Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục ý thức giữ gìn chủ quyền biên giới quốc gia trong dạy học lịch sử cho học sinh trường THPT Mường Lát

1.1. Lí do chọn đề tài

Lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc ta đã viết nên không biết bao nhiêu trang sử vẻ vang về thời kỳ “dựng nước” và “giữ nước”. Trang sử “dựng nước” thật oai hùng, trang sử “giữ nước” cũng thấm đẫm bao nhiêu xương máu và nước mắt của các thế hệ cha anh. Ngày hôm nay, trong cuộc sống hòa bình, hội nhập và phát triển này, thế hệ trẻ chúng ta vẫn phải tiếp tục sự nghiệp “ giữ nước”. Nhưng “giữ nước” không có nghĩa là chỉ đấu tranh chống giặc ngoại xâm bảo vệ độc lập tự do của dân tộc hay phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội…để đưa nước ta sánh ngang với các cường quốc trên thế giới… “ giữ nước” còn xuất phát từ những điều giản đơn như ý thức về chủ quyền biên giới lãnh thổ quốc gia.

Việt Nam nằm trong bán đảo Đông Dương, thuộc vùng Đông Nam Châu Á. Lãnh thổ Việt Nam chạy dọc theo bờ biển phía đông của bán đảo này. Vì vậy Việt Nam có cả vùng biên giới đất liền và biên giới biển đảo: Biên giới đất liền tiếp giáp với Trung Quốc ( 1400 km), tiếp giáp với Lào ( 2100 km) và tiếp giáp với Campuchia ( 1100 km). Nước ta có đường bờ biển dài 3260 km, tiếp giáp với vịnh Bắc Bộ, biển Đông và Vịnh Thái Lan[1]. Chính vì vậy, việc giữ gìn vấn đề chủ quyền biên giới quốc gia trở thành một vấn đề trọng tâm trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

doc 24 trang SKKN Lịch Sử 15/10/2025 80
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục ý thức giữ gìn chủ quyền biên giới quốc gia trong dạy học lịch sử cho học sinh trường THPT Mường Lát", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục ý thức giữ gìn chủ quyền biên giới quốc gia trong dạy học lịch sử cho học sinh trường THPT Mường Lát

Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục ý thức giữ gìn chủ quyền biên giới quốc gia trong dạy học lịch sử cho học sinh trường THPT Mường Lát
- Gv cung cấp cho Hs kiến thức về mối quan hệ Thanh Hóa- Hủa phăn ( kết hợp hình ảnh – Phần phụ lục).
Hoạt động 5: Nhóm.
Gv: Tuổi trẻ nói chung và tuổi trẻ Mường Lát nói riêng có trách nhiệm gì trong việc giữ gìn biên cương Tổ quốc?
Hs thảo luận, trả lời
Gv nhận xét, kết luận
- Gv giao nhiệm vụ về nhà cho Hs: Trong tâm trí em hình ảnh đẹp nhất của anh bộ đội biên phòng là gì? Sưu tầm thơ văn về hình ảnh này?
I. Biên giới quốc gia và chủ quyền biên giới quốc gia.
1. Khái niệm.
- Biên giới hay biên giới quốc gia là đường phân định giới hạn lãnh thổ hay lãnh hải của một nước với một nước tiếp giáp khác, hoặc với hải phận quốc tế.
- Biên giới Việt Nam là đường là đường và mặt phẳng thẳng đứng theo đường đó để xác địnhlãnh thổ đất liền, vùng biển, vùng trời, lòng đất.
- Chủ quyền biên giới quốc gia.
2. Ý nghĩa của việc bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia.
II. Quá trình hình thành mở rộng lãnh thổ quốc gia trong tiến trình lịch sử dân tộc.
1.Thời kỳ dựng nước đầu tiên.
2. Thời kỳ Bắc thuộc.
3. Thời kỳ phong kiến ( Thế kỷ X- XIX).
4. Thời kỳ thuộc Pháp
5. Thời kỳ sau cách mạng tháng Tám đến nay.
III. Biện pháp giữ gìn biên giới lãnh thổ quốc gia trong thời kỳ lịch sử.
1. Quan tâm chăm lo đời sống của nhân dân vùng núi biên giới.
- Liên minh hôn nhân.
- Cử người dân tộc thiểu số làm quan lại.
- Cử con em quan lại lên làm quan vùng biên ải.
2. Kiên quyết đấu tranh bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia.
- Thời kỳ Bắc thuộc
- Thời kỳ độc lập tự chủ ( thế kỷ X – XIX)
Thời kỳ 1858 – 1918
Thời kỳ 1918 – 1945
Thời kỳ 1845– 1954
Thời kỳ 1954 – 1975
IV. Mối quan hệ Việt Nam – Lào, Thanh Hóa – Lào.
1. Mối quan hệ Việt Nam- Lào.
- Hai nước có chung đường biên giới với tổng chiều dài khoảng 2.100 km
-10 tỉnh biên giới của Việt Nam là Điện Biên, Sơn La, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam và Kon Tum; tiếp giáp với 10 tỉnh biên giới của Lào là Phông-sa-lỳ, Luổng-phạ-băng, Hủa-phăn, Xiêng-khoảng, Bô-ly-khăm-xay, Khăm-muộn, Sa-vẳn-nạ-khệt, Sa-la-van, Xê-kông và Ăt-tạ-pư. - - Điểm khởi đầu của đường biên giới ở vị trí ngã ba biên giới Việt Nam - Lào - Trung Quốc (Điện Biên), kết thúc ở vị trí ngã ba biên giới Việt Nam - Lào - Căm-pu-chia (Kon Tum). 
- Phía Việt Nam có 153 xã, 36 huyện biên giới, 94 đồn biên phòng.
- Mối quan hệ giữa hai nước qua các thời kỳ:
+ Trước 1930
+ 1930- 1945
+1945- 1954
+ 1954- 1975
+ Hiên nay.
2. Mối quan hệ Thanh Hóa, Việt Nam – Hủa Phăn, Lào
+ 1930- 1945
+1945- 1954
+ 1954- 1975
+ Hiện nay.
V. Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc giữ gìn biên cương Tổ quốc hiện nay.
- Nắm được các kiến thức cơ bản về biên giới, chủ quyền biên giới
- Kiến thức về quá trình hình thành và mở rộng lãnh thổ qua quá trình lịch sử dân tộc
- Nêu cao tinh thần cảnh giác, , chủ động phòng ngừa, làm thất bại âm mưu hoạt động phá hoại, vi phạm chủ quyền, an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội trong khu vực biên giới đất liền.
- Giáo dục tư tưởng, nâng cao ý thức trách nhiệm về nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân.
- Giúp đỡ các lực lượng chức năng bảo vệ biên giới, phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, tội phạm và các tệ nạn xã hội. 
 “Tiết học biên giới” của học sinh lớp 11A.
Qua “tiết học biên giới”, tôi đã thu được rất nhiều kết quả có ý nghĩa: Các em học sinh rất có hứng thú với tiết học, có ảnh hưởng rất sâu sắc đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm của các em. Đa số các em học sinh đều được tiếp thu một cách có hệ thống các nội dung, văn bản tuyên truyền về an ninh biên giới, không có học sinh nào trong trường có biểu hiện tiêu cực, vi phạm các tệ nạn xã hội, các em đã ý thức được sâu sắc về các hoạt động tuyên truyền của nhà trường, cũng như quy chế phối hợp giữa các đồn biên phòng với nhà trường. Em Hơ Văn Công- học sinh lớp 11H bày tỏ cảm xúc sau khi tham gia tiết học: “ Qua tiết học biên giới em hiểu thêm về trách nhiệm cần phải năng cao ý thức bảo vệ đường biên, cột mốc của những cư dân biên giới như em để rồi mỗi khi nhìn cột mốc biên giới như thấy được, cảm nhận được Tổ quốc thiêng liêng, em thấy thương và tự hào về các chú bộ đội đang ngày đêm canh giữ biên cương, vì thế em phải cố găng học đi học chuyên cần hơn”.
2.3.2.2. Công tác tuyên truyền về chủ quyền biên giới lãnh thổ quốc gia thông qua hoạt động ngoại khoá, sinh hoạt tập thể của nhà trường. 
Trong thời kỳ đất nước, quê hương đang phát triển, công tác tuyên truyền luôn được xem là công tác quan trọng hàng đầu không thể thiếu trên các lĩnh vực. Thực tiễn cho thấy hiệu quả của công tác tuyên truyền đã có tác động mạnh đến tâm tư, tình cảm của đội ngũ cán bộ, đảng viên và học sinh trong nhà trường: Từ chỗ băn khoăn, lo lắng đến đồng tình ủng hộ chủ trương của Đảng và Nhà nước ta trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến chủ quyền biên giới Tổ quốc, góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm và tạo sự đồng thuận cao trong toàn xã hội đối với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc. 
Có các hình thức rất phong phú như: Tổ chức giao lưu, tăng cường mối quan hệ giữa các trường trên địa bàn huyện Sôp Bao- tỉnh Hủa Phăn của nước bạn Lào; treo băng zôn, khẩu hiệu, viết bảng tin, báo học tập, tuyên truyền qua lễ chào cờ đầu tuần về các câu truyện lịch sử, những tấm gương anh dũng đã ngã xuống khi giữ gìn biên cương Tổ quốc, những tấm gương hi sinh thầm lặng của các anh bộ đội biên phòng trong thời hiện đại; tổ chức cho học sinh tham quan cột mốc biên giới 281 Việt – Lào đồng thời giáo dục học sinh để các em nhận thấy được trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn cột mốc, cương vực ( Phụ lục 6), tổ chức cho học sinh dọn khu nghĩa trang liệt sĩ huyện để giúp học sinh thấy được sự hi sinh của các thế hệ cha anh trong việc giữ gìn biên cương bờ cõi... hoặc tổ chức các cuộc thi lịch sử về chủ đề: “ Thế hệ trẻ Mường Lát với trách nhiệm bảo vệ đường biên giới quốc gia”
Xác định mục tiêu ngay từ đầu năm học, tổ Văn- Sử- GDCD đã tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường về công tác tuyên truyền nội dung biên giới lãnh thổ quốc gia cho học sinh nhà trường, tổ chức hoạt động ngoại khóa tháng 2 vào ngày 26-2-2019 với chủ đề “Thế hệ trẻ Mường Lát với trách nhiệm bảo vệ đường biên giới quốc gia”
Tham dự ngoại khóa có Ban giám hiệu, các thầy cô trong tổ Văn- Sử - Giáo dục công dân, cùng toàn thể các thầy cô giáo và hơn 700 học sinh trong toàn trường. Buổi ngoại khóa diễn ra trong tiết chào cờ đầu tuần với tiến trình như sau: 
Mở đầu chương trình, thầy giáo Trần Anh Văn- hiệu trưởng nhà trường giới thiệu khái quát về biên giới lãnh thổ, chủ quyền biên giới Việt Nam, mối quan hệ giữa Mường Lát- Thanh Hóa và Hủa Phăn - Lào, những khó khăn của nước ta hiện nay trước những tranh chấp biên giới lãnh thổ đặc biệt là biên giới trên biển trong thời gian vừa qua.
 Phần 2: phần thi “ Thế hệ trẻ Mường Lát với trách nhiệm bảo vệ đường biên giới quốc gia”, 3 đội thi đại diện cho 3 khối 10,11,12 phải trải qua 3 vòng thi:
+ Vòng 1: Mỗi đội sẽ trình bày một tiết mục văn nghệ về chủ đề về anh bộ đội cụ hồ canh giữ vùng biên cương.
+ Vòng 2: Tìm hiểu kiến thức chung: Các đội thi sẽ trả lời 20 câu hỏi liên quan đến chủ quyền biên giới đất liền, biên giới biển đảo, lịch sử địa lý của huyện Mường Lát nói riêng, Thanh Hóa nói chung.
+ Vòng 3: phần thi hùng biện: 3 đội cử đại diện bốc thăm chủ đề và thứ tự lượt thi với các chủ đề sau: 
Chủ đề 1: Đại diện cho thế hệ trẻ của một huyện vùng cao biên giới giáp nước bạn Lào, em sẽ có những hành động gì để tăng cường hơn nữa tinh thần đoàn kết giữa nước ta với nước bạn?
Chủ đề 2: Vai trò của việc giữ gìn biên cương Tổ quốc ?Tuổi trẻ cần phải làm gì để giữ vững biên cương đất nước?
Chủ đề 3: Vai trò của biển đảo Việt Nam trong cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc?Là chủ nhân tương lai của đất nước em sẽ có những hành động gì để bảo vệ chủ quyền biển đảo quốc gia?
Buổi hoạt động ngoại khóa “Thế hệ trẻ Mường Lát với trách nhiệm bảo vệ đường biên giới quốc gia”đã trang bị cho các em học sinh những kiến thức về biên giới quốc gia, sự quí trọng những thành quả mà thế hệ cha anh đã bảo vệ và giữ gìn, tình cảm của các em với những người chiến sĩ đang ngày đêm bảo vệ biên cương, cho các em thêm ý chí nghị lực trong học tập cũng như rèn luyện đạo đức để trở thành những con người có ích cho xã hội. Mục đích của đợt hoạt động ngoại khóa là nhằm tăng cường đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục sâu rộng, có hệ thống nội dung biên giới lãnh thổ quốc gia cho các em học sinh. Từ đó nâng cao nhận thức, tình cảm trong cán bộ, giáo viên, học sinh đối với vấn đề chủ quyền quốc gia, góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác tuyên truyền vấn đề biên giới lãnh thổ cho một huyện vùng biên với nhiều vấn đề nhạy cảm như huyện Mường Lát. Thông qua công tác tuyên truyền về chủ quyền biên giới sẽ giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ tài nguyên rừng, giữ vững chủ quyền biên giới giữa nước ta với nước bạn Lào, tránh những hành động lôi kéo của các thế lực thù địch.
Nhà trường còn có các hình thức khác nhằm giới thiệu và giáo dục cho các em học sinh tầm quan trọng của biên giới Tổ quốc, vai trò của một huyện vùng biên ví như kết nghĩa với các đồn biên phòng trên địa bàn huyện, giao lưu, kết nghĩa và tuyên truyền đến các em học sinh hình ảnh đẹp về anh bộ đội biên phòng
 Để phát huy truyền thống yêu nước, mỗi cán bộ giáo viên trong nhà trường phải nhận thấy được trách nhiệm của bản thân là tuyên truyền giáo dục cho học sinh trong trường biết được thế nào là biên giới quốc gia, là quyền và chủ quyền quốc gia, nhất là chủ quyền biển đảo nước ta hiện nay? Giáo dục cho học sinh thấy được trách nhiệm của bản thân mình là phải làm gì trước những hành động xâm phạm chủ quyền của của các thế lực thù địch nói chung, hành động của Trung Quốc nói riêng. Mỗi người cần có hành động ý nghĩa nhất và đóng góp trí tuệ, sức lực cụ thể của mình, góp phần xây dựng các vùng biên cương xa xôi của đất nước thành vùng kinh tế giàu, mạnh, vùng quân sự vững chắc trong phòng tuyến an ninh giữ gìn và bảo vệ sự thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ các quyền lợi của quốc gia. Đó là mỗi chúng ta đã góp phần thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam trong giai đoạn mới, giai đoạn cần phải giữ vững ổn định và bảo vệ môi trường sống cho sự phát triển, cho công cuộc CNH - HĐH đất nước trong hội nhập quốc tế.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Sau một năm nghiên cứu và thực hiện đề tài: Giáo dục ý thức giữ gìn chủ quyền biên giới quốc gia trong dạy học lịch sử cho học sinh trường THPT Mường Lát” tôi đã bước đầu thu được những kết quả đáng ghi nhận, cụ thể như sau:
- Học sinh rất có hứng thú trước những kiến thức mà bấy lâu gắn liền với cuộc sống thường ngày của các em mà các em không để ý đến.
- Các em học sinh rất tích cực, chủ động và tham gia đầy đủ trong các “ tiết học biên giới” , các buổi hoạt động ngoài giờ lên lớp, ngoại khóa, thăm quan. 
- Các em đã ý thức được vai trò của vùng biên cương Tổ quốc trong phát triển kinh tế, trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm bảo vệ độc lập tự do của dân tộc.
- Các em còn ý thức được chủ quyền biên giới quốc gia đặc biệt là biên giới biển đảo đã và sẽ tiếp tục bị đe dọa, là những chủ nhân tương lai của đất nước các em sẽ có những hành động đúng đắn và thiết thực như thế nào để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia.
- Kết quả của bài viết 1 tiết với đề bài liên quan đến vấn đề chủ quyền biên giới quốc gia giữa học kì I và học kì II của các lớp 11A, 11B, 11C, 11H có sự thay đổi như sau: 
LỚP
11A ( sĩ số 35)
11B( sĩ số 37)
11C( sĩ số 38)
11H( sĩ số 37)
Học kỳ
HK 1
HK 2
HK 1
HK 2
HK 1
HK 2
HK 1
H K 2
Giỏi
1
5
0
3
0
3
0
4
Khá
5
15
4
15
2
16
3
17
Trung Bình
20
15
18
17
15
16
16
15
Yếu
7
0
10
2
13
3
12
1
Kém
2
0
5
0
8
0
6
0

 Đây là kết quả 4 lớp mà tôi trực tiếp giảng dạy và áp dụng các phương pháp nêu trên. Qua đó có thể thấy được tỉ lệ học sinh khá, giỏi tăng lên đáng kể trong học kì 2 so với học kì 1. 
3.Kết luận, kiến nghị
3.1.Kết luận
 - Hầu hết các bài hoc Lịch sử trong chương trình sách giáo khoa THPT còn dài, lượng kiến thức cho mỗi tiết học nhiều vì thế để lồng ghép giáo dục nội dung chủ quyền biên giới quốc gia cho học sinh thì cả giáo viên và học sinh đều phải “gắng sức”sẽ gây khó khăn cho việc đổi mới phương pháp dạy học.Vì thế, tôi mong trong những năm tới đây trong đề án đổi mới chương trình SGK, Bộ Giáo dục và Đào tạo, sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hoá có hướng mới trong việc giải quyết khó khăn này.
- Việc đưa nội dung giáo dục ý thức chủ quyền biên giới đặc biệt là biên giới biển và hải đảo của Tổ quốc vào chương trình sách giáo khoa là đặc biệt quan trọng và mang tính cấp thiết. Tuy nhiên việc điều chỉnh chương trình sách giáo khoa cần phải có thời gian và sự nghiên cứu của các nhà giáo dục có chuyên môn. Vì thế trước khi làm việc đó, Bộ giáo dục và Đào tạo, các Sở giáo dục cần phải có những công văn hướng dẫn việc dạy và học về chủ quyền biên giới, có thể tăng thêm các tiết dạy học về vấn đề này, đặc biệt là chủ quyền biển đảo hoặc hướng dẫn hoạt động ngoại khóa cho cả giáo viên và học sinh.
- Giáo dục cho học sinh nội dung chủ quyền biên giới là trách nhiệm của các nhà trường, trong đó quan trọng nhất là các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân, Quốc phòng- An ninh. Vì thế để đảm bảo cung cấp cho học sinh những kiến thức đầy đủ nhất, toàn diện nhất về chủ quyền biển đảo Tổ quốc đòi hỏi giáo viên phải vận dụng qui tắc dạy học liên môn một cách hợp lí, khoa học
- Thanh Hóa là tỉnh có đường biên giới dài cả đất liền và biển, vì vậy giáo dục cho các em nội dung chủ quyền biên giới là việc làm thiết thực đòi hỏi phải có sự quan tâm của các Sở, ban ngành.
- Giáo viên lịch sử cần phải trang bị cho mình những kiến thức vững vàng, chuyên sâu về chủ quyền biên giới; phải đóng vai trò chủ động phối hợp với nhà trường, Đoàn thanh niên, giáo viên các môn khác tổ chức các hoạt động học tập trong giờ nội khóa và ngoại khóa để phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
3. 2. Kiến nghị.
- Nhà nước cần có nhiều chính sách quan tâm hơn nữa đến đời sống nhân dân vùng cao biên cương như huyện Mường Lát đặc biệt là đời sống của cán bộ giáo viên như chúng tôi.
- SGK cần có sự thay đổi theo hướng tăng cường hơn nữa nội dung chủ quyền biên giới quốc gia, đặc biệt là chủ quyền biên giới biển đảo.
- Bộ giáo dục cần đưa nội dung về hai cuộc chiến tranh biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc vào chương trình học. Không chỉ vậy, cần phải cung cấp thêm cho học sinh những kiến thức đầy đủ hơn về hai cuộc chiến tranh này để các em có cái nhìn toàn diện trong quá khứ từ đó biết định hướng cho tương lai.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
 
 Thanh Hóa, ngày 15 tháng 04 năm 2019
 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác
 Lê Thị Tâm

TÀI LIỆU THAM KHẢO.
[1] Địa lý 12, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2016	
[2]. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016
3. Mạng Internet.
4. Lịch sử lớp 10, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2016.
5. Lịch sử lớp 11, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2016.
6. Lịch sử lớp 12, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2016.

File đính kèm:

  • docsang_kien_kinh_nghiem_giao_duc_y_thuc_giu_gin_chu_quyen_bien.doc