Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục giá trị sống cho học sinh trong tiết dạy Lịch sử ở trường trung học phổ thông

ì I năm 2017-2018 do chưa lồng ghép các phương pháp giáo dục giá trị sống trong giảng dạy nên chất lượng bộ môn chưa cao lắm, số học sinh trung bình là 4 học sinh chiếm tỉ lệ 1,04%. Nhưng bắt đầu từ học kì II khi áp dụng sáng kiến thì chất lượng bộ môn có chuyển biến rõ rệt. Theo đó tỉ lệ học sinh giỏi tăng lên 10,41% so với học kì I năm 2017-2018 và tỉ lệ học sinh trung bình giảm còn 0,73%. Kết quả này đã tạo động lực và niềm tin để tôi áp dụng các biện pháp lồng ghép giáo dục giá trị sống trong năm học mới 2018-2019. Nhờ đó góp phần làm tăng tỉ lệ học sinh giỏi đạt 87,36%, tăng 3,58% so với học kì II năm 2017-2018. Đặc biệt số học sinh trung bình giảm chỉ còn 0,35%. Như vậy nhờ áp dụng các biện pháp lồng ghép giá trị sống mà ý thức học tập của các em được nâng lên rõ rệt. Tỉ lệ học sinh khá giỏi ngày càng tăng, tỉ lệ học sinh trung bình ngày càng giảm. Kết quả này chứng tỏ những biện pháp lồng ghép giáo dục giá trị sống mà tôi vừa trình bày ở trên mang lại hiệu quả khả quan. Chính những cách tổ chức này mà các em đã hứng thú hơn trong các tiết học bộ môn nên các em đã có sự đầu tư nhiều hơn nên góp phần làm cho chất lượng bộ môn có nhiều cải thiện, chất lượng ngày càng tăng, góp phần vào tỉ lệ chung của toàn trường.
Với các lớp học đã được lồng ghép giáo dục giá trị sống trong tiết học thì kỷ luật nhà trường được tôn trọng nhiều hơn, ý thức học tập tốt hơn, các em chăm ngoan, học tập tiến bộ, lớp học trật tự, đoàn kết bạn bè... Về nhà các em biết thể hiện tình yêu thương, sự tôn trọng có trách nhiệm với bạn thân và mọi người trong gia đình, có được những giá trị sống tốt đẹp nó là nơi khởi nguồn của một cuộc sống lành mạnh, lương thiện, vui tươi, biết hy sinh và biết cống hiến, biết tôn trọng nhũng gì mình đang có và phấn đấu vì những gì tốt đẹp trong tương lai, biết sống vì mọi người và vì cộng đồng... Đó là những hành trang cần thiết và vững bền để các em bước vào thế kỉ mới- nơi có môi trường cạnh tranh, đào thải vô cùng khắc nghiệt. Hướng về tương lai nhưng chúng ta cũng cần biết ơn và trân trọng quá khứ, bảo tồn và phát huy những giá trị sống tốt đẹp của con người Việt Nam như thực hiện đạo lí uống nước nhớ nguồn, thương người như thể thương thân của dân tộc, sống chan hòa, nhân ái với mọi người xung quanh.
Mục tiêu cao nhất của giáo dục là giúp các em học sinh thành công, hạnh phúc trong cuộc sống. Thành công học đường đâu chỉ là thành tích trong học tập (điểm cao), con đường thành công của mỗi cá nhân không hề có công thức, không có sẵn một mã số thành công. Mọi người thành công có những xuất phát điểm khác nhau, chiến lược, chiến thuật khác nhau ... nhưng luôn có những điểm đồng nhất đó là sự cố gắng, nhiệt huyết và đặc biệt họ
luôn mang trong mình những giá trị sống đích thực, cần thiết đáp ứng được những yêu cầu của chuẩn mực xã hội. Không phải ai cũng nhận thức đúng giá trị của cuộc sống. Vì vậy, học tập để nhận diện đúng đâu là giá trị đích thực của cuộc sống, đâu là giá trị để tạo nên thành công là điều cần thiết với tất cả học sinh khi đang ngồi trên ghế nhà trường. Lẽ sống của tất cả mọi người trên thế giới này đều là hạnh phúc. Tuy nhiên, hạnh phúc không chỉ đến từ cái bên ngoài mà chủ yếu đến từ cách nghĩ của mình. Hạnh phúc là biết nhình ra giá trị và hài lòng với những gì mình đang có. Học sinh càng sở hữu nhiều các giá trị càng có thiên hướng trở thành nhân cách hoàn thiện, một công dân tốt, một nhà quản lí giỏi, một nhà lãnh đạo giỏi trong tương lai. Ngược lại càng thiếu hụt những giá trị sống càng có ít cơ hội thành công trong học tập và trong cuộc sống.
Học tập giá trị sống sẽ giúp các em khám phá những phẩm chất tốt đẹp của bản thân và hoàn thiện nó, đồng thời khám phá những nét đẹp trong tính cách của nhũng người xung quanh và giá trị của thiên nhiên của môi trường sống. Khi được giáo dục giá trị sống các em biết suy nghĩ tích cực, tự xây dựng cho mình một nền tảng vững chắc về nhân cách để các em có thể vươn lên trong cuộc sống, ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn, trắc trở. Có được những giá trị sống cần thiết để các em biết tôn trọng bản thân và người khác, biết cách hợp tác, xây dựng và duy trì tình đoàn kết, thích ứng trước những thay đổi của cuộc sống. Học tập giá trị sống để các em biết tạo lập một cuộc sống hạnh phúc cho bản thân và góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn. Từ đó, thấy cuộc sống của mình mang nhiều ý nghĩa hơn.
MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG
Với đề tài sáng kiến kinh nghiệm này bản thân mong muốn chia sẻ kinh nghiệm với tất cả các đồng nghiệp đang giảng dạy môn lịch sử ở các trường trung học phổ thông. Sáng kiến này đã có tác dụng rất tốt đối với việc giáo dục giá trị sống cho học sinh trong tiết dạy lịch sử của tổ bộ môn, giúp học sinh hứng thú, năng động hơn khi học tập bộ môn, từ đó cũng góp phần cải thiện được chất lượng bộ môn. Chính vì vậy bản thân tôi sẽ mạnh dạn áp dụng những biện pháp giáo dục giá trị sống này trong những năm giảng dạy tiếp theo.
Những biện pháp nêu trên không hẳn là những biện pháp hoàn toàn mới mẻ, nhưng bản thân trong quá trình giảng dạy đã đúc kết, hệ thống lại thành những giải pháp đưa vào trong thực tiễn đạt được kết quả khá khả quan. Sáng kiến kinh nghiệm có thể áp dụng rộng rãi cho các tiết học ở trường phổ thông. Giáo dục giá trị sống cần kết hợp nhiều hình thức và phương pháp truyền đạt, tạo sự sinh động hấp dẫn cho các em học sinh tham gia. Do vậy giáo viên cần có sự đầu tư thời gian và công sức, tích lũy kiến thức và kinh nghiệm để tạo ra
những bài giảng, hoạt động giáo dục giá trị sống cho phù hợp với tâm lí lứa tuổi của học sinh THPT. Đề tài này có tính khả thi không chỉ đối với bản thân tôi, nhóm giáo viên giảng dạy Lịch sử tại trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh mà còn có thể phổ biến rộng rãi cho giáo viên dạy Lịch sử ở nhiều trường THPT khác. Vấn đề này sẽ được áp dụng và triển khai mạnh mẽ trong những năm học sắp tới để từng bước nâng cao ý thức đạo đức, cung cấp những giá trị sống nền tảng cho học sinh đồng thời góp phần nâng cao chất lượng bộ môn tại trường THPT Nguyễn Hữu cảnh. Đề tài này đã cụ thể được những nội dung khi áp dụng phương pháp mới này, có ví dụ minh họa cụ thể cho từng biện pháp, nêu số liệu dẫn chứng để chứng minh cho tính hiệu quả, khả thi của đề tài khi thực hiện. Đây là những phương pháp giáo dục giá trị sống có thể áp dụng cho tất cả các giáo viên trong quá trình giảng dạy ở các trường trung học phổ thông trên địa bàn của tỉnh.
Hơn thế nữa, với đề tài này các bộ môn thuộc khối xã hội khác như Địa lí, Giáo dục công dân cũng có thể nghiên cứu phương pháp này để áp dụng vào bộ môn mình cho phù hợp để cùng chung tay trong việc giáo dục những giá trị sống, giá trị nền tảng cho học sinh. Từ đó góp phần vào việc thay đổi hành vi thái độ các em theo hướng tích cực hơn, đồng thời cũng góp phần tạo hứng thú cho học sinh trong các tiết học để nâng cao chất lương bộ môn của khối xã hội trong nhà trường. Tuy nhiên, nếu thiếu sự đầu tư, thiếu quyết tâm và ngại khó thì không thể đạt hiệu quả được. Vì vậy, đòi hỏi mỗi giáo viên khi áp dụng cần có sự đầu tư, phải dành nhiều thời gian, để có một tiết giáo dục giá trị sống đạt hiêu quả đòi hỏi giáo viên phải xem việc chuẩn bị là khâu quan trọng nhất. Đối với những bài dạy liên quan đến việc lồng ghép giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh thì giáo viên phải đầu tư kỹ hơn, giáo viên phải xác định được nội dung cần lồng ghép, lồng ghép ở mục nào, chi tiết nào, cách lồng ghép như thế nào cho phù hợp với mục tiêu của bài dạy, đối tượng học sinh, đặc biệt là khía cạnh đạo đức, hành vi của các em cần sữa đổi, cần học tập theo Bác để hình thành ở các em những giá trị sống truyền thống nào của người Việt Nam.
Giáo viên phải biết chọn lọc kiến thức, linh hoạt vận dụng, ấn định thời gian thực hiện, nội dung cần giáo dục mang tính cần thiết, tránh sa đà, làm phản tác dụng. Cần coi lỗi lầm của học sinh là nguồn thông tin, là một phần của quá trình học tập, không nên đánh giá quá bi quan về hành vi phạm lỗi... giáo viên không được tự cho phép mình làm tổn thương học sinh và không ai bị tổn thương, phải biết tiết chế cảm xúc và ngôn từ. Cần tỏ ra thông hiểu trong quá trình thảo luận nhằm giúp học sinh đưa ra các quyết định tốt hơn (lắng nghe, gợi mở, tán thưởng...) và kiên định về các chuẩn mực cư xử, xử lý một cách công bằng
trong mọi tình huống... Luôn giữ cho âm điệu, giọng nói trong lớp thật thân thiện, tạo ra bầu không khí dựa trên các giá trị. Tùy theo tình huống, có lúc giọng nói mang tính chất quan tâm, phấn khởi, khuyến khích, có lúc rõ ràng, kiên quyết, nghiêm khắc... Vì vậy, đòi hỏi mỗi giáo viên khi áp dụng cần có sự đầu tư, thể hiện được sự nhiệt tình, quan tâm chân thành đối với học sinh.
Với đề tài sáng kiến này sẽ khó đạt hiệu quả nếu không có sự hỗ trợ từ phía lãnh đạo địa phương, Ban lãnh đạo nhà trường, giáo viên bộ môn và gia đình trong việc cùng chung tay giáo dục ý thức, giá trị cho học sinh.
Giáo viên cần nỗ lực học tập để không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, tay nghề ngày càng vững vàng để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của các chuẩn mực xã hội cần hình thành cho học sinh khi đang còn ngồi trên ghế nhà trường.
Giáo viên cần cải tiến phương pháp lồng ghép cho phù hợp với từng giá trị sống theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh trong quá trình tiếp nhận. Giáo viên phải tâm huyết với nghề, không ngừng sáng tạo, tự nghiên cứu đưa ra nhiều phương pháp mới và hay để tạo được sự cuốn hút cho học sinh để phát huy năng lực của các em.
KẾT LUẬN
Sáng kiến kinh nghiệm này là kết quả của quá trình đúc kết kinh nghiệm của bản thân trong quá trình giảng dạy. Giáo dục giá trị sống là một vấn đề hết sức quan trọng nhằm mục đích để nâng cao đạo đức cho học sinh, từ đó thúc đẩy kết quả học tập của nhà trường, đẩy mạnh hơn nữa sợi dây liên kết giữa gia đình, nhà trường và xã hội, từng bước thực hiện có chiều sâu phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Giá trị sống mang tính cá nhân, không phải giá trị sống của ai cũng giống nhau. Giá trị sống không tự nhiên mà có, nó được hình thành nhờ quá trình tự nhận thức và sự trải nghiệm của từng người. Giáo dục giá trị sống cho học sinh là trách nhiệm của gia đình, nhà trường, xã hội trong đó nhà trường đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc vừa rèn “đức” vừa luyên “tài” cho học sinh.
Giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống là nội dung khá rộng đòi hỏi có sự tham gia của các thành viên, tổ chức đoàn thể trong nhà trường. Nhà trường cần làm cho học sinh ghi nhớ những điều tốt đẹp nhất đến suốt đời và trang bị cho các em những kỹ năng sống thiết thực. Đó là hành trang vào đời thật sự ý nghĩa đối với mỗi học sinh.
Học đi đôi với hành, tăng cường thực hành bộ môn và vận dụng kiến thức Lịch sử vào cuộc sống là một phương cách để tăng giá trị của bộ môn cũng như có tác dụng rất lớn
trong việc giáo dục giá trị sống cho học sinh. Giá trị sống là vấn đề đang được xã hội quan tâm, có ý nghĩa to lớn. Tuy nhiên việc nghiên cứu về giá trị sống của học sinh THPT ở nước ta cũng như phương pháp giáo dục giá trị sống trong nhà trường THPT vẫn còn là vấn đề khá mới mẻ cần được sự quan tâm góp sức của tất cả các tổ chức, các bộ phận trong nhà trường.
Với xu thế hội nhập như ngày hôm nay, mỗi người học sinh cần xác định rõ ràng về nhiệm vụ học tập và trách nhiệm rèn luyện của chính bản thân mình. Nó sẽ là vốn liếng quý báu để chúng ta trở thành công dân toàn cầu, góp phần đưa quê hương, đất nước phát triển hơn nữa. Những thay đổi của thời đại đã dẫn đến những thay đổi về cuộc sống con người,. điều đó đã làm thay đổi về quan niệm, nhận thức của giá trị cuộc sống, đặc biệt với lứa tuổi học sinh THPT, những yếu tố gia đình, nhà trường, xã hội tác động mạnh mẽ và rõ rệt nhất. Với đặc điểm tâm sinh lý đang phát triển, hoạt động chủ đạo của lứa tuổi vị thành niên THPT là việc học tập, khao khát tự khẳng định bản thân và thiết lập các mối quan hệ xã hội. Tuy nhiên, thực tế xã hội cho thấy, nhận thức của học sinh THPT về giá trị sống còn nhiều hạn chế, chưa đầy đủ, thái độ của các em đối với giá trị sống chưa tích cực nên đôi lúc những hành động các em còn lệch lạc đối với những chuẩn mực xã hội mà bản thân các em chưa kịp nhận ra.
Với các biện pháp giáo dục giá trị sống được lồng ghép trong các tiết dạy học lịch sử, nhìn chung đa số các em đã có xu hướng thay đổi theo hướng tích cực về nhận thức, quan điểm, càng ngày các em sẽ nhận thấy được những giá trị vốn có của bản thân mình, bên cạnh đó qua cuộc sống hàng ngày các em sẽ được cung cấp được thêm nhiều giá trị mới hữu ích góp phần tạo nên thành công của các em sau này. Ngoài những yếu tố ảnh hưởng đến giá trị sống của học sinh THPT, một số yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến giá trị sống của các em đó là: sự nỗ lực phấn đấu của bản thân, nhu cầu thành đạt, sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Giáo viên chính là người khơi gợi giúp các em nhận ra chính những yếu tố ấy góp phần hình thành nên giá trị sống.
Giá trị sống có vai trò to lớn đối với cuộc sống của mỗi cá nhân. Các giá trị này chi phối, định hướng và điều chỉnh hành vi của cá nhân. Chúng có thể trở thành động cơ hoạt động của mỗi cá nhân. Giá trị sống luôn gắn với môi trường sống, với nền văn hóa mà con người sống và hoạt động thực tiễn. Vì vậy, giá trị sống đối với học sinh THPT là cái có ích, có ý nghĩa đối với cuộc sống, là cái trở thành đông lực thúc đẩy hoạt động cá nhân của học sinh THPT và được thể hiện qua nhận thức và hành vi của học sinh..
Điều cuối cùng và vô cùng quan trọng đó là bản thân mỗi giáo viên chúng ta phải yêu nghề tâm huyết với học sinh, hết lòng phấn đấu vì sự nghiệp trồng người, cố gắng vượt qua mọi khó khăn thử thách trong công việc cũng như trong cuộc sống, bản thân luôn nêu cao tinh thần, trách nhiệm trong công việc, luôn đặt mục tiêu chất lượng của nhà trường lên trên hết thì tôi tin rằng với việc áp dụng các phương pháp này sẽ dẫn đến sự thay đổi đáng kể về nhận thức của học sinh, các em sẽ hiểu được giá trị của mỗi con người – của chính mình, từ đó có trách nhiệm với bản thân với xã hội.
Sáng kiến kinh nghiệm này là kết quả của quá trình đúc kết kinh nghiệm của bản thân nên chắc chắn chưa thật sự hoàn hảo, rất mong nhận được sự góp ý của quí đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn!
Tôi cam đoan những nội dung báo cáo là đúng sự thật.
Xác nhận của đơn vị áp dụng sáng kiến	Người viết sáng kiến
Nguyễn Ngọc Thúy
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tạp chí nghiên cứu giáo dục.
Phan Ngọc Liên – Phương pháp dạy học lịch sử, nhà xuất bản giáo dục 1999.
Phan Ngọc Liên, Nguyễn Thị Côi, Đặng Văn Hồ - Sách phương pháp học tập và nghiên cứu lịch sử, nhà xuất bản giáo dục.
Phan Ngọc Liên – Hướng dẫn giảng dạy lịch sử cấp III phổ thông, nhà xuất bản giáo dục 1981.
Môđun 36 – Giáo dục giá trị sống cho học sinh trung học phổ thông.
Những mẫu chuyện kể lịch sử.
Những vấn đề cơ bản cần trang bị cho giáo viên khi tiến hành giáo dục giá trị sống cho học sinh THPT – TS Nguyễn Tùng Lâm (Hội tâm lý Giáo dục học Hà Nội).
Những tài liệu tham khảo minh chứng về chủ quyền biển đảo Việt Nam.
Sách giáo khoa lớp 11, 12.
Lịch sử cận đại Việt Nam, Tập I, Trần Văn Giàu, Đinh Xuân Lâm, 1960.
MỤC LỤC
Trang