Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp hỗ trợ giúp học sinh học tốt phân môn Lịch sử lớp 5

Phủ, em có nhận xét gì? (Tinh thần tất cả cho tiền tuyến).
	- Khai thác kiến thức từ hình 3 - Lược đồ chiến dịch Điện Biên Phủ - (trang 37 -SGK).
+ Khu căn cứ địa Điện Biên Phủ nằm ở vị trí nào của nước ta ?
+ Tại đây địch xây dựng tập đoàn cứ điểm như thế nào ?
+ Nhìn vào lược đồ, hãy nêu sở chỉ huy, tên cứ điểm và sân bay của địch.
+ Dựa vào màu sắc các mũi tên, em hãy cho biết quân ta tiến công gồm mấy đợt?
+ Chỉ vào lược đồ- Trình bày từng đợt tiến công của quân ta.
- Từ việc trả lời các câu hỏi theo gợi ý của giáo viên, học sinh sẽ nắm được diễn biến của chiến dịch.
	- Khai thác kiến thức từ hình 4. (Trang 39 - SGK).
- Học sinh quan sát hình và nêu cảm tưởng.
(Cờ chiến thắng bay trên nóc hầm Tướng Đờ Cat-Xtơ-ri. Niềm vui sướng và kiêu hãnh của quân và dân ta).
3.2. Tổ chức trò chơi để củng cố kiến thức đã học
Lịch sử là một môn học được coi là “Khô khan, cứng cỏi, nếu trong quá trình giảng dạy, giáo viên chỉ sử dụng các phương pháp cổ truyền như: Diễn giải, thuyết trình (thường để nêu diễn biến trận đánh, hoặc các sự kiện ..) và bắt các em tường trình lại thì tiết dạy khô khan thật. Vì thế, để tiết dạy lịch sử đem lại niềm hứng thú, say mê cho học sinh, giáo viên phải biết phối hợp một cách hài hoà các phương pháp: Hiện đại và cổ truyền một cách hiệu quả. Một trong các phương pháp hiện đại thích hợp vói lứa tuổi Tiểu học là phương pháp tổ chức trò chơi. Chơi để nắm kiến thức bài học, chơi để củng cố kiến thức đã học giúp học sinh “Dễ nhớ lâu quên”.
3.2.1. Trò chơi “Ô chữ kỳ diệu” 
Trò chơi “ô chữ kỳ diệu” là một trong những hình thức dạy học mà theo tôi nó sẽ làm cho việc học tập của học sinh trở nên lý thú, làm cho học sinh học tập tích cực, chủ động sáng tạo, thay đổi thói quen học tập thụ động, ghi nhớ máy móc, làm cho học sinh được suy nghĩ nhiều hơn, làm việc nhiều hơn, bày tỏ ý kiến nhiều hơn và hợp tác học tập với nhau nhiều hơn. Và điều quan trọng hơn nữa là giúp cho học sinh nắm được sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử một cách chính xác làm tiền đề cho các lớp trên.
+ Chuẩn bị của giáo viên: 
Sử dụng máy chiếu kẻ sẵn bảng phụ để hỗ trợ trò chơi, GV nêu câu hỏi, học sinh trả lời đến đâu chữ cái sẽ xuất hiện trên bảng chữ đến đó.
	3 lá cờ xanh và 3 lá cờ vàng (làm bằng giấy )
 	+ Cách chơi: Trò chơi được tiến hành cho 3 đội (Mỗi đội từ 3 đến 5 em ).
 	Lần lượt các đội được lựa chọn 1 ô hàng ngang, 3 đội cùng suy nghĩ, đội nào phất cờ xanh nhanh nhất được dành quyền trả lời trước. Trả lời đúng được 10 điểm, sai đội khác được quyền tiếp tục trả lời. Trong thời gian 5 giây nếu không có đội nào trả lời, câu hỏi dành cho cổ động viên (là các bạn trong lớp).
Trò chơi cứ tiếp tục, nếu đội nào nghĩ ra từ chìa khoá (Từ hàng dọc được cô ghi bằng những chữ cái màu đỏ qua những từ đã tìm được ở hàng ngang) bất cứ lúc nào và phất cờ vàng để dành quyền trả lời, nếu trả lời đúng được 30 điểm, nếu trả lời sai sẽ mất quyền tham gia trò chơi. Nếu tìm được từ chìa khóa mà ô chữ vẫn còn, các ô chữ còn lại sẽ được dành cho các bạn cổ động viên.
Trò chơi 1: Ô chữ dạy bài ôn tập chương “Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ (1858- 1945)”; 
Gồm 15 từ hàng ngang và 1 từ hàng dọc- Từ hàng dọc là từ chìa khoá của ô chữ (ô chữ không dấu )
1





T
R
Ư
Ơ
N
G
Đ
I
N
H

2
Đ
Ô
N
G
D
U










3


N
G
U
Y
Ê
N
A
I
Q
U
Ô
C


4


N
G
H
Ê
A
N








5



C
Â
N
V
Ư
Ơ
N
G





6


T
H
A
N
G
T
A
M






7



A
N
G
I
A
N
G






8


H
A
N
Ô
I









9





N
A
M
Đ
A
N





10



B
A
Đ
I
N
H







11




C
Ô
N
G
N
H
Â
N




12

H
Ồ
N
G
C
Ô
N
G







13



N
Ô
L
Ê









14
T
Ô
N
T
H
Â
T
T
H
U
Y
Ê
T



15





P
H
A
N
B
Ô
I
C
H
Â
U

* Câu hỏi gợi ý cho các từ hàng ngang (trong khi đọc GV có thể nhắc cho HS biết số chữ cái trong mỗi câu)
1. Gồm 10 chữ cái. Đây là tên của Bình Tây đại nguyên soái ? 
2. Đây là phong trào yêu nước đầu thế kỉ XX do Phan Bội Châu tổ chức ?
3. Một trong các tên gọi của Bác Hồ?
4.Đây là một trong 2 tỉnh nổ ra phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh 1930-1931?
5. Phong trào yêu nước diễn ra sau cuộc phản công ở kinh thành Huế?
6. Cách mạng mùa thu 1945 diễn ra vào thời gian nào?
7. Theo lệnh của triều đình, Trương Định về đâu để nhận chức lãnh binh?
8. Nơi diễn ra cuộc cách mạng ngày 19-8-1945 và hiện nay là thủ đô của nước Việt Nam tại?
9. Nhân dân huyện này đã tham gia cuộc biểu tình ngày 12-9-1930 ?
10. Tên Quảng trường là nơi Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập ?
11. Giai cấp xuất hiện ở nước ta khi thực dân Pháp đặt ách đô hộ?
12. Nơi diễn ra Hội nghị thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam?
13. Cách mạng tháng Tám đã giải phóng cho nhân dân ta thoát khỏi kiếp người này?
14. Đây là người chủ chiến trong triều đình nhà Nguyên?
15. Đây là người lập ra hội Duy Tân?
Chìa khoá ô chữ là : TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP .
Giáo viên chốt ý nộị dung ôn tập: “Ngày 2 tháng 9 năm 1945 Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, chấm dứt hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ (1858-1945)”
Trò chơi 2: Ô chữ dạy ôn tập chương “Bảo vệ chính quyền non trẻ - Trường kỳ kháng chiến chống Pháp 1945-1954”. Ô chữ gồm 11 từ hàng ngang và 1 từ hàng dọc. Từ hàng dọc là chìa khoá của ô chữ.






Đ
Ô
N
G
K
H
Ê

 




V
I
Ê
T
B
Ắ
C


L
Y
T
H
Ư
Ơ
N
G
K
I
Ê
T








L
A
V
Ă
N
C
Ẩ
U







C
A
O
B
Ă
C
L
A
N
G



H
Ổ
C
H
I
M
I
N
H




T
U
Â
N
L
Ê
V
A
N
G




C
A
O
B
Ă
N
G












P
H
A
P









P
H
A
N
Đ
I
N
H
G
I
O
T




T
H
U
Đ
Ồ
N
G
1
9
4
7


*Câu hỏi gợi ý:
1. Ta chọn cứ điểm nào để mở màn cho chiến dịch Biên giới thu – đông 1950?
2. Sau CM tháng 8, nơi đâu được gọi là “Thủ đô 
kháng chiến”?
3. Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh gợi cho 
em nhớ đến bài thơ “Thần” của vị tướng nào trong cuộc kháng chiến chống Tống năm 1077?
4. Trong chiến dịch Biên giới 1950, ai đã chặt tay để tiếp tục chiến đấu?
5. Chiến dịch biên giới 1950 còn được gọi là chiến dịch gì?
6. Lời kêu gọi “Toàn quốc kháng chiến” của ai?
7. Tuần lễ được tổ chức để nhân dân tự nguyện đóng góp vàng bạc xây dựng đất nước sau CM tháng 8 được gọi là gì?
8. Đông Khê thuộc tỉnh nào của nước ta?
9. Từ năm 1945 đến 1954 dân ta trường kỳ kháng chiến chống lại thực dân xâm lược nào?
10. Ai đã lấy thân mình lấp lỗ châu mai trong trận đánh Him Lam 1954?
11. “Việt Bắc mồ chôn Pháp” nói lên chiến thắng nào của quân dân ta? (7 chữ 
cái và 4 chữ số) 
Chìa khóa của ô chữ là : ĐIỆN BIÊN PHỦ
Giáo viên chốt ý nội dung ôn tập: “Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 1954 là mốc son chói lọi, góp phần kết thúc thắng lợi chín năm kháng chiến chống thực dân pháp xâm lược”. (HS nhắc lại)
Trò chơi 3: Ô chữ dạy ôn tập cuối năm 
Ô chữ gồm 16 từ hàng ngang và 1 từ hàng dọc. Từ hàng dọc là từ chìa khoá của ô chữ:




V
I
Ê
T
B
Ă
C





1




H
Ồ
C
H
Í
M
I
N
H



2

Đ
Ư
Ơ
N
G
H
Ô
C
H
I
M
I
N
H

3
T
H
Ủ
Y
Đ
I
Ê
N
H
O
A
B
I
N
H

4




S
Ô
N
G
B
Ê
N
H
A
I


5




B
I
Ê
N
G
I
Ơ
I




6
H
I
Ê
P
Đ
I
N
H
P
A
R
I




7

L
A
V
Ă
N
C
Â
U







8

N
G
U
Y
Ê
N
T
H
I
B
I
N
H


9



P
H
A
N
Đ
I
N
H
G
I
O
T

10



T
Ê
T
M
Â
U
T
H
Â
N



11




B
Ê
N
T
R
E






12




Đ
I
Ệ
N
B
I
Ê
N
P
H
Ủ

13
Đ
Ư
Ờ
N
G
T
R
Ư
Ơ
N
G
S
Ơ
N


14
N
H
A
M
A
Y
C
Ơ
K
H
I
H
A
N
Ô
I
15




B
Â
U
C
Ư
Q
U
Ố
C
H
Ô
I
16

Câu hỏi gợi ý:
1. Nơi đây là: “Mồ chôn giặc Pháp”?
2. Câu nói “Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả chứ không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ” là của ai?
3. Tên gọi khác của con đường Trường Sơn?
4. Năm 1979 nhà máy thủy điện nào ra đời?
5. Theo hiệp định Giơ-ne-vơ, con sông nào là giới tuyến chia cắt hai miền Nam-Bắc?
6. Tên chiến dịch Thu - Đông 1950?
7. Ngày 27-01-1973 tại Pari đã diễn ra lễ ký hiệp định này?
8. Tên anh hùng gắn với chiến thắng Biên giới Thu – Đông 1950?
9. Bộ trưởng đại diện cho phía cách mạng Việt Nam ký vào văn bản hiệp định Pa-ri?
10. Anh hùng đã lấy thân mình lấp lỗ châu mai?
11. Tết mà quân và dân miền Nam đồng loạt tổng tấn công và nổi dậy khắp nơi? (Mùa xuân 1968)
12. Tên tỉnh tiêu biểu cho phong trào đồng khởi ở miền Nam?
13. Chiến thắng kết thúc 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược?
14. Con đưòng mà ngày 19-5-1959 Trung ương Đảng quyết định mở ?
15. Đây là nhà máy hiện đại đầu tiên của nước ta ?
16. Sự kiện diễn ra ngày 25-4-1976 ?
* Từ chìa khoá của ô chữ là : THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC.
Giáo viên chốt nội dung “Ngày 30-4-1975 quân ta giải phóng Sài Gòn kết thúc chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Đất nước được hoàn toàn thống nhất”.
Trò chơi ô chữ tuy sự chuẩn bị của giáo viên có công phu, nhưng qua đó ôn tập được nhiều lượng kiến thức cho học sinh một cách đơn giản, dễ nhớ và học sinh rất thích được tham gia trò chơi bổ ích và thú vị này.
3.2.2. Trò chơi “Mật mã lịch sử”
Trong các tiết ôn tập chương, nếu không tổ chức được trò chơi ô chữ như trên, thì giáo viên có thể sử dụng trò chơi khám phá “mật mã lịch sử ”, trò chơi này cũng giúp học sinh ôn tập được kiến thức đã học, đồng thời giúp các em rèn luyện óc tư duy, phán đoán, biết kết nối chuỗi kiến thức trong hệ thống câu hỏi để đoán được “Mật mã lịch sử”. “Mật mã lịch sử “có thể là nhân vật lịch sử, sự kiện lịch sử hoặc một giai đoạn lịch sử nào đó ...
Chuẩn bị của Giáo viên:
Một bảng phụ có vẽ 1 hình tròn ở giữa/trong đó giáo viên ghi sẵn “Mật mã lịch sử” mà giáo viên đã có chủ định, liên quan đến nội dung các câu hỏi đã chuẩn bị được che kín, bên ngoài ghi “MẬT MÃ LỊCH SỬ”, xung quanh mật mã lịch sử có các miếng ghép ghi (1.2.3.4.5.6,...), mỗi miếng ghép có gắn nội dung một câu hỏi liên quan đến mật mã lịch sử. Tuỳ số lượng đội học sinh tham gia để giáo viên chuẩn bị 4.6. hoặc 8... miếng ghép. Thứ tự từng đội chọn miếng ghép cho đội của mình, 
Cách chơi: GV đọc câu hỏi cho học sinh trả lời, trả lời đúng được 10 điểm, quá 5 giây suy nghĩ không trả lời được nhường phần trả lời cho đội bạn. Trả lời hết các miếng ghép, các đội hội ý, kết nối các chuỗi kiến thức để tìm ra mật mã lịch sử trong hình tròn. Tìm được mật mã được 40 điểm. Nếu đội phất cờ nhanh nhất trả lời sai, đội nhanh thứ hai có quyền trả lời. Mỗi đội chỉ trả lời mật mã 1 lần. Nếu các em tìm đúng cả lớp tự vỗ tay hoan hô và lúc đó giáo viên mở bìa che, trong hình tròn sẽ hiện ra “Mật mã lịch sử”. 
Làm như vậy sẽ gây hứng thú, kích thích sự tò mò ham học hỏi cho học sinh. (Phải trả lời hết nội dung các câu hỏi mới được tìm mật mã).
* Ôn tập giai đoạn 1
- Miếng ghép số 1: Ngày 3-2-1930 có ý nghĩa lịch sử như thế nào? (Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời).
- Miếng ghép số 2: Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập vào ngày tháng năm nào? (Ngày 2-9-1945 ).
- Miếng ghép số 3: Vì sao bến cảng Nhà Rồng được công nhận là di tích lịch sử? (Năm 1911, từ bến cảng Nhà Rồng Bác Hồ đã ra đi tìm đường cứu nước.)
- Miếng ghép số 4: Ai là người có thể đứng ra hợp nhất các tổ chức cộng sản ở nước ta lúc đó? (Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc).
- Miếng ghép số 5: Để cứu đói, chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi đồng bào cả nước làm gì? (Ngày đồng tâm nhịn ăn , lập hũ gạo cứu đói.)
- Miếng ghép số 6: Nguyễn Tất Thành có dự định gì khi ở nước ngoài? (làm bất cứ chuyện gì để sống và thực hiện mục đích tìm con đường cứu nước.)
Mật mã lịch sử: Hồ Chí Minh .
* Ôn tập giai đoạn 2
- Miếng ghép số 1: Ta chọn cứ điểm nào mở màn cho chiến dịch Biên giới? (Đông Khê ).
- Miếng ghép số 2: Sau cách mạng tháng Tám, Bác Hồ đã lãnh đạo nhân dân chống lại những loại giặc nào? (Giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm).
- Miếng ghép số 3: Thực dân Pháp và Mĩ gọi tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ là gì? (Pháo đài khổng lồ không thể công phá).
- Miếng ghép số 4: Tại sao Trung ương Đảng và chính phủ quyết định phát động toàn quốc kháng chiến (Vì quân Pháp ngày càng lấn tới, quyết tâm muôn cướp nước ta lần nữa.)
- Miếng ghép số 5: Nêu ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Điện Biên Phủ (góp phần kết thúc thắng lợi 9 năm kháng chiến chông thực dân Pháp).
- Miếng ghép số 6: Chiến dịch biên giới Thu - đông 1950 diễn ra trong bao lâu? (29 ngày đêm)
Mật mã lịch sử: Bảo vệ chính quyền non trẻ, trường kỳ kháng chiến chống Pháp.
* Ôn tập cuối năm 
- Miếng ghép số 1: Chiến dịch Hồ Chí Minh được bắt đầu và kết thúc vào thời gian nào? (Bắt đầu: Ngày 26-4-1975 - Kết thúc: Ngày 30-4-1975)
- Miếng ghép số 2: Cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất tổ chức vào thời gian nào? (Ngày 25-4-1976)
- Miếng ghép số 3: Ngày 30-4-1975 có ý nghĩa như thế nào trong lịch sử dân tộc ta? (Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất hai miền Nam Bắc)
- Miếng ghép số 4: Cuộc bầu cử Quốc hội nước Việt Nam thông nhất thành công có ý nghĩa như thế nào? (Thành lập nhà nước chung thống nhất, lãnh đạo nhân dân cả nước cùng tiến lên Chủ nghĩa xã hội).
- Miếng ghép số 5: Ai là người đại diện cho phía CM Việt Nam kí hiệp định Pa-ri (Nguyễn Thị Bình, Nguyễn Duy Trinh).
- Miếng ghép số 6: Trung ương Đảng quyết định mở đường Trường Sơn nhằm mục đích gì? (Tạo điều kiện để miền Bắc chi viện cho chiến trường miền Nam).
Mật mã lịch sử: Thống nhất đất nước .
Với hai trò chơi trên, giáo viên cũng có thể vận dụng trong các tiêt học để củng cố bài với nội dung ô chữ ngắn gọn và các câu hỏi xoay quanh nội dung bài học (vì ít thời gian). Khi tổ chức ôn tập dưới hình thức trò chơi như đã nêu ở trên, giáo viên cần có thêm một số câu hỏi dễ, đơn giản dành cho đối tượng học sinh yếu (câu hỏi dành cho cổ động viên) để các em cũng được tham gia vào hoạt động học tập, không có cảm giác bị bỏ rơi trong giờ học .
4. Kết quả áp dụng các biện pháp trên
Qua quá trình tổ chức thực hiện các biện pháp hỗ trợ trong việc dạy môn Lịch sử, các em thích học và hăng hái phát biểu trong giờ học, giờ học nhẹ nhàng, sinh động và đem lại hiệu quả cao. Với việc tổ chức các trò chơi bổ ích giúp cho học sinh khắc sâu cùng một lúc nhiều lượng kiến thức lịch sử, giúp học sinh dễ nhớ, lâu quên và ham học môn Lịch sử .
Kết quả của môn Lịch sử các lớp 5 trong năm học 2016-2017 không có em nào chưa hoàn thành nội dung môn học.
Kết quả kiểm tra cuối kỳ I năm học 2017-2018 như sau:
Lớp
TSHS 
Điểm 9-10
Điểm 7-8
Điểm 5-6
Điểm dưới 5
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
Khối 5
62 em
18
29,0 %
29
46,8%
14
22,6%
1
1,6%

III. KẾT LUẬN
Bài học kinh nghiệm
Để học sinh lớp 5 học tốt phân môn lịch sử, ngoài việc vận dụng những biện pháp nêu trên, người giáo viên cần lưu ý:
- Nắm chắc nội dung kênh hình trong từng bài. Từ đó khai thác triệt để kênh hình có ở sách giáo khoa để dạy theo phương pháp trực quan, giúp học sinh khai thác nội dung kiến thức bài học một cách hiệu quả.
- Chuẩn bị hệ thống câu hỏi để gợi mở và dẫn dắt học sinh (cả 3 đối tượng).
- Chuẩn bị kỹ khi tổ chức trò chơi (câu hỏi, thiết bị dạy học ...). Thường xuyên tổ chức các trò chơi phù hợp và mang lại hiệu qủa cao, để học sinh được vừa chơi, vừa học. Thông qua trò chơi giúp học sinh nắm được kiến thức một cách nhẹ nhàng.
- Trong mỗi tiết học kịp thời động viên, khuyên khích học sinh.
Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã hỗ trợ giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Lịch sử tại trường Tiểu học Yên Tâm. Rất mong được các đồng nghiệp, Hội đồng khoa học ngành góp ý rút kinh nghiệm để sáng kiến của tôi được hoàn thiện hơn./.
 Tôi xin chân thành cảm ơn.
 Yên Tâm, ngày 10 tháng 4 năm 2018 
 Người viết
	Nguyễn Thị Thi