Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học theo nhóm trong giờ bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử lớp 12 THPT, góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn của bộ môn Lịch sử
Bồi dưỡng học sinh giỏi, chăm lo cho chất lượng mũi nhọn được xem là nhiệm vụ, trọng trách nhưng đó cũng là niềm tự hào mãnh liệt của những người đứng trên bục giảng. Kết quả học sinh giỏi là một trong những tiêu chí quan trọng hàng đầu để xếp hạng các trường THPT qua hàng năm. Đối với học sinh, các em được tiến gần hơn với mục tiêu thực hiện ước mơ con ngoan, trò giỏi và định hướng nghề nghiệp cho tương lai. Cha ông ta từng nói: “Hiền tài là nguyên khí của nhà nước, nguyên khí mạnh thì trị đạo mới thịnh”, vì vậy đây là cơ sở quan trọng để ngành giáo dục phát hiện, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Đồng thời qua công tác bồi dưỡng học sinh giỏi mà các trường, sở, ngành phát hiện, ghi nhận và tôn vinh những nhà giáo có những đóng góp vào sự nghiệp giáo dục nước nhà. Thực tế trong những năm qua ở các trường phổ thông đã quan tâm, đầu tư nhiều vào công tác mũi nhọn tuy nhiên kết quả còn quá khiêm tốn, chưa ổn định và chưa có sự đột phá, trong đó có môn Lịch sử. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên song trong đó nguyên nhân chính là do phương pháp học tập.
22 trang
04/11/2025
150
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học theo nhóm trong giờ bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử lớp 12 THPT, góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn của bộ môn Lịch sử", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học theo nhóm trong giờ bồi dưỡng học sinh giỏi Lịch sử lớp 12 THPT, góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn của bộ môn Lịch sử
ế giới. 2.3.4.Một số điểm cần chú ý khi xác định kiến thức tổ chức dạy học theo nhóm Thứ nhất, kiến thức được lựa chọn để tổ chức DHTN phải dựa trên cơ sở nội dung chương trình, sách giáo khoa phải xuất phát từ mục tiêu giáo dưỡng, giáo dục và phát triển của từng chương, bài cụ thể. Ví như, đối với Bài 1: Sự hình thành trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới hai (1945 -1949) lớp 12 (chương trình cơ bản) thì những nội dung mà giáo viên lựa chọn để tổ chức DHTN phải nhằm đạt được mục tiêu sau đây: - Nhận thức được toàn cảnh thế giới sau chiến tranh thế giới thứ hai với đặc trưng lớn là thế giới chia làm hai phe TBCN do hai siêu cường Mĩ và Xô đứng đầu mỗi phe. Đặc trưng lớn đó đã trở thành nhân tố chủ yếu chi phối nền chính trị thế giới và quan hệ quốc tế trong hầu như nửa sau thế kỷ XX. - Biết nhận định, đánh giá những vấn đề lớn của lịch sử thế giới. - Rèn luyện các phương pháp tự học, tự nghiên cứu, khai thác các nguồn tài liệu. - Nhận thức được chính từ đặc trưng đó nên ngay sau chiến tranh thế giới thứ hai tình hình thế giới căng thẳng. Quan hệ giữa hai phe trở nên đối đầu quyết liệt. - Hiểu được những chuyển biến khó khăn của nước ta sau Cách mạng tháng Tám và thấy được mối liên hệ mật thiết giữa cách mạng nước ta với tình hình thế giới, với cuộc đấu tranh giữa hai phe trong cuộc Chiến tranh lạnh. Thứ hai, kiến thức được lựa chọn, xác định để tổ chức DHTN phải là kiến thức cơ bản, trọng tâm của từng chương, từng bài. Không phải bất cứ kiến thức nào cũng lựa chọn để tổ chức DHTN. Ví như, đối với bài 4: Các nước Đông Nam Á và Ấn Độ (lớp 12) thì kiến thức mà giáo viên lựa chọn để tổ chức DHTN phải tập trung vào tổ chức ASEAN, biến đổi của Đông Nam Á, Lào và Việt Nam mối quan hệ trong lịch sử. Bài 9: Quan hệ quốc tế sau chiến tranh thế giới hai (lớp 12) giáo viên phải tập trung vào nguồn gốc, “ khúc dạo đầu”, biểu hiện đối đầu, biểu hiện hòa hõa, vì sao chấm dứt, tác động của chiến tranh lạnh đối với thế giới trước, trong và sau chiến lạnh. Thứ ba, kiến thức được lựa chọn, xác định để tổ chức DHTN phải đa dạng, phong phú, bao gồm nhiều loại khác nhau. Ví như, có kiến thức về nguyên nhân, có kiến thức về diễn biến, có kiến thức về ý nghĩa; có kiến thức về biến cố, có kiến thức về hiện tượng, có kiến thức về quá trình, có kiến thức về khái niệm, có kiến thức về quy luật; có kiến thức về nhận biết, có kiến thức về nhận thức, có kiến thức về vận dụng, thực hành. Thứ tư, kiến thức được lựa chọn, xác định để tổ chức DHTN phải đảm bảo tính hệ thống, thể hiện mối liên hệ giữa các nội dung trong từng bài, từng chương và toàn khóa trình, chương trình. Có như vậy mới giúp HS kế thừa trong quá trình học tập, trao đổi. Ví như, đối với Lịch sử Việt Nam (1919-1975) thì giáo viên xác định hệ thống kiến thức tổ chức DHTN liên quan đến chủ trương, đường lối các thời kỳ qua các hội nghị (1919-1930), (1930-1945), (1945-1954), (1954-1975); hoặc tìm hiểu những thắng lợi in dấu ấn của Việt Nam trong thế kỷ XX. Thứ năm, kiến thức được lựa chọn để tổ chức DHTN trong môn Lịch sử phải có tính khả thi nghĩa là phải phù hợp với trình độ, năng lực nhận thức của học sinh, phù hợp với điều kiện dạy học. 2.3.5. Hệ thống kiến thức và tổ chức dạy học theo nhóm. Tuân thủ những yêu cầu, nhiệm vụ, nội dung, kết hợp thu thập kinh nghiệm qua giảng dạy của bản thân và đồng nghiệp, tôi xác định hệ thống kiến thức cơ bản cần thiết và tổ chức DHTN minh họa qua nội dung bài học cụ thể. MINH HỌA BÀI 1: SỰ HÌNH THÀNH TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI 2 (1945-1949) * Hệ thống kiến thức: Căn cứ vào mục tiêu, tôi xác định nội dung các kiến thức tổ chức DHTN của bài học này, bao gồm: - Tìm hiểu hội nghị Ianta (2/1945): bối cảnh, thành phần tham dự, thỏa thuận quan trọng, ý nghĩa. Tác động trật tự “2 cực” đối với thế giới. Liên hệ với tình hình cách mạng Việt Nam sau năm 1945. - Tìm hiểu mục đích, nguyên tắc, bộ máy hoạt động của Liên Hợp Quốc, các tổ chức chuyên môn, hạn chế, hướng khắc phục của Liên Hợp Quốc. Tìm hiểu đóng góp của Liên Hợp Quốc. Vai trò của Liên Hợp Quốc trước nhũng biến động của thế giới ngày nay. Liên hệ với cách mạng Việt Nam: đóng góp của Việt Nam, những nguyên tắc Việt Nam có thể áp dụng để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ hiện nay. * Tổ chức dạy học theo nhóm: - Tổ chức: Chia đội tuyển HSG thành 2 nhóm, mỗi nhóm 3 học sinh, phân công nhóm trưởng và thư ký, giao nhiệm vụ cho nhóm tổ chức cho từng cá nhân nghiên cứu SGK, các nguồn tài liệu tham khảo, sau đó trao đổi, thảo luận và ghi vào phiếu học tập. - Thời gian: Tiết học 45 phút, thời gian hoạt động nhóm từ 30 đến 35 phút. - Biện pháp tiến hành: - Cá nhân tự nghiên cứu SGK, nguồn tài liệu tham khảo, trao đổi thảo luận trong nhóm về những nội dung mà giáo viên đã nêu, viết lại trên phiếu học tập. - Giáo viên giám sát, hướng dẫn học sinh thảo luận. - Yêu cầu nhóm cử đại diện lên trình bày kết quả thảo luận, nhóm còn lại phát biểu tranh luận, bổ sung. - Giáo viên tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận. - Học sinh tự hoàn thiện bài cho cá nhân. 2.3.6. Thực nghiệm sư phạm (TNSP) Mục đích TNSP nhằm kiểm chứng các biện pháp tổ chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG lớp 12 THPT. Từ đó, rút ra kết luận về tính khả thi của các biện pháp mà tôi nêu ra. Đối tượng TNSP là đội tuyển HSG môn Lịch sử lớp 12 học theo (chương trình chuẩn) của trường THPT Nông Cống1. Nhóm gồm 6 học sinh lớp 12C7 năm học (2016-2017): Nguyễn Thị Lan, Trần Thị Lan, Lê Thị Trang, Nguyễn Thị Hiền, Nguyễn Thị Nhi, Trần văn Dũng. Nội dung thực nghiệm: Bài 1: Sự hình thành trật tự thế giới mới sau chiến tranh thế giới 2 (1945-1949). Cùng đối tượng học sinh và cùng nội dung, tôi tiến hành dạy 2 tiết nhưng bằng 2 phương pháp khác nhau. Tiết 1 dạy theo phương pháp truyền thống, tiết 2 theo phương pháp DHTN. Chuẩn bị: - Giáo viên thiết kế bài học, chuẩn bị đồ dùng dạy học, tài liệu, - Học sinh chuẩn bị giấy bút, sách giáo khoa. - Tôi mời những có năng lực chuyên môn và thâm niên để tiến hành TNSP. Đó là thầy giáo Lê Trạc Ninh (THPT Nông Cống 1), Cô Nguyễn Thị Hương (THPT Như Thanh 1), Cô Nguyễn Thị Huyền (THPT Nông Cống 2) và Cô Đậu Thị Hạnh (THPT Nông Cống 1). Tiêu chí đánh giá: + Thái độ, hứng thú học tập của học sinh. + Khả năng độc lập nhận thức, độc lập tư duy của học sinh. + Khả năng hợp tác cùng giải quyết vấn đề. + Khả năng xử lý tài liệu. + Khả năng diễn đạt của học sinh. + Khả năng lĩnh hội kiến thức. Một số hình ảnh tổ chức dạy học theo nhóm của môn Lịch sử: 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm - Kết quả thu được qua các tiết thực nghiệm: Tiết dạy bằng phương pháp truyền thống Thái độ Hứng thú Khảnăng độc lập Khả năng hợp tác Khả năng XL tài liệu Khả năng Diễn đạt KNlĩnhhội kiến thức 3HS(50%) 3HS(50%) 2HS (33%) 2HS (33%) 4HS(67%) 3HS(50%) Tiết dạy bằng phương pháp DHTN Thái độ Hứng thú Khảnăng độc lập Khả năng hợp tác Khả năng XL tài liệu Khả năng Diễn đạt KN lĩnh hội kiến thức 5HS(83%) 6HS(100%) 6HS(100%) 4HS (67%) 5HS(83) 5HS (83%) Ngoài việc sử dụng phương pháp thống kê qua phiếu đánh giá để phân tích kết quả thực nghiệm tôi còn thu thập kết quả thông qua quan sát cùng với thu thập ý kiến nhận xét của giáo viên và học sinh tham gia thực nghiệm. Hầu như tất cả các giáo viên tham gia thực nghiệm đều khẳng định các biện pháp tổ chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG môn lịch sử rất cần thiết, được sử dụng mang lại hiệu quả về nhiều mặt. Điều dễ nhận thấy nhất là hứng thú học tập của học sinh tăng lên rõ rệt, phát huy tính tích cực, năng động của học sinh trong các tiết học. Từ chỗ thụ động, tiếp thu kiến thức một chiều khi tham gia DHTN học sinh trở nên năng động, tự tin, không khí tiết học sôi nổi, các em tích cực nghiên cứu tài liệu, tham gia xây dựng bài học làm cho quan hệ giữa HS - HS và GV - HS trở nên gần gũi, thân thiện hơn. Trên cơ sở nắm vững yêu cầu, xác định các biện pháp, thao tác sư phạm tổ chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG môn Lịch sử ; đồng thời tiến hành thực nghiệm sư phạm bước đầu tôi thu được kết quả khả quan. Vì vậy đây là cơ sở để tôi mạnh dạn tổ chức nhiều tiết học bồi dưỡng hiệu quả cho đội tuyển HSG do mình phụ trách thi vào 10/3 năm học 2016 – 2017. - Kết quả HSG tỉnh của cá nhân qua các năm học Khi chưa áp dụng phương pháp DHTN: Năm học SL tham gia SL đạt giải Chất lượng giải 2012 – 2013 1 1 KK 2013 – 2014 4 4 2 BA, 2KK 2015 – 2016 1 1 1 NHÌ Sau khi áp dụng phương pháp DHTN: Năm học SL tham gia SL đạt giải Chất lượng giải 2016 – 2017 5 5 1 NHẤT, 2 NHÌ, 2 BA Từ kết quả thu được của cá nhân đã góp phần nâng cao và giữ vững thành tích chất lượng mũi nhọn của nhà trường. Trường THPT Nông Cống 1 xếp trong tốp 10 về chất lượng mũi nhọn của khối THPT toàn tỉnh Thanh Hoá. Từ cơ sở đó tôi khẳng định: Các hình thức, biện pháp sư phạm tổ chức DHTN trong bồi dưỡng HSG môn Lịch sử được sử dụng thực sự đem lại sự chuyển biến về mặt nhận thức của HS, đặc biệt là phát huy mạnh mẽ tích tích cực học tập và rèn luyện năng lực cho các em. Những biện pháp này có thể áp dụng một cách phổ biến trong dạy học lịch sử ở trường THPT hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận Căn cứ vào mục đích nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, kết quả đạt được của đề tài đã chứng minh, tôi nêu lên một số kết luận như sau: Tổ chức dạy học theo nhóm góp phần phát huy tính tích cực nhận thức và sự tương tác của học sinh trong học tập, giúp các em phát triển năng lực tự học, tự khám phá và lĩnh hội tri thức. Cách dạy học này chú trọng khai thác tối đa mối quan hệ và tác động đa chiều trong quá trình dạy học. Vì vậy, cần khẳng định tổ chức DHTN trong bồi dưỡng HSG môn Lịch sử ở lớp 12 trường THPT có vị trí đặc biệt quan trọng. Nhằm nâng cao hiệu quả của việc tổ chức DHTN, giáo viên cần phải nhận thức đúng về bản chất, ưu nhược điểm, nắm vững yêu cầu, qui trình tổ chức, xác định chính xác nội dung kiến thức .Trên cơ sở đó lựa chọn hình thức, biện pháp sư phạm phù hợp, biết cách khắc phục những hạn chế và phát huy ưu điểm của việc DHTN. Đồng thời phải xem nó như một nguyên tắc và được sử dụng thường xuyên, chứ không là “phong trào”, là cái “mốt”. Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lí luận và tiến hành khảo sát thực tiễn, đề tài giới thiệu khái quát chương trình môn Lịch sử lớp 12 THPT (chương trình chuẩn), xác định hệ thống nội dung các kiến thức cơ bản qua một số bài học cụ thể. Dựa trên hệ thống kiến thức đã được xác định tiến hành tổ chức DHTN trong giờ học bồi dưỡng HSG môn Lịch sử. Để có cơ sở thực tiễn tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm qua các tiết học cụ thể. Đây là những gợi ý cần thiết, mô hình tượng trưng giúp giáo viên tham khảo, vận dụng trong dạy học bồi dưỡng HSG Lịch sử ở trường THPT, góp phần nâng cao chất lượng mũi nhọn hiện nay. Từ những kết quả TNSP, kết quả học sinh giỏi (2016-2017) tôi khẳng định tổ chức DHTN trong giờ bồi dưỡng HSG 12 THPT được đưa ra trong đề tài có giá trị về lý luận và thực tiễn, góp phần đem lại hiệu quả chất lượng mũi nhọn cao hơn so với các biện pháp dạy học truyền thống trước đây. Như vậy nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài căn bản đã hoàn thành, tính hiệu quả đã được khẳng định tuy nhiên đề tài vẫn còn một số hạn chế như chưa tiến hành điều tra, TNSP ở một phạm vi rộng và hình thức chưa phong phú, các ví dụ minh họa trong đề tài còn ít. 3.2. Kiến nghị Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn, cùng với kết quả đạt được của đề tài, tôi nêu lên một số kiến nghị như sau: - DHTN trong bồi dưỡng HSG ở trường THPT là cần thiết. Tuy nhiên, để thực hiện có hiệu quả giáo viên phải biết lựa chọn nội dung và hình thức tổ chức phù hợp, tránh việc tổ chức theo kiểu đối phó, trình diễn. Giáo viên cần nghiên cứu, vận dụng một cách nghiêm túc và tiếp tục thực hiện trên phạm vi rộng với nhiều đối tượng học sinh hơn. Học sinh cần phải chuẩn bị một tâm thế học tập tốt nhất. - Nhà trường cần quan tâm, đầu tư nhiều hơn về thời gian, vật chất lẫn tinh thần cho công tác dạy học mũi nhọn. - Nội dung chương trình sách giáo khoa Lịch sử cần mang tính cập nhật và theo hướng tinh giản kiến thức. Cần đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá, cách ra đề thicần phong phú, đa dạng, phù hợp với tâm lý người học, khả năng sáng tạo và vận dụng kiến thức, phát huy tính tự giác của học sinh. Đề tài trên đây là đóng góp nhỏ của cá nhân tôi vào phương pháp dạy học bồi dưỡng HSG, từ đó góp phần nhằm nâng cao chất lượng mũi nhọn của bộ môn Lịch sử. Với thời gian có hạn, sẽ còn những thiếu sót, vì vậy tôi kính mong được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp, của hội đồng khoa học để đề tài được hoàn thiện và có tính thực tiễn sâu sắc. Tôi xin chân thành cảm ơn. Xác nhận của Thủ trưởng đơn vị Thanh hóa, ngày 10 tháng 4 năm 2017 Tôi xin cam đoan đây là SKKN do mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Lương Thị Nhất TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lịch sử 12, Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), (Cơ bản) Nxb. Giáo dục, Hà Nội. 2. Lịch sử 12, Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008) (Sách GV), Nxb. Giáo dục, Hà Nội. 3. Giới thiệu giáo án Lịch sử lớp 12 (2008) (Sách giáo viên), Nxb Hà Nội. 4. Hướng dẫn chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Lịch sử 12, Bộ giáo dục và đào tạo(2009), nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 5. Văn kiện hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần 2, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII (1997), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 6. Hoạt động dạy học, Nguyễn Ngọc Bảo, Hà Thị Đức (2001) Nxb. GD - Hà Nội. 7. Phát triển tính tích cực, tính tự lực của HS trong quá trình dạy học Nguyễn Ngọc Bảo (1995), (Tài liệu BDTX chu kỳ 1993 - 1996 cho GV THPT), Hà Nội. 8. Suy nghĩ về dạy học lấy HS làm trung tâm, Nguyễn Hữu Chí (1998), Nxb. Khoa học xã hội và nhân văn, Hà Nội. 9. Quy trình dạy học cho HS theo nhóm nhỏ, Trần Duy Hưng (1999), Nghiên cứu giáo dục 10. Phát huy tính tích cực học tập của HS như thế nào, I. F. Kharlamôp (1978), Nxb. Giáo dục, Hà Nội. 11. Phương pháp giáo dục tích cực lấy học sinh làm trung tâm, Nguyễn Kỳ (1997), Nxb Giáo dục, Hà Nội 12. Luật giáo dục, ( 2007), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội. 13. Từ điển tiếng Việt, Viện ngôn ngữ học (2000), Nxb. Đà Nẵng DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG KHOA HỌC SỞ GD&ĐT XẾP LOẠI Họ và tên: Lương Thị Nhất Chức vụ : Giáo viên Đơn vị công tác: Trường THPT Nông cống 1. TT Tên đề tài SKKN Cấp đánh giá xếp loại Kết quả đánh giá xếp loại Năm học đánh giá xếp loại Một số kinh nghiệm giáo dục đạo đức cho học sinh cá biệt Sở GD &ĐT Thanh hoá C 2013 - 2014 Liên hệ thực tế từ dạy học Lịch sử thế giới hiện đại (1945 – 2000) ở lớp 12 nhằm nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử. Sở GD &ĐT Thanh hoá C 2014 – 2015 ----------------------------------------------------
File đính kèm:
- sang_kien_kinh_nghiem_day_hoc_theo_nhom_trong_gio_boi_duong.doc
