Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học viên sử dụng sách giáo khoa trong dạy học môn Lịch sử 10

hoa để chuẩn bị cho việc tiếp thu kiến thức mới ở lớp. Tất nhiên học viên sẽ không nhận thức được tất cả nội dung trong bài viết nhưng việc làm này có ý nghĩa giúp cho các em nắm được kiến thức đơn giản, dễ hiểu nhất, đồng thời lưu ý những sự kiện, hiện tượng, khái niệmphức tạp để bổ sung, trao đổi trong quá trình nghe giảng trên lớp.
Ví như, đọc trước mục “Cách mạng tư sản Anh ” của bài 29 (SGK lịch sử 10. Ban cơ bản), bước đầu học viên hình dung được nguyên nhân, diễn biến chính, tính chất và ý nghĩa của cách mạng. Nếu thiếu sự giải thích của giáo viên, học viên sẽ không nắm được những vấn đề khác như: Nguyên nhân sâu xa dẫn tới sự bùng nổ cách mạng, tại sao thái độ của tư sản và quý tộc mới đối với quần chúng nhân dân trước và sau cách mạng khác nhau, hình thức và đặc điểm của cách mạng tư sản Anh, các khái niệm “công trường thủ công”, “quý tộc mới”, “Quân chủ lập hiến”Học viên sẽ có ý thức tìm hiểu những kiến thức đó khi nghe giảng bài. Lí luận dạy học cũng đã chứng minh rằng hiệu quả họat động nhận thức trong giờ học sẽ tăng lên nếu trước đó học viên có tâm thế chuẩn bị tốt.
Đọc kĩ các câu hỏi, bài tập để suy nghĩ phương án giải quyết.
Quan sát các tranh ảnh, bản đồ, đồ thịtrong sách giáo khoa.
Kênh hình không chỉ làm cho học viên sinh động, hấp dẫn mà còn là một nguồn cung cấp thông tin quan trọng. Do đó, nghiên cứu trước kênh hình kết hợp với đọc nội dung bài viết sẽ giúp học viên chủ động tiếp thu bài học mới.
Thứ hai:
Sử dụng sách giáo khoa để làm tài liệu ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến thức và làm bài tập ở nhà. Vở ghi ở trên lớp và sách giáo khoa là phương tiện, là nguồn kiến thức chủ yếu để học viên tự học ở nhà. Hiện nay, do nhiều lí do khác nhau, học viên chỉ học theo vở ghi mà không sử dụng sách giáo khoa khi học ở nhà? Để thực hiện được điều đó, giáo viên cần đặt ra cho học viên những yêu cầu cụ thể sau đây:
Đọc lại sách giáo khoa và vở ghi, có thể đọc sách giáo khoa trước rồi đọc vở sau hoặc ngược lại. Trên cơ sở đối chiếu sách giáo khoa với vở ghi cố gắng tái hiện lại bài giảng trên lớp của giáo viên và ghi nhớ những kiến thức cơ bản.
Sử dụng sách giáo khoa kế hợp với vở ghi để ôn tập, hệ thống hóa lại kiến thức đã học. Giáo viên không nên dặn dò chung chung: “ Các em về nhà ôn tập theo sách giáo khoa và vở ghi mà cần hướng dẫn các em các biện pháp như dựa vào nội dung sách giáo khoa và vở ghi rồi tóm tắt, hệ thống hóa kiến thức cơ bản bằng các sơ đồ, niên biểu, đồ họaVí như học xong bài 31 “Cách mạng tư sản Pháp (1789- 1794)”giáo viên yêu cầu học sinh lập niên biểu.
Các giai đoạn
Tầng lớp nắm chính
quyền
Những sự kiện quan
trọng



Quý tộc
Hƣởng đặc quyền, đặc lợi
Muốn duy trì CĐPK
Tăng lữ
Đẳng cấp thứ ba
Chịu mọi thứ thuế và nghĩa vụ
Muốn xóa bỏ CĐPK
Hoặc cũng có thể yêu cầu học viên vẽ sơ đồ về sự phân chia đẳng cấp trong xã hội phong kiến Pháp trước cách mạng.
Những biện pháp trên vừa có tác dụng giúp học viên ôn tập, hệ thống hóa kiến thức cơ bản vừa phát triển tư duy cho học sinh, đồng thời phù hợp với trình độ, đảm bảo tính vừa sức của học viên GDTX.
Khai thác nội dung sách giáo khoa để trả lời các câu hỏi và làm bài tập về nhà. Các câu hỏi,bài tập do giáo viên nêu ra cho học viên hoặc có trong sách giáo khoa. Nhưng không nhất thiết bài học nào cũng phải có bài tập. Học viên cần khai thác nội dung sách giáo khoa, vở ghi và tham khảo các loại tài liệu khác kết hợp với suy nghĩ độc lập để giải quyết.
Đối với học viên
Sử dụng sách giáo khoa trên lớp
Học viên cần bám sát bài giảng trên lớp của giáo viên thông qua theo dõi sách giáo khoa. Khi giáo viên phát vấn, học viên nhanh ý tóm tắt ý chính phần sách giáo khoa và đưa ra câu trả lời.
Học viên vừa nghe giảng, ghi chép, và theo dõi sách giáo khoa để tiếp thu kiến thức ngay trên lớp.
Trong sách giáo khoa từng bài đều có tranh ảnh, bản đồ, học viên cần quan sát kĩ và đưa ra nhận xét của mình hoặc trao đổi, thảo luận theo nhóm. Cuối cùng lắng nghe giáo viên phân tích thì học viên sẽ hiểu rõ bản chất vấn đề thông qua kênh hình đó.
Sử dụng sách giáo khoa ở nhà
Học viên tập thói quen đọc bài mới trong sách giáo khoa một lần, theo dõi câu hỏi cuối bài để hình dung về nội dung chính của bài học. Trả lời các câu hỏi cuối mục bằng cách gạch bằng viết chì vào sách. Những khái niệm, hoặc cụm từ khó hiểu đánh dấu lại lên lớp nghe giáo viên giảng. Đối với kênh hình trong bài, học viên sẽ quan sát kĩ và liên hệ phần bài viết có liên quan trong sách giáo khoa để hiểu sâu hơn.
Khi kết thúc bài học trên lớp, học viên về nhà học bài cũ bằng cách đọc lại một lần sách giáo khoa để hình dung lại bài giảng rồi mới đọc ghi chép ý chính trong vở.
Như vậy, lí luận và thực tiễn dạy học đòi hỏi cả giáo viên và học viên khi sử dụng sách giáo khoa cần kết hợp chặt chẽ với các phương pháp khác của hệ thống các phương pháp nhận thức lịch sử như sử dụng các loại tài liệu tham khảo, đàm thoại, trao đổi, sử dụng câu hỏi..
KẾT QUẢ
Xen kẽ dạy bài mới, giáo viên kiểm tra việc đọc sách trước ở nhà và chuẩn bị bài mới bằng cách đưa ra câu hỏi cho cả lớp suy nghĩ kết quả cho thấy rất rõ ràng: Những học viên đọc sách trước ở nhà sẽ nắm bắt vấn đề và trả lời nhanh hơn những học viên chưa chuẩn bị bài trước ở nhà. Khi giảng về Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII, giáo viên yêu cầu học viên quan sát hình 56 - tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng thì những học viên chưa nghiên cứu sách giáo khoa ở nhà chỉ thấy bề nổi của bức tranh: Đó là 1 người đàn ông cầm cuốc cõng hai người đàn ông trên lưng có mang kiếm dài, dưới đất có vài con chim, thỏ và chuột mà chưa liên hệ về kiến thức qua bức tranh. Giáo viên gọi học viên có chuẩn bị bài ở nhà thì học viên đó đã nhận ra được tình cảnh khổ cực của người nông dân khi phải chịu sự áp bức bóc lột của hai thế lực có tiền và có quyền, chiếc cuốc thể hiện nền nông nghiệp Pháp lạc hậu, còn chim, thỏ, chuột là những con vật phá hại mùa màng của người nông dân. Mặc dù, học viên chưa trả lời đầy đủ ý nghĩa sâu sa của bức tranh nhưng từ kết quả đó cũng cho thấy tác dụng của việc sử dụng sách giáo khoa ở nhà trước khi tới lớp sẽ làm học viên hiểu bài học nhanh hơn và nắm bắt vấn đề linh hoạt hơn, ghi nhớ, khắc sâu nội dung chính của bài học ngay trên lớp. Với phương pháp này, giáo viên khuyến khích học viên bằng cách cộng điểm vào điểm miệng hoặc điểm 15 phút để học viên thấy hứng thú, lôi cuốn học viên tham gia sôi nổi vào bài học.
Sau bài học, Giáo viên cho học viên làm bài tập củng cố bằng hình thức trắc nghiệm:
Câu 1: Nguyên nhân sâu sa dẫn đến cuộc cách mạng tư sản Pháp là?
Nông nghiệp lạc hậu, đời sống nhân dân cực khổ
Mâu thuẫn về quyền lợi kinh tế, địa vị chính trị giữa đẳng cấp 3 với đẳng cấp 1,2
Xã hội chia thành 3 đẳng cấp, mâu thuãn gay gắt
Chế độ phong kiến cản trở sự phát triển kinh tế công thương nghiệp
Câu 2: Chế độ chính trị của Pháp trước cách mạng là gì?
Phong kiến	C. Quân chủ lập hiến
Quân chủ chuyên chế	D. Cộng hòa
Câu 3: Nền nông nghiệp Pháp trước cách mạng như thế nào?
Phát triển mạnh mẽ	C. Đang phát triển
Lạc hậu, kém phát triển	D. Tất cả các ý kiến trên
Câu 4: Xã hội Pháp trước cách mạng chia thành mấy đẳng cấp?
2 đẳng cấp ( Qúy tộc, tăng lữ)
3 đẳng cấp ( Qúy tộc, tăng lữ, đẳng cấp thứ 3)
4 đẳng cấp (Qúy tộc, tăng lữ, nông dân, tư sản)
Cả A và B
Câu 5: Đẳng cấp nào đông nhất trong xã hội Pháp trước cách mạng?
Đẳng cấp thứ 1	C . Đẳng cấp thứ 2
Đẳng cấp thứ 3	D. Cả ba đẳng cấp
Câu 6: Những việc làm của phái lập hiến sau khi lên cầm quyền nhằm mục đích?
Đem lại nhiều lợi ích cho đại tƣ sản tài chính.
Cải thiện đời sống cho nhân dân lao động.
Đem lại lợi ích cho giai cấp tư sản.
Cải thiện cuộc sống cho giai cấp công nhân.
Câu 7. Cách mạng tư sản Pháp bùng nổ vào thời gian nào?
A. 17/04/1789.	B. 14/07/1789.
C. 04/07/1789.	D. 07/04/1789.
Câu 8: Vua Lu- i XVI triệu tập hội nghị ba đẳng cấp vào thời gian nào?
A. 05 / 05 / 1789	B. 05 / 05/ 1791
C. 05 / 05 / 1792	D. 06 / 05 / 1798
Câu 9: Những nhà tư tưởng tiêu biểu cho trào lưu “Triết học ánh sáng” là?
A. Mông- te- xki- ơ.	B. Vôn – te.
C. Ru – xô.	D. Tất cả các câu trên.
Câu 10 : So với các nước khác, nước Pháp trước cách mạng có điểm khác biệt là?
Mâu thuẫn gay gắt giữa lực lượng sản xuất đang phát triển và quan hệ sản xuất đang thống trị.
Sự tồn tại của chế độ phong kiến cản trở sự phát triển kinh tế TBCN.
Nông dân thực hiện các nghĩa vụ phong kiến nặng nề.
Cuộc đấu tranh chống PK trên lĩnh vực tƣ tƣởng.
Kết quả: So sánh với lớp 10 T – lớp 10N được dạy theo cách truyền thống, Học viên không nghiên cứu sách giáo khoa, suy nghĩ độc lập, không được hướng dẫn ôn tập, hệ thống hóa kiến thức cơ bản bằng các sơ đồ, niên biểu, mà chỉ có một số tranh ảnh minh họa là các hình vẽ trong sách giáo khoa.
Lớp
Số học sinh dự
kiểm tra
Số học sinh đạt điểm
4
5
6
7
8
9
10
10N
30/35
5
(16,7%)
2
(6,7%)
10
(33,3%)
8
(26,7%)
5
(16,6%)
0
0
10T
20/24
1
(5%)
2
(10%)
3
(15%)
5
(25%)
7
(35%)
2
(10%)
0

Đánh giá :
Học viên tự nghiên cứu sách giáo khoa trước ở nhà, lên lớp học viên được giáo viên gợi ý bước vào bài học bằng những câu hỏi tư duy, học viên dễ dàng nắm bắt kiến thức cơ bản
Học viên tích cực đã tích cực trong bài học tìm tòi và khai thác triệt để kiến thức sách giáo khoa cùng với theo dõi bài giảng của giáo viên, học viên đã có sự đối chiếu vở ghi và bài giảng để làm bài trắc nghiệm.
Kết quả đánh giá cho thấy lớp 10T tiến bộ hơn lóp 10N. Chứng tỏ học viên biết cách khai thác sách giáo khoa, trả lời câu hỏi, quan sát hình ảnh trong sách, biết sơ đồ hóa kiến thức bài học giúp học viên nhớ lâu, hiểu bài ngay trên lớp.
BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Từ những kết quả trên, tôi rút ra được kinh nghiệm khi biết hướng dẫn học viên sử dụng triệt để sách giáo khoa, cách hướng dẫn hợp lý, phù hợp với từng đối tượng học viên cũng như nội dung bài dạy thì kết quả thu được rất khả quan:
Việc kết hợp các phương pháp dạy học cùng với sử dụng tài liệu sách giáo khoa. Nó không chỉ giúp tăng cường tính tích cực, tự lực ở học viên mà còn khiến học viên thêm yêu thích môn học, giáo dục học viên tinh thần yêu
nước, lòng đam mê tìm hiểu kiến thức Lịch sử nói riêng và kiến thức xã hội nói chung.
Giúp giáo viên không ngừng tìm tòi, học hỏi, sáng tạo những phương pháp dạy học hay, thú vị, lôi cuốn học viên tham gia tích cực vào bài học để môn học Lịch sử bớt tính khô khan, nhàm chán.
KẾT LUẬN
Qua bài nghiên cứu này, một lần nữa tôi khẳng định thêm rằng sách giáo khoa nói chung và sách giáo khoa lịch sử nói riêng là một tài liệu học tập và giảng dạy cơ bản, không thể thiếu được đối với học viên cũng như giáo viên ở các Trung tâm GDTX và các trường phổ thông. Dù khoa học - kĩ thuật có thể bổ sung nhiều phương tiện, thiết bị dạy học hơn nữa, nhưng không có một phương tiện nào có thể thay thế hoàn toàn vị trí của sách giáo khoa. Còn nhà trường, học viên thì sách giáo khoa mãi mãi vẫn là cái nôi trí tuệ đầu tiên. Bởi vậy, nghiên cứu về sách giáo khoa và phương pháp sử dụng nó là một trong những đề tài hết sức cần thiết và có ý nghĩa lâu dài của khoa học giáo dục.
Những thành tựu biên soạn và tác dụng giáo dục của sách giáo khoa lịch sử mà chúng ta đã đạt được trong những thập kỉ qua là niềm tự hào đáng trân trọng. Song những câu hỏi: Vì sao hiện nay học sinh không yêu thích môn lịch sử? Vì sao chất lượng giáo dục bộ môn lại giảm sút một cách nghiêm trọng? là điều mà chúng ta cần phải suy nghĩ.
Với bài nghiên cứu này, tôi đã đưa ra một số phương pháp sử dụng sách giáo khoa để các bạn cùng tham khảo. Mà trọng tâm chủ yếu của bài nghiên cứu này là tôi đưa ra công thức Đairi và việc áp dụng nó trong dạy học lịch sử. Dựa vào công thức này, giáo viên sẽ biết chọn lọc những kiến thức cơ bản, đặc trưng nhất để truyền thụ cho học viên, và giải thích thêm những kiến thức sâu hơn để học viên hiểu về bài học, đồng thời giáo viên cũng sẽ dành cho học viên những bài học cơ bản để học viên tự nghiên cứu vì trong một tiết học 45 phút, giáo viên không thể nói hết tất cả những gì sách giáo khoa viết để học viên có thể lĩnh hội một cách dễ dàng nhất. Như vậy, để đạt được mục tiêu dạy học, các giáo viên Lịch sử luôn luôn phải làm mới mình với các phương pháp dạy học để học viên hứng thú với môn học,
hướng dẫn học viên sử dụng triệt để sách giáo khoa. Phát huy tính tích cực tự học của các em để kết quả môn học Lịch sử sẽ khả thi hơn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong SGKLS lớp 11- Nguyễn Xuân Trƣờng (CB) -
NXBHN - 2007.
Sách giáo khoa Lịch sử lớp 10 – Bộ giáo dục và đào tạo - NXBGD - 2000.
Sách giáo khoa lịch sử lớp 10 (Ban cơ bản) – Bộ giáo dục và đào tạo - NXBGD - 2008.
Sách giáo khoa lịch sử lớp 11 - Bộ giáo dục và đào tạo - NXB GD - 2001.
Sách giáo khoa lịch sử lớp 11 - Bộ giáo dục và đào tạo - NXBGD (Ban cơ bản) - 2008.
Sách giáo khoa lịch sử lớp 12 (phần thế giới) – Bộ giáo dục và đào tạo - NXBGD - 2002.
Sách giáo khoa lịch sử lớp 11 (phần Việt Nam)- Bộ giáo dục và đào tạo - NXBGD - 2002.
Sách giáo khoa lịch sử lớp 12 (Ban cơ bản) - Bộ giáo dục và đào tạo - NXBGD - 2008.
Giới thiệu giáo án lịch sử 10 – Nguyễn Xuân Trƣờng (CB) - NXBHN - 2006.
Phương Pháp dạy học lịch sử T1,T2- Phan Ngọc Liên, Phan Văn Trị - NXBGD
- 1992.
Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào - N.G.Đairi - NXBGD Matxcova - 1993 (tiếng việt)
Sách giáo khoa Lịch sử của trường PTTHVN từ 1954 đến nay - Phạm Kim Anh - Luận án tiến sĩ giáo dục.HN-1999.
Sử dụng tranh ảnh, bản đồ và sơ đồ để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử Việt Nam từ TK X-XV - Nguyễn Thị Bích Chi - Luận văn tốt nghiệp khoa Lịch sử- ĐHSP.TPHCM - 2007.
NGƢỜI THỰC HIỆN
(Ký tên và ghi rõ họ tên)
Hoàng Thị Hoa
BM04-NXĐGSKKN
SỞ GD&ĐT ĐỒNG NAI
Đơn vị TT GDTX TP BH
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
Biên Hòa, ngày 8 tháng 5 năm 2012

PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Năm học: 2011 – 2012
–––––––––––––––––
Tên sáng kiến kinh nghiệm: HƢỚNG DẪN HỌC VIÊN SỬ DỤNG SÁCH GIÁO KHOA TRONG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ LỚP 10
Họ và tên tác giả: Hoàng Thị Hoa. Đơn vị (Tổ):TT GDTX TP Biên Hòa
Lĩnh vực:
Quản lý giáo dục
1
Phương pháp dạy học bộ môn: Lịch sử
1
Phương pháp giáo dục
1
Lĩnh vực khác: ....................................................
1
Tính mới
Có giải pháp hoàn toàn mới	1
Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có	1
Hiệu quả
Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao 1
Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao 1
Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao 1
Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ những giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả 1
Khả năng áp dụng
Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách:	Tốt 1	Khá 1	Đạt 1
Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn, dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống: Tốt 1	Khá 1	Đạt 1
Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng: Tốt 1	Khá 1	Đạt 1
XÁC NHẬN CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
(Ký tên và ghi rõ họ tên)
THỦ TRƢỞNG ĐƠN VỊ
(Ký tên, ghi rõ họ tên và đóng dấu)