Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới dạy học lịch sử địa phương qua hình thức ngoại khoá ở trường THPT

buổi học nào đó gọi là tham quan tổng kết với mục đích là để củng cố, đi sâu những điều đã học. 
a. Tác dụng của tham quan ngoại khoá Lịch sử:
- Mở rộng, nâng cao tầm hiểu biết xung quanh những vấn đề do chương trình qui định. 
- Bồi dưỡng phương pháp nhận thức như quan sát, phân tích, tổng hợp những tư liệu cụ thể đã thu thập được trong quá trình tham quan. 
- Nâng cao hứng thú học tập, phát triển óc quan sát, tính tò mò khoa học. 
- Góp phần giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh: Qua tham quan ngoại khoá các em có nhận thức đúng đắn về lao động của con người, bồi dưỡng lòng yêu lao động, yêu tổ quốc. 
b. Nội dung tham quan ngoại khoá Lịch sử:
Tham quan tìm hiểu tại các điểm di tích lịch sử hoặc xem triển lãm, bảo tàng. 
c. Tổ chức tham quan ngoại khoá Lịch sử:
* Quá trình chuẩn bị 
- Trong kế hoạch năm học, giáo viên cần đặt ra kế hoạch tham quan một cách cụ thể: Mục đích, yêu cầu, nội dung, địa điểm tham quan, đối tượng sẽ tham quan, thời gian tham quan, khả năng phối hợp với các bộ môn khác cùng tham gia (Ví dụ: lịch sử, địa lí, văn học). 
- Sau khi tìm hiểu nơi sẽ tham quan và cân nhắc nội dung chương trình, giáo viên đặt kế hoạch tham quan gồm các phần: 
+ Trình tự các phần cần quan sát khi tham quan, đối tượng quan sát chính, phương tiện cần sử dụng, những tài liệu cần thu thập. 
+ Cách thức tổ chức học sinh về nhân sự, về quản lí.
+ Nội dung các vấn đề cần trao đổi với học sinh: Mục đích, yêu cầu, nội dung, cách tiến hành và nội quy tham quan. 
+ Phân phối thời gian đi, thời gian tham quan, thời gian về. 
+ Các biện pháp tiến hành tổng kết. 
+ Kế hoạch sử dụng các tài liệu thu được sau khi tham quan. 
- Trước khi tiến hành tham quan cần giới thiệu cho học sinh một cách khái quát về nơi sẽ đến, những kiến thức liên quan cần chú ý. Có thể giao cho từng tổ, nhóm nào đó những công việc cụ thể có chú ý đến sở trường của họ. Yêu cầu học sinh viết thu hoạch sau khi tham quan. 
- Cần tranh thủ sự giúp đỡ của các cán bộ lãnh đạo, công nhân viên nơi đến để họ tạo điều kiện hướng dẫn, giúp đỡ trong quá trình tham quan. Để việc tham quan mang lại hiệu quả cao, có tác dụng tốt trong việc hỗ trợ cho các bài học ở trường phổ thông, giáo viên cần đề xuất với nơi đến những yêu cầu cụ thể của mình
* Quá trình tham quan: Cần chú ý ba vấn đề lớn: 
- Bám sát mục đích yêu cầu: Cần thống nhất với cán bộ phụ trách về di tích làm nhiệm vụ hướng dẫn tập trung về những vẫn đề chính, tránh giới thiệu tản mạn. Giáo viên cũng cần chỉ ra cho học sinh biết các mục đích đặc điểm, vai trò của hoạt động tham quan. Hoặc giáo viên lịch sử tự soạn thảo nội dung về địa điểm tham quan ngoại khóa để giới thiệu cho học sinh.
- Giữ kỉ luật, trật tự: Hướng dẫn học sinh ghi chép, thu lượm kết quả cần thiết. Chú ý hướng dẫn các em đi lại theo quy định, không vi phạm nội quy nơi đến, không tự ý lượm lặt vật phẩm hay hỏi han cắt ngang lời thuyết minh của người hướng dẫn. 
- Duy trì hứng thú của học sinh trong quá trình tham quan: Cần chú ý đến nội dung của buổi tham quan, bố trí việc đi lại và thời gian nghỉ ngơi hợp lí tránh làm học sinh quá mệt. 
* Tổng kết: 
Trên cơ sở tập trung vào một số chủ đề chỉ định ngay từ khâu chuẩn bị và chú ý trong cả quá trình tham quan, tổng kết sẽ giúp cho học sinh hệ thống lại những cái rời rạc mà họ thu nhận được, các điểm hiểu sai sẽ được sửa lại và kiến thức được mở rộng. Nội dung tổng kết được xây dựng trên cơ sở các báo cáo của từng nhóm học sinh về các vấn đề mà giáo viên đã phân công chuẩn bị từ trước. 
Hình thức tổng kết có thể dưới dạng thuyết trình, đối thoại trong đó có thể cho học sinh trình bày những báo cáo tổng kết về vấn đề được giao. Muốn vậy, học sinh phải được chuẩn bị rất chu đáo, ngoài việc thu nhập những thông tin cần thiết có thể giới thiệu cho học sinh tham khảo thêm tài liệu hoặc giúp đỡ họ cách viết, cách trình bày để báo cáo có chất lượng. Có thể kết hợp việc tổng kết với tổ chức hội vui, hội thi lịch sử trong đó có sử dụng những thông tin thu được từ buổi tham quan. 
Như vậy, việc tổ chức tham quan có tác dụng tốt bổ trợ cho việc giảng dạy và giáo dục học sinh trong nhà trường, song để tham quan đạt mục đích đặt ra, giáo viên phải xem xét, chuẩn bị chu đáo để khai thác nội dung, yêu cầu về mặt kiến thức cần bổ sung cho học sinh, biết phối hợp hoạt động sao cho trong điều kiện cho phép đạt được hiệu quả cao nhất. Cần tránh để xảy ra tình trạng biến tham quan ngoại khoá học tập trở thành một buổi tham quan đơn thuần. 
2.3.5.3. Tổ chức câu lạc bộ “Em yêu Lịch sử”.
Câu lạc bộ được tổ chức nhằm mở rộng tầm nhận thức, hiểu biết về văn hoá, khoa học kĩ thuật, giáo dục lòng yêu lao động, ý thức đạo đức, giúp phát triển toàn diện các khả năng sáng tạo và các năng khiếu của con người. Tổ chức câu lạc bộ lịch sử là điều kiện tốt để các cá nhân yêu thích lịch sử có môi trường phát huy khả năng của mình. Đối tượng của câu lạc bộ có thể là các cá nhân hoặc sinh hoạt theo nhóm. 
a. Tổ chức câu lạc bộ: Cấu trúc của một câu lạc bộ gồm có: 
- Chủ nhiệm câu lạc bộ, các phó chủ nhiệm: Với câu lạc bộ lịch sử ở trường trung học phổ thông, chủ nhiệm câu lạc bộ có thể là giáo viên bộ môn, người nào cần có sự nhiệt tình, có khả năng tổ chức, điều hành, có kiến thức chuyên môn vững vàng. Các phó chủ nhiệm câu lạc bộ có thể là giáo viên hoặc học sinh xuất sắc về bộ môn lịch sử. 
- Thư kí câu lạc bộ.
- Ban cố vấn: Nhiệm vụ của ban cố vấn là giúp đỡ câu lạc bộ trong việc tổ chức các chương trình hoạt động, về nội dung, hình thức hoạt động... 
- Các thành viên của câu lạc bộ: Các học sinh yêu thích lịch sử ở các lớp, có thể tổ chức thành các nhóm ở mỗi lớp và có các hạt nhân của nhóm để lãnh đạo nhóm. Các thành viên của câu lạc bộ tham gia trên tinh thần tự nguyện. 
b. Hoạt động của câu lạc bộ “Em yêu Lịch sử”:
Tuỳ theo điều kiện tổ chức mà hoạt động của câu lạc bộ có thể tiến hành ở phạm vi toàn trường hoặc các khối lớp. Hoạt động theo từng khối lớp có thuận lợi là có sự đồng đều về trình độ và nội dung học tập. Sinh hoạt câu lạc bộ theo tháng hoặc các khoảng thời gian phù hợp. 
Các hoạt động của câu lạc bộ gồm: 
- Tổ chức các buổi thảo luận: Các buổi thảo luận về các vấn đề của lịch sử đã học ví dụ : Thanh Hoá trong phong trào Cần Vương, Thanh Hoá vời chiến thắng Điện Biên Phủ, Hàm Rồng chiến thắng..., các nội dung thảo luận có thể giao cho học sinh chuẩn bị trước. Có thể giao cho các nhóm học sinh chuẩn bị sân khấu hóa sự kiện lịch sử, trò chơi, trang trí cho buổi ngoại khoá. 
- Tổ chức các buổi giao lưu tìm hiểu kiến thức. 
- Viết báo nội bộ trong phạm vi câu lạc bộ, sưu tầm tài liệu tranh ảnh, thơ ca hò vè dân gian 
Các buổi sinh hoạt câu lạc bộ phải có sự chuẩn bị kĩ lưỡng về nội dung, hình thức, địa điểm, thời gian hoạt động. Các phần việc giao cho các nhóm phải có sự cụ thể hoá chi tiết. Kinh phí hoạt độngcó thể do các thành viên đóng góp, ngoài ra có thể tìm kiếm sự ủng hộ của các tổ chức trong và ngoài nhà trường. Trong quá trình hoạt động, cần phối hợp với các tổ chức trong trường, đặc biệt là với Đoàn thanh niên, điều đó sẽ tạo nhiều thuận lợi trong hoạt động của câu lạc bộ. 
2.3.5.4. Viết báo nội bộ về Lịch sử.
Đối với các trường THPT, có thể tổ chức viết báo tường do các lớp thực hiện hoặc ra một tờ báo nội bộ theo tháng hoặc định kỳ nào đó hoặc tham gia báo bảng. Nội dung báo nội bộ cũng như việc biên tập, in ấn, phát hành do hội đồng bộ môn đảm nhiệm. 
Nội dung của báo nội bộ hoặc báo tường, báo bảng: 
- Các bài viết về các chuyên đề lịch sử. Ví dụ: Tìm hiểu về nhân vật lịch sử ( Các anh hùng, chiến sĩ cộng sản, vua chúa, nứ tướng...)Thanh Hoá, Tìm hiểu về những nơi phát tích của các dòng họ lớn: Nguyễn ; Lê, Trịnh...
- Hướng dẫn cách học lịch sử, sưu tầm tư liệu lịch sử, thơ ca dân gian...
- Giải đáp các câu hỏi lịch sử của học sinh... 
Trong quá trình biên soạn cần phân công công việc cho từng người cụ thể về Tổng biên tập nội dung, đánh máy, in ấn, phát hành. Có thể giao cho mỗi lớp thực hiện một bài viết cụ thể và khuyến khích học sinh viết bài cho báo. Về vấn đề kinh phí, một phần có thể là kinh phí trong hoạt động chuyên môn của nhà trường để in ấn, phát hành, phần còn lại do học sinh đóng góp mua báo. Cần làm cho tiền báo thấp nhất có thể thu hút nhiều học sinh tham gia. Trong điều kiện của các trường phổ thông hiện nay, việc ra một tờ báo hàng tháng chung cho các môn và dành ra phần riêng biệt cho từng môn có thể phù hợp hơn nếu điều kiện kinh phí hạn chế. 
Trên đây là các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khoá phổ biến ở trường phổ thông. Mỗi hình thức tổ chức có ưu điểm riêng: Nếu như hội thi là điều kiện phát huy tính độc lập tư duy giải quyết vấn đề của học sinh thì tham quan ngoại khoá là điều kiện thuận lợi để bổ sung, mở rộng kiến thức. Câu lạc bộ giúp học sinh có năng lực phát triển hứng thú, tư duy. Báo cáo lịch sử có thể tạo ra một phong trào học tập. Và nếu chỉ giữ nguyên một hình thức tổ chức sẽ gây nhàm chán, do đó trong điều kiện có thể, cần kết hợp các hình thức tổ chức ngoại khoá lịch sử. Mặt khác, trong nhà trường phổ thông, học sinh được học nhiều môn khác nhau, vì vậy tuỳ điều kiện có thể tổ chức ngoại khoá lịch sử cùng với các bộ môn khác, tuy vậy cần chú ý tỉ lệ cân đối giữa các môn. 
2.4. Hiệu quả của Sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
2.4.1. Kết quả đạt được.
- Qua phần phát phiếu thăm dò ý kiến của học sinh, chúng tôi đã thu được kết quả như sau:
Câu hỏi
Các đáp án

Phần trăm lựa chọn
Câu 1: Em có thích hình thức học lịch sử qua tổ chức ngoại khoá như thế này không?
A. Rất thích
B. Thích
C. Không thích
71 %
29%
0%
Câu 2: Em đánh giá như thế nào về dung lượng kiến thức học mà buổi ngoại khoá đưa ra?
A.Quá nhiều
B. Hơi nhiều
 C.Vừa phải
D. Hơi ít
5%
10 %
80%
5%
Câu 3: Em tiếp nhận được khoảng bao nhiêu % dung lượng kiến thức mà buổi ngoại khoá cung cấp.
 
A.Tất cả
B. Phần lớn
C. Một nửa
D. Một phần ba
E. Không tiếp nhận được
11%
52%
18%
17%
2%
Câu 4: Em đánh giá như thế nào về hiệu quả giáo dục của hình thức ngoại khoá này ?

A. Rất hiệu quả
B. Hiệu quả vừa phải
C. Ít hiệu quả
 D.Không có hiệu quả
63%
17%
16%
 4%
- Kết quả đối chứng làm bài thu hoạch của học sinh: 
+ Cách đây 1 năm chúng tôi đã cho học sinh làm câu hỏi thu hoạch, kết quả kiểm tra là:
Điểm
 Yếu, kém
 Trung bình
 Khá
 Giỏi
Số lượng( em)
100/540
262/540
148/540 
30/540 
Tỷ lệ( %)
 18
48
 28
6
+ Hiện nay kết quả kiểm tra như sau:
Điểm
Yếu, kém
Trung bình
Khá
Giỏi
Số lượng( em)
0/540
100/540
286/540
154/540
Tỷ lệ( %)
0
18
52
30
	Qua những ý kiến trả lời và kết quả bài làm thu hoạch của học sinh, chúng tôi nhận thấy đa số các em đều rất hào hứng với việc tổ chức hình thức ngoại khoá như thế này, phần lớn các em đã thu nhận được kiến thức và ý thức rất rõ giá trị giáo dục, thẩm mĩ mà chương trình ngoại khoá đã mang lại.
2.3.2. Ý kiến đồng nghiệp.
Kết thúc buổi ngoại khoá, chúng tôi cũng đã phỏng vấn nhanh một số giáo viên đến tham dự:
Đồng chí nhận xét như thế nào về buổi ngoại khoá này?
- Thầy giáo Lê Đình Thuật – Phó hiệu trưởng nhà trường nhận xét: Tôi nhận thấy đây là một buổi ngoại khoá hết sức có ý nghĩa - không chỉ đối với các em học sinh mà còn đối với cả giáo viên. Buổi ngoại khoá không chỉ cung cấp kiến thức cho học sinh mà còn có tính giáo dục truyền thống dân tộc cao . Nhân dịp này tôi cũng xin chân thành cảm ơn các đồng chí đã góp một phần công sức của mình vào việc giáo dục đạo đức cho học sinh, giáo dục tình yêu quê hương đất nước cho các em. 
- Cô giáo Bùi Thị Kiều Oanh - Phó hiệu trưởng nhà trường cho biết: Chương trình ngoại khoá này thực sự hấp dẫn và cuốn hút học sinh. Các đồng chí đã rất sáng tạo trong việc tổ chức các trò chơi lí thú. Tôi rất tâm đắc với phần lồng ghép giáo dục của buổi ngoại khoá nếu dạy học lịch sử mà không thông qua một chương trình ngoại khoá được trực tiếp "mắt thấy tai nghe" như thế này thì chắc chắn hiệu quả giáo dục sẽ không cao. Chúng tôi sẽ luôn luôn ủng hộ và phối hợp với các đồng chí để thực hiện tốt chương trình này.
Những ý kiến nhận xét chân thành của các giáo viên tham dự buổi ngoại khoá thực sự đã đem lại cho chúng tôi một nguồn động viên lớn để chúng tôi tiếp tục đầu tư công sức, trí tuệ và thời gian nghiên cứu nhiều hình thức dạy học có hiệu quả hơn nữa.
Phần 3: KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận.
1. Hoạt động ngoại khoá lịch sử địa phương đã tạo một cách tiếp cận mở, có tác dụng nhiều mặt trong việc rèn luyện kĩ năng tự học, hợp tác, ý thức tham gia các hoạt động cộng đồng cho học sinh. Đây là một sân chơi bổ ích giúp các em có cơ hội hiểu, thẩm định, mở rộng thêm những kiến thức đã học ở phần chính khoá, đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong việc gắn học tập lịch sử địa phương với thực tiễn, giáo dục đạo đức tư tưởng cho học sinh. Buổi ngoại khoá đã khơi gợi ở các em những tình cảm trong sáng, lòng tự hào, tạo sự hứng thú, tăng khả năng tìm tòi sáng tạo chủ động trong việc tìm kiếm tri thức lịch sử đồng thời góp phần bổ sung kiến thức về địa phương cho học sinh và làm giàu tình yêu quê hương đất nước trong tâm hồn các em giúp các em có khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, sống tích cực, chủ động, hài hoà và lành mạnh.
2. Đây là một hình thức ngoại khoá mới thu hút được sự hưởng ứng nhiệt tình của đông đảo học sinh và giáo viên. Tuy nhiên để tổ chức được buổi ngoại khoá này, chúng tôi đã phải đầu tư rất nhiều thời gian, trí tuệ để ứng dụng một cách hiệu quả công nghệ thông tin vào việc thiết kế màn hình, dựng kịch bản cho các trò chơi. Chúng tôi nghĩ rằng hình thức ngoại khoá này có khả năng ứng dụng và ứng dụng có hiệu quả trong tất cả các trường THPT nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường .
3.2. Kiến nghị
3.2.1. Đối với tổ chuyên môn:
Để buổi ngoại khoá đạt kết quả tốt trước hết BTC cần chủ động về mọi mặt như: nội dung, thời gian, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng giáo viên, từng thành viên tham gia đội chơi. Cần phối hợp chặt chẽ với các tổ chức trong nhà trường như, GVCN, Đoàn trường,.... để triển khai chương trình ngoại khoá, quản lí ý thức chấp hành và xếp loại thi đua của học sinh.
Đối với giáo viên: Cần hướng dẫn học sinh tự học qua các tài liệu, giới thiệu một số sách tham khảo bổ ích ở thư viện trường, hiệu sách, tìm hiểu qua mạng qua quan sát thực tế.
3.2.2. Về phía nhà trường: 
- Mua thêm tài liệu, băng đĩa về lịch sử Thanh Hóa bổ sung vào thư viện trường.
- Cần có phòng học bộ môn riêng . 
3.2.3. Đối với Sở giáo dục: 
 Cần có kế hoạch và hình thức phổ biến rộng rãi những sáng kiến kinh nghiệm đạt giải, có tính ứng dụng cao để các tổ chuyên môn trong các trường học có điều kiện tham khảo, học hỏi.
 Với thời gian và năng lực có hạn, sáng kiến kinh nghiệm của tôi chắc còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý của cấp trên và các bạn đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn! 
Thanh hóa, ngày 22/03/2017
Xác nhận, đánh giá, xếp loại của đơn vị Thanh hóa, ngày 22 tháng 03 năm 2017
.. Tôi xin cam đoan đây là SKKN của bản thân
. viết, không sao chép nội dung của người khác
.. 
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Lê Thị Huế
 (Ký tên, đóng dấu)