Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy - Học phân môn Lịch sử lớp 5 ở trường Tiểu học Thị trấn Vĩnh Lộc

 quốc. 
* Phương pháp dạy học đặc trưng của dạng bài này là:
- Phương pháp vấn đáp – tìm tòi.
- Phương pháp thảo luận nhóm.
e. Dạng bài ôn tập, tổng kết.
* Dạng bài này gồm các bài dạy:
Bài 11: Ôn tập: Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ. 
Bài 18: Ôn tập: Chín năm kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc (1945-1954).
Bài 29: Ôn tập: Lịch sử nước ta từ giữa thế kỉ XIX đến nay.
* Để dạy dạng bài này có hiệu quả giáo viên cần lưu ý:
- Hệ thống hóa và củng cố lại những kiến thức đã học cho học sinh. Vẽ sơ đồ.
- Lập biểu bảng. Thống kê. Tìm các dẫn chứng. Nêu ý nghĩa của những sự kiện lịch sử tiêu biểu.
* Phương pháp dạy học đặc trưng của dạng bài này là:
 	Phối hợp nhiều phương pháp dạy học của môn học.
Giải pháp 5: Giáo viên nắm vững và thực hiện linh hoạt quy trình dạy học phân môn Lịch sử. 
 	- Căn cứ vào việc nghiên cứu kĩ nội dung chương trình và những đặc trưng của môn học để người giáo viên có thể phân chia các bài thành các dạng bài học cơ bản và đưa ra phương pháp dạy học đặc trưng cho các dạng bài đó. Trong quá trình dạy học môn Lịch sử ở lớp 5, tôi luôn bám sát việc đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Trên tinh thần sử dụng đúng mức, đúng chỗ, đúng lúc các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học truyền thống cũng như hiện đại để phát huy tối đa mặt mạnh của từng phương pháp và sự phối hợp giữa các phương pháp. Để thực hiện yêu cầu trên, tôi đã vận dụng dạy theo quy trình sau:
Bước 1: Giáo viên đặt vấn đề cần giải quyết trong bài học thông qua việc nêu các tình huống có vấn đề, liên quan tới nội dung bài học.
Bước 2: Tổ chức cho học sinh khai thác các tư liệu trong SGK, tranh ảnh, bản đồ, lược đồ,...Qua đó, các em có thể hình dung, có biểu tượng về các sự kiện, hiện tượng lịch sử.
Bước 3: Trên cơ sở các biểu tượng về lịch sử đã được hình thành giáo viên sẽ đặt các câu hỏi, đưa ra các bài tập và vận dụng các hình thức tổ chức dạy học (cá nhân, nhóm, cả lớp) giúp học sinh bước đầu biết so sánh các điểm giống và khác nhau, nêu đặc điểm, tổng hợp những nét chung của sự kiện, hiện tượng lịch sử.
Bước 4: Từ những hiểu biết trên, giáo viên tổ chức cho học sinh trình bày dưới nhiều hình thức khác nhau (nói, viết, vẽ,...) về một sự kiện, hiện tượng lịch sử một cách sinh động và chính xác; đồng thời các em cũng biết vận dụng các kiến thức đã học vào các nội dung như tích hợp bảo vệ di tích lịch sử và di tích văn hóa của dân tộc.
- Một trong những kinh nghiệm bản thân tôi đã vận dụng trong quá trình dạy học phân môn Lịch sử ở lớp 5 góp phần to lớn vào việc nâng cao chất lượng môn học là việc sử dụng các tư liệu cho môn học (Tư liệu viết, tư liệu băng hình, tư liệu tranh ảnh) để minh họa cho các sự kiện, nhân vật lịch sử trong bài giảng trên lớp. Hình thức này dễ sử dụng và đem lại hiệu quả tốt cho tiết học, nhất là các bài học lịch sử dân tộc, bài lịch sử địa phương có các sự kiện liên quan đến lễ hội. Đặc biệt, bản thân tôi đã mạnh dạn việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy một số tiết học dưới dạng trình chiếu và đã đem lại một số hiệu quả nhất định, lôi cuốn học sinh trong học tập. Với những hình ảnh, tư liệu sống động, phong phú của các lễ hội sẽ góp phần làm tái hiện cho học sinh những sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử bổ xung những kiến thức lịch sử đã học trên lớp một cách cụ thể hơn.
- Một số địa chỉ cụ thể minh họa cho việc vận dụng linh hoạt các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Lịch sử và bước đầu áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học.
* Ví dụ khi dạy bài: Tiến vào Dinh Độc Lập (Trang 55)
Đây là loại bài Lịch sử sự kiện, vì vậy giáo viên cần nêu được nội dung chính như:
Phần bài mới: 
- Giới thiệu hoàn cảnh, kết hợp với chỉ bản đồ:
+ Hãy so sánh lực lượng của ta và chính quyền Sài Gòn sau Hiệp định
Pa- ri?
+ GV nêu khái quát về cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975. (Giáo viên vừa nêu vừa kết hợp chỉ trên bản đồ Việt Nam)
- Học sinh xem đoạn băng về chiến dịch Hồ Chí Minh. (Đã được BGD cung cấp), kết hợp với sử dụng lược đồ Chiến dịch Hồ Chí Minh (Từ 26/4 đến 30/4/1975)
- Sau khi xem tư liệu, học sinh trả lời:
+ Chiến dịch Hồ Chí Minh được bắt đầu vào thời gian nào? 
+ Hãy kể 5 cánh quân cùng tiến công giải phóng Sài Gòn? Khí thế của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy? Chiến dịch kết thúc bằng sự kiện nào?
- Giáo viên giới thiệu: Chúng ta vừa được sống trong không khí hào hùng của lịch sử dân tộc ...
- Vậy tiến vào Dinh Độc Lập là lữ đoàn nào?
* Giáo viên bổ sung thêm.
- Yêu cầu học sinh làm việc nhóm đôi: Kể lại sự kiện lữ đoàn xe tăng của ta tiến vào Dinh Độc Lập.
- Giáo viên theo dõi động viên các nhóm làm việc.
- Đại diện nhóm trình bày sự kiện xe tăng của ta tiến vào Dinh Độc Lập.
- Giáo viên chốt ý, nhấn mạnh sự kiện “xe tăng ta tiến vào Dinh Độc Lập và lá cờ cách mạng được cắm trên nóc Dinh Độc Lập”. 
 * Để tìm hiểu các nội dung còn lại của bài học giáo viên cho học sinh sắm vai đoạn hội thoại Dương Văn Minh đầu hàng vô điều kiện (Thảo luận nhóm 3 gồm 3 nhân vật: Dương Văn Minh, chiến sĩ cách mạng, người dẫn chuyện.)
 - Thảo luận nhóm về ý nghĩa của chiến dịch.
 - Hoạt động củng cố giáo viên có thể cho học sinh xem băng về Dinh Độc Lập ngày nay hoặc niềm vui giải phóng.
 Tóm lại, bên cạnh việc chú trọng dạy học theo hướng tích cực thì việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học môn Lịch sử là một hướng đi đúng đắn. Công việc này nếu được giáo viên áp dụng thường xuyên và hợp lí không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn làm cho học sinh thêm say mê, hứng thú yêu thích học môn Lịch sử.
 Giải pháp 6: Các giải pháp khác.
	Một trong ba đặc trưng của phân môn lịch sử đã chỉ ra rằng: Lịch sử qua đi nhưng không hoàn toàn biến mất mà còn để lại “dấu vết” của nó qua kí ức của nhân loại như văn học dân gian, phong tục tập quán, lễ hội,.. qua các chứng tích lịch sử, các hiện tượng lịch sử, qua ghi chép của người xưa. Những chứng cứ vật chất đó chính là cơ sở để trình bày hay nhận thức về lịch sử. Vì vậy giáo viên cần phải hết sức quan tâm đến các hình thức tổ chức dạy học lịch sử đa dạng, tạo điều kiện để học sinh tiếp xúc với các nguồn sử liệu nói trên. Vì vậy có thể chia thành các nhóm giải pháp như sau:
a. Gắn kỷ niệm các ngày lễ lớn, các sự kiện lịch sử với việc dạy học phân môn Lịch sử.
 Trong quá trình trực tiếp giảng dạy, giáo viên cần hướng dẫn học sinh tìm hiểu về các ngày lễ lớn, các sự kiện lịch sử qua các hoạt động như: đọc báo, xem truyền hình (các hình ảnh tư liệu), đài phát thanh để giúp các em hiểu rõ, nắm sâu hơn về các sự kiện và nhân vật lịch sử. 
b. Gắn việc tham quan dã ngoại với việc tham quan bảo tàng, di tích lịch sử, dâng hoa lên tượng đài anh hùng để các em cảm nhận được hồn sử.
 Tổ chức cho học sinh tham quan dã ngoại các di tích lịch sử - văn hóa, các cảnh đẹp ở địa phương, gặp gỡ các cá nhân, tập thể trực tiếp tham gia vào những sự kiện lịch sử và hoạt động xã hội; tham quan các bảo tàng lịch sử để các em được trực tiếp nắm được các sự kiện, nhân vật lịch sử.
Ví dụ: Học sinh trường Tiểu học Thị trấn thăm quan di sản văn hóa Thành Nhà Hồ - Thị trấn Vĩnh Lộc.
c. Hướng dẫn học sinh cách học ở nhà.
 Việc chuẩn bị bài ở nhà của học sinh rất quan trọng. Giáo viên cần phải giải thích bài học lịch sử sắp tới để học sinh ở nhà có thể sưu tầm tài liệu, tranh ảnh liên quan để tham gia thảo luận, các em sẽ thích thú nếu được hướng dẫn tự sưu tầm tài liệu.
2.4. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
Ngay từ đầu năm học này, năm học 2016-2017 tôi đã đưa sáng kiến vào áp dụng giảng dạy tại lớp 5A của Trường tiểu học Thị Trấn. So với năm học trước, chất lượng học tập của học sinh khi học phân môn Lịch sử đã tiến bộ rõ rệt. Số lượng học sinh đạt được các nhận xét về môn học theo thông tư 22 của BGD tăng, chất lượng kiểm tra tăng rõ rệt. Các em đều được đánh giá là đã hoàn thành tốt môn học. Kết quả kiểm tra phân môn Lịch sử do nhà trường ra đề đạt được như sau:
Lớp 5A (Lớp được áp dụng giảng dạy phân môn Lịch sử)
Lớp
Sĩ số HS
Điểm 9, 10
Điểm 7, 8
Điểm 5, 6
Điểm dưới 5
5A
25
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
9
36%
11
44%
5
20%
0
0%
Lớp 5B (Lớp không được áp dụng giảng dạy phân môn Lịch sử)
Lớp
Sĩ số HS
Điểm 9, 10
Điểm 7, 8
Điểm 5, 6
Điểm dưới 5
5B
25
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
6
24%
10
40%
9
36%
0
0%

Đối chiếu với chất lượng kiểm tra ở năm học trước và lớp đối chứng, số học sinh ở lớp 5A được áp dụng giảng dạy phân môn Lịch sử đạt điểm khá, giỏi tăng lên rõ rệt. Số học sinh đạt điểm yếu qua kì kiểm tra đã không có. Điều đáng mừng là đến nay học sinh đã không còn sợ khi đến giờ Lịch sử, các em chờ đón được học một tiết sử hiếm hoi trong tuần với tất cả lòng nhiệt tình và hào hứng của mình, trong giờ học các em chăm chú, chủ động tiếp thu kiến thức. Các em đã coi mỗi giờ học là một cuộc tranh tài, một cuộc thi nho nhỏ để tìm ra kiến thức mới. Bản thân tôi cũng thấy rất vui khi sau mỗi tiết học các em lại ghi chép các con số, sự kiện liên quan đến nội dung Lịch sử vừa học vào sổ tay của mình để nhớ và vận dụng sau này. Các em như được trở lại khí thế hào hùng của dân tộc trước kia đã cách xa các em rất lâu. Từ đó làm cho các em thêm yêu quê hương, yêu đất nước.
 Như vậy các biện pháp mà tôi đưa ra là hoàn toàn phù hợp và có hiệu quả trong giảng dạy phân môn Lịch sử tại nhà trường. 
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. KẾT LUẬN
Sau một thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm trong việc giảng dạy phân môn Lịch sử, thành công tuy nhỏ nhưng tôi nhận thức được rằng:
Mỗi giáo viên cần xác định vai trò chủ đạo của mình trong việc đổi mới phương pháp dạy học, trước hết phải tìm tòi phương pháp truyền đạt có hiệu quả, kích thích tích tư duy và sự sáng tạo của học sinh. Chủ động tự bồi dưỡng chuyên môn, tìm tài liệu chuẩn, phù hợp với nhận thức của học sinh để cung cấp cho các em như: Giáo viên thường xuyên theo dõi cập nhật những thông tin, những số liệu sự kiện Lịch sử qua các phương tiện thông tin đại chúng (sách, báo phim ảnh,...) để có tư liệu giảng dạy gây hứng thú cho học sinh. Qua đó hướng dẫn học sinh sưu tầm tài liệu để chủ động sáng tạo trong tiếp thu kiến thức góp phần thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học là tập trung vào cách dạy: Giúp học sinh có nhu cầu học và biết cách tự học.
Trong việc soạn giảng, giáo viên nên thiết kế bài bám sát chuẩn kiến thức kỹ năng của môn học, bài học. Sắp xếp các hoạt động của giáo viên, học sinh một cách phù hợp đặc điểm của từng bài và sử dụng thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực. Cụ thể: Đối với những bài mới, khó trong chương trình, giáo viên cần thông qua họp tổ chuyên môn, thảo luận và thống nhất những nội dung trọng tâm cần truyền đạt cho học sinh và thống nhất những hoạt động của học sinh trong các mục của bài đó để phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của các đối tượng học sinh.
 	Để giúp học sinh có thể hiểu nắm được nội dung bài học một cách tích cực, giáo viên cần có cách tổ chức cho học sinh biết sưu tầm tư liệu, thông tin nhằm chuẩn bị cho bài học mới, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng đồ dùng thiết bị, phương tiện trực quan, thăm quan thực tế phục vụ cho tiết dạy đạt hiệu quả.
Tuy nhiên, trong hoàn cảnh cụ thể của trường cơ sở vật chất còn thiếu thốn, đặc điểm về nhận thức và chất lượng học sinh không đồng đều, nhiều em còn thụ động trong việc tiếp thu kiến thức, chưa tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập. Điều đó đòi hỏi người giáo viên cần phải quan tâm hơn cho sự đổi mới phương pháp giảng dạy trong các giờ lên lớp như sau:
- Cần phải có sự thay đổi tư duy trong quá trình dạy học.
- Do đặc trưng của bộ môn nên người giáo viên phải tạo hứng thú cho học sinh trong quá trình nắm bắt kiến thức, tránh sự nhàm chán, căng thẳng trong mỗi giờ học, tích cực dạy học theo phương pháp đổi mới đặc biệt tập trung vào cách dạy để giúp học sinh có nhu cầu và biết cách tự học.
3.2. KIẾN NGHỊ
3.2.1. Đối với giáo viên.
 Thầy cô cần đầu tư hơn nữa về thời gian, phương pháp, biện pháp cho mỗi giờ học Lịch sử, cần nghiên cứu kĩ từng dạng bài để giúp các em nắm kiến thức, chủ động chiếm lĩnh kiến thức trong mỗi giờ học. Cần vận dụng linh hoạt và kết hợp các phương pháp trong quá trình dạy học.
3.2.2. Đối với học sinh.
Các em cần không ngừng học hỏi kiến thức trên lớp, mở rộng thêm hiểu biết bằng cách tích cực tìm kiếm các tư liệu lịch sử thông qua sách, báo, ti vi,... Nâng cao tính tự học, tích cực tham gia các hoạt động tập thể do nhà trường tổ chức phục vụ cho môn học.
3.2.3. Đối với nhà trường, chính quyền địa phương.
Nhà trường, chính quyền địa phương cần tạo môi trường đầy đủ nhằm phát triển toàn diện cho các em (kiến thức, kĩ năng, thái độ). Ngoài giờ học chính khoá nên có những buổi nói truyện về lịch sử, tham quan dã ngoại mang tính thực tế hơn. Sưu tầm và in ấn các tài liệu về các nhân vật lịch sử, các sự kiện lịch sử của quê hương Thanh Hóa để giáo viên có cẩm nang dạy tốt hơn các tiết Lịch sử địa phương.
Bản thân tôi nghĩ, nếu làm được như vậy thì chúng ta sẽ gặt hái được kết quả đáng kể hơn trong việc dạy và học, đặc biệt đối với môn Lịch sử góp phần hình thành phẩm chất con người Việt Nam theo 5 điều Bác Hồ dạy đối với thiếu niên và nhi đồng.
Trên đây là toàn bộ những kinh nghiệm bản thân tôi đúc rút trong quá trình giảng dạy để góp phần giúp học sinh lớp 5 học tốt hơn đối với phân môn Lịch sử. Thời gian nghiên cứu có hạn, kinh nghiệm của bản thân cũng chưa nhiều nên sáng kiến kinh nghiệm của tôi không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong BGH, hội đồng khoa học các cấp cùng các đồng nghiệp góp ý để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn góp phần dạy tốt hơn nữa phân môn Lịch sử trong những năm học tiếp theo.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ 
Vĩnh Lộc, ngày tháng năm 2017
 Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm do mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Người thực hiện
 Lê Thị Tâm
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
TÊN TÀI LIỆU
TÁC GIẢ
1
Sách giáo khoa Lịch sử & Địa lí lớp 5 
Nhà xuất bản Giáo dục
2
Hồ Chí Minh, trong Hồ Chí Minh toàn tập
Nhà xuất bản Sự thật 
3
Sách giáo viên Lịch sử & Địa lí lớp 5
Nhà xuất bản Giáo dục
4
Theo chân Bác
Tố Hữu

DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Lê Thị Tâm
Chức vụ và đơn vị công tác: Trường tiểu học Thị trấn Vĩnh Lộc
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại (Phòng, Sở, Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại (A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại

1
“Sử dụng một số trò chơi dạy học đạo đức ở trường Tiểu học Thị trấn”.

Phòng Giáo dục Vĩnh Lộc

C

2008 – 2009

2
“Một số biện pháp rèn giữ vở sạch viết chữ đẹp cho học sinh lớp 2 ở trường Tiểu học Thị trấn”

Phòng Giáo dục Vĩnh Lộc

 C

2009 – 2010

3
Đổi mới phương pháp dạy giải toán có lời văn dạng “Tìm hai số khi biết tổng và tỉ của hai số đó” ở lớp 4 trường Tiểu học Thị trấn.

Phòng Giáo dục Vĩnh Lộc

 C

2012 – 2013

4
Đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao hiệu quả giải tốt bài toán có lời văn dạng “Bài toán liên quan đến rút về đơn vị” cho học sinh lớp 3 trường Tiểu học Thị trấn. 

Phòng Giáo dục Vĩnh Lộc

C

2014 – 2015

 =