Sáng kiến kinh nghiệm Khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử để nâng cao hứng thú học tập phần Lịch sử thế giới cận đại lớp 10

ch sử cụ thể để lãnh đạo quân Quốc hội tiến hành một cuộc chiến tranh đánh thắng nhà vua và bọn quý tộc phong kiến và chính Crôm-Oen đã đáp ứng được yêu cầu đó. Với cách trình bày như vậy thì giáo viên có thể khắc sâu được nhân vật lịch sử Crôm-Oen và giúp các em nắm chắc kiến thức của bài học lịch sử ngay trên lớp.
	Cũng với cách làm đó khi dạy Bài 30: Chiến tranh giành độc lập của các thuộc địa Anh ở Bắc Mỹ, giáo viên phải khắc sâu nhân vật lịch sử Oa-sinh-tơn qua các hoạt động quân sự của Oa-sinh-tơn. Trong sách giáo khoa chỉ nêu rằng: “Giooc-giơ Oa-sinh-tơn - một điền chủ giàu có, một sĩ quan có tài quân sự và tổ chức - làm tổng chỉ huy...” chứ sách giáo khoa không nêu lên được các hoạt động quân sự của Oa-sinh-tơn. Do đó giáo viên phải mô tả một vài hoạt động quân sự tiêu biểu để cho học sinh thấy rằng: Oa-sinh tơn là một thủ lĩnh quân sự đáp ứng được yêu cầu giải quyết mâu thuẫn lúc bấy giờ giữa dân tộc 13 thuộc địa Bắc Mỹ với bọn thực dân Anh.
	3.1.3. Giáo viên phải khắc sâu thêm một vài chi tiết phụ của nhân vật lịch sử
	Sau khi khắc sâu đặc điểm, hình dáng hay các hoạt động điển hình của nhân vật, giáo viên có thể khắc họa sâu sắc nhân vật lịch sử bằng vài nét về thân thế, sự nghiệp, trình độ học vấn... để giúp học sinh hiểu sâu hơn, rộng hơn về nhân vật lịch sử đó, qua đó giúp các em nhớ về nhân vật lịch sử đó lâu hơn.
	Khi dạy Bài 37: Mác và Ăng-ghen. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học. Giáo viên có thể giới thiệu thêm đôi nét về C.Mác như: C.Mác không những học giỏi, đỗ Tiến sĩ luật học khi mới 23 tuổi mà vừa là nghiên cứu khoa học, tham gia cách mạng, vừa là nhà lãnh đạo phong trào công nhân quốc tế. Đối với Ph.Ăng-ghen cần cho học sinh biết thêm: Ph.Ăng-ghen sinh ra trong một gia đình chủ xưởng giàu có ở Đức, nhưng ông đã từ bỏ gia sản giàu có quyết định đi tìm hiểu nỗi thống khổ của giai cấp công nhân và đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng giai cấp công nhân. Từ sự giới thiệu đó, giáo viên có thể cho học sinh thấy được những quan điểm giống nhau trong tư tưởng của C.Mác và Ph.Ăng-ghen và cũng bắt đầu từ những quan điểm chung đó, hai Ông đã gặp nhau và trở thành đôi bạn tri kỷ, lâu bền và cảm động. Qua đó có thể giáo dục cho các em về mối quan hệ tình bạn, tình đồng chí và hình thành những tình bạn đẹp trong lứa tuổi học trò và trong cuộc sống sau này.
Ngoài ra, giáo viên có thể khắc sâu nhân vật lịch sử bằng cách gợi ý cho các em nhớ năm sinh của các nhân vật lịch sử đó. Như năm sinh của C.Mác là 1818, Ph.Ăng-ghen nhỏ hơn C.Mác 2 tuổi, tức là Ph.Ăng-ghen sinh năm 1820. Hoặc có thể khắc sâu nhân vật lịch sử bằng những nét tương đồng xuất thân gia đình hay nghề nghiệp của nhân vật đó như Crôm-Oen xuất thân từ gia đình quý tộc mới, Oa-sinh-tơn là kỹ sư...
Tất nhiên trong quá trình sử dụng những tư liệu lịch sử nói trên để khắc sâu các nhân vật lịch sử nhằm gây hứng thú học tập cho các em, để nâng cao chất lượng dạy và học là điều rất cần thiết. Nhưng giáo viên không vì thế mà tham lam chồng chất nhiều kiến thức để phủ lên bộ nhớ của các em, dẫn đến các em không nhớ gì mà lại đâm ra chán học, hay biến tiết học Lịch sử thành buổi kể chuyện... Do đó, muốn đạt được mục đích trên giáo viên phải biết chọn lọc (tức là giản và tinh) chứ không phải nhiều về số lượng là quyết định được sự tiếp thu kiến thức của học sinh và tạo hứng thú học tập tốt bộ môn Lịch sử.
Muốn có được như vậy, giáo viên phải tích lũy nhiều tư liệu lịch sử phong phú, biết kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phương pháp tâm lý học để vận dụng tốt kiến thức vào bài giảng đúng lúc, đúng nơi, đúng nội dung yêu cầu của bài. Ngoài ra giáo viên phải biết kết hợp hài hòa giữa kiến thức trong sách giáo khoa với kiến thức ngoài sách giáo khoa; kết hợp lời nói truyền cảm với chân dung hay hình ảnh nhân vật lịch sử nhằm nâng cao giá trị nhận thức cho các em. Cần sử dụng có hiệu quả phương pháp dạy học theo kiểu Sơ đồ Đai-ri trong dạy học môn Lịch sử.
Tất cả việc làm trên mặc dù tốn nhiều thời gian và sức lực nhưng khi đạt được mục đích yêu cầu đề ra trong một tiết học trên lớp với 45 phút ngắn ngủi thài giáo viên cảm thấy nhẹ nhõm, quên đi nỗi lo âu, mệt nhọc và quan trọng hơn là làm cho học sinh có thêm sự hứng thú, phấn khởi học tập, yêu thích môn học hơn. 
3.2. Tổ chức thực hiện
Để thực hiện được các giải pháp nêu trên trong quá trình dạy học nhằm phát huy việc “Khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử để nâng cao hứng thú học tập phần lịch sử thế giới cận đại lớp 10”. 
 3.2.1 Đối tượng thực nghiệm
 Tôi đã lựa chọn 3 lớp, thực hiện trong năm học 2016- 2017 (lớp 10A2,10D1 và 10D4); với sự tương đồng về các mặt như: sĩ số, hoàn cảnh gia đình, địa bàn cư trú, trình độ nhận thức, hứng thú, năng lực cá nhân... để tiến hành thực nghiệm.
3.2.2. Quy trình thực hiện
- Ở lớp 10D4, tôi vẫn giữ cách dạy truyền thống, chủ yếu cung cấp cho các em những kiến thức trong sách giáo khoa, không chú ý khai thác, thậm chí lướt qua các hình ảnh về nhân vật lịch sử.
- Còn trong các lớp 10A2, 10D1, ngoài việc cung cấp các kiến thức cơ bản cho học sinh, tôi còn đặc biệt chú ý đến việc khai thác về hình ảnh nhân vật lịch sử ngay trong tiết dạy trên lớp nhằm tạo hứng thú học tập bộ môn đối với các em.
Để làm được việc đó, tôi đã tiến hành theo các bước sau:
- Bước 1: Giáo viên cần nắm vững nội dung kiến thức lịch sử trong bài, xác định rõ trọng tâm, nhất là kiến thức lịch sử được phản ảnh trong các hình ảnh về nhân vật lịch sử để tiến hành soạn một giáo án phù hợp.
- Bước 2: Tìm hiểu cụ thể về đặc điểm nhân vật lịch sử: hình dáng, tính cách, cuộc đời, sự nghiệp... qua các nguồn tư liệu tham khảo. (Giáo viên có thể ghi chép vào sổ tích lũy cá nhân)
- Bước 3: Tiến hành khai thác tranh, ảnh về nhân vật lịch sử khi giảng dạy. Giáo viên có thể cho học sinh quan sát về hình ảnh nhân vật, sau đó cho học sinh trình bày suy nghĩ của mình khi quan sát tranh, ảnh. Cuối cùng, bằng lời nói giáo viên có thể miêu tả, tường thuật về nhân vật lịch sử đó giúp cho các em hiểu sâu sắc về nhân vật lịch sử đó.
- Bước 4: Khuyến khích sự tìm tòi, ham học hỏi của các em về các nhân vật lịch sử, cũng như sử dụng kiến thức về nhân vật lịch sử để tiến hành kiểm tra miệng, kiểm tra 15 phút, 1 tiết... để đánh giá kết quả học tập.
3.2.3. Giáo án minh họa
Tiết 41, Bài 33:
HOÀN THÀNH CÁCH MẠNG TƯ SẢN Ở CHÂU ÂU VÀ MĨ
GIỮA THẾ KỶ XIX.
I. Mục tiêu bài học.
	Sau khi học xong bài học học sinh cần nắm được:
1. Kiến thức
- Nguyên nhân, diễn biến, kết quả của cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia.
- Giải thích được tại sao cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia là cuộc CMTS.
- Vẽ lược đồ quá trình thống nhất Đức, Italia
2. Tư tưởng
 	Nhận thức đúng về vai trò của quần chúng nhân dân trong cuộc đấu tranh chống các thế lực phong kiến, bảo thủ lạc hậu đòi quyền tự do dân chủ.
3. Kỹ năng
- Rèn luyện cho HS kỹ năng phân tích, giải thích các sự kiện lịch sử. 
- Kỹ năng khai thác lược đồ, tranh ảnh.
II. Thiết bị và tài liệu dạy học
- Lược đồ quá trình thống nhất Đức, Italia và nội chiến ở Mĩ.
- Tranh ảnh những nhân vật lịch sử có liên quan đến thời kỳ này
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ.
Câu 1: Nêu mốc thời gian và thành tựu chủ yếu của Cách mạng công nghiệp ở Anh?
Câu 2: Hệ quả của cách mạng công nghiệp?
2. Dẫn dắt vào bài mới.
 	Trong các thập niên 50- 60 (XIX) nhiều cuộc CMTS nổ ra dưới những hình thức khác nhau ở Châu Âu và Bắc Mĩ đã khẳng định sự toàn thắng của PTSX TBCN, chấm dứt cuộc đấu tranh “Ai thắng ai” giữa thế lực phong kiến lạc hậu, bảo thủ với giai cấp tư sản đại diện cho LLSX tiến bộ. Để tìm hiểu nguyên nhân nào dẫn đến cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia và nội chiến ở Mĩ? Diễn biến diễn ra như thế nào? Tính chất, ý nghĩa ra sao? Bài học hôm nay sẽ trả lời các câu hỏi trên.
3. Tổ chức các hoạt động dạy học
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản cần nắm
Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân
H? Hãy cho biết tình hình nước Đức trước khi thống nhất?
- HS: Trả lời
- GV: Nhận xét, khái quát
H? Yêu cầu cấp bách của Đức là làm gì để phát triển kinh tế TBCN?
- HS: Trả lời
- GV: Nhận xét, khái quát
GV: Cho HS quan sát Hình 63 Bi-xmác (1815-1898) và giới thiệu:
Bi-xmác ”Đó là con người độc đoán, với bản lĩnh cương quyết lại thông minh và xảo quyệt, Bi- x mác là một nhà chính trị rất khôn khéo. Y là địa chủ quý tộc người Phổ, thuộc phái quân chủ nên rất căm ghét giai cấp công nhân. Người cao lớn, tính tình bướng bỉnh, tàn nhẫn với nông dân, có đầu óc thực tiễn và kiên nhẫn,dùng mọi thủ đoạn để đạt được mục đích đề ra...”. Năm 1862, Bi-xmác tuyên bố trước nghị viện ”Những vấn đề lớn của một thời đại không thể giải quyết bằng những bài diễn văn hoặc bằng cách biểu quyết theo đa số, mà phải bằng sắt và bằng máu”
Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân
- GV: Sử dụng lược đồ quá trình thống nhất Đức để trình bày diễn biến quá trình thống nhất Đức.
- Gọi 1-2 HS lên bảng trình bày lại quá trình thống nhất Đức để củng cố.
Hoạt động 1: Cá nhân
GV: Hướng dẫn học sinh về nhà đọc thêm.
- Yêu cầu học sinh tìm hiểu thêm về nhân vật Ga-ri-ban-đi.
1. Cuộc đấu tranh thống nhất nước Đức.
- Tình hình nước Đức:
 + Giữa TK XIX, kinh tế TBCN ở Đức phát triển nhanh chóng, Đức trở thành nước công nghiệp.
 + Phương thức kinh doanh theo lối tư bản đã xâm nhập vào các ngành kinh tế.
 + Nước Đức bị chia xẻ thành nhiều vương quốc nhỏ, cản trở sự phát triển kinh tế TBCN -> đặt ra yêu cầu cần phải thống nhất đất nước.
- Đức tiến hành thống nhất bằng vũ lực “từ trên xuống” thông qua các cuộc chiến tranh với các nước khác.
- Quá trình thống nhất Đức:
 Bộ phận quý tộc quân phiệt Phổ, đặc biệt là Bi-xmác, được sự ủng hộ của giai cấp tư sản đã thông qua chiến tranh để thống nhất đất nước.
 + Năm 1864 Bi-xmác tấn công Đan Mạch, chiếm Hôn-xtai-nơ và Se-lê-xvích thuộc Bắc Hải và Ban Tích.
 + Năm 1866, Bi-xmác gây chiến tranh với Áo, Đức thành lập một liên bang Bắc Đức
 + Năm 1870- 1871, Bi-xmác gây chiến tranh với Pháp, thu phục các bàn miền Nam hoàn thành thống nhất Đức.
- Tháng 4/1871, Hiến pháp mới được ban hành, nước Đức là một liên bang gồm 22 bang và 3 thành phố tự do. Vai trò của quý tộc quân phiệt phổ được cũng cố.
2. Cuộc đấu tranh thống nhất Italia
(Chương trình giảm tải).
4. Sơ kết bài học
 GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi đặt ra ngay từ đầu giờ học. Nguyên nhân và diễn biến cuộc đấu tranh thống nhất Đức, Italia? Tại sao đó lại là những cuộc cách mạng tư sản?
 	4. Kiểm nghiệm.
Trong khi dạy ở những lớp có sử dụng phương pháp thảo luận nhóm học sinh hứng thú hơn đối với môn học thể hiện: số lượt học sinh giơ tay xây dựng bài nhiều hơn, trong đó số lần học sinh trả lời đúng tăng lên rõ rệt, độ bền trí nhớ tăng lên. Nhờ vậy đã góp phần nâng cao chất lượng môn học các em cũng hăng hái, hứng thú hơn qua việc đăng ký tham gia dự thi học sinh giỏi cấp trường và chọn vào đội tuyển dự thi cấp tỉnh và chất lượng đại trà của các lớp cũng được nâng lên rõ rệt cụ thể như sau:
Mức độ hứng thú học tập môn Lịch sử của học sinh qua năm học: 
2016 -2017
Năm học
Lớp

Sĩ số

Hứng thú học bộ môn Lịch sử
Không hứng thú học bộ môn Lịch sử
SL
TL%
SL
TL%
2016- 2017
10D4
40
23
57,5
17
42,5
10A2
49
38
77,5
11
22,5
10D1
42
36
85,7
6
14,3
Qua bảng thống kê trên ta dễ dàng nhận thấy có sự chuyển biến rõ rệt về mức độ hứng thú học tập và chất lượng bộ môn của các lớp: 
Như vậy, có thể khẳng định tính hiệu quả hơn hẳn của việc khắc họa sâu sắc “biểu tượng nhân vật lịch sử” trong việc tạo hứng thú học tập cho các em dẫn đến kết quả học tập cũng có sự thay đổi rõ rệt, nhờ vậy mà chất lượng môn học được nâng lên.
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
	1. Kết luận.
	Sau quá trình áp dụng đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp dạy học nói chung, đối với bộ môn lịch sử nói riêng, bản thân luôn tìm tòi, học hỏi, tự mình thể nghiệm. Việc khắc họa sâu sắc “biểu tượng nhân vật lịch sử” trong việc tạo hứng thú học tập môn Lịch sử mà bản thân đưa ra trong sáng kiến này là sự đúc rút của cả quá trình làm việc nghiêm túc, luôn trăn trở trên từng bài giảng, luôn tìm tòi để áp dụng trong từng tiết dạy. Khi áp dụng phương pháp nêu trên, bản thân tôi thấy phần nào yên tâm với những kết quả đạt được .
Gần như trong tất cả các tiết dạy, ở cả lớp đối tượng là học sinh đại trà, cũng như đối tượng là học sinh khá giỏi, tuyệt đại đa số các em đều yên lặng, chăm chú nghe giảng, thực hiện tốt mọi yêu cầu dưới sự điều khiển của giáo viên. Chính vì vậy, kết quả sau từng tiết dạy là khả quan : 90% số lượng học sinh trong lớp có thể trả lời ngay những câu hỏi cơ bản của bài học .
Đã nhiều năm nay, các em học sinh không yêu môn Lịch sử, thậm chí các em quay lưng lại với lịch sử dân tộc, (chưa kể đến là lịch sử thế giới) không thích học môn lịch sử gần như là phổ biến. Nguyên nhân thì rất nhiều nhưng có một nguyên nhân là do chính người dạy. Việc thay đổi quan niệm, thay đổi nhận thức của các em là cả một quá trình lâu dài, đòi hỏi mỗi giáo viên dạy Lịch sử phải làm việc nghiêm túc, phải thật sự cố gắng trong chuyên môn.
Nếu như tất cả các giáo viên dạy môn Lịch sử đều biết cách sử dụng tốt các phương pháp dạy học, đặc biệt là phương pháp khắc họa sâu sắc “biểu tượng nhân vật lịch sử” vào dạy học môn Lịch sử tất yếu kết quả giảng dạy của bộ môn sẽ được nâng cao. Từ đó học sinh sẽ có hứng thú học môn Lịch sử, không chỉ các bậc phụ huynh mà cả xã hội sẽ có cách nhìn, cách đánh giá khác về môn học này. 
 2.Kiến nghị.
	* Đối với nhà trường: 
	- Mua sắm thêm tài liệu tham khảo, đầu tư cơ sở vật chất và đồ dùng dạy học nhất là các tài liệu lịch sử.
	- Luôn luôn đổi mới việc giảng dạy, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn Lịch sử.
* Đối với Sở GD & ĐT: nên tăng cường công tác bồi dưỡng cho giáo viên dạy môn Lịch sử bằng các đợt tập huấn chuyên đề về chuyên môn, nghiệp vụ lẫn phương pháp dạy học tích cực để chúng tôi có dịp trao đổi, học hỏi lẫn nhau nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử.
Trên đây chỉ là kinh nghiệm của riêng bản thân trong dạy học phần lịch sử thế giới cận đại lớp 10- ban cơ bản để tạo hứng thú cho học sinh khi học một tiết Lịch sử. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn trong những lần sau.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
 XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ. Sầm Sơn, ngày 8 tháng 4 năm 2017.
 Tôi xin cam đoan sáng kiến kinh nghiệm của tôi là do tôi viết ra, không sao chép của người khác.Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. 
 Người thực hiện
 Nguyễn Thị Hạnh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. SGK Lịch sử Lớp 10 – Ban cơ bản, NXB Giáo dục, HN., 2008
2. SGV Lịch sử Lớp 10 – Ban cơ bản, NXB Giáo dục, HN., 2008
3. Đặng Đức An (Chủ biên): Những mẫu chuyện lịch sử thế giới, Tập 1,2, NXB Giáo dục, HN., 2004.
4. Phan Ngọc Liên (chủ biên): Phương pháp dạy học lịch sử, Tập 1,2, NXB ĐHSP, 2002. 
5. Nguyễn Anh Thái (Lịch sử thế giới cận đại), NXB Giáo dục, HN., 2005
6. Nguyễn Xuân Trường (Chủ biên): Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử 10, NXB Hà Nội., 2007.
7. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình sách giáo khoa lớp 10, môn Lịch sử, NXB Giáo dục, HN., 2007.