Sáng kiến kinh nghiệm Khơi dậy niềm đam mê học Lịch sử của học sinh trong một số giờ học tích hợp liên môn - Lịch sử 9

ội ta kéo pháo vào Điện Biên Phủ” vừa lồng ghép một đoạn nhạc của bài hát “Hò kéo Pháo” của nhạc sĩ Hoàng Vân.
 “Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua đèo
 Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua núi
 Dốc núi cao, đèo cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi
 Vực sâu thăm thẳm, vực nào sâu bằng chí căm thù
Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù”
 Khi những ca từ của bài hát “Hò kéo pháo” của nhạc sỹ Hoàng Vân vang lên giữa chiến trường đã trở thành động lực không nhỏ, động viên tinh thần anh em chiến sỹ, dân công tham gia kéo pháo, góp phần làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy. Trong quá trình kéo pháo gian khổ đó đã có những tấm gương anh dũng hy sinh để bảo vệ pháo, tiêu biểu là anh hùng Tô Vĩnh Diệm lấy thân mình chèn pháo. Thà hy sinh cả tính mạng nhưng anh quyết không để pháo lao xuống vực sâu. Qua đó, học sinh càng thêm cảm phục tinh thần chiến đấu của các anh bộ đội và tỏ lòng biết ơn những anh hùng đã anh dũng hy sinh cho nền độc lập của nước nhà.
 Ví dụ 3 khi dạy bài: “Hoàn thành giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1973-1975). Khi dạy về phần 2 cuộc tổng tiến công và nổi dạy mùa Xuân 1975 giáo viên có thể trích dẫn một số đoạn nhạc của các bài hát. Với mỗi người dân Việt Nam, ngày 30 tháng 4 năm 1975 là một ngày lịch sử trọng đại, in dấu ấn khó quên; Đó là ngày đất nước sạch bóng quân thù, non sông liền một dải. Để ngợi ca chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử có nhiều ca khúc đã ra đời với nhiều sắc thái khác nhau; Nhiều bài ca đi cùng năm tháng và còn đọng lại trong trái tim bao người và trở thành ký ức không thể nào quên như bài hát: Tiến về Sài Gòn, đất nước trọn niềm vui, Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng,
 Trước chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, nhiều chiến sĩ quân giải phóng miền Nam nhớ mãi giai điệu “ Tiến về Sài Gòn” với tiết tấu hùng tráng như lời hiệu triệu, khích lệ các chiến sĩ băng lên phía trước, quết chiến thắng: 
 “ Bao ngày qua tang tóc khổ đau, đã biến thành căm hờn. Căm hờn dâng tranh đấu sục sôi dân phố xuống đường. Bom rền vang khắp thành đô tiếng súng diệt quân thù. Đồng bào ơi! Giải phóng về đây tung cánh tự do! Tiến lên giết giặc siết thêm chặt vòng vây. Tiến vô sài Gòn đánh tan tành giặc Mỹ. Tiến về sài Gòn ta quét sạch giặc thù. Hướng về đồng bằng ta tiến về thành đô! Nước nhà còn chờ trận cuối là trận này. Tiến về đồng bằng giải phóng thành đô”.
 Hay bài hát “ Đất nước trọn niềm vui” của cố nhạc sĩ Hoàng Hà được phát cùng với ca khúc “ Như có bác Hồ trong ngày vui đại thắng” của nhạc sĩ Phạm Tuyên vào sáng ngày 1- 5- 1975 trên sóng phát thanh đài tiếng nói Việt nam ở thủ đô Hà Nội. Ca khúc “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” được nhạc sĩ Phạm Tuyên sáng tác trước khi miền nam hoàn toàn giải phóng 2 ngày. Bài hát vẻn vẹn chỉ có 60 từ nhưng đã nói lên được tất cả những điều người dân Việt nam mong muốn : Độc lập, tự do, hạnh phúc, thống nhất.
 Mong ước của Bác Hồ - Vị cha già dân tộc đã thành sự thật, Bác mong một ngày vào thăm miền Nam, Bác mong miền Nam được giải phóng, hai miền Nam Bắc thành một khối thống nhất, non sông thành một giải thì nay ước nguyện của Người đã được thực hiện. Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng như có Bác soi đường chỉ lối và ngày vui toàn thắng chắc chắn sẽ có Bác vui cùng dân tộc và nhân dân Việt Nam. 
3.2.2.4. Tích hợp với môn Địa lí
 Lịch sử và Địa lí là hai môn học nằm trong chương trình THCS. Tuy là hai phân môn riêng biệt song lịch sử và địa lí có mối liên hệ mật thiết với nhau. Lịch sử là những gì đã xảy ra, tồn tại một cách khách quan. Những điều đã xảy ra đó đều gắn với một không gian và thời gian cụ thể. Vì vậy chúng có liên quan mật thiết với những sự vật và hiện tượng địa lí nhất định. Cho nên trong khi dạy và học lịch sử có nhiều cơ hội để liên hệ với các kiến thức địa lí và ngược lại. 
 Ví dụ 1 khi dạy bài 1: “Liên Xô và các nước Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX”, giáo viên yêu cầu học sinh nói về điều kiện tự nhiên hay tài nguyên thiên nhiên, vị trí địa lý của Liên Xô và các nước Đông Âu trên lược đồ các nước dân chủ nhân dân Đông Âu, để làm rõ quá trình ra đời của các nước dân chủ nhân dân Đông Âu, cũng như sự tan rã của Liên Xô và các nước Đông Âu năm 1991.
Hình ảnh 13: Lược đồ các nước dân chủ nhân dân Đông Âu
 Hay khi dạy các bài 3,4,5,6,7 dạy về lịch sử các châu lục: châu Á, châu Phi, châu Mĩ la tinh, châu Phi và phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa. Giáo viên cần tích hợp kiến thức về địa lý các châu lục mà học sinh đã học trong chương trình địa lý lớp 7, phần 3 “Thiên nhiên và con người ở các châu lục” và phần 1 “Thiên nhiên và con người ở các châu lục” (tiếp theo) địa lý lớp 8. 
Ví dụ 2 khi dạy bài 6: “Các nước châu Phi” khi lý giải nguyên nhân vì sao hầu hết các nước ở châu Phi vẫn ở trong tình trạng đói nghèo và lạc hậu, nợ nần chồng chất và theo xếp hạng của Liên hợp quốc xếp 32 trong tổng số 57 nước châu Phi vào nhóm những nước nghèo nhất thế giới, ¼ số dân châu Phi thuộc diện đói ăn kinh niên giáo viên có thể đặt ra câu hỏi và yêu cầu học sinh thảo luận theo nhóm: Em hãy kể những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đói nghèo ở châu Phi? 
Sau khi học sinh thảo luận nhóm và cử đại diện trình bày, các nhóm có thể đưa ra nhiều nguyên nhân lý giải như: do các cuộc xung đột nội chiến đẫm máu do mâu thuẫn sắc tộc hoặc tôn giáo, hậu quả của sự thống trị lâu dài của chủ nghĩa thực dân, khả năng quản yếu kém của bộ máy chính quyền các nước đây là những kiến thức lịch sử học sinh đã đựơc học. Nhưng giáo viên có thể gợi mở và lồng ghép kiến thức địa lý lớp 7 trong các bài thiên nhiên và con người ở châu Phi để lý giải thêm một nguyên nhân cốt yếu, là do điều kiện tự nhiên và khí hậu của châu Phi nên kinh tế không thể phát triển được: diện tích ở các nước châu Phi hầu hết là hoang mạc và bán hoang mạc cộng thêm vào đó lượng mưa hằng năm rất ít với khí hậu nóng nên không có diện tích canh tác dẫn đến đói nghèo.
Hình ảnh 14: Lược đồ địa lý châu Phi
 Sang đến phần hai, chương trình “Lịch sử Việt Nam từ 1919 đến nay”, đây là một thời kì lịch sử gắn liền với nhiều chiến công hiển hách của dân tộc trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Tùy vào nội dung của từng bài giáo viên có thể khéo léo tích hợp các kiến thức địa lý về các vùng miền ở nước ta, hay đặc điểm địa hình, khí hậu và tài nguyên thiên nhiên của từng địa phương, tỉnh hay các thành phố trong cả nước,.. vừa giúp học sinh khắc sâu kiến thức lịch sử, đồng thời nó còn giúp học sinh củng cố lại hệ thống kiến thức địa lý mà mình đã được học. 
 Nói về sự hỗ trợ của Lịch sử đối với các môn học khác, G. Elton đã nói: “Nhà sử học cũng có thể dạy cho các khoa học khác rất nhiều điều. Anh ta có thể giúp các khoa học này hiểu thế giới quan của nhiều phương án xây dựng sơ đồ, vạch rõ những mối quan hệ tương hỗ mà một chuyên môn hẹp khó nhận thấy, giúp các khoa học xã hội hiểu rằng đối tượng mà chúng có quan hệ là những con người. Trong khi tiếp nhận các khoa học khác tính chính xác và tầm rộng của sự khái quát, đồng thời Lịch sử có thể hoàn thành nghĩa vụ của mình bằng cách xây dựng một thái độ nghiêm túc đối với các tài liệu và tránh những khái quát không có cơ sở vững chắc”.
 4. Kết quả đạt được:
 Trong quá trình tiến hành dạy thực nghiệm tôi nhận thấy rằng ‎nhận thức ‎‎của học sinh về việc vận dụng kiến thức nhiều môn học để giải quyết các tình huống thực tiễn dần được cải thiện. Các em biết huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng... thuộc nhiều môn học khác nhau để giải quyết các nhiệm vụ học tập; thông qua đó hình thành những kiến thức, kĩ năng mới; phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề trong học tập và trong thực tiễn cuộc sống. Các
 Nhận thức của các em về môn Lịch sử không còn đơn giản là môn học khô khan, nhàm chán và học thuộc lòng, mà còn là môn học giúp các em gần gũi hơn với thực tiễn cuộc sống, đưa ra các giải pháp để giải quyết các vẫn đề mà thực tiễn cuộc sống đặt ra. Đặc biệt, biết trân trọng những giá trị hiện tại, rút ra được trách nhiệm của bản thân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc, song song đó các em còn hăng hái xây dựng bài, nhất là những bài có tích hợp liên môn, các em rất hăng hái thảo luận, đưa ra ý kiến, các nhóm tích cực đưa ra ý kiến khiến cho các tiết học thường đạt hiệu quả cao.	
Để kiểm tra kết quả của việc giảng dạy tích hợp kiến thức liên môn trong bộ môn Lịch sử, tôi đã tổ chức lấy ý kiến của học sinh lớp 9 mà tôi trực tiếp giảng dạy về hứng thú học bộ môn lịch sử. Kết quả cụ thể như sau:
Bảng 1: Ý kiến của học sinh trước và sau khi thực hiện phương pháp giảng dạy tích hợp:
Năm học 2016 - 2017
Năm học 2017 - 2018
Lớp
Tổng số
Mức độ
Khối lớp
Tổng số
Mức độ
Rất thích
Thích
Không thích
Rất thích
Thích
Không thích
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
9A
37
12
32
23
63
2
5
9A
25
20
80
5
20
0
0
9B
32
10
31
21
66
1
3
9B
22
17
77
5
23
0
0
Cộng
69
22
32
44
64
3
4
Cộng
47
37
79
10
21
0
0

Bảng 2: Kết quả học tập của học sinh năm học 2016- 2017 và 2017 - 2018:
Năm học 2016 - 2017
Năm học 2017 - 2018
Khối lớp
Tổng số

Khối lớp
Tổng số
Xếp loại học lực kì I năm học 2017 - 2018
Giỏi
Khá
TB
Giỏi
Khá
TB
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
9A
37
8
22
12
32
17
46
9A
25
15
60
9
36
1
4
9B
32
7
22
14
44
11
34
9B
22
8
36
9
41
5
23
Cộng
69
15
22
26
38
28
40
Cộng
47
23
49
18
38
6
13

Thông qua hai kết quả thu được trước và sau khi tích hợp kiến thức liên môn trong giảng dạy Lịch sử, kết quả thu được có thay đổi, tỉ lệ học sinh hứng thứ, yêu thích môn Lịch sử tăng lên rõ rệt không còn học sinh nào chán ghét và không thích học môn Lịch Sử. Cũng như, tỉ lệ học sinh khá giỏi khối 9 kì I năm học 2017 - 2018 đã tăng hơn rất nhiều so với năm học 2016-2017.
 Từ kết quả thực nghiệm ở trên, bản thân tôi thấy phương pháp dạy học tích hợp theo hướng liên môn đem lại tín hiệu rất tốt cho quá trình giảng dạy của bản thân nên tôi thường xuyên vận dụng một cách hiệu quả nhất trong các giờ dạy Lịch sử trên tất cả các khối lớp mà tôi giảng dạy chứ không riêng gì khối lớp 9 và tùy vào nội dung của từng bài học để tôi vận dụng một cách hiệu quả nhất.
PHẦN C. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
 1. Kết luận:
 Dạy học liên môn là một nguyên tắc quan trọng trong dạy học nói chung và trong dạy học Lịch Sử nói riêng. Tuy nhiên để thực hiện tốt và có hiệu quả đòi hỏi sự nỗ lực ở cả thấy và trò. Và việc thực hiện nó không phải bài nào, không phải phần nào cũng thực hiện được.
 Tuy nhiên, theo ý kiến chủ quan của tôi, để khắc phục tình trạng dạy - học Lịch sử như hiện nay, không chỉ đổi mới phương pháp mà phải thay đổi cả cách suy nghĩ của mọi người, của xã hội về vị trí của môn Lịch sử trong việc đào tạo con người. Hơn nữa, để cải thiện chất lượng dạy và học môn Lịch Sử hiện nay không phải chỉ có giáo viên cố gắng mà học sinh cũng phải ý thức hơn trong việc học tập. Thử hỏi giáo viên dạy hay, tiết học sinh động, hấp dẫn nhưng học sinh không học bài, không chuẩn bị bài, không đọc sách giáo khoa, vậy thì kết quả sẽ như thế nào? Vì vậy để nâng cao chất lượng dạy - học môn Lịch sử cũng như chất lượng giáo dục cần có sự quan tâm của tất cả mọi người, của toàn xã hội.
 Nhưng do thời gian ngắn nên tôi chưa nghiên cứu sâu mà chỉ có lấy ví dụ cụ thể trong một số bài học trong chương trình Lịch sử lớp 9 có tích hợp kiến thức liên môn: Ngữ văn, Địa lí, Âm nhạc và Mĩ thuật. Đồng thời, do tôi là một giáo viên trẻ mới vào nghề được 3 năm, kinh nghiệm giảng dạy còn hạn chế cũng như các thiết bị dạy học của nhà trường còn thiếu và hư hỏng khá nhiều. Trong quá trình làm đề tài sẽ không tránh khỏi sự thiếu sót rất mong được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp và các bạn đọc để sáng kiến kinh nghiệm về " Khơi dậy niềm đam mê học Lịch sử của học sinh trong một số giờ học tích hợp liên môn - Lịch sử 9" của tôi được hoàn thiện, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và tạo được hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh ngày càng thêm yêu thích môn Lịch Sử hơn.
2. Kiến nghị:
Để tiến tới việc dạy học tích hợp các môn học trong nhà trường, cần:
 * Đối với phụ huynh
- Cần quan tâm đến việc học hành của con em mình, đầu tư nhiều về cơ sở vật chất, nhất là các trang thiết bị tin học tạo điều kiện cho con em mình học tập tốt.
- Phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội để giáo dục con em mình thông qua học tập môn lịch sử ở nhà trường.
* Đối với Phòng Giáo dục: 
- Bồi dưỡng và nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên để đáp ứng được yêu cầu học tập tích hợp.
- Tổ chức thường xuyên các lớp tập huấn về tích hợp kiến thức liên môn cho giáo viên trong toàn huyện. Cũng như, tổ chức thêm nhiều chuyên đề cấp huyện môn Lịch sử để tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi và học hỏi kinh nghiệm từ các đồng nghiệp trong giảng dạy bộ môn.
- Tăng cường cơ sở vất chất, thiết bị dạy học theo hướng tích hợp môn hoc. 
- Tổ chức thêm một số cuộc thi tìm hiểu Lịch sử dân tộc cũng như Lịch sử địa phương để học sinh có dịp thể hiện tình yêu của bản thân đối với bộ môn Lịch sử và tình yêu quê hương đất nước.
 Nhà trường cần phải tạo điều kiện cho giáo viên bộ môn tổ chức những buổi sinh hoạt ngoại khóa tham quan các di tích lịch sử hay đền thờ các vị anh hùng dân tộc và địa điểm diễn ra các trận đánh lịch sử ở địa phương như: Đền thờ danh nhân Nguyễn Như Đổ ở làng Đại Lan, đền thờ danh sĩ Ngô Thì Nhậm ở làng Tả Thanmh Oai, di tích Đầm Mực, đồn Ngọc Hồi,... Thông qua những buổi ngoại khóa thực tế này giáo viên yêu cầu học sinh viết bài thu hoạch nêu suy nghĩ của bản thân sau khi đi tham quan các di tích lịch sử. Đồng thời, còn giúp các em khắc sâu các kiến thực Lịch sử đã học và chỉ cho các em những việc làm cụ thể nhằm bảo vệ các di tích và môi trường các em đang sống và sinh hoạt.
* Về phía nhà trường :
 - Cần trang bị thêm các thiết bị, đồ dùng dạy học cần thiết cho môn học như: tranh ảnh minh họa, sơ đồ, lược đồ các cuộc kháng chiến của bộ môn còn thiếu, máy vi tính và máy chiếu để giáo viên trình chiếu cho học sinh xem các bộ phim tư liệu lịch sử.
 - Mua bổ sung các sách hay, tài liệu tham khảo, sách hướng dẫn dạy học theo hướng tích hợp kiến thức liên môn, các môn Ngữ Văn, Lịch Sử, Địa Lý, Âm nhạc, GDCD,để ở phòng thư viện và mở cửa thường xuyên cho giáo viên và học sinh mượn đọc tham khảo.
 - Tổ chức thảo luận các chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học cho tất cả các giáo viên trong từng đợt, từng năm để ngày một nâng cao chất lượng dạy học.
 - Luôn luôn quan tâm, động viên kịp thời đối với đội ngũ giáo viên, học sinh trong việc giảng dạy, học tập tạo động lực giúp thầy và trò thi đua dạy tốt, học tốt.
PHẦN D. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo viên + sách giáo khoa + sách thiết kế bài giảng Lịch Sử lớp 9.
2. Sách Ngữ Văn lớp 8, 9, 11; Sách Âm Nhạc và Mĩ Thuật 8,9; Sách Địa Lý lớp 7,8,9.
3. Tài liệu giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Lịch Sử THCS.
4. Đọc thêm tài liệu trên internet, báo đài.
5. Tài liệu hướng dẫn tích hợp kiến thức liên môn của Sở Giáo Dục và Đào Tạo, Phòng Giáo huyện Thanh Trì.
6. Tài liệu hướng dẫn tích hợp kiến thức liên môn của nhóm Sử.
Hà nội, ngày 12 tháng 4 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Nguyễn Thu Thảo