Sáng kiến kinh nghiệm Lồng ghép Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử cấp THPT

30. Để giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp Người rất chăm lo bồi dưỡng tinh thần cách mạng cho thế hệ thanh niên. Người tập hợp thanh niên yêu nước trong tổ chức “Hội Việt Nam cách mạng thanh niên” giáo dục, bồi dưỡng chủ nghĩa Mác - Lê Nin cho thanh niên. Người mở lớp huấn luyện, đào tạo cho thanh niên yêu nước từ trong nước sang. Một số thanh niên xuất sắc được chọn đi học trường Đại học Phương Đông ở Liên xô, một số học trường quân sự ở Trung Quốc và Liên xô, còn lại về nước hoạt động, những người này trở thành những cán bộ cốt cán của Đảng sau này như đồng chí Trần Phú, Nguyễn Thị Minh Khai, Lê Hồng Phong.Còn lại cử về nước hoạt động đi vào phong trào công nhân tổ chức, giác ngộ quần chúng đấu tranh gây dựng cơ sở cách mạng. Để chuẩn bị ra đời một Đảng của giai cấp công nhân năm 1925 Người thành lập tổ chức ‘Hội cách mạng Việt Nam thanh niên” Hội cách mạng Việt Nam thanh niên là tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam sau này. 
Qua việc lồng ghép giáo dục tư tưởng suốt cuộc đời hoạt động của Người lúc nào cũng chăm lo bồi dường đội ngũ kế cận, chăm lo giáo dục tưởng cách mạng cho thế hệ thanh niên bởi vì tổ chức Đoàn là cánh tay đắc lực của Đảng, Hội Cách mạng Việt Nam thanh niên là tiền thân của sự ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam. Ngày nay trong sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa thanh niên là lực lượng nòng cốt của sự nghiệp này. Vì thanh niên là lực lượng có sức khỏe, có hoài bão, có nghị lực, có văn hóa. Từ việc giáo dục tư tưởng này để cho học sinh nhận thức được vài trò của thế hệ thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc từ đó ra sức học tập, chiếm lĩnh đỉnh cao tri thức nhân loại góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Bác không chỉ chăm lo bồi dưỡng tư tưởng cách mạng cho thế hệ thanh niên mà Người còn quan tâm đến các cháu thiếu niên nhi đồng. Khi dạy bài 17 lịch sử 12: Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà từ sau ngày 2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946. Trong phần II, mục 2 - giải quyết nạn đói: Ngay sau khi Hà Nội khởi nghĩa thắng lợi từ chiến khu Bác về Hà Nội Người rất đau lòng khi thấy nhân ta trải qua trận đói khủng khiếp - hậu quả chính sách cai trị tàn bạo của thực dân, phong kiến. Vì vậy ngay sau khi đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa Người đã ra sắc lệnh diệt “giặc đói”. Bản thân Bác cũng nhịn ăn để dành gạo cứu đói.
Thông qua nội dung này, giáo viên lồng ghép giáo cho học sinh học tập đức tính giản dị của Hồ Chủ tịch. Bởi vì thế hệ thanh thiếu niên hiện nay do bị tác động bởi nhiều yếu tố, như phim ảnh, lối sống không lành mạnh đã suy thoái về đạo đức, lối sống, từ trang phục, lối sống, cách cư xử với mọi người. Vì vậy giáo dục học sinh học tập đức tính giản dị của Bác là vô cùng cần thiết từ đó góp phần hình thành nhân cách cho học sinh. Bác Hồ của chúng ta vô cùng giản dị. Dù ở cương vị nào lối sống của Người cũng giản dị, một đôi dép cao su, bộ đồ ka ki đã ngả màu theo thời gian. Người sống giản dị nhưng không tầm thường, trên thế giới không có vị lãnh tụ nào mà suốt cuộc đời với bộ đồ kaki đã ngả màu với đôi dép cao su đã mòn gót, sống trong ngôi nhà sàn. Người sống thanh bạch không ham địa vị, không màng danh lợi, Người nhiều lần tâm sự: “Tôi có một ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nước nhà hoàn toàn độc lập, dân ta hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành. Nếu nhân dân tín nhiệm tội đứng ra gánh vác công việc nước, không được nhân dân tín nhiệm thì tôi về làm bạn với trẻ chăn trâu và cụ già hái củi.”. Trong bữa ăn các món ăn rất giản dị, thịt gà do Người nuôi, cá bắt dưới hồ, có khi Người để lại đĩa thịt gà mà ăn trọn những quả cà xứ nghệ. Có lúc nhà nước đề nghị phong tặng huân chương và tạc tượng Bác, Bác nói “Đất nước có chiến tranh các chú để đồng đúc đạn để đánh giặc”. Đức tính giản dị của Bác được nhà thơ Tố Hữu ca ngợi “Mong manh áo vải hồn muôn trượng, hơn tượng đồng phơi những lối mòn”.Có một nhà báo nước ngoài đã nhận xét về Người: “Người giống một thầy giáo ở nông thôn hơn là vị chủ tịch nước”. 
Trong mục 3 - Giải quyết nạn dốt, giáo viên có thể lồng ghép tư tưởng Hồ Chí Minh với việc chăm lo thế hệ mai sau: Ngay sau khi khai trường đầu tiên sau cách mạng Hồ chủ tịch căn dặn thế hệ trẻ “Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong, chờ đợi các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không. Chính là nhờ phần lớn ở công học tập của các em” và Bác căn dặn thanh niên, nhi đồng “Muốn làm người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải ra sức làm việc dể chuẩn bị cho cái tương lai đó. Ngày nay các cháu là nhi đồng ngày mai các cháu là chủ của nước nhà, của thế giới. Các cháu đoàn kết thì thế giới hòa bình và dân chủ, sẽ không có chiến tranh. Các cháu phải thi đua, tùy theo sức của các cháu, làm việc gì có ích cho kháng chiến thì thi đua vậy”. Giáo viên liên hệ thực tế để giáo dục học sinh: Ngày nay đất nước hòa bình, cả nước tiến hành công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước thì mỗi học sinh phải ra sức học tập, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, chiếm lĩnh đỉnh cao của tri thức. Để sau này góp phần xây dựng đất nước.
Đồng thời nội dung này giáo viên cũng có thể liên hệ sự chăm lo của Đảng và Nhà nước tới sự nghiệp giáo dục ngày nay để các em có ý thức hơn, trách nhiệm hơn trong học tập và rèn luyện. Có thể liên hệ thực tế về 1 số tấm gương tốt trong học tập và rèn luyện.
Để giáo dục cho học sinh tinh thần vì dân vì nước của Bác - tư tưởng xuyên suốt trong cuộc đời hoạt động của Bác, thể hiện qua nhiều bài dạy. Suốt cuộc đời của chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ khi ra đi tìm đường cứu nước đến khi vĩnh biệt chúng ta Người chỉ có một ham muốn “Ham muốn tột bậc là làm sao cho nước nhà hoàn toàn độc lập, dân ta hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành.” Bác đã từng căn dặn các vị lãnh đạo “ Độc lập dân tộc phải gắn liền với chủ nghĩa xã hội đem lại cơm no, áo ấm cho dân, nếu độc lập, dân còn nghèo đói thì độc lập không có nghĩa lí gì”.
Nội dung tư tưởng này giáo viên cũng có thể lồng ghép trong bài 22 lịch sử lớp 12: Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược. Nhân dân Miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất (1965 - 1973):
 Sau hiệp định Giơ-ne-vơ đất nước ta tạm thời chia làm hai miền: miền Bắc được giải phóng tiến lên xây dựng CNXH, miền Nam vẫn còn nằm trong vòng kìm kẹp của Mĩ - Ngụy. Sau khi thất bại trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” Mĩ trực tiếp nhảy vào miền Nam, Bác kêu gọi cả nước đứng lên chống Mĩ. Người nói: “Dù Mĩ có đưa mấy chục vạn quân vào miền Nam, nhân dân ta cũng quyết tâm đánh bại chúng, chúng càng thua đau ở miền Nam thì chúng điên cuồng ném bom miền Bắc. Đế quốc Mĩ giống như con thú dữ bị thương cố giãy giụa trước hơi thở cuối cùng. Không có gì quí hơn độc lập tự do. Đến ngày thống nhất ta xây dựng đất nước đàng hoàng hơn tươi đẹp hơn” Bác nhiều lần nói: “Miền Nam trong trái tim tôi”. Khi tuổi đã cao mỗi buổi sáng thức dậy Bác đều gọi các chiến sĩ bảo vệ vào hỏi miền Nam hôm nay thắng lợi ở đâu? đồng bào ta trong đó thế nào? Bác có một ước mơ khi nước nhà thống nhất sẽ vào thăm đồng bào miền Nam. Nhiều lúc khi còn chiến tranh Bác đề nghị và thăm miền Nam nhưng các đồng chí Trung ương không đồng ý. Cứ mỗi độ xuân về, tết đến Người đều có thư chúc tết đồng bào cả nước. Người căn dặn đồng bào cả nước” Đánh cho Mĩ cút, đánh cho ngụy nhào, Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn".
 Sau khi trình bày âm mưu của Mĩ trong chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh và Đông Dương hóa chiến tranh”. Giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của nhân dân ta ở hai miền Nam Bắc trên đà thắng lợi thì ngày 2-9-1969 chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Một tổn thất lớn đối với dân tộc ta. Suốt cuộc đời Người chiến đấu, hi sinh vì độc lập dân tộc vì sự ấm no của nhân dân ta. “ Nước Việt Nam đã sinh ra chủ tịch Hồ Chí Minh Người đã làm rạng rỡ non sông ta, đất nước...” Người không còn nữa, biến đau thương thành hành động, nhân dân hai miền Nam - Bắc đẩy mạnh cuộc kháng chiến đánh cho Mĩ cút, đánh cho Ngụy nhào làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975 thống nhất đất nước 
Như vậy tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh rất rộng trải dài trên nhiều lĩnh vực. Vì vậy việc lồng ghép giáo dục tư tưởng của Bác vào dạy học để góp phần giáo dục đạo đức, tư tưởng cách mạng cho học sinh là rất nhiều, có thể áp dụng lồng ghép vào nhiều tiết dạy. Trên đây là một vài giải pháp áp dụng lồng ghép, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh vào dạy học lịch sử cấp THPT.
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Sau khi nghiên cứu về mặt lý luận, tôi đã dạy thực nghiệm tại lớp 12A, bài 17 (tiết 28) lịch sử 12: “Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà từ sau ngày 2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946” và so sánh kết quả nhận thức của các em về tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh qua bài thu hoạch so với lớp đối chứng (12B) thu được kết quả như sau:
Đề bài: Em hãy cho biết tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh được thể hiện như thế nào qua việc Đảng, Chính Phủ và Hồ Chủ tịch kiên quyết giải quyết nạn đói và nạn dốt năm 1945? Em học tập được gì qua tư tưởng đạo đức của Người trong bài học này? 
Kết quả sau kiểm tra như sau:
Ở cấp độ nhận thức về tư tưởng đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh:
- Lớp thực nghiệm (12A – sĩ số 30) có 4 học sinh đạt 7 – 8điểm 20 học sinh đạt 5 – cận 7điểm; 6 học sinh không đạt điểm trung bình.
- Lớp đối chứng (12B – sĩ số 32) có 10 học sinh đạt điểm 5 – 7điểm; 22 học sinh không đạt điểm trung bình.
Ở cấp độ vận dụng tư tưởng đạo đức cách mạng của Người:
- Lớp thực nghiệm (12A – sĩ số 30) có 11 học sinh đạt 7,5 – 8,5 điểm.
- Lớp đối chứng (12B – sĩ số 32) có 3 học sinh đạt điểm 7,5 – 8 điểm.
Căn cứ vào kết quả thực nghiệm cho thấy: Lớp thực nghiệm có kết quả cao hơn so với lớp đối chứng. Điều này chứng minh rằng cơ sở lý thuyết của đề tài là có căn cứ và có khả năng áp dụng vào thực tế giảng dạy bộ môn nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh cấp THPT tại Trung tâm GDTX Vĩnh Lộc.
III. PHẦN KẾT LUẬN
	Việc lồng ghép nội dung giáo dục đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học Lịch sử được vận dụng khá linh hoạt và thuận lợi. Tuy nhiên, trong quá trình lồng ghép giáo dục đạo đức, tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học Lịch sử tác giả rút ra 1 số bài học kinh nghiệm sau:
Thứ nhất, cần xác định rõ rằng đây là dạy học bộ môn lịch sử, không phải dạy về tiểu sử Hồ Chí Minh. Không thể lấy việc kể chuyện về đạo đức cách mạng, về cuộc đời và hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh thay cho việc dạy học lịch sử. Không thể lấy việc giảng giải nội dung bộ môn tư tưởng Hồ Chí Minh thay cho việc dạy học lịch sử, mà là được tiến hành tích hợp nội dung bài học lịch sử với nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng.
Thứ 2, phải dựa theo “chuẩn kiến thức, kĩ năng” và hướng thái độ của các môn học ở trường phổ thông mà Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành: Giáo viên cần xác định những vấn đề cơ bản, chủ yếu nhất trong tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, phù hợp với những kiến thức cơ bản của bài học để giáo dục cho học sinh. Không lấy việc kể chuyện về Bác Hồ thay cho dạy học lịch sử, gây ra gây ra tình trạng “quá tải” mà không đi đúng trọng tâm, thực hiện mục tiêu của bài học.
Thứ 3, cần tuân theo những nguyên tắc phương pháp luận về sư phạm sau đây:
	- Trình bày, khai thác nội dung sự kiện
	- Nêu kết luận khái quát về sự kiện
	- Vận dụng sáng tạo, cụ thể những kiến thức khoa học về nội dung sự kiện trong hoạt động thực tiễn về tiếp thu kiến thức mới.
Đặc biệt trong quá trình dạy học, giáo viên cần bồi dưỡng kỹ năng, phát huy tính tích cực của học sinh, làm cho học sinh tự nguyện, năng động, tự giác, tích cực học tập lịch sử, tích hợp với nội dung tư tưởng về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cần khơi dậy ở các em nhận thức cần thiết phải học tập, giáo dục (tự học, tự giáo dục), say mê, hứng thú học tập, biết vận dụng kiến thức đã học. Chỉ trên cơ sở nỗ lực chủ quan, trau dồi kiến thức, kỹ năng mới thu được kết quả.
Giáo viên cũng cần tuân thủ những nguyên lý giáo dục nói chung như: 
- Giáo dục thái độ, tình cảm, tư tưởng nói riêng là học đi đôi với hành, tự nguyện tự giác, tránh việc áp đặt, cưỡng bức, mệnh lệnh.
- Thực hiện nguyên tắc nói và làm; nêu gương những điều học sinh được tiếp nhận phải trở thành hiện thực, không thể dừng ở nhận thức lý luận, mang tính tư liệu.
- Tạo môi trường giáo dục, kết hợp giáo dục nhà trường với giáo dục gia đình và xã hội. Thiếu môi trường giáo dục, không có việc nêu gương của người thầy, cha mẹ, cán bộ thì việc giáo dục không có kết quả.
Đồng thời phải tạo điều kiện cần thiết về thiết bị, đổi mới phương pháp dạy học, các phương tiện dạy học để có hiệu quả giáo dục được nâng cao.
Sinh thời Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã dành cho thế hệ trẻ Việt Nam tình yêu thương bao la, sự quan tâm và niềm tin sâu sắc. Người nhấn mạnh rằng: thế hệ trẻ mới là người xây dựng thành công xã hội mới ở Việt Nam. Để họ hoàn thành vai trò lịch sử của mình, Người yêu cầu “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”. 
Là 1 giáo viên bộ môn lịch sử, và hơn nữa lại là 1 cán bộ đoàn, tôi càng thấm nhuần hơn lời dạy của Người, những người làm nghề “trồng người” như chúng tôi càng thấy mình phải có trách nhiệm hơn nữa trong sự nghiệp giáo dục. Dạy học không chỉ dạy các em kiến thức mà còn phải giáo dục đạo đức, lý tưởng cách mạng, giúp các em hoàn thiện nhân cách để xứng đáng là những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội như Bác hằng mong muốn.
Tư tưởng của Bác vô cùng rộng lớn, trải dài trên nhiều lĩnh vực, là “Kim chỉ Nam” cho mọi hoạt động của Đảng và nhân dân ta trong công cuộc đổi mới hiện nay.
Trong phạm vị nhỏ hẹp của đề tài, tôi mạnh dạn nêu lên 1 vài lĩnh vực trong tư tưởng của Bác ở 1 số tiết học cụ thể. Rất mong nhận được sự trao đổi, đóng góp của đồng nghiệp để đề tài của tôi thực sự có ý nghĩa trong việc góp phần giáo dục đạo đức cách mạng cho học sinh thời kỳ đất nước đổi mới và hội nhập.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

Vĩnh Lộc, tháng 3 năm 2016
Người thực hiện
Phạm Thị Thu 
IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO
Chỉ thị về nhiệm vụ trọng tâm của Giáo dục mầm non, Giáo dục phổ thông, Giáo dục thường xuyên và Giáo dục chuyên nghiệp năm học 2014- 2015, Bộ GD- ĐT, 2013
Chuẩn kiến thức kỹ năng môn Lịch sử 10, 11, 12. Bộ GD - ĐT, NXB Giáo dục 2011 
Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị. Phương pháp dạy học lịch sử - NXB GD – 1999.
TS. Lê Thị Thanh Thảo - Những cơ sở xác lập mục tiêu giáo dục - đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục, Ban quản lý dự án- trường Đại học Sư phạm TP HCM, 2006
Sách giáo khoa Lịch sử 10, 11, 12, Bộ GD- ĐT, NXB Giáo dục, 2011
Sách giáo viên Lịch sử 10. 11, 12, Bộ GD- ĐT, NXB Giáo dục, 2011
Văn kiện Hội nghị BCH TWĐảng lần thứ 2 khoá VIII, NXBCTQG, HN, 1997
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, NXBĐHQG, HN, 1996.
Tài liệu Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Các trang web: www.gdtd.vn; www.moet.gov.vn