Sáng kiến kinh nghiệm DHDA theo định hướng phát triển năng lực học sinh thông qua các tiết thực hành trong chương trình Lịch sử lớp 10 ở trường THPT

ện kiến thức kĩ năng vào thực tiễn học tập thành thạo. Đề tài mang tính khả thi cao trong thực tiễn.
Kiến nghị, đề xuất
Với thực trạng học lịch sử và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, có thể coi đây là một quan điểm của chúng tôi đóng góp ý kiến vào việc nâng cao chất lượng học lịch sử trong thời kỳ mới. DHDA là một hình thức dạy học mà ở đó người học phải tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện DA, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Phương pháp này đáp ứng được mục tiêu đào tạo con người mới cho xã hội. Kết quả nổi bật nhất và cũng đáng mừng nhất mà nó mang lại là tinh thần, thái độ học tập của HS được thay đổi rõ rệt. Các em luôn hăng hái tổ chức và tham gia các hoạt động học tập, biết cách làm việc theo nhóm đồng thời học cách ứng xử với bạn bè
Vì vậy, để góp phần nâng cao hiệu quả của phương pháp DHDA trong trường THPT, chúng tôi có một số ý kiến như sau:
*Với các cấp quản lí giáo dục
Tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Chương trình nhà trường, nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho đội ngũ GV, HS, các nhà quản lý về vai trò, ý nghĩa của các hoạt động thực hành, trải nghiệm sáng tạo của bộ môn Lịch sử và các môn học khác trong trường THPT. Cần tổ chức học tập, nghiên cứu, quán triệt sâu sắc về đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có tổ chức DHDA trong chương trình môn học. Mục đích là khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo, tạo môi trường thân thiện, gần gũi với HS; giúp HS có điều kiện tự thể hiện mình qua các sản phẩm học tập; đồng thời tạo môi trường dạy học sáng tạo cho GV, giúp GV thực hiện có hiệu quả phương pháp dạy học này.
Nghiên cứu áp dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học trong đó có DHDA. Cần tổ chức những khoá học đào tạo và bổ sung kĩ năng cho GV về quản lí HS trong hoạt động nhóm, kĩ năng về công nghệ thông tin. Khích lệ sự tích cực đổi mới dạy học của GV, khen thưởng kịp thời và xứng đáng cho những thành quả đổi mới của GV nhằm khuyến khích tư duy tích cực đổi mới phương pháp dạy học.
Đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá sao cho đánh giá được khả năng tư duy phê phán, phát hiện và giải quyết vấn đề ở HS, đã có những câu hỏi liên quan đến kiến thức xã hội nhưng chưa nhiều và chưa cập nhật. Loại bỏ những câu hỏi mang tính học thuộc, thiếu cơ sở thực tế, thay vào đó là những câu hỏi mang tính thực tiễn và vận dụng sáng tạo giải quyết tình huống.
Với trường THPT
Nhà trường cần chú trọng hơn nữa việc tổ chức các hình thức và hoạt động dạy học gắn với thực tiễn; chủ động phối hợp chặt chẽ với các lực lượng giáo dục khác để lên kế hoạch, hỗ trợ kinh phí, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các hoạt động dạy học cụ thể trong từng năm học.
Cần tổ chức dạy cho HS những kĩ năng cơ bản về hoạt động nhóm trong học tập, kĩ năng thuyết trình, kĩ năng lập sơ đồ tư duy giải quyết vấn đề, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin...
Đối với tổ chuyên môn tổ chức cho các đồng nghiệp thường xuyên trao đổi, thảo luận nội dung thực hành để tổ chức dạy học DA thích hợp.
Với GV
Muốn thực hiện theo đúng phương pháp học theo DA thì bản thân GV phải nắm chắc kiến thức về dạy và học theo DA từ khái niệm, cách thức, quy trình, mục đích, nguyên tắc, biện pháp tổ chức đến sản phẩm tạo ra, vì giờ học DA đòi hỏi HS phải có trình độ tư duy cao hơn hẳn các tiết học bình thường.
Thường xuyên trau dồi chuyên môn, nghiệp vụ, cập nhật và mạnh dạn ứng dụng những đổi mới về phương pháp trong giảng dạy.
Thường xuyên tìm hiểu, nghiên cứu các bài học có thể phát triển thành DA. Luôn cập nhật thời sự, lồng ghép và xây dựng nhiều loại DA khác nhau, để luôn tạo hứng thú và hấp dẫn HS.
Luôn lắng nghe ý kiến và những phản hồi của HS để kịp thời sữa chữa, bổ sung hay phát triển các DA ngày càng hay và thiết thực hơn.
*Với HS
Cần tích cực tham gia vào tất cả các giai đoạn của DHDA để chủ động hình thành kiến thức, kĩ năng, xây dựng thái độ tích cực và những năng lực phẩm chất cần thiết.
Sau khi kết thúc DA cần rút ra những bài học kinh nghiệm cho bản thân để
tham gia vào những DA học tập tiếp theo.
Cần học những kĩ năng cơ bản về hoạt động nhóm trong học tập, kĩ năng thuyết trình, kĩ năng lập sơ đồ tư duy giải quyết vấn đề, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin...
Các nhóm thực hiện DA phải tự phân công công việc rõ ràng, phải luôn giúp đỡ lẫn nhau và nhất là phải có sổ theo dõi DA để đánh giá đúng thực chất công việc của mỗi cá nhân, tránh tình trạng lười hoạt động, có thái độ ỷ lại khiến cho sản phẩm không hoàn thành đúng tiến độ.
Với thực trạng học lịch sử và yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, chúng tôi nghiên cứu tìm tòi và vận dụng phương pháp dạy học theo DA ở các tiết thực hành trong chương trình Lịch sử 10 THPT đã mang lại những hiệu quả nhất định góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy và nâng cao chất lượng học lịch sử trong thời kỳ mới. Mặc dù đã cố gắng song không thể tránh được các thiếu sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến của các cấp lãnh đạo, của các bạn đồng nghiệp để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phạm Hồng Bắc, Nguyễn Thị Sửu (2013), “Đảm bảo tính phù hợp với luật giáo dục trong sự vận dụng phương pháp dạy học theo DA vào giảng dạy hóa học THPT”, Tạp chí Hóa học và ứng dụng, Số chuyên đề 01, tr.41-45.
Trịnh Văn Biểu, Phan Đồng Châu Thủy, Trịnh Lê Hồng Phương (2011), “Dạy học DA - Từ lý luận đến đến thực tiễn”, Tạp chí khoa học, Số 28, ĐHSP Tp Hồ Chí Minh, tr.32-35.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Chương trình giáo dục phổ thông môn lịch sử, NXB giáo dục Hà Nội.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (7/2007), Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, DA Việt - Bỉ (2010), Các phương pháp dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kỷ thuật dạy học, NXB ĐHSP, Hà Nội.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực HS môn Lịch sử cấp THPT.
Nguyễn Thị Côi (2006), Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông, NXB ĐHSP Hà Nội.
Nguyễn Văn Cường (2006), Một số vấn đề chung về đổi mới PPDH ở trường THPT- DA phát triển GDTHPT.
Intel và Hiệp hội trong Giáo dục Quốc tế (2005), Intel Teach to the Future – Tài liệu tập huấn chương trình “Dạy học cho tương lai”, ISTE, TP Hồ Chí Minh.
Trang Thị Lân (2009), Các phương pháp dạy học hiện đại, Trường ĐHSP Tp Hồ Chí Minh.
Nguyễn Hồng Liên (Chủ biên), Nguyễn Mai Anh, Nguyễn Nam Phóng (2011),
Bài tập lịch sử 10, NXB Giáo dục Việt Nam.
Hoàng Phê và cộng sự (2007), Từ điển Tiếng Việt, NXB Hồng Đức.
Hoàng Thanh Tú (2008), “Một vài ý kiến về vận dụng dạy học theo DA vào bài ôn tập, sơ kết, tổng kết trong môn lịch sử ở trường THPT”, Đề tài cấp bộ khoa lịch sử - Trường ĐHSP, Kỷ yếu hội thảo khoa học: Những giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng dạy học lịch sử Việt Nam ở trường phổ thông hiện nay, tr.181- 186.
Viện ngôn ngữ học (2001), Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng.
Nghiêm Đình Vỳ (Tổng chủ biên), Trần Thị Vinh (Chủ biên), Nguyễn Ngọc Cơ, Đào Tuấn Thành, Nguyễn Mạnh Hưởng, Nguyễn Văn Ninh (2017), Dạy học phát triển năng lực môn lịch sử trung học phổ thông, NXB ĐHSP Hà Nội
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1: Một số loại phiếu của DA
Phiếu khảo sát
Phiếu khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của việc vận dụng hình thức DHDA
ở tiết thực hành trong chương trình Lịch sử 10 ở trường THPT
Kính thưa các thầy (cô) và các em học sinh! Với mong muốn thu thập dữ liệu đánh giá sự cấp thiết và tính khả thi của đề tài: “Dạy học dự án theo định hướng phát triển năng lực học sinh thông qua các tiết thực hành trong chương trình Lịch sử 10 ở trường THPT”, chúng tôi lập phiếu khảo sát này, rất mong nhận được ý kiến của thầy (cô) và các em học sinh về giải pháp dưới đây. Xin chân thành cảm ơn thầy (cô) và các em!
Câu hỏi 1: Thầy (cô) và các em đánh giá về sự cấp thiết của việc vận dụng hình thức DHDA ở các tiết thực hành Lịch sử 10 theo mức độ nào dưới đây?
Không cấp thiết Ít cấp thiết
Cấp thiết Rất cấp thiết
Câu hỏi 2: Thầy (cô) và các em đánh giá về sự cấp thiết của một số giải pháp DHDA có hiệu quả ở tiết thực hành theo mức độ nào dưới đây?
Giải pháp
Mức độ
Không cấp thiết
Ít cấp thiết
Cấp thiết
Rất cấp thiết
Trên cơ sở đảm bảo một số nguyên tắc, thực hiện linh hoạt quy trình DHDA




Thực hiện công tác chuẩn bị cho DHDA




Tổ chức các hoạt động của DHDA nhằm phát huy năng lực HS





Câu hỏi 3: Thầy (cô) và các em đánh giá về tính khả thi của việc vận dụng hình thức DHDA ở các tiết thực hành Lịch sử 10 theo mức độ nào dưới đây?
Câu hỏi
Không khả thi Ít khả thi
Khả thi Rất khả thi
2: Thầy (cô) và các em đánh giá về tính khả thi của một số giải pháp
DHDA có hiệu quả ở tiết thực hành theo mức độ nào dưới đây?
Giải pháp
Mức độ
Không khả thi
Ít khả thi
Khả thi
Rất khả thi
Trên cơ sở đảm bảo một số nguyên tắc, thực hiện linh hoạt quy trình DHDA




Thực hiện công tác chuẩn bị cho DHDA




Tổ chức các hoạt động của DHDA nhằm phát huy năng lực HS





Biên bản làm việc nhóm
BIÊN BẢN LÀM VIỆC NHÓM
Thời gian, địa điểm, thành phần
-Địa	điểm:............................................................................................
Thời gian: từ......giờ.....đến ....giờ ..........Ngày.......tháng......năm .....
Nhóm số: ...; Số thành viên: ....................	Lớp:.
Số thành viên có mặt............
Số thành viên vắng mặt..........
Nội dung công việc: (Ghi rõ tên chủ đề thảo luận hoặc nội dung thực hành)
....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
STT

Họ và tên

Công việc được giao
Thời	hạn hoàn thành
Ghi chú
1




2




3




4




5




6




7




Kết quả làm việc
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Thái độ tinh thần làm việc
.............................................................................................................................
............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Đánh giá chung
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Ý kiến đề xuất
............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Thư kí	Nhóm trưởng
Phiếu đánh giá
*Tiêu chí đánh giá cá nhân
Thang điểm: 1 = Kém; 2 = Yếu; 3 = Khá; 4 = Tốt; 5 = Xuất sắc (Khoanh tròn điểm cho từng mục)
Tiêu chí
Yêu cầu
Điểm
Ghi chép
1
Có ghi chép cá nhân
1
2
3
4
5
2
Nội dung ghi chép hợp lí
1
2
3
4
5

Tổ chức, tương tác
3
Có phân công công việc cụ thể cho từng thành Viên

1

2

3

4

5
4
Có ý kiến để nhận được phân công hợp lí trong Nhóm

1

2

3

4

5
6
Có tinh thần giúp đỡ, hỗ trợ thành viên khác
1
2
3
4
5
7
Thực hiện đúng các quy định do nhóm đề ra
1
2
3
4
5
Sưu tầm tàiliệu
8
Hoàn thành nhiệm vụ được giao
1
2
3
4
5
9
Nguồn tài liệu phong phú, gắn với thực tế
1
2
3
4
5
10
Tài liệu thuộc nhiều lĩnh vực bổ sung cho nhiệm vụ của bản thân

1

2

3

4

5
Tổng số mục đạt điểm





Điểm trung bình (Cộng tổng điểm và chia cho 10) :
*Tiêu chí đánh giá sản phẩm của nhóm
Tiêu chí

Điểmtối đa
Điểm đánh giá

Nội dung
Thể hiện được chủ đề
10

Kiến thức chính xác, đầy đủ, khoa học
10

Thông tin phong phú, hấp dẫn, bổ ích
10

Đảm bảo tính hệ thống và logic
10

Nguồn tài liệu tham khảo đa dạng
10


Bố cục và cấu trúc hợp lí
10


Hình thức
Hình ảnh minh họa phù hợp, thẫm mỹ
10

Có tính sáng tạo
10

Không sai sót về chính tả
10

Hợp tác nhóm
Thể hiện sự hợp tác trong trình bày sản phẩm
10

Tổng
điểm

100


PHỤ LỤC 2: Sản phẩm của HS và một số hình ảnh liên quan đến DA
(Phần thuyết trình sản phẩm của HS có thể truy cập vào đường link)
DA 1: Thực hành một số ngành nghề liên quan đến lịch sử
Nhóm 1:Video phóng sự giới thiệu di tích thành cổ Vinh
Học sinh lớp 10E thuyết trình DA
Học sinh lớp 10E tham gia trải nghiệm tại thành cổ Vinh
Nhóm 2: Bản powerpoint giới thiệu di tích núi Dũng Quyết – Đền thờ vua Quang Trung
PcKmSJx3l4tlp0bhuMyxP/edit#slide=id.p1
Học sinh lớp 10E thuyết trình DA
Học sinh hoạt động nhóm chuẩn bị cho DA
DA 2: Khám phá một số nền văn minh phương Đông và phương Tây thời kì cổ - trung đại
Nhóm 1: Đồ dùng học tập về chữ viết phương Đông và phương Tây thời kì cổ - trung đại
Sản phẩm DA của lớp 10D1: Đồ dùng học tập về chữ viết phương Đông và phương Tây thời kì cổ - trung đại
Học sinh lớp 10D1 thuyết trình DA
Nhóm 2: Infographic kết hợp kịch về văn học phương Đông và phương Tây thời kì cổ - trung đại
Infographic: Kịch:
Sản phẩm DA của lớp 10D1: Infographic về văn học phương Đông và phương Tây thời kì cổ trung đại
Học sinh lớp 10D1 thuyết trình DA
Học sinh lớp 10D1 chuẩn bị cho DA
Nhóm 3: Video về kiến trúc phương Đông và phương Tây thời kì cổ - trung đại
Học sinh lớp 10D1 thuyết trình DA
DA 3: Triển lãm nghệ thuật “Hành trình một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam đến văn minh Đại Việt”
Nhóm 1: Infographic về thành tựu nghệ thuật của một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam
Lớp 10A4:
Lớp 10E:
Sản phẩm DA của lớp 10E: Infographic về thành tựu nghệ thuật của một số nền văn minh cổ trên đất nước
Việt Nam
Học sinh lớp 10E thuyết trình về DA
Học sinh lớp 10A4 thuyết trình về DA
Nhóm 2: Infographic về thành tựu nghệ thuật của văn minh Đại Việt: Kiến trúc và
điêu khắc
Lớp 10A4:
Lớp 10E:
Sản phẩm DA của lớp 10E:
Infographic về thành tựu nghệ thuật của văn minh Đại Việt: Kiến trúc và điêu khắc
Lớp 10E làm mô hình chùa Một Cột
Lớp 10A4 thuyết trình về DA
Nhóm 3: Infographic về thành tựu nghệ thuật của văn minh Đại Việt: Tranh dân gian và nghệ thuật biểu diễn
Lớp 10A4:
Lớp 10E:
Học sinh lớp 10E thuyết trình về DA
Học sinh lớp 10A4 thuyết trình về DA
Nhóm 4: Infographic về thành tựu nghệ thuật của văn minh Đại Việt trê đất Nghệ An
Sản phẩm DA: Infographic về thành tựu nghệ thuật của văn minh Đại Việt trên đất Nghệ An
Học sinh lớp 10A4 thuyết trình về DA