Sáng kiến kinh nghiệm Góp phần nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc

oài ra, để gây hứng thú, khắc sâu kiến thức khi dạy bài mới hoặc làm bài tập theo chuyên đề giáo viên xem thêm tài liệu tham khảo, cho học sinh xem thêm phim tư liệu. Chẳng hạn : khi dạy về chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 giáo viên cho học sinh xem phim tư liệu về sự chuẩn bị của Đảng cho chiến dịch, diễn biến, kết quả của chiến dịchHọc sinh sẽ khắc sâu hơn về dữ kiện thời gian, về chủ trương của Đảng và ý nghĩa lớn lao của chiến thắng Điện Biên Phủ, buộc Pháp phải ngồi vào bàn đàm phán ký kiệp định Giơ ne vơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương.
Với kĩ năng cơ bản bằng sơ đồ tư duy, lập bảng hệ thống thống kê hệ thống kiến thức giáo viên giúp học sinh có cái nhìn tổng quan về kiến thức từ lớn đến nhỏ. Đây là hai biện pháp được sử dụng nhiều nhất trong quá trình ôn tập bởi không những giảm áp lực về lượng kiến thức, mà còn giúp học sinh dễ hình dung nội dung của sự kiện lịch sử và các giai đoạn lịch sử.
Giáo viên cần phân loại từng đối tượng học sinh từ giỏi, khá, trung bình, yếu kém để có phương pháp giảng dạy với từng nhóm đối tượng sao cho phù hợp và hiệu quả. Tăng cường kiểm tra, đánh giá có học, có kiểm tra thường xuyên mới biết được học sinh nắm bắt đến đâu, lỗ hổng chỗ nào để có phương pháp điều chỉnh phù hợp. Sau mỗi tháng ôn tập giáo viên cho học sinh làm bài kiểm tra đánh giá. Với những học sinh yếu kém cần tăng cường phụ đạo, luyện đề cơ bản ở mức độ nhận biết và thông hiểu.
Trong quá trình giảng dạy,tôi đã biên soạn câu hỏi theo bài, theo từng giai đoạn lịch sử. Yêu cầu câu hỏi đưa ra đã đánh giá nội dung quan trọng của bài. Bên cạnh đó, câu hỏi theo cấu trúc nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao theo ma trận đề Minh họa của Bộ GD&ĐT. Số lượng kiến thức lịch sử thế giới khoảng 30%, lịch sử
Việt Nam 65%,lịch sử lớp 11 khoảng 5%. Mức độ phân bố câu hỏi từ nhận biết đến thông hiểu, vận dụng và vận dụng cao thường là 60%, 20%, 10%, 10%.
Dạng nhận biết : mang tính chất tái hiện kiến thức lịch sử về sự kiện, nội dung sự kiện, nhân vật, địa danh. Ví dụ : sau khi về nước năm 1941 Nguyễn Ái Quốc đã lựa chọn nơi nào để xây dựng căn cứ địa cách mạng ?
Bắc Sơn – Võ Nhai
Cao Bằng
Tân Trào (Tuyên Quang)
Thái Nguyên Đáp án đúng : C
Bản chỉ thị : Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta của Ban thường vụ Trung ương Đảng đã xác định hình thức đấu tranh cách mạng là :
Đấu tranh chính trị kết hợp với đấu tranh vũ trang
Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền
Từ bất hợp tác, bãi công, bãi thị, đến biểu tình thị uy, vũ trang du kích và sẵn sàng chuyển qua Tổng khởi nghĩa khi thời cơ đến.
Chuyển sang thời kỳ khởi nghĩa từng phần giành chính quyền từng bộ phận. Đáp án đúng : D
Dạng câu hỏi theo cấp độ thông hiểu : là những yêu cầu học sinh lý giải, phân tích, chứng minh được các vấn đề lịch sử dùng để đánh giá học sinh ở mức độ cao hơn. Ví dụ : Vấn đề không được đặt ra trước các cường quốc đồng minh để giải quyết trong Hội nghị Ianta là
khôi phục và phát triển kinh tế sau chiến tranh.
nhanh chóng đánh bại hoàn toàn các nước phát xít.
phân chia thành quả giữa các nước thắng trận.
tổ chức lại thế giới sau chiến tranh. Đáp án đúng: A
Dạng câu hỏi vận dụng: (bao gồm vận dụng thấp và cao) là những câu hỏi yêu cầu học sinh phải đưa ra những nhận xét, đánh giá vận dụng được kiến thức đã học để giải quyết một vấn đề thực tiễn đặt ra. Đây là nhóm câu hỏi khó nhất, phân hóa học sinh cao nhất. Ví dụ: Trong cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo hiện nay, Việt Nam cần vận dụng triệt để nguyên tắc nào của Liên Hợp Quốc
Tranh thủ sự ủng hộ của dư luận quốc tế
Không can thiệp vào công việc nội bộ của bất kì nước nào
Giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình
Chung sống hòa bình và sự nhất trí giữa năm nước lớn Đáp án đúng: C
Một ví dụ khác: Chính sách đối ngoại xuyên suốt của Mĩ từ sau chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 2000 là
khống chế, chi phối các nước tư bản đồng minh phụ thuộc vào Mĩ
chống phá Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới
can thiệp vào công việc nội bộ các nước, sau đó tiến hành chiến tranh xâm lược
triển khai kế hoạch toàn cầu, thiết lập trật tự đơn cực với tham vọng làm bá chủ thế giới
Đáp án đúng: D
Trong các buổi ôn thi sau khi hệ thống kiến thức cho học sinh, tôi cho học sinh tự làm đề sau đó giáo viên chữa đề và giải thích chi tiết tại sao em chọn phương án đó. Giải thích được tại sao chọn phương án đó cũng là cách củng cố lại kiến thức giúp các em hiểu bản chất sự kiện và cũng là cách để rèn luyện kĩ năng làm bài.
Đối với học sinh
Việc nắm chắc kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa theo chuẩn kiến thức kĩ năng trong chương trình giảm tải của Bộ là yêu cầu cần có đầu tiên với mỗi em học sinh nếu muốn chinh phục các câu trắc nghiệm môn Lịch sử. Ngày nay, việc học lịch sử kiểm tra lịch sử không chú trọng vào việc nhớ các con số cụ thể như bao nhiêu người chết, bao nhêu người bị thương, bắn rơi bao nhiêu máy bay Từ chỗ học trọng
tâm sang học chắc chắn, học rộng, học hiểu và nắm đúng bản chất sự kiện, hiện tượng và cần kĩ năng so sánh, khái quát tổng hợp tư duy. Để nhớ được lâu các kiến thức, chiếm lĩnh kiến thức lịch sử các em phải hiểu, hệ thống kiến thức theo từng bài, từng chương và từng giai đoạn lịch sử để so sánh, phân tích các sự kiện lịch sử.
Đặc biệt, với việc ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử càng cần phải có có quá trình lâu dài để tích lũy kiến thức từ cơ bản đến nâng cao, làm quen với các dạng đề và luyện đề, càng luyện đề nhiều càng khắc sâu kiến thức và tự nhớ kiến thức. Khi đã có kiến thức trong đầu, luyện đề các em cần thoát li tất cả sách giáo khoa và các phương tiện tra cứu khác. Trong khoảng thời gian cuối của quá trình ôn thi, các em cần tiếp tục ôn tập những kiến thức cơ bản trong SGK và kết hợp với luyện đề, các câu hỏi đều nằm trong phạm vi SGK nên cần ôn chắc và bám sát SGK. Kiến thức cơ bản được coi như xương sống của một giai đoạn, tiến trình lịch sử. Trong SGK cơ bản lớp 11 và 12, toàn bộ các sự kiện, giai đoạn, nhân vật lịch sử đều được trình bày thành các bài theo lối thông sử hết sức cơ bản, do vậy cách tốt nhất để nắm kiến thức cơ bản là bám sát SGK. Các em cũng cần xác định các phần sẽ giảm tải để bỏ ra khỏi chương trình học, bởi đây là phần kiến thức không cơ bản, hoàn toàn không có trong đề thi. Để nắm vững kiến thức, trước hết học sinh cần có thái độ nghiêm túc, tự học trước ở nhà, đọc trước SGK và các tài liệu cần thiết nếu có. Khi ôn tập online hay những em không bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh có thể ôn tập trực tiếp trên lớp với thầy cô thì cần chú ý nghe giảng những ý chính, coi đó là bộ khung để xây dựng hệ thống kiến thức cho bản thân. Các em cần nắm vững kiến thức theo các bước như xác định bối cảnh lịch sử, nguyên nhân bùng nổ sự kiện, hiện tượng, diễn biến sự kiện gồm những nội dung chính nào, kết quả của sự kiện lịch sử. Trong đó, kết quả lớn nhất, kết quả cơ bản nhất là gì. Từ đó suy ra ý nghĩa lịch sử của các sự kiện, hiện tượng, liên hệ thực tế đến nay (nếu có). Cuối cùng, nhất thiết các em phải học bài cũ, làm các bài tập ở cuối bài theo hình thức tự luận dù thi trắc nghiệm, đó là cách nắm vững kiến thức cơ bản tốt nhất. Khi luyện đề, cần tập trung xác định từ khóa trong câu hỏi và nội dung kiến thức trong các đáp án, qua đó củng cố vững chắc kiến thức khi luyện đề. Có thể sử
dụng cách viết ra các từ khóa bám sát nội dung SGK, cần chú ý nguyên tắc “học tự luận để thi trắc nghiệm”.
Đặc thù của bộ môn lịch sử chính là việc ghi nhớ các mốc thời gian và sự kiện lịch sử là điều bắt buộc của môn học, bởi lịch sử gắn liền với các sự kiện đã xảy ra. Mốc thời gian được coi như chiếc chìa khóa vàng để học sinh trả lời đúng và trúng tất cả các câu hỏi trắc nghiệm. Vì hầu hết các câu hỏi trắc nghiệm lịch sử đều có dữ kiện về thời gian. Để ghi nhớ các mốc thời gian và sự kiện lịch sử, có một số cách khá hiệu quả các em đọc nhiều sách tham khảo, xem phim tư liệu về giai đoạn lịch sử hoặc sự kiện đó, hoặc tìm đối tác để cùng trao đổi, học tập (có thể là bạn cùng bàn, cùng lớp, hoặc khác lớp). Gắn sự kiện đó với một ngày mà mình có thể ghi nhớ, như ngày sinh nhật, ngày kỷ niệm... Ngoài ra, các em có thể lập sơ đồ hoặc bảng các sự kiện và nên thêm từ khóa để dễ dàng hệ thống hóa và ghi nhớ. Đặt sự kiện đó trong một giai đoạn hoặc tiến trình lịch sử cụ thể và xâu chuỗi sự kiện này với sự kiện khác, giai đoạn này với giai đoạn khác. Sử dụng một số phương pháp như phương pháp đọc nhẩm, sử dụng kênh hình... Phân chia kiến thức thành các mốc, các giai đoạn cụ thể, “chia để học”.
Ngày nay, việc làm bài trắc nghiệm là hình thức thi các em học sinh đã quen thuộc, với môn Lịch sử cũng vậy, nên việc đọc SGK của các em cũng cần thay đổi. Nếu trước kia, thi tự luận sẽ không phải đọc SGK nhiều mà chỉ học kiến thức cơ bản và đi vào câu hỏi nâng cao. Hiện nay, với đề thi trắc nghiệm thì đại đa số kiến thức trong bài thi đều lấy từ SGK nên các em cần chủ động trong việc khai thác và xử lý thông tin từ sách (kênh chữ và kênh hình). Các em nên nhớ bài thi trắc nghiệm thì các câu hỏi đều bằng điểm nhau, dù câu hỏi khó hay dễ, nên các em cần tuân theo nguyên tắc câu dễ làm trước câu khó làm sau để đảm bảo đạt điểm cao nhất. Điều quan trọng là phân bổ thời gian để không bỏ sót câu hỏi nào, nếu hết thời gian mà vẫn còn những câu chưa làm được thì nên phỏng đoán một đáp án rồi tô, không nên để phiếu đáp án trống. Với đa số các câu hỏi, đặc biệt là những câu hỏi khó phải tìm được từ "từ khóa” trong câu hỏi, đây chính là mấu chốt để giải quyết vấn đề. Mỗi khi đọc câu hỏi xong,
điều đầu tiên là các em phải tìm được từ khóa nằm ở đâu, điều này các em giúp định hướng được câu hỏi liên quan đến vấn đề gì và đáp án sẽ gắn liền với chính từ khóa đó. Đây được xem là cách để giải quyết câu hỏi một cách nhanh nhất và tránh bị lạc đề hay nhầm dữ liệu đáp án.
Một phương pháp “cứu nguy” lúc không thể áp dụng cách tìm từ khóa hay rơi vào phần kiến thức yếu là loại trừ. Một câu hỏi có 4 đáp án, các đáp án có độ nhiễu cao hay nói cách khác là thường không khác nhau nhiều lắm về nội dung hoặc đảo vị trí các cụm từ trong câu hỏi. Muốn làm đúng dạng này các em thay vì đi tìm đáp án đúng thì hãy đi tìm đáp án sai, tìm được càng nhiều càng tốt và khi loại hết được các đáp án sai thì còn lại sẽ là đáp án đúng.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết luận
Lịch sử là môn học, môn khoa học đặc biệt có vai trò và ý nghĩa vô cùng quan trọng đối việc giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc. Lịch sử giúp học sinh hiểu biết về quá khứ, cội nguồn của dân tộc, giáo dục cho học sinh ý thức bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống, ý thức trách nhiệm của bản thân với quê hương, đất nước. Vì thế, môn Lịch sử trong trường phổ thông dù sao đi nữa vẫn có một vị trsi rất riêng và được quan tâm đặc biệt của cả xã hội.
Lịch sử là một trong những môn học nằm trong chương trình thi tốt nghiệp THPT. Tuy nhiên, điều đáng nói là trong những năm gần đây kết quả của môn thi này qua các kỳ thi thường đạt kết quả chưa cao. Trên thực tế đúng là như vậy. Kiến thức ôn thi rất nhiều, bao gồm cả kiến thức lớp 11. Công việc học tập môn Lịch sử đã khó, hình thức thi trắc nghiệm với nhiều đơn vị kiến thức dàn trải, trong khi kinh nghiệm làm bài thi trắc nghiệm môn Lịch sử các em còn ít ỏi khiến chất lượng bài thi trắc nghiệm mộn Lịch sử rất thấp. Vì sao kết quả lịch sử thường thấp hơn các môn khác? Đó là câu hỏi được nhiều chuyên gia và cả xã hội quan tâm. Để khắc phục được điều này đòi hỏi sự cố gắng lớn của các cấp, các ngành có liên quan cũng như toàn xã hội mà trước hết là sự nỗ lực của đội ngũ giáo viên đang trực tiếp đứng lớp giảng dạy môn học này. Mỗi giáo viên phải chọn lọc để cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản nhất. Bên cạnh đó người giáo viên hướng dẫn cho học sinh những cách để hiểu và ghi nhớ được những kiến thức đó, biến kiến thức của sách vở của thầy cô thành kiến thức của mình.
Sáng kiến kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng ôn tập thi tốt nghiệp THPT của bộ môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. Chia sẻ những kinh nghiệm ôn thi với đồng nghiệp cùng chuyên môn để giáo viên có cơ hội học hỏi lẫn nhau, góp phần thúc đẩy hiệu quả giáo dục. Giúp học sinh có phương pháp ôn tập tốt
nhất, có kiến thức, kĩ năng cơ bản để giải quyết được các dạng câu hỏi trắc nghiệm có trong đề thi. Điểm thi của bộ môn đạt điểm trung bình trở lên.
Kiến nghị
Đối với các đồng chí giáo viên trên địa bàn cụm cần thường xuyên trao đổi kinh nghiệm giảng dạy, ôn tập, cách làm hiệu quả của đơn vị mình để các đơn vị khác học tập, vận dụng nhằm đưa chất lượng môn Lịch sử ngày càng đi lên.
Đối với Sở GD&ĐT cần quan tâm động viên giáo viên tổ chức các buổi hội thảo về kinh nghiệm ôn thi THPT Quốc gia trong toàn tỉnh để giáo viên trao đổi và học tập lẫn nhau.
NHỮNG THÔNG TIN CẦN ĐƯỢC BẢO MẬT
Không.
CÁC ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
Giáo viên có kiến thức, kĩ năng về công tác ôn thi tốt nghiệp THPT. Nắm bắt được tâm lý, nhu cầu, cảm xúc của học sinh với môn học.
Học sinh được trang bị hành trang về kiến thức, về phương pháp và kĩ năng làm bài trắc nghiệm : kĩ năng phân tích, kĩ năng tổng hợp, đánh giá sự kiện lịch sử...
ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH THU ĐƯỢC DO SÁNG KIẾN
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả
Sáng kiến đã góp phần làm rõ cơ sở lí luận và thực tiễn về vấn đề ôn tập, ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử tại Trung tâm GDnN – GDTX Yên Lạc.
Sáng kiến đã đưa ra được thực trạng của vấn đề ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử tại Trung tâm GDNN – GDTX Yên Lạc. Đồng thời đưa ra được các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tốt nghiệp của các em học sinh lớp 12 trong Trung tâm.
Tác giả đã tiến hành khảo sát thông qua các bài kiểm tra thường xuyên, bài khảo sát chất lượng để minh hoạ tính khả thi và hiệu quả của những biện pháp đã đề xuất.
Sáng kiến có thể làm tài liệu tham khảo cho HS, GV bậc GDTX, THPT.
Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân
Góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, đổi mới ôn thi tốt nghiệp THPT, đổi mới phương pháp giảng dạy, đặc biệt với các em học sinh 12.
DANH SÁCH NHỮNG TỔ CHỨC/CÁ NHÂN ĐÃ ÁP DỤNG THỬ HOẶC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN LẦN ĐẦU
TT
Tên tổ chức/cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/lĩnh vực áp
dụng sáng kiến

1

Nguyễn Thị Huyền

Trung tâm GDNN
– GDTX Yên Lạc
Nâng cao hiệu quả ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử cho học sinh lớp 12 tại Trung tâm GDNN –
GDTX Yên Lạc.

Yên Lạc, ngày.....tháng.	năm 2022.
Thủ trưởng đơn vị/
(Ký tên, đóng dấu)
Yên Lạc, ngày.....tháng.	năm 2022
Tác giả sáng kiến
(Ký, ghi rõ họ tên)
Nguyễn Thị Huyền
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Trần Như Thanh Tâm: Tài liệu ôn thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử, NXB Giáo dục Việt Nam.
Trương Ngọc Thới: Câu hỏi trắc nghiệm theo chủ đề, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
Nguyễn Xuân Trường : Ôn luyện kiến thức theo cấu trúc đề thi, NXB Giáo Dục Việt Nam.
Nguyễn Văn Ninh : Sử dụng tranh biếm họa trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB Giáo dục Việt Nam.
Một số website: dantri.com.vn
Vnexpress.com.vn Trithuctre.com.vn