Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp kết thúc bài học theo hướng phát triển năng lực học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT

í, công cuộc tích luỹ ban đầu về vốn và nhân công được đẩy mạnh. Xã hội châu Âu có biến đổi, hai giai cấp mới được Hình thànhm quan hệ sản xuất TBCN ra đời.
2. Kĩ năng:
- Biết mô tả các cuộc phát kiến địa lí trên bản đồ thế giới hoặc quả địa cầu, đồng thời biết tự vẽ bản đồ.
- Nâng cao kĩ năng phân tích các sự kiện, từ đó khái quát rút ra kết luận.
3. Thái độ:
- Giáo dục tinh thần dòng cảm, khám phá cái mới, tinh thần đoàn kết các dân tộc, đồng thời giúp HS hiểu giá trị lao động và căm ghét bọn bóc lột.
- Giúp HS biết quý trọng những di sản văn hoá các dân tộc trên thế giới, đũng thời có hiểu biết về tôn giáo để từ đó có thái độ đúng đắn với ngững tôn giáo đang tồn tại ở nước ta.
4. Năng lực hướng tới:
* Năng lực chung:
- Năng lực tự học, năng lực sáng tạo.
- Năng lực khai thác công nghệ thông tin.
* Năng lực chuyên biệt:
- Năng lực khai thác lực đồ, năng lực tường thuật sự kiện
- Năng lực phân tích, đánh giá
II. CHUẨN BỊ: 
GV: Bản đồ phát kiến địa lí hoặc quả Địa cầu, tranh ảnh về Colombo, tàu Caraven, 
HS: Nghiên cứu bài về nguyên nhân, hành trình và ý nghĩa phát kiến địa lý. Tìm hiểu về các châu lục
III. PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TIỆN:
- Mô tả, phân tích và sử dụngbản đồ để trình bày về các cuộc phát kiến địa lí.
- Khai thác đồ dùng trực quan.
- Hướng dẫn học sinh lập các bảng kiến thức.
IV. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1.Ổn định tổ chức lớp: Kiểm diện sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ: 
Hỏi: 1. Điểm khác nhau giữa chế độ phong kiến phương Tây với phương Đông?
 2.Thời gian tồn tại của chế độ phong kiến Tây Âu?
3. Nội dung bài mới:
Hoạt động tạo tình huống học tập:
a) Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập, giúp học sinh biết được về người da đa, cư dân bản xứ của châu Mĩ, gợi mở về phát kiến địa lý.
b) Phương thức:- GV đưa Hình ảnh về người da đa:
- Em biết gì về bộ tộc trong Hình( Tên gọi, phân bố tình Hình, Vì sao gọi họ là người Anh- điêng? ).
c) Dự kiến sản phẩm: 
 - HS nêu được về Người da đa, tình trạng lạc hậu, bị phân biệt đối xử hiện nay.
GV: Người da đa chính là người bản địa châu Mĩ, nhưng sau phát kiến địa lý, người da trắng châu Âu đó tràn sang châu Mĩ. Họ phải di cư và phải sống ở những vùng hẻo lánh. Vậy những cuộc phát kiến địa lý diễn ra như thế nào? Tác động gì? Chúng ta cựng Tìm hiểu.
Hoạt động Hình thành kiến thức:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG GHI BẢNG
Hoạt động 1(Cá nhân): Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý.
* Phương thức: 
GV cho Hs nghiên cứu SGK để rút ra nguyên nhân và điều kiện của các cuộc phát kiến địa lí: 
- GV gọi HS trả lời, bổ sung.
Hoạt động 2(Cá nhân- cả lớp). Cho học sinh nghiên cứu SGK sau đó lên bảng thuyết trình trên lược đồ thế giới về đường đi các cuộc phát kiến.
* Phương thức:
Gv cho HS dựa vào SGK để hoàn thành bảng kiến thức về hành trình phát kiến địa lý:
Thời gian
Tên người phát kiến
Nước
Hành trình
1487
Đi - a- xơ
BĐN

- GV hướng dẫn HS lập bảng
- Gọi 1 em lờn kết hợp trình bày trên lược đồ
- GV có thể giải thích thêm về kiến thức liên quan.
Hoạt động 3(Cá nhân): Nêu những hệ quả của phát kiến địa lý?
* Phương thức: 
HS cùng thảo luận trên cơ sở SGK và rút ra thành từng ý:
- Tích cực:
- Tiêu cực:
GV lưu ý Hs những kiến thức cơ bản sau:
- Quá trình tích luỹ tư bản ban đầu.
- Sự xuất hiện những Hình thức kinh doanh TBCN
- Những biến đổi trong xã hội Tây Âu
Giải thích mở rộng khái niệm Tích luỹ tư bản nguyên thuỷ và Công trường thủ công (có thể cho Hs so sánh với phường hội phong kiến).
è Sự Hình thành 2 giai cấp Tư sản và vô sản. 
GV hướng dẫn h/s tự học sgk mục 3, 4.
Hs nghe hướng dẫn và tự học ở nhà.
1. Những cuộc phát kiến địa lí:
a. Nguyên nhân:
- Sản xuất phát triển dẫn đến nhu cầu về hương liệu, vàng bạc, thị trường cao.
- Thế kỷ XV, con đường giao lưu, buôn bán qua Tây Á và Địa Trung Hải bị người Ả Rập chiếm.
- KHKT có những bước tiến quan trọng như kĩ thuật đóng tàu, sa bàn, hải đồ
è Sự cần thiết phải Tìm con đường giao lưu buôn bán giữa châu Âu và phương Đông. Đặc biệt là sự phát triển của ngành hàng hải.
b. Hành trình những cuộc phát kiến địa lí lớn:
- 1487 Đi- a- xơ(BĐN) Tìm đến cực Nam của châu Phi, gặp bóo trở về, đặt tên cực Nam châu Phi là mũi Bảo Tố( Hảo Vọng).
- 8/1492 C.Colombo(TBN) đi về phía Tây đó phát hiện ra châu Mĩ.
- 7/1497 V.Gama(BĐN) vũng qua cực Nam châu Phi, vượt Ấn Độ Dương đến Ấn Độ. Sau quay về đường cũ..
- 1519- 1522 đoàn thám hiểm của Magiênlan(TBN) đó đi vũng qua nam Mĩ, Vượt Thái Binh Dương đến Philippin. Ông chết ở đây, đoàn thám hiểm tiếp tục vượt qua Ấn Độ Dương, qua cực Nam châu Phi trở về( Vòng quanh thế giới bằng đường biển)
c. Hệ quả:
- Tích cực:
+ Đem lại hiểu biết mới về trái đất, đại dương, các vùng đất mới, con đường mới, nền văn hóa mới.
+Tìm ra những con đường mới, thúc đẩy phát triển kinh tế thương mại, mở rộng thị trường.
+Thúc đẩy nhanh chóng sự ra đời của CNTB ở châu Âu.
- Tiêu cực: Nóy sinh quá trình xâm lược, cướp bóc thuộc địa và buôn bán nô lệ da đen.
2.Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở châu Âu:
( Hướng dẫn HS đọc thêm)
- Nguyên nhân:
+ Kinh tế châu âu phát triển nhanh. Tầng lớp quý tộc, thương nhân Tây Âu ra sức cướp bóc của cải, tài nguyên vàng bạc của các nước châu Mỹ, châu Phi và châu Á.
+ Giai cấp tư sản còn tước đoạt ruộng đất của nông dân biến thành các đồn điền.
- Biểu hiện nảy sinh CNTB:
+ Trong thủ công nghiệp, các công trường thủ công lên thay thế phường hội, hình thành người lao động biến thành công nhân nông nghiệp.
+ Trong thương nghiệp, các công ty thương mại lớn thay thế cho các thương hội.
- Xã hội Tây Âu có sự biến đổi, các giai cấp mới được hình thành – giai cấp tư sản và giai cấp công nhân.
3.Phong trào Văn hoá Phục hưng:
4.Cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân:
4. Củng cố dặn dò
 - Các cuộc phát kiến địa lí và sự ra đời của CNTB ở châu Âu.
 Nguyên nhân, Hành trình và hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí?
- Tìm hiểu các câu chuyện về phát kiến địa lý. Vị trí các châu lục
V. RÚT KINH NGHIỆM:
Phụ lục 4 - Giáo án thực nhiệm: Giáo án - BÀI 11: TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau bài học, học sinh có khả năng:
1. Về kiến thức
- Trình bày được nguyên nhân, điều kiện dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý.
- Kể tên được các cuộc phát kiến địa lý tiêu biểu thế kỉ XV – XVI. 
- Giải thích được khái niệm: “Phát kiến địa lý”.
- Phân tích được hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý đối với Tây Âu thời hậu kì trung đại nói riêng và thế giới nói chung.
- Liên hệ được ảnh hưởng của các cuộc phát kiến địa lí đến nước ta thế kỉ XVI-XVIII.
2. Về kĩ năng
- Quan sát lược đồ và trình bày các cuộc phát kiến địa lý tiêu biểu thế kỉ XV - XVI.
- Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng thuyết trình.
3. Về thái độ
- Đánh giá được công lao của các nhà phát kiến địa lý, những giá trị văn hóa của nhân loại thời kì phục hưng để lại
 4. Năng lực hướng tới: 
* Năng lực chung:Năng lực tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo; năng lực giao tiếp ,hợp tác.
* Năng lực chuyên biệt:
- Tái tạo kiến thức cơ bản bài học
- Quan sát và sử dụng đồ dùng trực quan 
- Nhận xét, đánh giá ,liên hệ
II. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT: thuyết trình, phát vấn,đóng vai, hoạt động nhóm...
III. CHUẨN BỊ CỦA GV & HS:
1.Giáo viên :
- Một số tranh ảnh liên quan: tàu caraven,la bàn, hải đồ,thiết bijddo thiên văn, lược đồ phát kiến địa lý.	
- Lên kế hoạch, chia lớp thành 4 nhóm và phân công công việc cho các nhóm
- Chuẩn bị các câu hỏi 
2.Chuẩn bị của học sinh
- SGK,tìm hiểu tài liệu liên quan.
- Nhóm 1: Tìm hiểu về nhân vật Đi-a-xơ và hành trình phát kiến địa lý của ông trên bản đồ thế giới.
- Nhóm 2: Tìm hiểu về nhân vật Crixtop Colombo và hành trình phát kiến địa lý của ông trên bản đồ thế giới.
- Nhóm 3: Tìm hiểu về nhân vật Va-xco đơ Gama và hành trình phát kiến địa lý của ông trên bản đồ thế giới.
- Nhóm 4: Sưu tầm các câu chuyện kể về cuộc hành trình phát kiến địa lý vòng quanh thế giới của Magienlan.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Tạo tình huống : 
a. Mục đích: nhằm giúp HS huy động vốn kiến thức và kĩ năng đã có để chuẩn bị tiếp nhận kiến thức và kĩ năng mới. 
b. Phương pháp: GV cho HS xem 1 đoạn video về hành trình tìm kiếm những vùng đất mới thế kỉ XV-XVI.yêu cầu các nhóm đặt tên cho nội dung video vừa xem
c. Dự kiến sản phẩm:
	 HS trả lời: Học sinh đặt những tên gọi khác nhau. Nếu HS trả lời được GV có thể lấy đó làm tiêu đề để dẫn dắt vào bài mới. Nếu ko có em nào nhận ra GV có thế giới thiệu trực tiếp vào bài
2. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp	
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
Hoạt động 1: Tìm hiểu nguyên nhân và điều kiện của những phát kiến địa lý
- Phương pháp: HĐ nhóm thông qua trò chơi: Ai nhanh hơn
- Cách thức tổ chức:
+ GV yêu cầu học sinh đọc tư liệu sgk ( thời gian 1 phút),sau đó cung cấp cho học sinh những hình ảnh liên quan đến nguyên nhân và điều kiện của những cuộc phát kiến địa lí (có cả các phương án nhiễu)
+ Học sinh các nhóm lựa chọn các hình ảnh tương ứng, phù hợp
+ Học sinh giải thích vì sao chọn hình ảnh đó. Học sinh các nhóm khác nhận xét, bổ sung, đánh giá
+ GV nhận xét, kết luận 
*GV: Giới thiệu lược đồ “Con đường buôn bán từ phương Tây sang phương Đông” 
*HS: Quan sát tranh ảnh (La bàn; Thiết bị đo thiên văn; Hải đồ; Tàu Caraven) 
* GV hỏi:Những tiến bộ về khoa học, kĩ đã tạo điều kiện thuận lợi gì cho các cuộc phát kiến địa lý cuối thế kỉ XV – đầu thế kỉ XVI? 
*GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận:
Đến thế kỉ XV, ở Tây Âu đã có đủ điều kiện chín muồi để tiến hành những cuộc thám hiểm bằng đường biển. Trước hết là những thành tựu về khoa học, kĩ thuật, đặc biệt là kĩ thuật hàng hải, đóng tàu thuyền. Những kiến thức địa lý, quan niệm về quả đất hình tròn đã lưu hành ở Tây Âu từ cuối thế kỉ XIII. Đồng thời, nhà nước phong kiến giữ vai trò quan trọng trong việc trang bị điều kiện vật chất cho các cuộc thám hiểm
Hoạt động 2: cá nhân, cặp đôi
* Gv hỏi: Tai sao Tây Ban nha và Bồ Đào nha lại là những nước đàu tiên tiến hành phát kiến địa lý?
- HS suy nghĩ trả lời
- GV nhận xét,bổ sung và kết luận
Hoạt động 3: Tìm hiểu những phát kiến lớn về địa lý ( thời gian 20 phút)
- Phương pháp: Đóng vai
- Cách thức tổ chức:
+ GV tổ chức cho học sinh đóng vai một biên tập viên và các nhà phát kiến : B.Đi-a-xơ; C.Cô-lôm-bô;Vax-cô-đơ Gama; Magienlan tham gia chương trình Văn hóa-Sự kiện – Nhân vật
+ Một HS đại diện của mỗi nhóm lên tham gia đóng vai 
+ Các bạn học sinh khác theo dõi, tham gia đặt câu hỏi tương tác với nhân vật đóng vai. 
HS nhận xét, đánh giá phần chuẩn bị và thể hiện của đại diện các nhóm
+ Gv nhận xét,đánh giá
Hoạt động 4: Cả lớp
ND:Tìm hiểu hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý
*GV cho HS quan sát tranh ảnh (Cướp bóc, xâm lược thuộc địa và buôn bán nô lệ) và trả lời câu hỏi:
Theo em nội dung bức tranh trên là gì? 
*GV tổ chức cho học sinh thể hiển quan điểm theo hai ý kiến của các nhân vật từ bức tranh:
-Quan điểm của người thuộc địa ( GV tạm đặt tên): “Các ngươi đến đây đẻ cướp bóc và giết hại chúng ta”
- Quan điểm của người châu Âu: “Chúng ta đến đây để khai phá văn minh cho các người”
*HS bày tỏ và đưa ra các lí lẽ để bảo vệ quan điểm của mình
* GV nhận xét và kết luận
* GV phát vấn: : Thế nào là “Phát kiến địa lý”? 
*HS trả lời câu hỏi
* GV nhận xét và kết luận:Phát kiến địa lý là hành trình tìm kiếm những vùng đất mới, dân tộc mới.
Hoạt động 5: Tìm hiểu sự ra đời của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu
GV đặt câu hỏi, hướng dẫn HS tìm hiểu:
1. Tại sao vào thời hậu kì trung đại, quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa đã xuất hiện ở Tây Âu?
2. Những biểu hiện của sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở châu Âu?
1. Những cuộc phát kiến địa lý
a, Nguyên nhân và điều kiện của những phát kiến địa lý
*Nguyên nhân: 
- Lực lượng sản xuất phát triển nên nhu cầu về thị trường, vàng bạc, hương liệu tăng.
- Đường bộ từ Tây Âu sang phương Đông bị chặn.
=> Yêu cầu cần tìm con đường biển sang phương Đông.
*Điều kiện:
- Khoa học, kĩ thuật tiến bộ: Hiểu biết mới về địa lý, đại dương; la bàn, kính đo góc thiên văn, kĩ thuật đóng tàu
=> Thế kỉ XV, Tây Âu có đủ điều kiện tiến hành các cuộc phát kiến địa lý.
b. Các cuộc phát kiến địa lý
- Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha là hai nước tiên phong thực hiện các cuộc thám hiểm vượt đại dương. 
- Năm 1487, Đi-a-xơ đi vòng quanh bờ biển châu Phi đến mũi Hảo Vọng, xác định có thể đến Ấn Độ bằng đường biển.
- Năm 1492, Cô-lôm-bô đến được Cu Ba và một số đảo vùng Ăng-ti. Ông là người đầu tiên phát hiện ra châu Mĩ.
- Năm 1497, Va-xco đơ Gama đã hoàn thành cuộc thám hiểm vòng quanh châu Phi sang Ca-li-cut Ấn Độ (5/1498).
- Magienlang là người đã thực hiện chuyến đi vòng quanh thế giới bằng đường biển (1519 – 1522)
c. Hệ quả:
- Tích cực: 
+ Đem lại hiểu biết mới về trái đất, về những con đường mới, dân tộc mới, thị trường thế giới được mở rộng.
+ Thúc đẩy nhanh sự tan rã của quan hệ phong kiến và sự ra đời của chủ nghĩa tư bản.
- Hạn chế: Nảy sinh sự cướp bóc thuộc địa và buôn bán nô lệ. 
2. Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu
( Hướng dẫn đọc thêm)

3. Hoạt động KTBH: 
b. Hoạt động luyện tập:
 Hình thức: Sử dụng phiếu học tập
Nội dung: Liệt kê các cuộc phát kiến theo mẫu: thời gian, tên người phát kiến, nước, hướng đi, kết quả.
Thời gian
Tên người phát kiến
Nước
Hướng đi
Kết quả





 b. Hoạt động vận dụng, mở rộng:
- Phương pháp: Hoạt động theo nhóm.
- Hình thức: Tổ chức tranh luận vấn đề lịch sử: Hệ quả từ cuộc phát kiến địa lý có phải là bắt đầu một quá trình khai phá văn minh đối với các dân tộc mới tìm ra hay là bắt đầu một quá trình khai phá và nô dịch? 
V. HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC:
- Học bài cũ.
- Chuẩn bị bài mới: Bài 11 : Tây Âu hậu kỳ trung đại ( Tiết 2)
VI. RÚT KINH NGHIỆM
Phụ lục phần tranh luận:
* Kết quả phần tranh luận của nhóm 1, kết hợp hình ảnh để chứng minh. 
Một cảng biển của Pháp năm 1683
* Kết quả phần tranh luận của nhóm 2 kết hợp hình ảnh để chứng minh. 
Phụ lục 5: - Bài 13 - Phong trào dân tộc - dân chủ 1925-1930(tiết 2)
Hoạt động KTBH
a, Hoạt động luyện tập: 
+ Hoạt động 1: Tổ chức “trò chơi mảnh ghép”, học sinh sẽ tiến hành ghép những nội dung có tính lôgic, xâu chuỗi các sự kiện với nhau để thấy được quá trình ra đời của Đảng cộng sản Việt Nam.
Dùng sơ đồ để củng cố
	ĐDCSĐ(6- 1929)
 Hội VNCMTN(1925)
	ANCSĐ(8- 1929)	ĐCSVN(6- 1- 1930)
 TVCMĐ(1928)	ĐDCSLĐ(9- 1929)
b. Hoạt động 2 - Hoạt động vận dụng, mở rộng:
giáo viên chia lớp thành những nhóm nhỏ để thảo luận và đưa ra nhận định riêng của nhóm mình về nội dung “Đảng cộng sản Việt Nam ra đời là một bước ngoặt vĩ đại”.
Phụ lục 6- Bài 17 - NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ TỪ SAU NGÀY 2 - 9 - 1945 ĐẾN TRƯỚC NGÀY 19 - 12 – 1946 (Tiết 2)
Hoạt Động KTBH
a, Hoạt động luyện tập: Vẽ sơ đồ về tình hình cách mạng Việt Nam sau cách mạng tháng Tám và sơ đồ biện pháp giải quyết những khó khăn của Đảng và chính phủ cách mạng nhằm mục đích hệ thống lại toàn bộ kiến thức toàn bài.
Bước 1: Giáo viên chia lớp thành hai nhóm vẽ sơ đồ hệ thống kiến thức với nội dung yêu cầu:
b, Hoạt động 2 - Vận dụng, mở rộng: Tổ chức học sinh thảo luận để rút ra bài học cho sự nghiệp bảo vệ tổ quốc hiện nay từ thực tiễn nội dung bài đã học
V. HƯỚNG DẪN HS TỰ HỌC: