Sáng kiến kinh nghiệm Làm thế nào để gây hứng thú của học sinh trong giờ học lịch sử và việc liên hệ những vấn đề thời sự ở lớp 12 trường THPT

còn là nguồn gốc của tư duy trong việc hiểu bản chất và đánh giá sự kiện lịch sử.
Trình bày có hình ảnh gợi cảm còn gây sự hồi hộp, xúc động của học sinh, đồng tình hay phản đối, vui sướng hay đau khổ... sự hồi hộp xúc động làm tăng hứng thú của học sinh đối với lịch sử, hình thành nhân cách của các em, nâng cao chất lượng tri giác, nhớ lại và tư duy. Trong quá trình bày của giáo viên, việc sử dụng đa dạng phong phú các loại tài liệu như đoạn trích tài liệu lịch sử đồ dùng trực quan...Có tác dụng rất tốt, tạo nên hình ảnh lịch sử cho học sinh.
-Sử dụng một cách đa dạng, kết hợp nhuần nhuyễn, hợp lý các phương pháp, cách dạy học cho một bài lịch sử, đặc biệt chú ý tới dung lượng của các phuơng pháp để không làm nặng nề giờ học, trình bày nhồi nhét, song vẫn đạt được kết quả tối đa.
b/ Các phương pháp dạy học cụ thể nhằm kích thích hoạt động tích cực, độc lập của học sinh gây hứng thú say mê trong học tập lịch sử
Thiết kế giờ học phù hợp với hoạt động tích cực của học sinh.
Trong thực tế giảng dạy, để bài dạy có hiệu quả cần đặc biệt chú ý tới vấn đề tổ chức hoạt động tư duy độc lập của học sinh. Khẳng định rằng, cấu trúc của một bài học có thể và cần phải đa dạng, phong phú. Cấu trúc của một bài học tốt thể hiện ở việc vận dụng sáng tạo ác quy luật dạy học và điều kiện cụ thể của quá trình dạy học ở từng lớp. Thiết kế một giờ học theo hướng tích cực hoá học tập của học sinh đòi hỏi người Thầy nhiều công sức, suy ngẫm nội dung bài giảng. Qua nội dung của bài, xác định những kiến thức cơ bản, những ý chính, những vấn đề quan trọng nhất. Từ đó dự kiến các phương pháp và biện pháp giảng dạy trên lớp để phù hợp với các loại đối tượng học sinh. Cũng từ đó, dự kiến và xác định các tình huống sẽ xảy ra trên lớp và dự kiến biện pháp xử lý giải quyết. Làm được những việc trên, người giáo viên lịch sử hoàn toàn chủ động trong tiết dạy của mình , mặt khác biết chuyển giao một cách khéo léo , hợp lý một phần công việc cho học sinh, tạo nên sự đồng bộ giữa việc dạy và học, giữa việc làm của thầy và hoạt động của trò trong cùng một tiết học trên lớp.
Tổ chức trao đổi, đàm thoại trong dạy học Lịch sử :
Một trong những hướng quan trọng để chống lối dạy “ Thầy thuyết trình, trò nghe nghi ”là tổ chức tốt giờ học theo phương pháp trao đổi , đàm thoại. Việc trao đổi đàm thoại giữa thầy với trò, giữa trò với trò bằng cách thảo luần nhóm không phải là một vấn đề mới mẻ trong lý luận dạy học, song trong thực tế dạy học hiện nay, đặc biệt là các bộ môn khoa học xã hội nhân văn
thì việc tổ chức trao đổi đàm thoại còn nhiều han chế , ít được sử dụng . Điều đó có nhiều nguyên nhân : Giáo viên sợ mất thời gian, chuẩn bị công phu , học sinh không mạnh dạn trao đổi... Mặc dù vậy, theo tôi việc trao đổi đàm thoại trong dạy học lịch sử vẫn là rất cần thiết .
Việc trao đổi đàm thoại trong dạy học lịch sử được tôi áp dụng tiến hành dưới các hình thức chủ yếu sau:
Trao đổi tái hiện : Nhằm gợi lại những kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới, để khái quát hoá và hệ thống hoá kiến thức . Nó giúp học sinh củng cố
, hiểu sâu hơn kiến thức cũ , làm cơ sở cho việc tiếp nhận kiến thức mới, không bị gián đoạn trong nhận thức.
Trao đổi theo hình thức thảo luận nhóm
Sau khi áp dụng hình thức trao đổi tái hiện .nhóm như vậy, học sinh rất hứng thú	học tập, chuẩn bi mọi điều kiện chờ đón cho một tiết học mới.
Ngoài ra , phương pháp trao đổi, đàm thoại trong dạy học lịch sử được thực hiện bằng cách giáo viên hỏi và tổ chức để học sinh trả lời , cũng có thể tiến hành giữa học sinh với nhau, bản thân mỗi học sinh tự đặt câu hỏi và trả lời. Song, vấn đề đặt ra là phải tuân thủ những yêu cầu sư phạm . Các câu hỏi và tổ chức trao đổi thế nào cho đúng với dự định sư phạm.
* Phương pháp sử dụng hệ thống các câu hỏi trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
- Khi xây dựng và sử dụng hệ thống các câu hỏi nhằm phát huy năng lực hoạt động độc lập của học sinh tôi dã thực hiện những yêu cầu về mặt sư phạm sau :
Câu hỏi phải rõ ràng: Nêu được vấn đề cần đặt ra để có thể hiểu đúng , sâu hơn sự kiện. Câu hỏi như vậy đòi hỏi học sinh phải có những thao tác tư duy mới tìm được câu trả lời thích đáng . Không nên đặt câu hỏi mà học sinh chỉ cần trả lời một cách đơn giản có hay không.
Câu hỏi phải mang tính chất bài tập nhận thức: Liên quan đến hứng thú, những cảm xúc mạnh mẽ của học sinh, phải gây ra cảm giác ngạc nhiên khi đối chiếu cái chưa biết và cái đã biết sau khi trả lời đúng câu hỏi.
Câu hỏi phải vừa sức đối với học sinh, không nên để học sinh thoả mãn đi đến chủ quan về vốn hiểu biết của mình. Dù học sinh đã trả lời đúng và đủ yêu cầu của câu hỏi nêu ra, song cần phải tiếp tục suy nghĩ để trả lời hay hơn, sâu sắc hơn
*Biện pháp sử dụng tranh ảnh với khả năng độc lập học tập lịch sử của học sinh .
Các loại tranh, ảnh được sử dụng trong dạy học lịch sử, dưới nhiều hình thức khác nhau, là nguồn tri thức cung cấp cho học sinh, chứ không phải chỉ là phương tiện minh hoạ, tăng “mầu sắc”, “hình ảnh” cho sách giáo khoa vào giờ học. Do đó, việc chống “dạy chay” trong dạy học Lịch sử không có nghĩa là phải sử dụng bản đồ , mà phải sử dụng mọi đồ dùng, phương tiện trực quan khác phù hợp với nội dung, điều kiện của giờ học.
Tranh ảnh dùng trong dạy học lịch sử là loại tư liệu trực quan, nghệ thuật tạo hình khác nhau, phản ánh hiện thực lịch sử ở những góc độ khác nhau. Chính vì vậy, để tạo cho giờ học sinh động , học sinh hiếu rõ hơn về bản chất lịch sử, nhân vật lịch sử, tôi đã áp dụng tối đa- triệt để đồ dùng hơn nữa phải khai thác được những kênh hình trong sách giáo khoa.
Việc sử dụng tranh, ảnh trong giờ học Lịch sử phải dựa vào những nguyên tắc của phương pháp trực quan. ở đây chúng ta tập trung trình bày một số vấn đề về việc phát huy năng lực độc lập tư duy theo hương hoạt động hoá người học.
Việc giáo viên cung cấp kiến thức bao giờ cũng phải gắn liền với trang bị cho học sinh phương pháp, kĩ năng lĩnh hội kiến thức. Mối quan hệ giữa tri thức và kĩ năng quy định việc phát huy hoạt động hoá người học trong học tập nói chung, trong sử dụng tranh ảnh nói riêng. Cần tránh tình trạng đưa tranh, ảnh trong giờ học mà học sinh không được quan sát, nhật xét về nội dung hoặc chỉ thấy “đẹp” hay “ xấu”. Cách dạy này không gây được hứng thú, lại ảnh hưởng đến nhận thức của học sinh.
Tranh, ảnh đuợc sử dụng phải nhằm các mục đích chủ yếu sau:
+ Bằng chứng về sự tồn tại của hiện thực Lịch sử.
+ Khôi phục hình ảnh của quá khứ có liên quan.
+ Giải thích về sự kiện để rút ra kết luận khái quát, bài học cho cuộc sống hiện nay...
Vì vậy, sau khi xác định tranh, ảnh là tài liệu gốc, phản ảnh đúng sự kiện đang học, giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát kỹ, rồi trình bày những nhận xét về hiện vật. Những chi tiết nào phản ánh được toàn bộ, hay từng bộ phận của sự kiện. ở đây cần lưu ý cho học sinh đến các chi tiết quan trọng, về những nội dung cơ bản, tránh việc bị thu hút vào các chi tiết phụ, nêu những sự kiện không cơ bản, không bản chất, chỉ miêu tả hiện tượng bề ngoài mà không đi sâu vào
bản chất sự vật. Những chi tiết của tranh, ảnh được nêu ra, được dẫn dắt kem theo các loại tài liệu khác có liên quan càng giúp cho học sinh hiểu sâu sắc sự kiện. Tiếp đó giáo viên hướng dẫn học sinh trình bày tổng hợp nội dung sự kiện qua tranh, ảnh dưới hình thức một bài miêu tả hay tường thuật.
Việc sử dụng tranh, ảnh trong dạy – học Lịch sử như vậy không hề làm thời giờ vốn ít trong giảng dạy mà còn tiết kiệm thời gian, huy động tối đa năng lực tư duy độc lập của học sinh, làm cho các em hứng thú hiệu quả bài học cao. Ngoài việc sử dụng tranh, ảnh trong bài cung cấp kiến thức mới, giáo viên cần lưu ý đến việc sử dụng các loại bài học khác, đặc biệt là bài kiểm tra.
Để thực hiện tốt việc sử dụng tranh, ảnh trong dạy học Lịch sử theo hướng “Hoạt động hoá người học”, giáo viên cần phải sưu tầm tài liệu nắm vững nội dung tranh, ảnh, chủ động quản lý giờ học, phát huy năng lực độc lập, hoạt động tư duy của học sinh. Công việc này không chỉ đòi hỏi tinh thần, ý thức trách nhiệm mà còn đòi hỏi cả về trình độ lẫn chuyên môn, nghiệp vụ cao cuả giáo viên.
II.4. Hiệu quả thực hiện đối với hoạt động giáo dục ở trường THPT a/ Minh họa liên hệ
Trong quá trình giảng dạy của mình ,bản thân tôi đã áp dụng tất cả những biện pháp nêu trên vào giờ dạy và kết quả là đã tạo nên sự hứng thú say mê của học sinh trong học tập rất cao ,các e say mê môn học ,chủ động sáng tạo với kiến thức bộ môn .Đặc biệt ở lớp 12 những bài có tính liên hệ thực tế đã tạo cho các em sự thích thú ,ham học
Ví dụ1 : Dạy bài 4-phần Lịch sử thế giới “Các nước Đông Nam á và Âns độ ” đặc biệt ở mục thứ 3 “Sự ra đời của tổ chức ASEAN”.Sau khi giáo viên dạy cho học sinh hiểu về hoàn cảnh,quá trình ra đời cũng như nguyên tắc hoạt động ,quá trình phát triển và vai trò của tổ chức thì giáo viên sẽ liên hệ đến sự kiện ngày 31/12/2015 về sự ra đời của Cộng đồng ASEAN .
Qua sự kiện này Giaó viên có thể nêu một số câu hỏi như:
Em biết gì về cộng đồng ASEAN?
3 Trụ cột chính của cộng đồng này là gì ?
Nêu ý nghĩa sự ra đời của Cộng đồng này đối với Hiệp hội ,Khu vực và từng nước (đặc biệt là nước ta)..
Giáo viên có thể dùng máy chiếu những đoạn băng ,hình ảnh về sự thành lập cộng đồng ở những vấn đề sau:
Sự thành lập cộng đồng ASEAN 2015 là mốc lịch sử của tiến trình liên kết ASEAN sau gần 5 thập kỉ tồn tại, phát triển ,ASEAN đã,đang và sẽ mang lại những lợi ích quan trọng ,thiết thực cho các nước thành viên ,mà quan trọng là tạo môi trường khu vực hòa bình và ổn định để mỗi nước tập trung phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế .
Cộng đồng ASEAN gồm ba trụ cột chính cộng đồng Chính trị an ninh ( APSC), Cộng đồng kinh tế ( AEC) và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội ( ASCC).
Cộng đồng ASEAN là nhân tố quan trọng hàng đầu trong việc đảm bảo hòa bình ,ổn định và hợp tác vì phát triển ở khu vực .Đó là kết quả của những liên kết nội khối ,hợp tác về chính trị an ninh(kể cả với đối tác )nhất là ngăn ngừa xung đột thông qua việc xây dựng lòng tin và chia sẻ các qui tắc ứng xử
Cơ hội của Việt Nam khi gia nhập Cộng đồng:
+ Việt Nam có được một thị trường rộng lớn hơn
+ Cơ hội mở rộng xuất nhập khẩu
Nam
+ Cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng xuất nhập khẩu của Việt
+ Cơ hội thu hút các nguồn đầu tư
- Thách thức của Việt Nam khi gia nhập Cộng đồng:
+ Sự chênh lệch về trình độ phát triển so với các nước ASEAN thể hiện ở
cả qui mô vốn kinh tế , các doanh nghiệp ,trình độ khoa học kĩ thuật ,tay nghề lao động 
+ Năng suất lao động của Việt Nam thấp (bằng nửa so với Phi líp pin,2 lao động Thái lan ,Mianma bằng 5 người lao động Việt nam ,1 lao đông Sinh ga po bằng 15 lao động Việt Nam..
+ Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt ,khốc liệt cho các doanh nghiệp Việt Nam (khi hàng rào thuế quan và phi thuế quan bị xóa bỏ).
Ví dụ2 : Dạy bài 10 Lịch sử Thế giới ở phần II “Xu thế toàn cầu hóa và ảnh hưởng của nó ”
Sau khi người giáo viên dạy cho Học sinh về khái niệm ,biểu hiện của xu thế này cũng như những mặt tichs cực và hạn chế của xu thế khi hội nhập của các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam .Từ đó học sinh sẽ có những
sự liên hệ thực tiễn ,nhận thức đúng được những khó khăn thách thức cũng như cơ hội của đất nước trước tác động của Toàn cầu hóa .
Giáo viên sẽ đưa vấn đề thời sự “Thời cơ và thách thức khi Việt Nam gia nhập TPP”.Qua phần liên hệ này cần làm cho học sinh nhận thức:
+Tham gia bất kì một hiệp định thương mại tự do nào cũng bao gồm nhiều cơ hội và thách thức mới.Bên cạnh những sức ép về cạnh tranh giữa các nước thành viên còn là những trận đọ sức quyết liệt giữa các doanh nghiệp ngay trên sân nhà .Đặc biệt là trong 3 ngành :Ngân hàng ,viễn thông và phân phối .TPP sẽ mang lại quyền tiếp cận tự do cho các ngành dịch vụ
+ Hiện nay ,năng lực xâm nhập thị trường nước ngoài của các doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều hạn chế ,thậm chí bị lấn lơ]ts ngay thị trường trong nước khi doanh nghiệp nước ngoài ồ ạt vào nước ta khi TPP có hiệu lực .Để có thể quản lí tốt Việt Nam cần có hệ thống hành lang pháp lí mới về công đoàn
,người lao động .bản quyền sở hữu trí tuệ ,bảo hộ ,môi trường
+ Nếu không làm tốt hành lang này Việt Nam rất dễ bị sa lầy trong những rủi ro lâu dài .Qui luật sinh tồn và đào thải sẽ ngày một rõ nét hơn khi hội nhập kinh tế sâu rộng .Nếu không chuẩn bị thật tốt và không chú trọng nâng cao năng lực ,mở rộng tầm nhìn thì doang nghiệp Việt sẽ không thể bơi xa theo xu hướng mua bán hoặc sát nhập mạnh mẽ .
Như vậy thông qua sự liên hệ này ,học sinh sẽ có thêm sự nhìn nhận về một vấn đề thời sự có liên quan và từ đó có những nhận thức đúng hơn cho bản thân trước ngưỡng cửa của quá trình hội nhập
b/Kết quả cụ thể
Kết quả cụ thể, tôi xin được minh chứng bằng 3 lớp đại diện trong tổng số các lớp tôi được phân công trực tiếp giảng dạy trong 2015 – 2016 như sau:
Bảng thống kê kết quả học tập của các lớp học sinh tại trường THPT Lê văn Hưu năm học 2015-2016
Xếp loại
Lớp 12C1
Sĩ số 43
Lớp 12C2
Sĩ số 46
Lớp 12C6
Sĩ số 45
Giỏi
40%
45%
17,7%
Khá
60%
55%
65,1%
Trung bình


2,2%

KẾT LUẬN
1/Kết luận
Như vậy, quá trình học tập lịch sử của học sinh về bản chất là quá trình hoạt động nhận thức.Qúa trình này diễn ra tương tự như quá trình con ngươi nhận thức hiện thực và có nhiều nét giống với quá trình nhà khoa học đi tìm chân lí khách quan.Trên đại thể, quá trình nhận thức của học sinh trong học tập sẽ diễn ra như sau:Trước hết họ tiếp cận với những sự kiện ,hiện tượng giáo trình lịch sử cụ thể thông qua bài giảng của người giáo viên và qua các tài liệu học tập như sách giáo khoa ,sách đọc thêm ,tranh ảnh ,bản đồ và các tài liệu khác.Sự tiếp cận với kiến thức cụ thể này sẽ tạo ra ở học sinh những tri giác, biểu tượng lịch sử.Chính nhờ quá trình nhận thức này sẽ giups học sinh hứng thú, say mê trong dạy học lịch sử.
2/ Kiến nghị
-Về phía phụ huynh học sinh: Kiểm tra đôn đốc việc chuẩn bị bài, học bài của học sinh ở nhà. Tạo điều kiện và khuyến khích học sinh học tập
-Về phía trường: Hỗ trợ tích cực cho giáo viên trong việc áp dụng phương pháp mới vào dạy học .Động viên khuyến khích giáo viên cả về vật chất lẫn tinh thần
-Về phía ngành: Hỗ trợ thêm về phương tiện thiết bị nhằm phục vụ tốt hơn cho công tác dạy học của giáo viên.
Với những vấn đề trình bày ở trên, dựa vào thực tế giảng dạy nhiều năm và đặc biệt trong năm học 2015 – 2016 này. Tôi có một ít kinh nghiệm nhỏ nhoi về cơ sở lý luận và thực tiễn. Đề tài này chắc chắn còn những hạn chế nhất định, rất mong được sự góp ý của các bạn bè đồng nghiệp, các thầy cô giáo và các bạn có quan tâm đến vấn đề này.
Một lần nữa xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ	THPT Lê Văn Hưu, ngày 03 tháng 6
năm 2016
CAM KẾT KHÔNG SAO CHÉP
Lê Thị Bình
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Phát triển tính tích cực của học sinh trong quá trình dạy học Bộ giáo dục và đào tạo 1993
Việc	dạy	học	môn	lịch	sử	ở	các	trường	phổ	thông NXBĐHQG HN 1996
Tài liệu chuẩn kiến thức Lịch sử – chương trình Lịch sử THPT Việt nam – NXB Giáo dục, Hà nội
Phương pháp dạy học Lịch sử (Tập 2) – Phan Ngọc Liên – NXB Đại học sư phạm, Hà nội – 2007.
SGK, GV 12THPT
Một số tài liệu khác