Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5

n cần hướng dẫn học sinh thể hiện được:
Mô tả được tỡnh hỡnh nước ta cuối thời kỡ hay sau thời kỡ đó như thế nào? Tỡnh hỡnh đất nước ra làm sao? Chính quyền lúc bấy giờ đó làm gỉ? Đời sống nhân dân ta lúc đó sướng khổ như thế nào? Trong tỡnh hỡnh đó, chính quyền và nhân dân ta đó làm gỡ, làm như thế nào, kết quả ra sao? Sau đó Giáo viên vừa mô tả, vừa kết hợp tranh ảnh tư liệu giới thiệu thêm. Đặc biệt khai thác triệt để ảnh, tranh trong sách giáo khoa.
Khi phải  truyền đạt, tờng thuật lại một vấn đề, giáo viên cần chú đến cách diễn đạt, giọng  nói sao cho phu hợp, hấp dẫn, thu hút sự chú ý của học sinh.
Vớ dụ: Khi dạy bài: Vượt qua tình thế hiểm nghèo
 Giáo viên cho học sinh thảo luận nhóm, trao đổi, theo hỡnh thức cỏ nhõn, nhúm đôi hay nhóm 4 để nêu lên được tỡnh hỡnh nước ta lúc bấy giờ vô cùng khó khăn
*Về kinh tế: Lũ lụt và hạn hán đó làm cho một nửa số ruộng khụng cày cấy được. Nạn đói cuối năm 1944 đầu năm 1945 ở miền Bắc đó cướp đi hơn hai triệu người ( Bằng 1/ 10 dân số lúc đó).
*Về văn hóa: Hơn 90% dân số nước ta lúc đó mù chữ.
*Về quõn sự: Trong nước tàn dư chế độ cũ, các thế lực phản động cấu kết với các nước đế quốc bên ngoài chống phá Cách mạng ( Quân Pháp quay lại chiếm Sài Gũn, quõn Tưởng kéo vào miền Bắc).
Trước tỡnh hỡnh đó chính quyền đó lónh đạo nhân dân từng bước đẩy lùi ba loại giặc: “Giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm”
Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với Chính phủ lâm thời đó đưa ra các biện pháp:
“ Hũ gạo cứu đói”; “ Ngày đồng tâm”; “ Tuần lễ vàng”; “ Không một tấc đất bỏ hoang” ; “ Tấc đất, tấc vàng”  để kêu gọi nhân dân cả nước cùng nhau chống “Giặc đói” Nạn đói từng bước được đẩy lùi, đồng bào cả nước góp được 60 triệu đồng cho “ Quỹ độc lập” Tuần lễ vàng đó thu được gần 4 tạ vàng.
Đối với “giặc dốt” chúng ta đó mở cỏc lớp bỡnh dõn học vụ để xóa nạn mù chữ, xây dựng thêm trường mới để trẻ em nghèo được đi học.
Cũn giặc ngoại xõm : Bằng biện phỏp ngoại giao khụn khộo, hũa hoón với quõn Phỏp, từng bước đẩy lùi quân Tưởng về nước.
Tuy nhiờn trong quỏ trỡnh dạy học giỏo viờn cần linh hoạt tổ chức cho các đối tượng học sinh hoạt động theo nhóm, cần được quan tâm đúng mức, tránh áp đặt cố định số lượng hoặc trỡnh độ dẫn đến các em nhàm chán. Khi vấn đề nêu ra quá khó cần để nhóm học sinh khá giỏi giải quyết, cũn nhúm khỏc để dành đề tài dễ hơn. Giáo viên nên chú trọng đến việc rèn kĩ năng, tạo cơ hội cho các em tham gia vào quá trỡnh tỡm hiểu, hỡnh thành kiến thức thụng qua nhiệm vụ cụ thể. Trong việc tổ chức trũ chơi giáo viên cần nắm rừ mục đích của việc tổ chức trũ chơi là giúp các em phấn khởi, không bị nhàm chán bó buộc mà chất lượng bài học vẫn đem lại hiệu quả. Khi giáo viên tổng kết lại vấn đề học sinh thảo luận, tường thuật lại vấn đề lịch sử cần chú ý đến chất giọng, cách diễn đạt sao cho phù hợp, để thu hút sự chú ý của học sinh. Đồng thời giáo dục ý nghĩa lịch sử, khơi gợi niềm tự hào về lịch sử nước nhà.
2.2. Loại bài có nội dung về các nhân vật lịch sử.
 Khi dạy loại bài này, mỗi bài đều có hình ảnh về nhân vật lịch sử để giúp học sinh biết diện mạo cũng nh hình thức bên ngoài của nhân vật. Giáo viên cần khai thác tốt nội dung này để phục vụ tốt cho bài giảng. Khi trình bày về nhân vật giáo viên cho học sinh thảo luận để biết nhân vật đó là ai? Là ngời nh thế nào? Sinh ra và lớn lên ở đâu? Làm gì cho nớc nhà trong giai đoạn lịch sử đó? Có đặc điểm tính cách gì nổi bật?
Kể lại những hoạt động của họ để làm cơ sở cho việc đánh giá khách quan công lao của các nhân vật đó đối với lịch sử. Khi miêu tả, tờng thuật tình tiết các hoạt động giáo viên có thể kết hợp phân tích để làm học sinh hiểu sâu hơn nội dung, bản chất sự kiện.
Trên cơ sở khai thác nội dung đó, giáo viên tiến hành giáo dục t tởng, tình cảm thái độ cho học sinh về lòng biết ơn, sự khâm phục, kính trọng đối với nhân vật lịch sử một cách tự nhiên có hiệu quả.
Khi giới thiệu về nhân vật lịch sử, cần thể hiện giọng chậm rãi, sâu lắng thể hiện sự tôn trọng, tính nghiêm trang đối với nhân vật đó.
Ví dụ: Khi dạy bài: “Quyết chí ra đi tìm đường cứu nớc” Giáo viên và học sinh cần chuẩn bị
Tranh chụp Bến cảng Nhà Rồng đầu thế kỉ XX và hiện nay, tàu Đô đốc La – tu – sơ Tờ – rê – vin Văn Ba đã làm phụ bếp trên tàu này, t liệu về tiểu sử của Bác Hồ. 
Nội dung của bài học này khá gần gủi với các em. Khi dạy giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh trình bày trong nhóm và trớc lớp về: Nguyễn Tất Thành sinh ngày tháng năm nào? Sinh ra và lớn lên ở đâu? Bạn biết gì về quê hơng của Nguyễn Tất Thành? Vì sao Nguyễn Tất Thành muốn tìm con đờng cứu nớc mới? ...vv.
Bằng hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó, bằng phơng pháp đàm thoại, thảo luận nhóm, cặp đôi, trao đổi  theo hình thức cá nhân, nhóm. để giải quyết vấn đề. Việc linh hoạt tổ chức đối tợng học sinh hoạt động theo nhóm cũng cần đợc quan tâm. Đối với dạng bài này giáo viên nên đan xen nhiều trình độ học sinh trong cùng một nhóm để các em có thể giúp đỡ lẫn nhau, tạo điều kiện để các em còn chậm về nhận thức có cơ hội làm việc thông qua sự kèm cặp của các bạn khác. Giáo viên cần chú trọng rèn kĩ năng, tạo cơ hội cho các em cùng tham gia vào quá trình tìm hiểu, hình thành kiến thức  thông qua các nhiệm vụ: Thảo luận, phân tích, đóng vai,..
          Ví dụ:  Sau khi hớng dẫn học sinh khai thác xong phần đầu của bài, giáo viên tổ chức cho học sinh đóng vai anh Thành và anh T Lê (Một bạn đóng vai anh Thành, một bạn đóng vai anh T Lê) diễn lại đoạn đối thoại giữa hai ngời khi bàn nhau đi ra nớc ngoài, vừa tạo không khí học tập vui vẻ, vừa dễ nhớ, dễ thuộc. Thông qua đó giáo dục học sinh lòng kính trọng quý mến Bác Hồ. Khâm phục Bác là ngời sớm nhận thức đợc vấn đề cứu nớc, đó là Bác không tán thành với các bậc tiền bối trong các con đờng cứu nớc của họ. Biết đợc sự vất vả, khó khăn trong cuộc hành trình suốt chặng đờng 30 năm buôn ba nớc ngoài.
  Sau khi dạy xong giáo viên cần cho học sinh liên hệ bài học
 - Em có biết con đờng nào, phố nào, trờng học nào mang tên nhân vật lịch sử đó?
2.3. Loại bài đề cập đến các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến thắng, chiến dịch, phản công, tiến công.
  Đó là các bài: Cuộc phản công ở Kinh thành Huế, Chiến thắng biên giới thu -đông 1950, chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, 
 Khi dạy các bài nàygiáo viên cần cho học sinh biết nguyên nhân dẫn đến các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến dịch, phản công ,Diễn biến của các cuộc đó nh thế nào và kết quả ra sao?
Giáo viên phải hớng dẫn học sinh xác định đợc, mô tả đợc vị trí, khu vực, địa bàn nơi diễn ra các cuộc trên cũng nh trình bày đợc những nét cơ bản của diễn biến trên lợc đồ, bản đồ.
Học sinh phải xác định đợc vị trí đó trên thực tế là vùng nào, miền nào của đất nớc ta hiện nay.
     Các phơng pháp dạy học thờng đợc sử dụng là miêu tả, tờng thuật, kết hợp với đồ dùng dạy học để thể hiện cuộc kháng chiến, khởi nghĩa, chiến dịch,
Ví dụ: dạy bài Cuộc phản công ở Kinh thành Huế. Bằng nhiều phơng pháp dạy học, hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó giáo viên phải cho học sinh thảo luận.   Theo em vì sao có cuộc phản công ở kinh thành Huế?
Phân biệt điểm khác nhau giữa phái chủ chiến và phái chủ hòa?
Tôn Thất Thuyết đã làm gì để chuẩn bị chống Pháp?
Tờng thuật lại cuộc phản công ở kinh thành Huế.
 Nêu ý nghĩa của cuộc phản công ở kinh thành Huế
Sau khi các nhóm thảo luận xong, giáo viên tổ chức cho học sinh trình bày kết quả thảo luận, các nhóm khác nhận xét, bổ sung. Giáo viên kết luận chuẩn kiến thức đúng. Cho học sinh chỉ trên bản đồ Thành phố Huế, giáo viên giới thiệu thêm về vua Hàm Nghi, Tôn Thất Thuyết, phong trào Cần Vơng. Sau khi dạy xong giáo viên cần có một số câu hỏi thông qua trò chơi “tiếp sức” của các đội: Kể tên các trờng học, đờng phố mang tên các nhân vật lịch sử của phong trào Cần vơng. Đội nào kể đợc nhiều đội đó thắng và đợc thởng tràng pháo tay
III. MỘT SỐ KHÓ KHĂN
          Là một giỏo viờn dạy tiểu học, làm cụng tỏc chủ nhiệm một lớp, vừa dạy học vừa dành nhiều thời gian cho việc soạn bài, chấm chữa bài, cụng tỏc chuyờn mụn của trường, khối, tổ, thao giảng, chuyên đề. Tham dự các chuyên đề do phũng tổ chức, bồi dưỡng học sinh khá giỏi, phụ đạo học sinh yếu. Đồng thời phải nghiên cứu, thực nghiệm đề tài trên thực tế học sinh nên rất khó khăn.
          Học sinh trường tôi công tác là một trường thuộc vùng núi, kiến thức nói chung kiến thức môn lịch sử của học sinh nói riêng cũng kh tốn, nhận thức của cha mẹ cỏc em cũn cú nhiều hạn chế. Cỏc con đường, khu phố mang tên nhân vật lịch sử không có chỉ được một trường học trung học sơ sở mang tờn nhõn vật lịch sử mà thụi ( Trường THCS Phan Đỡnh Phựng). Cỏc di tớch lịch sử cũn ớt mà lại rất xa, đường sá đi lại khó khăn điều kiện để các em tham quan là không thể.
          Tranh, ảnh, phim, bản đồ, lược đồ, băng đĩa của tư liệu lịch sử trong trường phục vụ cho việc nghiờn cứu, thực nghiệm rất ớt.
IV. HIỆU QUẢ ÁP DỤNG THỬ CỦA ĐỀ TÀI
 Áp dụng thực nghiệm đối với lớp 5A. Năm học 2013 – 2014 khi chưa thực hiện dạy học theo hướng đề tài nghiên cứu
Lớp
Sĩ số
Khảo sát đầu tháng 9
Giỏi
Khỏ
TB
Yếu
5A
20
20
0
2
18
0
 
Áp dụng thực nghiệm đối với lớp 5A. Năm học 2013 – 2014 khi đó thực hiện dạy học theo hướng đề tài nghiên cứu.
Lớp
Sĩ số
Khảo sát đầu tháng 12
Giỏi
Khỏ
TB
Yếu
5A
20
20
05
10
5
0
 
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
 Trong quỏ trỡnh vừa dạy học, vừa nghiờn cứu thực nghiệm đề tài ngay trên lớp mỡnh dạy, bản thõn tụi đó rỳt ra cho mỡnh được bài học kinh nghiệm: Để học sinh có lũng yờu thớch học mụn lịch sử cũng như trong quá trỡnh học cỏc em dễ nhớ, dễ thuộc, dễ xõu chuỗi cỏc sự kiện lịch sử với nhau. Trước hết giáo viên phải lôi kéo các em, tạo hứng thú cho các em trong từng tiết học, bằng các phương pháp dạy học đa dang, các hỡnh thức tổ chức dạy học phong phỳ, hấp dẫn, hệ thống cõu hỏi gợi mở, cỏc tư liệu lịch sử đầy đủ, giáo viên tạo điều kiện để các em tự tỡm tũi, khỏm phỏ. Đặt ra được các câu hỏi rồi câu trả lời, giải thích được nguyên nhân, trỡnh bày được diễn biến, nêu được kết quả của các cuộc kháng chiến, chiến dịch, phản công, vv.. . Giáo viên thường xuyên phải trau dồi kiến thức, đặc biệt là kiến thức lịch sử để giải đáp khi có thắc mắc. Đặc biệt cần có ý thức đặt môn lịch sử ngang tầm với môn học  khác trong chương trỡnh giỏo dục. Sưu tầm các tư liệu lịch sử như tranh anh, video, đĩa tiếng, thuộc các lĩnh vực trong bài dạy để giờ học không bị khô khan cứng nhắc. Trong quỏ trỡnh làm đề tài không thể không sai sót vỡ nhiều lớ do khỏch quan, chủ quan. Vỡ vậy bản thõn tụi mong được sự đóng góp chân thành của đồng nghiệp cũng như sự giúp đỡ của mọi người. Tôi xin chân thành cảm ơn.
VI. KHUYẾN NGHỊ - ĐỀ XUẤT
  1. Khuyến nghị:
2. Đề xuất:
 *Cấp trường:
Đầu tư thêm các trang thiết bị phục vụ cho dạy môn lịch sử như: Tranh, ảnh, bản đồ, lược đồ, đĩa video, đĩa tiếng ,
          Tổ chức các buổi nói chuyện giáo dục truyền thống lịch sử địa phương, tỉnh nhà hay nước nhà.
          Tạo điều kiện cho giáo viên thăm quan các di tích lịch sử, gặp gỡ các nhân chứng lịch sử trong phạm vi có thể như trong huyện, trong tỉnh.
          Báo cáo kết quả học tập hàng năm trong Hội nghị hội cha mẹ học sinh cũng cần báo cáo riêng từng môn, trong đó có môn lịch sử ( chúng ta mới chủ yếu báo cáo chung về kết quả học tập) để cha mẹ học sinh nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của môn học này.
**Cấp phũng:
Tổ chức cỏc cuộc thi tỡm hiểu về lịch sử địa phương cho học sinh.
Tổ chức giao lưu học sinh thích học mụn lịch sử, “nhà sử học nhỏ tuổi”
III. MỘT SỐ KHÓ KHĂN
          Là một giáo viên dạy tiểu học, làm công tác chủ nhiệm một lớp, vừa dạy học vừa dành nhiều thời gian cho việc soạn bài, chấm chữa bài, công tác chuyên môn của trường, khối, tổ, thao giảng, chuyên đề. Tham dự các chuyên đề do phòng tổ chức, bồi dưỡng học sinh khá giỏi, phụ đạo học sinh yếu. Đồng thời phải nghiên cứu, thực nghiệm đề tài trên thực tế học sinh nên rất khó khăn.
          Học sinh trường tôi công tác là một trường thuộc vùng núi, kiến thức nói chung kiến thức môn lịch sử của học sinh nói riêng còn khiêm tốn, nhận thức của cha mẹ các em còn có nhiều hạn chế. Các con đường, khu phố mang tên nhân vật lịch sử không có chỉ được một trường học trung học sơ sở mang tên nhân vật lịch sử mà thôi ( Trường THCS Phan Đình Phùng). Các di tích lịch sử còn ít mà lại rất xa, đường sá đi lại khó khăn điều kiện để các em tham quan là không thể.
          Tranh, ảnh, phim, bản đồ, lược đồ, băng đĩa của tư liệu lịch sử trong trường phục vụ cho việc nghiên cứu, thực nghiệm rất ít.
IV. HIỆU QUẢ ÁP DỤNG THỬ CỦA ĐỀ TÀI
 Áp dụng thực nghiệm đối với lớp 5A. Năm học 2013 – 2014 khi chưa thực hiện dạy học theo hướng đề tài nghiên cứu
Lớp
Sĩ số
Khảo sát đầu tháng 9
Giỏi
Khá
TB
Yếu
5A
20
20
0
2
18
0
 
Áp dụng thực nghiệm đối với lớp 5A. Năm học 2013 – 2014 khi đã thực hiện dạy học theo hướng đề tài nghiên cứu.
Lớp
Sĩ số
Khảo sát đầu tháng 12
Giỏi
Khá
TB
Yếu
5A
20
20
05
10
5
0
 
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
 Trong quá trình vừa dạy học, vừa nghiên cứu thực nghiệm đề tài ngay trên lớp mình dạy, bản thân tôi đã rút ra cho mình được bài học kinh nghiệm: Để học sinh có lòng yêu thích học môn lịch sử cũng như trong quá trình học các em dễ nhớ, dễ thuộc, dễ xâu chuỗi các sự kiện lịch sử với nhau. Trước hết giáo viên phải lôi kéo các em, tạo hứng thú cho các em trong từng tiết học, bằng các phương pháp dạy học đa dang, các hình thức tổ chức dạy học phong phú, hấp dẫn, hệ thống câu hỏi gợi mở, các tư liệu lịch sử đầy đủ, giáo viên tạo điều kiện để các em tự tìm tòi, khám phá. Đặt ra được các câu hỏi rồi câu trả lời, giải thích được nguyên nhân, trình bày được diễn biến, nêu được kết quả của các cuộc kháng chiến, chiến dịch, phản công, vv.. . Giáo viên thường xuyên phải trau dồi kiến thức, đặc biệt là kiến thức lịch sử để giải đáp khi có thắc mắc. Đặc biệt cần có ý thức đặt môn lịch sử ngang tầm với môn học  khác trong chương trình giáo dục. Sưu tầm các tư liệu lịch sử như tranh anh, video, đĩa tiếng, thuộc các lĩnh vực trong bài dạy để giờ học không bị khô khan cứng nhắc. Trong quá trình làm đề tài không thể không sai sót vì nhiều lí do khách quan, chủ quan. Vì vậy bản thân tôi mong được sự đóng góp chân thành của đồng nghiệp cũng như sự giúp đỡ của mọi người. Tôi xin chân thành cảm ơn.
VI. KHUYẾN NGHỊ - ĐỀ XUẤT
 1. Khuyến nghị:
2. Đề xuất:
 *Cấp trường:
Đầu tư thêm các trang thiết bị phục vụ cho dạy môn lịch sử như: Tranh, ảnh, bản đồ, lược đồ, đĩa video, đĩa tiếng ,
          Tổ chức các buổi nói chuyện giáo dục truyền thống lịch sử địa phương, tỉnh nhà hay nước nhà.
          Tạo điều kiện cho giáo viên thăm quan các di tích lịch sử, gặp gỡ các nhân chứng lịch sử trong phạm vi có thể như trong huyện, trong tỉnh.
          Báo cáo kết quả học tập hàng năm trong Hội nghị hội cha mẹ học sinh cũng cần báo cáo riêng từng môn, trong đó có môn lịch sử ( chúng ta mới chủ yếu báo cáo chung về kết quả học tập) để cha mẹ học sinh nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của môn học này.
**Cấp phòng:
Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử địa phương cho học sinh.
Tổ chức giao lưu học sinh thích học môn lịch sử, “nhà sử học nhỏ tuổi”