Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp chỉ đạo dạy học phân môn Lịch sử lớp 4 góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở Trường Tiểu học Nga Thiện

heo quan điểm của triết học của Mác - Lênin, con đường của nhận thức là đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng lại trở về thực tiễn. Bởi vậy cho nên trong dạy học Lịch sử cũng như dạy các môn khác, người giáo viên phải luôn luôn nắm vững và tuân theo quy luật này thì mới có hiệu quả cao cho nhận thức của học sinh. Trước các sự kiện, hiện tượng lịch sử mới, giáo viên nên vào đề bằng những câu chuyện lịch sử, dẫn chứng lịch sử, bằng tranh, ảnh hay sơ đồ, lược đồcó liên quan để gây hứng thú và khơi dậy nhu cầu tìm hiểu, khám phá ở trẻ. Khi trẻ đã nắm rõ vấn đề đặt ra, giáo viên cần cho các em kiểm chứng vấn đề đó bằng thực tiễn ( hoặc bằng các câu chuyện, tranh ảnh, mô hình, hiện vậtcó liên quan ). Để có được những tài liệu phục vụ cho “ trực quan sinh động” ấy, giáo viên có thể sưu tầm từ nhiều nguồn như sách, báo, đài, vô tuyến đặc biệt là trên mạng Internet. Khi sử dụng những tài liệu trên làm trực quan tôi thấy trình bày dưới dạng trình chiếu trên màn hình mang lại hiệu quả nhất, gây hứng thú học tập cho các em nhất.
Ví dụ khi dạy bài “Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên”, trước khi vào bài tôi cho các em quan sát bức tranh vẽ cảnh các bô lão trong Hội nghị Diên Hồng kết hợp kể câu chuyện “Hội nghị Diên Hồng”. Sau khi quan sát tranh, lại được nghe kể chuyện các em rất thích, đua nhau tìm hiểu về nguyên nhân, diễn biễn, kết quả, ý nghĩa của cuộc kháng chiến và nhanh chóng rút ra nội dung bài học. Cuối tiết học, giáo viên tổ chức cho các em thi kể các câu chuyện về các tấm gương yêu nước trong cuộc kháng chiến đó như Trần Thủ Độ, Trần Hưng Đạo, Trần Quốc Toản, để củng cố và kiểm chứng nội dung bài, khuyến khích phát triển tinh thần ham học hỏi, tìm tòi, khám phá và tự học, giúp học sinh quen dần với cách học mới.
3.5. Giải pháp thứ năm: Thường xuyên thiết kế trò chơi học tập góp phần đổi mới phương pháp dạy học và gây hứng thú cho học sinh
Vì học sinh Tiểu học có nhu cầu được vui chơi rất lớn nên nếu ta tổ chức hoạt động học gắn với hoạt động vui chơi sẽ tránh gây áp lực và tạo ra được không khí vui tươi, thoải mái và gây nhiều hứng thú cho các em. Bởi vậy giáo viên cần tích cực thiết kế các trò chơi lồng vào các hoạt động học. Khi thiết kế trò chơi học tập trong dạy học lịch sử, giáo viên cần chú ý xác định rõ mục đích của trò chơi là nhằm giúp gì cho hoạt động học, cần chuẩn bị những gì, cách tiến hành ra sao và sau trò chơi rút ra được nội dung, kết luận gì? 
Khi dạy Lịch sử 4, giáo viên nên thiết kế một số trò chơi như “Chọn số”, “Xem ai nhớ nhất” để dạy các tiết ôn tập, thực hành giúp củng cố kiến thức cho các em (như bài 6,20,29); trò chơi “Mặt xanh, mặt đỏ” thường sử dụng dạy các bài mới hoặc bài ôn (như bài 10,12, 25); trò chơi “Ai chỉ đúng” thường dùng dạy các bài có hoạt động làm việc với bản đồ, lược đồ (bài 2,5,10,21,); trò chơi “Ô chữ kì diệu” dạy các bài ôn tập tổng hợp hoặc dạy hoạt động củng cố cuối bài (bài 6, 11, 15 20,) (đã minh họa ở trên); trò chơi “Đố bạn” có thể áp dụng dạy tất cả các bài (học sinh đố nhau về nội dung bài).
Sau đây tôi trình bày cách tiến hành trò chơi “Mặt xanh, mặt đỏ”:
* Mục đích: Giúp học sinh ôn tập, củng cố kiến thức đã học, phát huy sự nhanh nhẹn, rèn luyện trí thông minh, tạo không khí vui tươi thoải mái, kích thích khả năng tư duy, tổng hợp; giúp giáo viên củng cố bài nhanh, hiệu quả.
* Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị cho mỗi học sinh một tấm thẻ (có cán, một mặt màu xanh, một mặt màu đỏ), hệ thống các ý kiến cả đúng cả sai.
Ví dụ: Với bài “Chùa thời Lý”, để củng cố về vai trò, tác dụng của chùa thời Lý, giáo viên chuẩn bị các ý kiến như sau:
Chùa là nơi tu hành của các nhà sư.
Chùa chỉ được xây dựng ở kinh thành, do và nhân dân cùng xây dựng.
Chùa là nơi tế lễ của đạo Phật.
Chùa là trung tâm văn hoá của làng xã.
Chùa là nơi tổ chức các hoạt động văn nghệ, vui chơi.
Một số chùa nổi tiếng thời Lý là: chùa Một Cột, chùa Keo, chùa Đồng.
 * Cách thực hiện trò chơi:
- Cuối tiết học, giáo viên chia lớp thành 3 đội chơi (mỗi dãy bàn là một đội), nêu tên trò chơi, cách chơi, luật chơi, phát thẻ cho từng em, yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức bài học và vốn hiểu biết của bản thân để xác định ý kiến giáo viên đưa ra là đúng hay sai. Nếu ý kiến đúng thì giơ thẻ mặt đỏ hướng lên bảng và ngược lại.
- Giáo viên lần lượt nêu các ý kiến. Sau mỗi ý kiến giáo viên tổng kết số lượng các bạn trả lời đúng, sai của từng đội, cho học sinh giải thích ý kiến đưa ra và kết luận. Cuối cùng giáo viên tổng hợp kết quả của các đội, tuyên dương đội thắng cuộc, chốt kiến thức bài học.
3.6. Giải pháp thứ sáu: Chỉ đạo giáo viên chuẩn bị chu đáo cho giờ dạy - học Lịch sử.
 Trong thực tế, mỗi môn học đều có vai trò, vị trí quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Do đó, chúng ta phải coi phân môn Lịch sử là một môn học quan trọng, luôn dành thời lượng từ 35- 40 phút cho một tiết dạy, không cắt xén thời gian để dạy các môn khác.
Mỗi tiết dạy muốn thành công thì mỗi khâu của qua trình dạy học đều như là một mắt xích quan trọng, không thể thiếu, không thể tách rời nhau, trong đó khâu đầu tiên là chuẩn bị. Không có sự chuẩn bị tốt thì chắc chắn không thể thành công. Bởi vậy, ta phải chuẩn bị thật chu đáo, vững vàng về kiến thức, phương pháp, đồ dùng, phương tiện, hình thức tổ chức tiết học, dự kiến các tình huống có thể xảy ra và cách giải quyết Nhất là khi dạy học bằng các phương tiện hiện đại như trình chiếu giáo án điện tử thì cần sự chuẩn bị rất công phu và luôn phải có hai phương án. Sự chuẩn bị đó thể hiện cụ thể như sau:
* Đối với học sinh: Để giúp các em học tốt một bài lịch sử, cuối tiết dạy lịch sử trước, thông thường giáo viên cần hướng dẫn các em chuẩn bị: ôn lại nội dung bài cũ, trả lời các câu hỏi cuối bài (từ đó mới có cơ sở học bài mới); với bài mới, các em cần đọc thành tiếng ít nhất 3 lần, sau đó đọc thầm, đọc kỹ phần giải nghĩa từ.
	- Tập trả lời các câu hỏi tìm hiểu nội dung cuối bài, ghi lại những băn khoăn, thắc mắc (nếu có) về nội dung bài để cùng tháo gỡ trong tiết học.
* Đối với giáo viên: Để tổ chức dạy - học thành công, học sinh hiểu bài và ghi nhớ được theo mục tiêu của tiết học, giáo viên cần chuẩn bị tốt những việc sau:
	- Nắm chắc mục tiêu, yêu cầu ở từng bài. Đọc kỹ nội dung sắp dạy, trao đổi, học tập, tìm hiểu thêm kiến thức liên quan, dự kiến các tình huống học sinh sẽ mắc phải và cách xử lí những tình huống đó.
	- Xây dựng các phương pháp giảng dạy, hình thức tổ chức, phương tiện dạy học để giờ dạy nhẹ nhàng và đạt hiệu quả.
- Soạn bài cụ thể, chi tiết rõ hoạt động của thầy, của trò. 
- Chuẩn bị đồ dùng dạy học phục vụ cho tiết học như tranh, ảnh, bản đồ, các câu chuyện, tư liệu lịch sử có liên quan, phiếu học tập
	 - Chuẩn bị và nắm vững hệ thống câu hỏi phù hợp với từng đối tượng học sinh để các em hiểu nội dung bài một cách hiệu quả nhất, từ đó tìm ra nội dung cần ghi nhớ; Liên hệ, tích hợp với kiến thức Địa lí để tăng hiệu quả dạy học. (Vì phân môn Lịch sử và Địa lí 4 có mối quan hệ khá mật thiết với nhau. Mỗi sự kiện lịch sử thường gắn liền với một vị trí địa lí nhất định, còn mỗi một vị trí địa lí lại trải qua một quá trình lịch sử phát triển nhất định). 
Ngoài ra, để dạy học lịch sử đạt hiệu quả cao tôi còn hướng dẫn giáo viên và chỉ đạo tổ chuyên môn 4, 5 phối kết hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Ví dụ như kết hợp với tổ chức Đoàn TNCS, Đội TNTP tổ chức tìm hiểu và thi chuyên hiệu “Nhà Sử học nhỏ tuổi”; thi “Rung chuông vàng” về kiến thức Lịch sử; thi trả lời nhanh các câu hỏi trong các buổi ôn tập dưới cờ; phối hợp với chuyên môn nhà trường in một số tấm pa-nô (về Tiểu sử, công lao của một số nhân vật lịch sử tiêu biểu) treo ở một số vị trí quan trọng để tất cả học sinh và giáo viên đều có thể biết.
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Qua quá trình chỉ đạo dạy học Lịch sử lớp 4 tôi đã hướng dẫn chỉ đạo giáo viên bằng các biện pháp trên, tôi nhận thấy: Đội ngũ giáo viên rất tự tin khi dạy các tiết Lịch sử lớp 4 nói riêng cũng như lịch sử lớp 4,5 nói chung. Tất cả các tiết lịch sử giáo viên trường tôi dạy khi được dự giờ đột xuất, dự giờ có báo trước cũng như thi giáo viên giỏi các cấp đều được xếp loại giỏi. Học sinh cả 2 lớp 4 hứng thú học tập. Các em mạnh dạn phát biểu ý kiến xây dựng bài. Học sinh ham học, tự tin, chất lượng học tập được nâng lên rõ rệt. Cuối học kì I, chất lượng Lịch sử của khối 4 rất khả quan thể hiện ở bảng sau:
 Lớp
Sĩ số
Điểm 9, 10
Điểm 7, 8
Điểm 5, 6
Điểm dưới 5
SL
TL (%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
4A
27
6
22,2
4
14,8
15
55,6
2
7,4 
4B
30
9
 30,0
17
56,7
4
13,3
0
0

Còn dưới đây là kết quả khảo sát chất lượng ngày 15/3/2017:
Lớp
Sĩ số
Điểm 9, 10
Điểm 7, 8
Điểm 5, 6
Điểm dưới 5
SL
TL (%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
SL
TL (%)
4A
27
10
37,1
12
44,4
5
18,5
0

4B
30
17
56,7
13
43,3
0
0
0

III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
	Trong công tác giảng dạy, vai trò của người thầy rất quan trọng, đặc biệt là phân môn Lịch sử. Người giáo viên chủ yếu hướng dẫn, kích thích học sinh tìm hiểu, khám phá ra kiến thức. Giáo viên khái quát kiến thức cho học sinh một cách đầy đủ, chính xác, ngắn gọn, có hệ thống kiến thức. Ngoài ra, còn thường xuyên rèn luyện cho các em những kĩ năng cần thiết giúp các em có phương pháp, vận dụng kiến thức đó học vào cuộc sống liên hệ với thực tiễn. Vì vậy, môn học này có vai trò vô cùng quan trọng trong hệ thống giáo dục phổ thông hiện nay. Cho nên giáo viên cần vận dụng những phương pháp này một cách linh hoạt nhằm giúp học sinh học tốt và hình thành cho học sinh một số kĩ năng sống vô cùng quan trọng. Qua những phương pháp trên, tôi thấy các em đã có hứng thú học tập và vận dụng vào các kĩ năng tương đối tốt. Mặc dù chưa được hoàn thiện, nhưng cũng chứng tỏ trong các môn học, phân môn Lịch sử cần có sự đổi mới nhận thức về vai trò môn học và đặc biệt là mới phương pháp dạy học, giúp học sinh phát huy cao tính tích cực trong học tập.
	Trên đây là một số kinh nghiệm chỉ đạo dạy học Lịch sử lớp 4 nhằm giúp giáo viên dạy tốt, học sinh học tốt và hướng học sinh vào các hoạt động tích cực trong giờ học Lịch sử thuộc chương trình Tiểu học nói chung và chương trình Lịch sử lớp 4 nói riêng. Rất mong nhận được sự giúp đỡ, đóng góp ý kiến quý báu của Hội đồng Khoa học ngành và đồng nghiệp. 
Xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
................................................................................................................
Thanh Hóa, ngày 05 tháng 4 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Người viết
 Mai Thị Thủy
TÀI LIỆU THAM KHẢO
	- Phương pháp dạy học các môn học ở lớp 4 – Tập hai của NXB Giáo dục.
	- Sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí lớp 4, lớp 5 của NXB Giáo dục
	- Sách giáo viên Lịch sử và Địa lí lớp 4, lớp 5 của NXB Giáo dục
	- Sách thiết kế bài dạy Địa lí lớp 4, lớp 5 của NXB Giáo dục
	- Tư liệu dạy học Lịch sử và Địa lí lớp 4, lớp 5 của NXB Giáo dục
	- Thông tư 30/2014/TT – Bộ GD và ĐT về quy định đánh giá học sinh Tiểu học
	- Thông tư 22/2016/ TT-– Bộ GD và ĐT về quy định đánh giá học sinh Tiểu học
- Nghị định số 64/2007/NĐ – CP ngày 10 tháng 4 năm 2007 của Chính phủ về ứng dụng CNTT trong hoạt động của cơ quan Nhà nước
- Chỉ thị số 55/2008/CT - BG& ĐT ngày 30 tháng 9 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ giáo dục Đào tạo về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 - 2012.
MỤC LỤC
NỘI DUNG
TRANG
I. PHẦN MỞ ĐẦU 
1
1. Lý do chọn đề tài
1
2 Mục đích nghiên cứu:
1
3. Đối tượng nghiên cứu
1
4. Phương pháp nghiên cứu
2
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
3
1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
3
2. Thực trạng trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
3
3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
5
3.1 Giải pháp thứ nhất: Chỉ đạo giáo viên phải nắm vững nội dung chương trình lịch sử 4 và tiến trình lịch sử Việt Nam.
5
3.2 Giải pháp thứ hai: Chỉ đạo giáo viên nghiên cứu, lựa chọn những phương pháp dạy học đặc trưng riêng cho mỗi dạng bài của chương trình Lịch sử 4.
6
3.3 Giải pháp thứ ba: Chỉ đạo giáo viên tích cực đổi mới phương pháp, hình thức, phương tiện dạy học kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy nhằm gây hứng thú và phát huy tính tích cực cho người học.
11
3.4. Giải pháp thứ tư: Chỉ đạo sưu tầm các tranh ảnh, tư liệu hoặc các câu chuyện liên quan đến sự kiện lịch sử trong chương trình.
16
3.5. Giải pháp thứ năm: Thường xuyên thiết kế trò chơi học tập góp phần đổi mới phương pháp dạy học và gây hứng thú cho học sinh.
16
3.6. Giải pháp thứ 6: Chỉ đạo giáo viên chuẩn bị chu đáo cho giờ dạy - học Lịch sử.
17
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
18
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
19
Tài liệu tham khảo


Mẫu 1 (2)
DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Mai Thị Thủy
Chức vụ và đơn vị công tác: Phó hiệu trưởng trường Tiểu học Nga Thiện.
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại
(Ngành GD cấp huyện/tỉnh; Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại
(A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại
1
Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học phân môn từ ngữ lớp 2.
Cấp tỉnh
C
2001-2002
2
Kinh nghiệm tìm hiểu phân loại học sinh lớp chủ nhiệm.
Cấp tỉnh
C
2003-2004
3
Hướng dẫn học sinh giải và khai thác bài toán giải tính diện tích hình từ bài toán tính diện tích hình thang.
Cấp tỉnh
C
2004-2005
4
Xây dựng bài tập rèn kỹ năng phân biệt từ láy, từ ghép cho học sinh tiểu học.
Cấp tỉnh
C
2005- 2006
5
Kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin trong chỉ đạo dạy học và quản lý ở trường tiểu học.
Cấp tỉnh
B
2008-2009
6
Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng cử hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
Cấp huyện
B
2011- 2002
7
Kinh nghiệm chỉ đạo nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường Tiểu học.
Cấp tỉnh
B
2012-2013
8
Kinh nghiệm chỉ đạo dạy học môn khoa học lớp 5 theo hường “Tích cực hóa hoạt động học của học sinh” ở trường Tiểu học Nga Văn
Cấp tỉnh
B
2013-2014

9
Một số biện pháp chỉ đạo dạy học phân môn Lịch sử lớp 4 góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở Trường Tiểu học Nga Thiện
Cấp huyện
A
2016-2017
----------------------------------------------------