùng dậy đấu tranh giàng độc lập dân tộc.
Các cuộc khởi nghĩa nổ ra liên tiếp, rộng lớn, nhiều cuộc khởi nghĩa có nhân dân cả ba quận tham gia.
Kết quả: Nhiều cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi lập được chính quyền tự chủ (Hai Bà Trưng, Lý Bí, Khúc Thừa Dụ).
Ý nghĩa: Thể hiện tinh thần yêu nước chống giặc ngoại xâm, ý chí tự chủ và tinh thần dân tộc của nhân dân Âu Lạc.
Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
Mục tiêu
Nắm được những nét chính về diễn biến, kết quả, ý nghĩa của một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu: Hai Bà Trưng, Lý Bí, chiến thắng Bạch Đằng (938).
Phương thức
Đọc thông tin trong sách giáo khoa trang 83,84,85,86 kết hợp quan sát các hình ảnh sau, hãy:
+ Thống kê các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu theo mẫu: Thời gian, địa bàn hoạt động, kẻ thù chính, diễn biến, ý nghĩa.
+ Giải thích vì sao cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938 giành thắng lợi?
GV tổ chức hoạt động nhóm:
Nhóm 1: Khởi nghĩa Hai Bà Trưng.
Nhóm 2: Khởi nghĩa Lí Bí và Khúc Thừa Dụ.
Nhóm 3: Chiến thắng Bạch Đằng năm 938.
Học sinh suy nghĩ, trao đổi thực hiện theo yêu cầu.
Trong quá trình HS làm việc, GV chú ý đến các các HS để có thể gợi ý hoặc trợ giúp HS khi các em gặp khó khăn.
-GV: Gọi các nhóm báo cáo sản phẩm
GV : Nhận xét sản phẩm của các nhóm .....
Gợi ý sản phẩm
Cuộc khởi
nghĩa
Thời gian
Kẻ thù
Địa bàn

Tóm tắt diễn biến

Ý nghĩa
Hai Bà Trưng
3	-
40
Nhà Đông Hán
Hát Môn Mê Linh, Cổ Loa, Luy Lâu
Tháng 3 - 40 Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa được nhân dân nhiệt liệt hưởng ứng chiếm được Cổ Loa buộc thái thú Tô Định trốn về TQ. KN thắng lợi, Trưng Trắc lên làm vua xây dựng chính quyền tự chủ.
Năm 42 Nhà Hán đưa hai vạn quân sang xâm lược. Hai Bà Trưng tổ chức kháng chiến anh dũng nhưng do chênh lệch về lực lượng, kháng chiến thất bại
Hai Bà Trưng hi sinh.
Mở đầu thời kỳ đấu tranh chống ách đô hộ của nhân dân ta thời Bắc thuộc
Khẳng định vai trò của người phụ nữ trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm
Lý Bí
542
Nhà
Lương
Long
Biên
- Năm 542 Lý Bí liên kết các
châu	thuộc	miền	Bắc	khởi
-	Đánh	dấu	ý
thức	trưởng




Tô Lịch
nghĩa. Lật đổ chế độ đô hộ.
Năm 544 Lý Bí lên ngôi lập nước Vạn Xuân.
Năm 542 nhà Lương đem quân xâm lược, Lý Bí trao binh quyền cho Triệu Quang Phục tổ chức kháng chiến ® năm 550 thăng lợi. Triệu Quang Phục lên ngôi vua.
Năm 571 Lý Phật Tử cướp ngôi.
Năm 603 nhà Tùy xâm lược,
nước Vạn Xuân thất bại.
thành	của	dân tộc
Khúc Thừa Dụ
905
Đườn g
Tống Bình
Năm 905 Khúc Thừa Dụ được nhân dân ủng hộ đánh chiếm Tống Bình, dành quyền tự chut (giành chức Tiết độ sứ).
Năm 907 Khúc Hạo xây dựng chính quyền độc lập tự chủ.
Lật đổ ách đô hộ của nhà Đường. giành độc lập tự chủ.
Đánh dấu thắng lợi căn bản trong cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân ta thời Bắc
thuộc.
Ngô Quyền
938
Nam Hán
Sông Bạch Đằng
- Năm 938 quân Năm Hán xâm lược nước ta, Ngô Quyền lãnh đạo nhân dân giết chết tên phản tặc Kiều Công Tiễn (cầu viện
Nam Hán) và tổ chức đánh
Bảo vệ vững chắc nền độc lập tự chủ của đất nước.
Mở ra một thời





quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, đập tan âm mưu xâm lược của nhà Nam Hán.
đại mới thời đại độc lập tự chủ lâu dài cho dân tộc.
- Kết thúc vĩnh viễn 1 nghìn năm đô hộ của phong kiến
phương Bắc.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Mục tiêu:Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức về các cuộc đấu tranh giành độc lập thời Bắc thuộc.
Phương thức:
-GV giao nhiệm vụ cho HS và cho làm việc cá nhân và hoạt động nhóm, trong quá trình làm việc HS có thể trao đổi với bạn hoặc thầy, cô giáo:
Câu hỏi trắc nghiệm:
Câu 1. Cuộc khởi nghĩa nào dưới đây đã đánh dấu nhân dân ta bước đầu giành được quyền tự chủ?
A. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng.	B. Chiến thắng Bạch Đằng.
C. Khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ.	D. Khởi nghĩa Lý Bí.
Câu 2. Ngô Quyền có kế sách độc đáo gì để đánh bại quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938?
A. Mai phục.	B. Đóng cọc ở cửa sông.
C. Mai phục và đóng cọc ở cửa sông.	D. Kế hoãn binh.
Câu 3. Ý nghĩa lớn nhất của chiến thắng Bạch Đằng năm 938 là gì?
A. Mở ra thời đại độc lập tự chủ lâu dài của dân tộc ta.
B. Chiến thắng quân Nam Hán.
C. Vua Nam Hán phải rút quân khỏi nước ta.
D. Đập tan ý đồ xâm lược của quân Nam Hán.
Câu 4. Kể tên cuộc khởi nghĩa đầu tiên của nhân dân ta trong thời Bắc thuộc?
A. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng.	B. Khởi Khúc Thừa Dụ.
C. Chiến thắng Bạch Đằng.	D. Khởi nghĩa Lý Bí.
Câu 5. Nhậnđịnh nào dưới đây là đúng nhất về công lao của Ngô Quyền trong cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân ta thời Bắc thuộc?
A. Lãnh đạo nhân dân kháng chiến.
B. Mở ra thời kì độc lập tự chủ lâu dài.
C. Đánh bại cuộc xâm lược của quân Nam Hán.
D. Bảo vệ độc lập dân tộc.
Câu hỏi tự luận
Hãy nêu những đóng góp của Hai Bà Trưng, Lý Bí, Khúc Thừa Dụ, Ngô Quyền trong cuộc đấu tranh giành độc lập thời Bắc thuộc.?
Dự kiến sản phẩm
- Trắc nghiệm:
1.C	2.C	3.A	4.A	5.B
-Tự luận :
Đóng góp Hai Bà Trưng :
+ Là những người đầu tiên đã lãnh đạo nhân dân ta đứng lên khởi nghĩa, đã đánh đuổi được Thái thú của nhà Hán về nước, giành độc lập cho dân tộc sau hơn 2 thế kỉ bị đô hộ.
+ Đã bước đầu xây dựng một chính quyén độc lập, tự chủ, thực hiện xá thuế cho nhân dân 3 quận trong 2 năm.
+ Đã lãnh đạo nhân dân ta kháng chiến chống lại quân xâm lược của nhà Hán do Mã Viện chỉ huy.
+ Tấm gương hi sinh anh dũng của Hai Bà Trưng đã cổ vũ to lớn tinh thần yêu nước, ý chí đấu tranh của nhân dân ta.
- Lý Bí:
+ Đã lãnh đạo nhân dân ta lật đổ ách đô hộ của nhà Lương, giành lại độc lập dân tộc.
+ Đã xây dựng một nhà nước độc lập, tự chủ là nhà nước Vạn Xuân.
+ Cổ vũ tinh thần yêu nước và ý chí tự lực, tự cường của dân tộc ta.
Khúc Thừa Dụ :
+ Đã lãnh đạo nhân dân lật đổ ách thống trị của nhà Đường, căn bản kết thúc hơn 1000 năm Bắc thuộc của đất nước ta.
+ Đặt nền móng xây dựng một chính quyền độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc ta.
Ngô Quyền:
+ Đã lãnh đạo nhân dân kháng chiến chống quân Nam Hán thắng lợi. bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc.
+ Là người đã mở ra một kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc, có những đóng góp quý báu vào nghệ thuật quân sự Việt Nam
VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG
Mục tiêu:
Nhằm vận dụng kiến thức mới mà HS đã được lĩnh hội để giải quyết những vấn đề mới trong học tập và thực tiễn.
HS tự sưu tầm các hình ảnh liên quan đến các cuộc đấu tranh thời Bắc thuộc.
Phương thức:
- GV giao nhiệm vụ cho HS (học sinh có thể làm bài tập ở nhà):
Từ các cuộc khởi nghĩa thời Bắc thuộc, em hãy rút ra bài học trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc hiện nay?
“Một xin rửa sạch nước thù Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng
Ba kẻo oan ức lòng chồng Bốn xin vẻn vẹn sở công lênh này”
Bốn câu thơ trên, trích trong Thiên Nam Ngữ Lục - áng sử ca dân gian thế kỉ XVII, nói về cuộc khởi nghĩa nào trong thời kì đấu tranh chống phong kiến Bắc thuộc của nhân dân ta? Em hãy nêu hiểu biết và cảm nhận của mình về cuộc khởi nghĩa đó?
- GV đánh giá sản phẩm của HS: nhận xét, tuyên dương, khen gợi
Gợi ý sản phẩm:
Rút ra bài học: dựng nước phải đi đôi với giữ nước
Cuộc khởi nghĩa lật đổ nhà Hán đô hộ của Hai Bà Trưng là trang sử vàng chói lọi của đất nước ta vào những năm đầu Công nguyên. Sự thắng lợi này thật huy hoàng khi đế chế Hán ở Trung Quốc đang bước vào thời kỳ hưng thịnh. Cuộc khởi nghĩa vang lừng cho thấy chiến công hiển hách của những nữ tướng anh hùng dân tộc đầu tiên, những người phụ nữ tưởng chừng chân yếu tay mềm, đã đứng dậy đánh đuổi quân thù với một ý chí keo sơn son sắt và một khí thế hùng dũng sục sôi. Hai Bà Trưng hội tụ những phẩm chất quý báu bất diệt của người phụ nữ Việt Nam
Về khả năng áp dụng của sáng kiến:
Dạy học theo nghiên cứu bài họclà một nội dung quan trọng trong Đổi mới căn bản, toàn diện ngành Giáo dục được Bộ Giáo dục và Đào tạo tập huấn cho giáo viên cốt cán của các Sở Giáo dục và Sở GD Vĩnh phúc cũng đã tổ chức tập huấn cho giáo viên THPT của toàn tỉnh . Vì vậy theo ý kiến tác giả sáng kiến kinh nghiệm có khả năng áp dụng cao, qua sáng kiến “Dạy học phát triển năng lực chuyên đề Thời bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lậpdân tộc từ thế kỉ II TCN đến đầu thế kỉ TK X ” tác giả mong muốn mọi giáo viên trung học phổ thông biết được quy trình xây dựng một giáo án lịch sử dạy phát triển năng lực ,. Từ đó mỗi giáo viên có thể vận dụng vào môn học, bài soạn của mình để xây dựng được các chuyên đề lịch sử cụ thể áp dụng vào giảng dạy thực tế.
Những thông tin cần được bảo mật (nếu có)
Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến
Đối với lãnh đạo cấp cơ sở: Cần quan tâm, sát sao trước những vấn đề đổi mới của ngành giáo dục; trang bị đầy đủ các phương tiện, thiết bị, đồ dùng dạy họcđể giáo viên tích cực lĩnh hội và áp dụng những đổi mới cả về hình thức và nội dung dạy học.
Đối với giáo viên: Trước hết giáo viên cần phải nắm vững nội dung chương trình; các đơn vị kiến thức lịch sử cơ bản, nâng cao và phần liên hệ thực tế, liên
môn. Chủ động tìm hiểu và lĩnh hội những vấn đề mới nhằm đáp ứng yêu cầu về giáo dục trong tình hình mới của đất nước. Đồng thời để dạy học theo phương pháp phát triển năng lực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động, giáo viên phải có trình độ tin học nhất định.
Giáo viên cần có thời gian để soạn chuyên đề và định hướng các hoạt động.
-Đối với học sinh: Trong quá trình học tập, học sinh phải tham gia vào các hoạt động mà giáo viên tổ chức, đồng thời tự lực thực hiện các nhiệm vụ mà giáo viên đưa ra thể hiện tính sáng tạo và năng lực tư duy của bản thân. Ngoài ra học sinh cần có sự kết hợp giữa nắm vững kiến thức lí thuyết với việc thực hành, liên hệ thực tế để có thể vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có)
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả
Trên cơ sở những mục đích và nhiệm vụ đề ra, quá trình nghiên cứu đề tài đã giải quyết được những vấn đề sau:
Một là: Dạy học phát triển năng lực khác với việc dạy theo phương pháp thông thường tuy nhiên vẫn đảm bảo các chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ của chương trình và sách giáo khoa hiện hành.
Hai là: Khi hình daỵ giáo viên tạo nên một chuỗi các vấn đề học tập cần giải quyết. Khi giải quyết được nhiệm vụ học tập đó sẽ tạo tư duy loogic cho học sinh
Ba là: Nội dung của bài học giúp học sinh có những hiểu biết về những kiến thức cơ bản của chương trình, sách giáo khoa mà học sinh Trung học phổ thông cần đạt được. Từ những kiến thức đó để học sinh có thể tổng kết, hệ thống hoá kiến thức, củng cố, thực hành, rút ra quy luật và bài học lịch sử
Bốn là: Kênh hình, tư liệu tham khảo của chuyên đề góp phần tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động học tập và hình thành phát triển năng lực trong học tập.
Năm là: Nội dung chuyên đề không dừng lại ở biết mà nâng cao trình độ nhận thức. Tăng cường khả năng vận dụng vào thực tiễn cuộc sống.
Sáu là: Hoạt động học của học sinh bao gồm các hành động với tư liệu dạy học, sự trao đổi, tranh luận với nhau và sự trao đổi với giáo viên. Hành động học của học sinh với tư liệu hoạt động dạy học là sự thích ứng của học sinh với tình huống học tập đồng thời là hành động chiếm lĩnh, xây dựng tri thức cho bản thân mình. Sự trao đổi, tranh luận giữa học sinh với nhau và giữa học sinh với giáo viên nhằm tranh thủ sự hỗ trợ xã hội từ phía giáo viên và tập thể học sinh trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Thông qua các hoạt động của học sinh với tư liệu học tập và sự trao đổi đó mà giáo viên thu được những thông tin liên hệ ngược cần thiết cho sự định hướng của giáo viên đối với học sinh.
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân
“Dạy học phát triển năng lực chuyên đề Thời bắc thuộc và các cuộc đấu tranh giành độc lậpdân tộc từ thế kỉ II TCN đến đầu thế kỉ TK X ”giúp giáo viên chủ động hơn trong quá trình dạy học, phát huy khả năng sáng tạo của giáo viên khi thiết kế bài học cụ thể để phù hợp với từng đối tượng học sinh. Đồng thời nhằm dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực học sinh.
Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có)
Số TT
Tên tổ
chức/cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
1
Lớp 10A1
Trường THPT Vĩnh Yên
Môn Lịch sử
2
Lớp 10A2
Trường THPT Vĩnh Yên
Môn Lịch sử
3
Lớp 10A3
Trường THPT Vĩnh Yên
Môn Lịch sử

............., ngày.....tháng......năm......
Thủ trưởng đơn vị
(Ký tên, đóng dấu)
Vĩnh Yên, ngày 01 tháng 03 năm 2020
Tác giả sáng kiến (Ký, ghi rõ họ tên) Đào Thị Huệ