Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp dạy tốt môn Lịch sử lớp 5

 tế để xem các em nắm bắt kiến thức đến đâu. Tôi thường tổ chức hình thức kiểm tra rất nhẹ nhàng như các em đó hỏi lẫn nhau, hỏi nhanh - đáp gọn, thi xem ai là người hiểu biết Tôi có thể biết em nào hiểu bài, chưa hiểu bài kịp thời hỗ trợ cho các em ngay.
Ví dụ minh họa một bài cụ thể
Bài 5: PHAN BỘI CHÂU VÀ PHONG TRÀO ĐÔNG DU
* Bước 1: Chuẩn bị cho bài dạy:
a, Đọc kĩ bài: Sau khi đọc bài nhiều lần, tôi xác định yêu cầu cần đạt đối với học sinh ở bài này:
Phan Bội Châu là nhà yêu nước tiêu biểu đầu thế kỷ XX và là người sáng lập ra phong trào Đông Du nhằm mục đích chống thực dân Pháp.
b, Xác định dạng bài lịch sử: Bài thuộc dạng bài có nội dung về nhân vật lịch sử.
c, Tư liệu, đồ dùng phục vụ cho bài dạy:
- Ảnh về cụ Phan Bội Châu, ảnh học sinh trong phong trào Đông Du,đoạn phim tư liệu.
d, Giao việc cho học sinh:
- Đọc kĩ bài; trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa.
- Sưu tầm tranh ảnh, các tác phẩm văn học, tư liệu cụ Phan Bội Châu,
- Các nhóm thi giới thiệu hiểu biết cụ Phan Bội Châu và phong trào Đông Du - Những câu chuyện về nhà yêu nước Phan Bội Châu.
e, Trao đổi với đồng nghiệp bạn bè, tổ chuyên môn:
- Tôi trao đổi với đồng nghiệp, bạn bè và đưa ra ý tưởng dạy bài. Họ đã cung cấp cho tôi thêm rất nhiều tư liệu, cách dạy bài hay cho bài lịch sử này.
VD: Tổ chức cho HS kể chuyện cụ Phan Bội Châu ,về phong trào Đông Du và cuộc sống của du học sinh trong phong trào Đông Du ở Nhật.
*Bước 2: Soạn bài
Tôi xin lấy ví dụ về phần bài mới:
a, Giới thiệu bài: Tôi giới thiệu tôi cho học sinh quan sát ảnh chân dung . 
Sau đó là đoạn phim tài liệu về Phan Bội Châu và phong trào Đông du do đài truyền hình Việt Nam sản xuất ngày 16/10/2013(3 phút có lược bớt)
b, Tìm hiểu bài: 
* Hoạt động 1: Tiểu sử của Phan Bội Châu
+ Mục tiêu của hoạt động 1: HS chia sẻ với các bạn trong nhóm thông tin ,tư liệu em tìm hiểu được về Phan Bội Châu.
Tôi đưa ra hệ thống câu hỏi sau để học sinh thảo luận cả lớp và các em cần trả lời được như sau:
? Em biết gì về cụ Phan Bội Châu.
 - Phan Bội Châu sinh năm 1867 trong một gia đình nhà nho nghèo,giàu truyền thống yêu nước thuộc huyện Nam Đàn ,tỉnh Nghệ An Ngay từ khi còn rất trẻ ông đã có nhiệt tình cứu nước.Năm 17 tuổi ông viết bài hịch "Bình Tây thu Bắc"-Đánh thắng Giặc Pháp lấy lại sứ Bắc để có động lực chống Pháp.Năm 19 tuổi lập đội 'Thiếu sinh quân" để ứng nghĩa khi kinh thành Huế thất thủ nhưng sự việc không thành.Năm 1904 ông bắt Đầu hoạt động đấu tranh giải phóng dân tộc bằng việc khởi sướng và lập ra hội Duy Tân ,một tổ chức yêu nước chống Pháp chủ trương theo cái mới tiến bộ.
-Ông là người khởi xướng ,tổ chức và giữ vai trò trọng yếu trong phong trào Đông Du .Từ năm 1905 đến 1908 ,phong trào này đã đưa được nhiều thanh niên ra nước ngoài học tập để trở về cứu nước. '
- Sau khi phong trào Đông Du tan rã ,Phan Bội Châu tiếp tục hoạt động tại Trung Quốc ,Thái Lan .Năm 1925 ông bị Pháp bắ ở Trung Quốc đưa về Việt Nam ,giam ở Hỏa Lò và định bí mật thủ tiêu.Song do phong trào Đấu tranh mạnh mẽ ở Việt Nam đòi thả Phan Bội Châu nên Pháp đưa ông về giam lỏng ở Huế
-Ông mất ngày 29-10-1940 tại Huế. 
* Hoạt động 2:Sơ lược về phong trào Đông Du.
+ Mục tiêu: Học sinh thuật lại được những nét chính về phong trào Đông Du.Kết quả và ý lịch sử của nó.
+ Hoạt động này tôi tổ chức cho học sinh thảo luận theo nhóm 4 cùng đọc sách giáo khoa thảo luận để cùng rút ra các nét chính của phong trào Đông Du. 
-Các em làm phiếu bài tập sau đó đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả thảo luận các nhóm khác nhận xét,bổ sung.
- Thời gian thảo luận 5 phút.
- Ví dụ nội dung các câu hỏi và câu trả lời :
? Phong trào Đông Du diễn ra vào thời gian nào?
 	 - Phong trào Đông Du được khởi sướng từ năm 1905.
? Ai là người lãnh đạo?
 	 - Phan Bội Châu lãnh đạo.
? Mục đích của phong trào là gì?
- Mục đích của phong trào này là đào tạo nhừng người yêu nước có kiến thức về khoa học kĩ thuật được học ở nước Nhật tiên tiến ,sau đó đưa họ về nước để hoạt động cứu nước.
?Nhân dân trong nước ,đặc biệt là các thanh niên yêu nước đã hưởng ứng phong trào Đông Du như thế nào?
-Càng ngày phong trào vận động được nhiều thanh niên sang Nhật học.Để có tiền ăn học ,họ đã phải làm nhiều nghề kể cả việc đánh giày hay rửa bát trong các quán ăn .Cuộc sống của họ hết sức kham khổ .Mặc dù vậy họ vẫn hăng say học tập.Nhân dân cũng nô nức đóng góp tiền của cho phong trào Đông Du.
?Kết quả của phong trào Đông Du và ý nghĩa cả phong trào này là gì?
-Phong trào Đông Du phát triển làm cho thực dân Pháp hết sức lo ngại,năm 1908 Pháp cấu kết với Nhật chống phá phong trào Đông du .Ít lâu sau Nhật ra lệnh trục xuất những người yêu nước Việt Nam và Phan Bội Châu ra khỏi Nhật Bản.Phong trào Đông Du tan rã.Tuy phong trào thất bại nhưng phong trào Đông Du đẫ đào tạo được nhiều nhân tài cho đất nước,đồng thời cổ vũ,khơi dậy lòng yêu nước của nhân dân ta.
+ Tôi chốt và kiểm tra nhanh hiểu biết về các nhân vật lịch sử đã học
* Hoạt động 3: Các câu hỏi phụ để khắc sâu kiến thức:
Phần này ngoài hệ thống câu hỏi
- ?Tại sao trong điều kiện khó khăn,thiếu thốn về vật chất,nhưng những thanh niên Việt Nam vẫn hăng say học tập? 
?Tại sao Nhật lại trục xuất Phan Bội Châu và những người du học
- Tôi chốt và cung cấp tranh tư liệu về phong trào ĐôngDu và cho học sinhlạiý chính
Các du học sinh của phong trào Đông Du
c, Củng cố:
- Thi giới thiệu những hiểu biết của em về phong trào Đông Du.
-Thi kể chuyện về tấm gương yêu nước Phan Bội Châu.
-Nêu những suy nghĩ của em về Phan Bội Châu:
 * Bước 3: Tập giảng:
Bài lịch sử này nói về cụ Phan Bội Châu và các du học sinh khi tìm đường cứu nước,cứu dân. Tôi tập giảng bài rất nhiều lần. Từ lời giới thiệu bài cho đến bài phần khai thác nội dung Lời giảng truyền cảm; đi sâu vào lòng các em Tôi muốn các em thật sự xúc động và thấy được sự vất vả, gian truân không ngăn cản được con đường mà những người yêu nước đã chọn để đem lại tự do cho dân tộc. 
* Bước 4: Phần ghi bảng đối với giáo viên, ghi vở đối với học sinh:
 Với bài này, tôi ghi bảng; học sinh ghi vở như sau:
* Hoạt động 1: * Hoạt động 1: Tiểu sử của Phan Bội Châu
 - Phan Bội Châu sinh năm 1867 trong một gia đình nhà nho nghèo,giàu truyền thống yêu nước thuộc huyện Nam Đàn ,tỉnh Nghệ An. 
--Ông mất ngày 29-10-1940 tại Huế. 
* Hoạt động 2: Sơ lược về phong trào Đông Du.
 - Phong trào Đông Du được khởi sướng từ năm 1905.
- Phan Bội Châu lãnh đạo.
 - Mục đích của phong trào này là đưa người sang nhật đào tạo kiến thức về khoa học kĩ thuật tiên tiến ,sau đó đưa họ về nước để hoạt động cứu nước.
* Hoạt động 3: Các câu hỏi phụ để khắc sâu kiến thức:
?Phong trào Đông du được khới sướng năm nào ?,do ai lãnh đạo? 
?Mục đích của phong trào là gì?
-Phong trào Đông du được khới sướng năm 1905,do Phan Bội Châu lãnh đạo.nhằm đưa người ra nước ngoài học tập sau đó về cứu nước.
* Bước 5: Dạy trước học sinh: 
 	Với sự chuẩn bị kĩ lưỡng ở trên, khi dạy bài này, tôi cảm thấy học sinh tiếp thu bài chủ động và thật sự xúc động và cảm phục với nhân vật lich sử này.
* Bước 6: Tự rút kinh nghiệm:
+ Ưu điểm: Học sinh nắm bài chắc; ghi chép đầy đủ; háo hức tìm hiểu về Phong trào Đông du và Phan Bội Châu cuộc đời, sự nghiệp hoạt động cách mạng của ông
+ Tồn Tại: Một số em ghi bài còn chậm.
3. Hướng dẫn học sinh cách học lịch sử:
a, Hướng dẫn học sinh học bài cũ: 
 	Tôi hướng dẫn các em học bài cũ theo từng phần của bài và trả lời theo ý hiểu của mình và thoát sách. Tôi dạy các em học bằng cách ghi ý chính để giúp các em nhớ lâu
b, Hướng dẫn học sinh cách chuẩn bị bài: 
 	Tôi yêu cầu các em đọc bài nhiều lần. Ghi chép các câu trả lời theo yêu cầu của bài vào vở chuẩn bị. Lập hệ thống các câu hỏi cần thiết để trao đổi với bạn bè trong giờ học. Sưu tầm các tư liệu phục vụ bài, chuẩn bị đạo cụ nếu bài đó có thể diễn kịch, vẽ lược đồ nhóm ,kể chuyện trong nhóm Khâu này, chính là hình thành cho các em thói quen làm việc độc lập, tự chủ và sáng tạo trong học tập.
c, Hướng dẫn học sinh cách nghe, ghi chép:
 	Vì học sinh tiểu học thường có thói quen nghe, quên ghi nên tôi hình thành thói quen nghe, ghi ngay tiết học lịch sử đầu tiên. Tôi hướng dẫn cách nghe, ghi chép trong mỗi giờ đều đặn và thường xuyên. Khi tôi giảng xong, tôi thường ghi các ý chính lên bảng. 
d, Hướng dẫn học sinh thói quen trao đổi với bạn bè:
 	 Như tôi viết ở trên, phần đa học sinh lớp tôi là con em nông thôn, các em rất ngại giao tiếp, ngại đứng trước lớp đông. Mỗi giờ học lich sử, tôi thường dành một vài phút có thể cho các em hùng biện về hiểu biết của mình về nhân vật lịch sư, sự kiện lịch sử, trao đổi với nhau về bài lịch sử cũ, bài lịch sử mới Tôi lắng nghe các em nói động viên, khích lệ các em kịp thời.tổ chức lớp học theo mô hình vnen Sự mạnh dạn, tự tin của các em là sự thành công trong tiết học lịch sử của chính tôi.
e, Hướng dẫn các em thói quen thi tìm hiểu lịch sử do trường, báo, đài tổ chức:
 	Phần này tuy khó nhưng với đối tượng học sinh khá giỏi, tôi luôn tạo điều kiện, cơ hội cho các em tham gia. Các em càng khẳng định được kiến thức lịch sử của mình .
4. Một số kinh nghiệm dạy dạng bài về nhân vật lịch sử:
a, Hiểu về nhân vật lịch sử: Để hiểu về nhân vật lịch sử, ngoài việc tìm hiểu kĩ bài dạy, tôi cùng học sinh sưu tầm rất nhiều tài liệu về nhân vật lịch sử đó. Nhưng tôi lựa chọn những chi tiết cần thiết và có liên quan đến bài dạy cung cấp cho các em. 
 	Ví dụ: Bài 1 “ Bình Tây Đại nguyên soái” Trương Định
Ngoài những thông tin Về Trương Định như SGK đã nêu, tôi cung cấp thêm cho các em hiểu thêm về Trương Định như:
+ Trương Định sinh năm 1820
+ Trương Định là con trai của Lãnh binh Trương Cầm.
+ Trương Định đã chiêu mộ dân nghèo khai hoang lập đồn điền, được phong chức Quản Cơ, nên được gọi là Quản Định.
+ Khi bị địch vây đánh bất ngờ (do tên Huỳnh Công Tấn phản bội), ông rút gươm tự sát. Lúc đó, ông mới 44 tuổi.
+ Nguyễn Đình Chiểu viết văn tế Trương Định và 12 bài thơ về người anh hùng đã khuất.
d, Tổ chức giao lưu, thi tìm hiểu, viết bài về nhân vật lịch sử:
 	Các em rất thích tham gia hoạt động này. Vì hoạt động này giúp các em bộc lộ năng khiếu của mình. Hơn nữa các hoạt động này thu hút học sinh tất cả các khối lớp. Các em được tự kiểm tra kiến thức của mình, được giao lưu, học hỏi với các bạn, được mở mang kiến thức.
5. Tổ chức các hình thức học tập lịch sử cho học sinh.
Giờ lịch sử là một giờ học tương đối khó. Trong quá trình dạy học Tôi thường kết hợp nhiều hình thức dạy học nhằm thay đổi không khí học tập: ngoài các giờ chính khóa ra, tôi tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động ngoại khóa: Nghe nói chuyện lịch sử, tham quan các di tích lịch sử, . Hay học lịch sử trong môi trường tự nhiên. 
6. Kết hợp các trò chơi trong giờ học lịch sử. 
Việc kết hợp các trò chơi trong giờ học lịch sử làm cho tiết học lịch sử trở lên vui nhộn, học sinh được sảng khoái sau những kiến thức khó. Tôi xin giới thiệu một số trò chơi, tôi sử dụng trong tiết dạy lịch sử:
a, Trò chơi “Hỏi nhanh đáp gon”:
Trò chơi này cả lớp cùng tham gia. Học sinh phải chú ý lắng nghe câu hỏi và trả lời thật nhanh câu hỏi của cô, của bạn thật ngắn gọn. 
VD: ? Thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta vào ngày tháng năm nào?
 (1-9-1858)
? Ai người dân mến, dâu yêu phong chức: “Bình Tây Đại nguyên soái” ? (Trương Định)
? Tay không cầm súng nhưng viết lên bản điều trần dâng vua, muôn đời sau, người đời vẫn luôn kính trọng? (Nguyễn Trường Tộ) 
b, Trò chơi “ Tôi là người yêu lịch sử”:
Trò chơi này cũng hấp dẫn. Học sinh nối tiếp dùng lời minh chứng mình là người yêu lịch sử nước nhà. Các bạn lắng nghe và lựa chọn người có dẫn chứng hay chứng minh được mình quả là người yêu lịch sử. Giáo viên chốt lại: Tất cả chúng ta đều yêu lịch sử nước nhà và sẽ làm cho những trang sử đó luôn sống lại
7. Giao lưu giữa các lớp thi tìm hiểu theo dòng lịch sử.
 Hình thức giao lưu này, tôi tổ chức thường xuyên trên lớp hay giữa các lớp 5 dưới hình thức Rung chuông vàng, Tìm hiểu về lịch sử địa phương, Giới thiệu về nhân vật lịch sử.... 
V. KẾT QUẢ THỰC HIỆN CÓ SO SÁNH ĐỐI CHỨNG:
Từ việc thực hiện những biện pháp trên, tôi nhận thấy kết quả học lịch sử được nâng lên rõ rệt. Các em rất hứng thú trong giờ học sử. Tiết học nhẹ nhàng, học sinh chủ động nắm kiến thức. 
 Bảng thống kê kết quả đã đạt được:
Thời điểm đánh giá
Lớp
Sĩ số
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Trước khi thực hiện đề tài
5B
41
12
29,2 %
18
43,9 %
11
26.9 %
 Sau khi thực hiện đề tài
5B
41
20
48,9 %
21
51,1 %
0
0 %
So sánh kết quả trước và sau thực nghiệm.
5C
41
Tăng 8
19,7 %
Tăng 3
7,2 %
Giảm 11
26,9 %

C.KẾT LUẬN
 I. BÀI HỌC KINH NGHIỆM:
Để có được kết quả trên, tôi được Ban giám hiệu nhà trường, các đồng nghiệp tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, khích lệ rất nhiều. Thành tích đạt được chính là công sức của nhà trường, của đồng nghiệp . Nhiều bạn các trường khác có hỏi kinh nghiệm để có nhiều học sinh giỏi, tôi chỉ biết trả lời: “Hãy yêu các em, coi các em như con mình và xác định cùng các em đi trên một con thuyền.”, Đó là những tâm sự từ đáy lòng tôi.. Tôi muốn các em lưu giữ trong kí ức tuổi thơ những kỉ niệm đẹp về mái trường Tiểu học, về thầy cô, bạn bè Những kỉ niệm đó sẽ là hành trang theo các em trên chặng đường học tập phía trước. 
. II. NHỮNG KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ NGHỊ SAU KHI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI:
 	Để phát huy tính chủ động, sáng tạo và tích cực học tập của học sinh trong môn lịch sử cũng như các môn học khác, tôi có một số kiến nghị và đề nghị như sau:
- Những sáng kiến, đề tài hay về lịch sử hay các môn học khác cần được nhân rộng.
-Bổ sung máy chiếu cho các phòng học để cung cấp cho học sinh những thước phim tư liệu về bài học lịch sử ,tạo hứng thú trong tiết học.
- Tổ chức thường xuyên hơn các chuyên đề. Nhất là các chuyên đề về lịch sử. Chuyên đề này rất khó. Phần đa giáo viên không chuyên. Tổ chức được như vậy thì giáo viên học hỏi được nhau rất nhiều.
- Bổ sung cho giáo viên tài liệu tham khảo về lịch sử, đồ dùng dạy học thiết thực cho môn học này. Tôi thấy tài liệu học lịch sử còn quá ít. Lược đồ, bản đồ còn thiếu nhiều. 
- Tổ chức thi tìm hiểu về lịch sử cho học sinh. Các em rất thích tham gia. Nhất là hình thức thi giao lưu. Các em được hoạt động, được giao lưu thật lí thú và bổ ích.Nhất là các buổi "Thi tìm hiểu theo dòng lịch sử"do trường tổ chức.
 Do phạm vi nghiên cứu còn hạn hẹp, chỉ là của cá nhân tôi nên không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong Hội đồng Khoa học Cơ sở cũng như Hội đồng Khoa học cấp trên góp ý , bổ sung để tôi hoàn thiện đề tài này và dạy lịch sử tốt hơn.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tôi xin cam đoan Sáng kiến kinh nghiệm này là do chính tôi đã viết, không sao chép của người khác. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.
 Ngày 12 tháng 6 năm 2020
 Tác giả đề tài
Ý kiến nhận xét, đánh giá và xếp loại
của Hội đồng Khoa học cấp Cơ sở:
.... 
 Ngày tháng năm 
 Chủ tịch Hội đồng
Đánh giá và xếp loại của Hội đồng Khoa học
Phòng giáo dục và Đào tạo Huyện Ba Vì
 .... 
 Ngày tháng năm 
 Chủ tịch Hội đồng
Đánh giá và xếp loại của Hội đồng Khoa học
Sở giáo dục và Đào tạo Thành phố Hà Nội
.... 
 Ngày tháng năm 
 Chủ tịch Hội đồng