Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh khắc sâu kiến thức lịch sử để kiểm tra đạt kết quả cao

 tác nhau trong học tập ...
+ Đổi mới phương pháp và phát huy tính tích cực của học sinh qua hệ thống câu hỏi sẽ góp phần làm cho các em có sự hứng thú trong học tập , say mê môn học . Bồi dưỡng lòng yêu quê hương đất nước , ý thức trách nhiệm đối với dân tộc ... 
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP 
1. Tính mới của giải pháp :
Chỉ ra một số giải pháp hiệu quả trong việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu và học tập lịch sử thông qua hệ thống câu hỏi trong tiết dạy học lịch sử trên lớp. Hạn chế được tình trạng học sinh trả lời câu hỏi giáo viên đặt ra thông qua việc nhìn sách giáo khoa và nhắc lại , chưa có sự độc lập tư duy . Đặc biệt tránh tình trạng học sinh trả lời còn đọc nguyên xi sách giáo khoa để trả lời câu hỏi mà không biết đúng hay sai.Không biết được nội dung sự kiện lịch sử, biết dựa vào sách giáo khoa nhưng không phát huy tính sáng tạo .
Phương châm của giải pháp mới này là lấy học sinh làm trung tâm . Phối hợp nhuần nhuyễn giữa phương pháp truyền thống và hiện đại .Tránh tình trạng “thầy nói trò nghe, thầy đọc trò chép”. Mà ngược lại , học sinh sẽ nhớ lâu kiến thức , dẫn dắt các em tự tìm ra những vấn đề cần nắm bắt . Câu hỏi của giáo viên đặt ra ,các em có thể trả lời đúng hoặc sai và nhiệm vụ của giáo viên là dẫn dắt các em đến kiến thức đúng .Với cách thức này sẽ phát huy tối đa các đối tượng học sinh tham gia . Học sinh khá , giỏi sẽ trả lời câu hỏi nào , học sinh tiếp thu chậm sẽ trả lời câu hỏi nào ...
Khi kiểm tra đánh giá , học sinh có cách thức làm bài tốt . Như biết đặt vấn đề , giải quyết vấn đề một cách lôgic . Biết nhận xét đánh giá các sự kiện , liên hệ thực tế hoặc qua bài học lịch sử các em có một thông điệp gì cho bản thân, cho đất nước ...
* Mô tả giải pháp mới :
Như chúng ta biết , đổ mới phương pháp dạy học với phương châm lấy học sinh làm trung tâm đã được nhiều trường áp dụng . Mỗi giáo viên đều có nhiều phương pháp dạy học . Phương pháp tốt nhất là trực quan sinh động . Làm sao để học sinh cảm nhận bằng mắt , tai, tay...Học sinh sẽ khắc sâu được kiến thức nếu giáo viên phát huy được tính tích cực của học sinh. Dẫn dắt các em tự tìm ra những vấn đề cần nắm bắt. Các em có thể trả lời đúng hoặc sai và nhiệm vụ của giáo viên là dẫn dắt các em đến kiến thức đúng. Để làm được như vậy , đòi hỏi giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian cho mỗi tiết dạy . Từ khâu thiết kế soạn giảng đến tiến trình bài giảng , cách thức tổ chức trò chơi, hệ thống bài tập . Ngay khi soạn giáo án phải xác định câu hỏi nào dành cho đối tượng nào , những học sinh tiếp thu chậm sẽ trả lời câu hỏi nào ...Sau đây là một vài cách hỏi học sinh trong quá trình giảng dạy trên lớp để phát huy tính tích cực của học sinh:
a. Nêu câu hỏi đặt vấn đề :
Trước khi vào bài mới , giáo viên nên nêu ngay câu hỏi định hướng nhận thức cho học sinh. Các câu hỏi này có tác dụng huy động nhận thức của học sinh vào việc theo dõi bài giảng để tìm câu trả lời . Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản của bài học mà học sinh phải nắm . Đương nhiên những câu hỏi này không yêu cầu học sinh trả lời ngay mà chỉ sau khi giáo viên đã cung cấp đầy đủ các sự kiện thì học sinh mới trả lời được .
Ví dụ: 
Khi dạy bài 23 : Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Sách giáo khoa lịch sử 9 trang 92 ). Giaó viên nêu câu hỏi đầu giờ : Vì sao nói “ Cách mạng tháng Tám đã mở ra kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc” . Để hiểu rõ vấn đề này , cách tốt nhất là tìm hiểu hoàn cảnh , diễn biến, nguyên nhân và ý nghĩa thắng lợi của cách mạng ...
Trong quá trình dạy học , chúng ta vẫn tuân thủ trình tự sách giáo khoa , song cần khai thác nhấn mạnh , giúp học sinh trả lời câu hỏi nêu trên . Học sinh trả lời được câu hỏi này tức là đã nắm và hiểu được kiến thức trọng tâm của bài .
b.Xây dựng hệ thống câu hỏi ở trên lớp;
Trong quá trình giảng dạy ở trên lớp , giáo viên còn phải biết đặt ra và giúp học sinh giải quyết các câu hỏi có tính chất nhận thức kiến thức . Mỗi câu hỏi nêu ra, mỗi học sinh và cả giáo viên phải thấy rõ vì sao phải trả lời được ?Vì sao không trả lời được? Câu hỏi quá khó hay chưa đủ sự kiện , tư liệu để các em trả lời .Trong sách giáo khoa thường sau mỗi mục, mỗi bài đều có từ 1 đến 2, 3 câu hỏi . Những câu hỏi này là cơ sở để giáo viên xác định kiến thức trong sách , đồng thời bổ sung để xây dựng hệ thống câu hỏi của bài . Những câu hỏi đặt ra bắt buộc học sinh phải suy nghĩ , phải kích thích lòng ham hiểu biết , trí thông minh sáng tạo của học sinh.. Trong quá trình giảng dạy , chúng ta thường đặt ra nhiều loại câu hỏi như :
* Câu hỏi về sự phát sinh các sự kiện , hiện tượng lịch sử mà chúng ta thường hỏi về nguyên nhân , hoàn cảnh lịch sử mà chúng ta thường gặp sử dụng cho học sinh yếu kém . 
Ví dụ ; Nguyên nhân dần đế khởi nghĩa Bắc Sơn, Nam kì ...( bài 21 SGK Lịch sử 9 trangg 82) .
Loại câu hỏi này thường xuất hiện đầu bài giảng . Bởi vì bất kì một sự kiện lịch sử nào cũng xuật hiện trong một hoàn cảnh lịch sử nhất định .
*Câu hỏi nêu lên đặc trưng , bản chất của hiện tượng lịch sử , bao gồm sự đánh giá và thái độ của học sinh đối với các hiện tượng lịch sử ấy . Loại câu hỏi này thường dùng cho học sinh khá , giỏi khi thảo luận để hỗ trơ kiến thức cho các đối tượng yếu kém . 
Ví dụ Trong bài 24 SGK Lịch sử 9 trang 96. Có thể đặt câu hỏi : Tại sao nói , ngay sau khi ra đời nướcViệt Nam Dân chủ Cộng hòa ở vào tình thế “Ngàn cân treo sợi tóc” ? 
Thường những câu hỏi này khó đối với học sinh, đòi hỏi các em phải biết phân tích , đánh giá, bày tỏ thái độ của mình đối với các sự kiện , hiện tượng lịch sử . Học sinh rất ngại trả lời những câu hỏi này, nên giáo viên phải đưa ra những câu hỏi gợi mở giúp các em trả lời câu hỏi của mình .
Ví dụ : Khi dạy bài 23-Tổng khởi nghĩa cách mạng tháng Tám 1945
Câu hỏi nhận thức : Tại sao khi phát xít Nhật hàng Đồng minh , Đảng ta quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước ? 
Câu hỏi gợi mở : Chủ trương khởi nghĩa vũ trang đề ra trong Hội nghị TW lần thứ VIII (tháng 5-1941 ) là gì ? Các yếu tố nào (về thời cơ cách mạng )đã xuất hiện đầy đủ ở nước ta lúc bấy giờ chưa ?
*Loại câu hỏi tìm hiểu kết quả , nguyên nhân dẫn đến kết quả đó và ý nghĩa lịch sử của sự kiện . Với dạng câu hỏi này cũng dùng cho học sinh yếu kém để các em tự phát hiện và chiếm lĩnh được kiến thức cơ bản và giúp các em hoạt động liên tục trong quá trình học tập .
Ví dụ :- Trình bày ý nghĩa lịch sử của cách mạng tư sản Pháp (1789-1794) –Lịch sử 8 trang17
-Em hãy nêu ý nghĩa của việc thành lấp Đảng Cộng sản Vệt Nam ? (Lịch sử 9 trang 71)
*Loại câu hỏi đối chiếu , so sánh giữa sự kiện lịch sử này với sự kiện lịch sử khác mà các em đã học .Loại câu hỏi này giúp học sinh cũng cố kiến thức cũ vừa tiếp nhận kiến thức mới và áp dụng khi thảo luận nhóm để các em hỗ trợ cho nhau và cùng nhau giải quyết vấn đề .
Ví dụ : Sau khi dạy xong bài 1:Những cuộc cách mạng tư sản đầu tiên ( Lịch sử 8 trang 3 ) và bài 2 : Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII . Có câu hỏi : Các cuộc cách mạng này có những điểm gì giống và khác nhau ? ( Hình thức , mục đích , lãnh đạo ...)
 Tóm lại; Các loại câu hỏi nêu trên tạo thành hệ thống câu hỏi hoàn chỉnh , giúp học sinh trong quá trình học tập lịch sử sẽ phát hiện ra nguyên nhân , diễn biến , kết quả và ý nghĩa của một sự kiện hay quá trình lịch sử . Hệ thống câu hỏi này , giáo viên vận dụng trong tiết dạy không những chỉ cho các em biết được các sự kiện lịch sử mà còn hiểu sâu bản chất của nó . 
 c. Xác định mối liên hệ , xâu chuổi giữa câu hỏi với các sự kiện , hiện tượng trong bài học hoặc trong từng tiểu mục của bài học .
Như chúng ta biết , giảng từng tiểu mục thông thường giáo viên và học sinh tìm hiểu từng vấn đề thứ tự theo cấu trúc sách giáo khoa . Những câu hỏi như vậy , học sinh hay dựa vào sách giáo khoa trả lời nguyên xi những nội dung có sẵn chứ không phát huy được tính tích cực, không độc lập suy nghĩ . Để phát huy trí sáng tạo của các em , biện pháp sư phạm là xác lập mối liên hệ giữa câu hỏi các sự kiện , hiện tượng lịch sử trong bài . 
Ví dụ: 
Khi dạy bài 23 : Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Sách giáo khoa lịch sử 9 trang 92 ). Ở mục I : “Lệnh tổng khởi nghĩa được ban bố”. Thông thường giáo viên đặt câu hỏi Lệnh tổng khởi nghĩa được ban bố trong hoàn cảnh nào ? ( tức là nêu được tình hình thế giới : ở châu Âu Đức hàng , ở châu Á ngày 14-8 Nhật hàng . Trong nước chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim rệu rã mất chỗ dựa... thời cơ đã chín mùi... ) . Trước tình hình đó Đảng ta có những hoạt động gì ? , Mặt trận Việt Minh đã chuẩn bị như thế nào ?....Với hệ thống câu hỏi như vậy , cũng có tính lôgic song phần lớn học sinh chỉ dựa vào sách giáo khoa trả lời nguyên xi chứ chưa có sự độc lập suy nghĩ . Hoặc sau một thời gian học các em sẽ quên mà không nhớ lâu được kiến thức .
Nhưng cũng mục này , giáo viên có thế thay hệ thống câu hỏi khác , những bản chất của sự kiện như nhau mà học sinh có sự hứng thú hơn, suy nghĩ và làm việc nhiều hơn.Khi bước vào phần đầu của mục I: Lệnh tổng khởi nghĩa được ban bố . Giaó viên cho học sinh quan sát tranh “ Cây đa Tân Trào”. Sau đó hỏi : Em cho biết nơi đây đã diễn ra sự kiện lịch sử gì ? ( tất nhiên có em trả lời có thể đúng hoặc sai, nhiệm vụ của chúng ta là hướng các em đến kiến thức đúng ). Sau khi học sinh trả lời nơi đây đã từng diễn ra Hội nghị Trung ương đảng , nơi làm nên lịch sử....Giaó viên hỏi tiếp ; Vậy thì Hội nghị Trung ương Đảng quyết định tổng khởi nghĩa trong cả nước diễn ra trong hoàn cảnh nào ? Đảng ta có những quyết định gì ?.Cho các em thảo luận nhóm để thấy được tính sáng suốt của Đảng ta bằng câu hỏi : Em có nhận xét gì về quyết định Tổng khởi nghĩa của Đảng ta lúc bấy giờ ? ( kịp thời , sáng tạo, đúng thời cơ. Nếu khởi nghĩa trước ngày 14-8 thì Nhật còn mạnh , mà sau thì có quân Đồng minh vào ....). Sau chủ trương của Đảng, Mặt trận Việt Minh có những hoạt động gì ? Với hệ thống câu hỏi như vậy chẳng những các em hiểu được bài , tích cực tham gia xây dựng mà còn nhớ lâu kiến thức ...
2. Khả năng áp dụng ;
- Đề tài có khả năng áp dụng cho giáo viên môn Lịch sử hoặc một số môn khoa học xã hội khác trong công tác giảng dạy, ôn tập kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .Với đề tài sẽ giúp giáo viên trong tiết dạy có hệ thống câu hỏi phù hợp.Tiết học trở nên sinh động . Học sinh có kết quả học tập cao trên tất cả các mặt : giáo dục , giáo dưỡng và phát triển . Với cách thức` này , thầy và trò có sự hỗ trợ lẫn nhau nhằm giúp cho học sinh lĩnh hội kiến thức một cách thông minh, vận dụng một cách sáng tạo vào thực tế và hiểu được bản chất của các hiện tượng lịch sử .
- Đề tài chỉ áp dụng trong việc đặt hệ thống câu hỏi trong quá trình giảng dạy lịch sử trên lớp nhằm giúp học sinh phát huy tính tích cực , chủ động xây dựng bài. Do đó chỉ vận dụng một số cách đã nêu trên là chưa đủ. Giáo viên cần phải sử dụng nhiều hình thức và phương pháp theo yêu cầu của một tiết lên lớp thì chất lượng mới cao hơn.
3. Hiệu quả của đề tài:
- Mặc dù thời gian rất hạn chế , nhưng tôi đã vận dụng sáng kiến này vào các tiết dạy và đã đạt được kết quả khả quan. Bản thân tôi nhận thấy rằng kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình sách giáo khoa và theo hướng đổi mới phương pháp. Không khí học tập sôi nổi nhẹ nhàng và học sinh yêu thích môn học hơn. 
- Giải quyết những khó khăn của giáo viên trong công tác nâng cao chất lượng bộ môn như đã đăng kí đầu năm. Góp phần đào tạo bồi dưỡng đội ngũ học sinh giỏi các cấp. Thực hiện tốt yêu cầu giáo dục đề ra. Thời gian có hạn và với kinh nghiệm nhỏ nên tôi chỉ trình bày quan điểm của mình trong việc sử dụng hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử và góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. 
* Những kết quả đạt được trong quá trình giảng dạy lịch sử ở trường THCS Hoài Châu trong các năm gần đây: 
	+ Kết quả thi học kì môn lịch sử của trường THCS Hoài Châu so với các trường trong huyện ; 
	. Năm học :2011-2012: Học kì I đạt 86% ( vị thứ 3/17 trường ). Học kì II đạt 96% (vị thứ 2/17 trường ).
	. Năm học :2012-2013 : Học kì I đạt 86,75 (vị thứ 4/17 trường).
	. Học kì I, năm học 2013-2014 đạt 89 % ( Vị thứ 3/18 trường )
+ Kết quả học sinh giỏi : 
	. Năm học : 2010-2011 : đạt 3/5 em dự thi. 
	. Năm học :2011-2012: đạt 3/5 em dự thi.
	. Năm học 2012-2013 đạt ¼ em dự thi 
C /. Kết luận :
Như vậy để nâng cao chất lượng học sinh . “Phát huy tính tích cực của học sinh qua hệ thống câu hỏi trên lớp”được vận dụng trong các tiết dạy là việc làm rất cần thiết trong quá trình giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh trong nhà trường phổ thông . Trong đó việc kiến tạo hệ thống câu hỏi để phát huy tính tích cực của học sinh là khâu tiên quyết . 
Giáo viên phải có sự chuẩn bị lớn , ý thức ,tinh thần trách nhiệm cao. Và cần đòi hỏi phát triển năng lực tư duy và hành động của mình trước khi giáo dục học sinh.,cho nên giáo viên phải rèn luyện nghiệp vụ thường xuyên. . Học sinh phải là người tích cực chủ động sáng tạo trong cách học của mình .
 NHỮNG ĐỀ XUẤT KIẾN NG HỊ
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................