Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nhằm khắc sâu nhân vật lịch sử tiêu biểu trong phần Lịch sử Việt Nam lớp 11 - THPT

có ý thức dùng văn chương để hoạt động chính trị, ngòi bút Phan Bội Châu sáng ngời chủ nghĩa yêu nước, lí tưởng anh hùng, căm thù bọn thực dân đã bóc lột nhân dân ta tận xương tủy:
"Trăm thứ thuế, thuế gì cũng ngặt,
Rút chặt dân như thắt chỉ xe". 
(Hải ngoại huyết thư)  
và xót xa tủi nhục cho kiếp nô lệ của nhân dân ta:
"Nó nuôi mình như trâu như chó, 
Nó coi mình như cỏ như rơm".
(Hải ngoại huyết thư)
Phan Bội Châu (sách giáo khoa trang 141 hình 71) 
 Ví dụ 2: Tương tự như thế và cũng trong bài này khi dạy mục 2. Phan Châu Trinh và xu hướng cải cách ngoài những kiến thức trong sách giáo khoa ra giáo viên cần nhấn mạnh: Phan Châu Trinh là một tấm gương sáng trong phong trào Duy Tân đầu thế kỷ 20. Ông là một nhà nho yêu nước có nhiều suy nghĩ tiến bộ. Có thể xem ông là người có tư tưởng dân chủ sớm nhất trong số các nhà nho yêu nước tiến bộ đầu thế kỷ. Ông gửi cho Toàn quyền Paul Beau một bức thư dài đề ngày 15-8-1906. Trong thư, Phan Châu Trinh chỉ trích Chính phủ Pháp không lo mở mang khai thác hóa cho dân mà chỉ lo thu thuế cho nhiều, do đó dân đã khổ càng khổ hơn. Ông đề nghị chính phủ Đông Dương nên thay đổi thái độ đối với sĩ dân nước Nam, cải tổ mọi chính sách cai trị.
 Bức thư được công bố đã gây tiếng vang lớn trong nhân dân, công khai nói lên tâm trạng bất mãn của dân chúng và khẳng định quyết tâm cải biến hiện trạng của đất nước. Bức thư của Phan Chu Trinh đã có ảnh hưởng rộng lớn trong nhân dân. Ông bắt đầu hoạt động mạnh, hô hào tổ chức nhiều buổi diễn thuyết tại trường Ðông Kinh Nghĩa Thục. Thực dân Pháp để ý căm thù và triều đình Huế cũng rất bực tức, quyết tìm cách hãm hại ông. Nhưng Phan Chu Trinh vẫn không màng đến, ông đứng ra lãnh đạo phong trào Duy tân, khuyến khích đồng bào mở trường dạy học, lập các hội buôn như Ðông Kinh Nghĩa Thục, Hồng Hưng Tân, công ty Minh Tân, ông cảm hóa được rất nhiều nhân sĩ. Phan Chu Trinh lại hô hào thanh niên vận Âu phục, cắt tóc ngắn, ủng hộ các sản phẩm và hàng nội hóa để giúp cho nền kinh tế trong nước được dồi dào. Ða số thanh niên trong toàn quốc đã nhiệt liệt hưởng ứng phong trào Duy tân này ....Với tinh thần yêu nước nồng nàn, suốt đời gắn bó với vận mệnh đất nước, với cuộc sống sôi nổi, gian khó và thanh bạch, ông xứng đáng để hậu thế ngưỡng mộ, noi theo.Làm được như thế học sinh sẽ nắm được bài và hiểu bài ngay tại lớp. 
 Ví dụ 3: Khi dạy bài 27. “Việt Nam trong những năm chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918)” mục III.2 Buổi đầu hoạt động cứu nước của Nguyễn Ái Quốc thì giáo viên không thể không khắc sâu cho học sinh về những hoạt động của Người trong thời gian bôn ba ở nước ngoài để tìm được con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc. Từ những hoạt động đó, học sinh sẽ thấy được Nguyễn Ái Quốc là người đã có sự lựa chọn phù hợp, đúng đắn, sáng suốt như thế nào để tìm ra con đường giải phóng dân tộc. Bác đi rất nhiều nơi, làm rất nhiều nghề như: rửa bát, hớt tuyết, phụ bếp....từ đó giáo dục cho học sinh tinh thần yêu lao động, chịu thương, chịu khó...và các em thấy được mình cần phải học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Bác Hồ làm phụ bếp trên con tàu đã đưa Người ra đi tìm đường cứu nước năm 1911
Bác Hồ tại Đại hội Đảng Cộng sản Pháp (1920)
2.3.6. Giáo viên cũng có thể dùng chính câu nói lưu danh của nhân vật để khắc sâu.
 Ví dụ 1: khi dạy bài 19 "Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược (Từ năm 1885 đến trước năm 1873)" ở mục II.2 "Kháng chiến lan rộng ra các tỉnh miền Đông Nam Kì. Hiệp ước 5-6-1862" có đề cập đến đội quân của Nguyễn Trung Trực đã đánh chìm tàu chiến Ét-pê-răng (Hi vọng) của Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông (đoạn chảy qua sông Nhật tảo), làm nức lòng quân dân ta. Khi giảng phần này giáo viên nên khắc sâu nhân vật Nguyễn Trung Trực với hình ảnh hiên ngang, bất khuất. Khi bị giặc Pháp bắt, chúng dụ dỗ, mua chuộc ông nếu quy hàng sẽ được an toàn, hưởng bổng lộc, ông đã khẳng khái trả lời: “Tôi chỉ muốn một chức thôichức gì mà tôi có quyền chặt đầu tất cả bọn Tây”. Chúng hăm dọa sẽ giết sạch những người nổi lên chống Pháp như ông và ông đã khẳng khái tuyên bố "Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây". Câu nói ấy đã được sử sách lưu danh cho đến mãi muôn đời. Nó khẳng định tinh thần yêu nước bất diệt của Nguyễn Trung Trực cũng như của nhân dân ta.
 Ví dụ 2: Khi dạy bài 27. “Việt Nam trong những năm chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918)” mục III.2 Buổi đầu hoạt động cứu nước của Nguyễn Ái Quốc khi giảng về việc Người quyết tâm ra đi tìm đương cứu nước đúng đắn cho dân tộc thì giáo viên nên kể cho học sinh nghe câu chuyện mà Bác kể lại rằng: sau khi bắt gặp bản luận cương của Lênin làm cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tưởng biết bao, ngồi một mình trong buồng mà tôi muốn nói to lên như đang nói trước đông đảo quần chúng: "Hỡi đồng bào bị đọa đày đau khổ, đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta" và "Từ đó tôi đã có một sự lựa chọn: tán thành Quốc tế thứ ba và hoàn toàn tin theo Lênin". Từ việc miêu tả trên học sinh sẽ nhận thấy được sự lựa chọn con đường cứu nước của Nguyễn Ái Quốc là đúng đắn. 
2.3.7. Cuối cùng giáo viên khắc sâu vài chi tiết phụ của nhân vật lịch sử.
 Sau khi đã khắc sâu đặc điểm, hình dáng, tính cách, hay các hoạt động điển hình của nhân vật thì giáo viên còn có thể khắc họa vài nét về thân thế, sự nghiệp, trình độ học vấn nhằm mục đích giúp học sinh hiểu sâu hơn về nhân vật lịch sử đó. 
 Ví dụ: Cũng ở bài 19 "Nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp xâm lược (Từ năm 1885 đến trước năm 1873)" ở mục II.2 "Kháng chiến lan rộng ra các tỉnh miền Đông Nam Kì. Hiệp ước 5-6-1862" Giáo viên cũng có thể khắc sâu thêm về tên gọi và tính cách nhân vật Nguyễn Trung Trực như sau: Thuở nhỏ ông có tên là Chơn sau đó đổi tên là Lịch, Nguyễn Văn Lịch. Cũng từ tên Chơn ấy cộng với tính tình ngay thật nên ông được thầy dạy học đặt thêm tên hiệu là Trung Trực. Ông là con trưởng trong một gia đình có 8 người con. Tương truyền ông là người con rất có hiếu. Lúc nhỏ, ông rất hiếu động, thích học võ nên khi lớn lên ông là người có thể lực khỏe mạnh, giỏi võ nghệ và là người có nhiều can đảm, mưu lược.
 Tất nhiên, trong quá trình sử dụng các tư liệu nói trên để gây hứng thú học tập cho học sinh và nâng cao chất lượng dạy - học là điều rất cần thiết nhưng không vì thế mà giáo viên tham lam chồng chất nhiều kiến thức để phủ lên bộ nhớ của các làm cho các em thêm rối thì sẽ phản tác dụng. Do đó, muốn đạt được mục đích nêu trên giáo viên phải biết chọn lọc tức là tinh giản chứ không phải số lượng nhiều. Muốn đạt được điều đó thì giáo viên phải tích lũy nhiều tư liệu lịch sử, kết hợp nhuần nhuyễn giữa các biện pháp tâm lí học để vận dụng một cách tốt nhất kiến thức vào bài giảng. Ngoài ra giáo viên còn phải biết khai thác cả sách giáo khoa kết hợp với tài liệu bên ngoài, biết so sánh đối chiếu giữa các nhân vật với nhau nhằm nâng cao giá trị nhận thức cho các em. 
 Để có được những tiết dạy tốt, giúp học sinh hứng thú học bài và đạt được mục đích trên thì giáo viên phải tốn nhiều thời gian, công sức để sưu tầm tài liệu, tranh ảnh, biết chọn lọc kiến thứcnhưng khi đạt được mục đích yêu cầu đề ra, khi học sinh hứng thú học bài và say mê môn Lịch sử thì bao nhiêu sự mệt nhọc và lo âu của giáo viên sẽ được xua tan, đền đáp xứng đáng. 
2.4. Kết quả thu được
Tôi đã áp dụng dạy ở khối 11 của trường THPT Triệu Sơn 5. Lớp 11A1, 11A3 tôi dạy bằng cách khắc sâu nhân vật lịch sử tiêu biểu, còn lớp 11A4 và 11A5 tôi dạy bình thường như trong sách giáo khoa. Kết quả cụ thể như sau:
Lớp 11A1 và 11A3
Kết quả
Tỉ lệ %
Giỏi
24,1%
Khá
41%
Trung bình
34,9%
Yếu
0 %

Lớp 11A4 và 11A5
Kết quả
Tỉ lệ %
Giỏi
 6,8%
Khá
28,1%
Trung bình
49,4 %
Yếu
14,6%
Kém
1,1%
 Từ kết quả ở 2 bảng trên cho ta thấy ở hai lớp 11A1 và 11A3 số học sinh nắm bài tại lớp đạt số lượng lớn, gây hứng thú học tập cho học sinh và không có học sinh yếu, kém. Còn lớp 11A4 và 11A5 thì chất lượng kém hơn.
3. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
3.1. Kết luận	
	Con người đang có những bước tiến dài trên con đường chiếm lĩnh tri thức của nhân loại. Điều đó không có nghĩa là chúng ta không nhìn lại quá khứ, không nhìn lại những năm tháng hào hùng nhưng cũng rất đổi bi thương của dân tộc. Chúng ta đang sống ở thế kỉ XXI - thế kỉ của khoa học và công nghệ, thế kỉ của văn minh nhân loại, sự chuẩn bị nguồn nhân lực mới là một trong những nhiệm vụ trọng đại của toàn xã hội nói chung và ngành giáo dục nói riêng, vì vậy muốn theo kịp các nước tiên tiến, đón đầu sự phát triển thì đòi hỏi phải đổi mới giáo dục một cách đồng bộ: chương trình sách giáo khoa, kiểm tra đánh giá, và đặc biệt là cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện dạy học hiện đại... 
 Vấn đề đổi mới và nâng cao hiệu quả, chất lượng dạy học cho đến ngày nay vẫn luôn là vấn đề mang tính thời sự nóng hổi. Mặc dù đã có rất nhiều những kiến giải khác nhau nhưng vấn đề tìm ra một đáp án tốt nhất, đem lại hiệu quả cao nhất thì xem ra đang còn nhiều bàn cải và còn khá lâu nữa mới thực hiện được.
	Khả năng sáng tạo, độc lập trong tư duy, nhận thức của học sinh là rất phong phú. Để đánh thức được khả năng đó, trước hết người giáo viên phải am hiểu sâu về kiến thức, tâm lí học sinh và phương pháp lên lớp phù hợp Những điều đó sẽ giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập.
	Với đặc trưng của bộ môn là người học phải đọc nhiều, đọc kĩ và nhớ lâu, mà tâm lí chung của học sinh là ngại học thuộc lòng. Vì vậy, để giúp học sinh dễ nhớ, dễ hiểu hơn và hứng thú trong học tập tôi đã chọn phương pháp khắc sâu nhân vật lịch sử tiêu biểu trong dạy học Lịch sử và hiệu quả đạt được là khá cao.
3.2. Kiến nghị, đề xuất 
3.2.1. Đối với Sở GD và các ban ngành
 - Tiếp tục tổ chức các kì thi học sinh giỏi để thu hút, phát hiện những học sinh có năng khiếu, có niềm đam mê, yêu thích môn Lịch sử. Tuy nhiên, ra đề phải phù hợp với năng lực và phát huy được tính sáng tạo của học sinh. 
 - Cần có những giải pháp thiết thực cho những sinh viên, cử nhân Đại học theo khối C khi ra trường, khắc phục tình trạng cung nhiều hơn cầu.
3.2.2. Đối với nhà trường
 - Mua sắm thêm tài liệu tham khảo, đầu tư cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học, nhất là các tài liệu lịch sử phục vụ cho việc dạy học bộ môn này.
 - Tổ chức thảo luận các chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học cho tất cả các giáo viên thường xuyên trong từng đợt, từng năm để ngày một nâng cao chất lượng dạy học, nắm bắt kịp thời các phương pháp dạy học tích cực.
 - Tiếp tục tổ chức nghiêm túc các kì thi học sinh giỏi cấp trường để từ đó khuyến khích, biểu dương, vinh danh các em.
 - Có chính sách khuyến học, khuyến tài thiết thực, có định hướng nghề nghiệp phù hợp để học sinh theo khối C vững tâm khi học và chọn trường thi.
 - Tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khóa trong nhà trường ví dụ như: câu lạc bộ Sử học, Em yêu Lịch sử nước nhà...để thắp sáng ngọn lửa đam mê Sử học trong học sinh.
 - Luôn quan tâm, động viên kịp thời đối với đội ngũ giáo viên, học sinh trong việc dạy - học, tạo động lực giúp thầy trò thi đua dạy tốt - học tốt.	
 Trên đây tôi xin góp một số kinh nghiệm của bản thân trong việc dạy học môn Lịch sử ở trường THPT. Mặc dù bản thân có nhiều cố gắng, song thời gian nghiên cứu không nhiều nên sáng kiến nhỏ này sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Bản thân tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến chân thành từ phía các đồng nghiệp để đề tài này được sinh động, hoàn chỉnh và công tác giảng dạy được tốt hơn.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG
Triệu Sơn, ngày 25 tháng 5 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép của ai. 
Người viết
Mai Thị Sáng

MỤC LỤC
 Trang
1. MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn đề tài...........................................................................
 1.2. Mục đích nghiên cứu....................................................................
 1.3. Đối tượng nghiên cứu..................................................................
 1.4. Phương pháp nghiên cứu..............................................................
 2. NỘI DUNG
 2.1. Cơ sở lí luận.................................................................................
 2.2. Thực trạng của vấn đề..................................................................
 2.3. Các giải pháp thực hiện................................................................
2.3.1. Khắc sâu hình dáng nhân vật lịch sử bằng cách mô tả một số đặc điểm riêng của nhân vật...............................................................
2.3.2. Miêu tả phong thái, tính cách của nhân vật.............................
2.3.3. Mô tả một số nét chân dung nhằm giúp HS hiểu sâu sắc về nhân vật đó.........................................................................................
2.3.4. Khắc sâu nhân vật lịch sử tiêu biểu bằng cách nêu lên hoàn cảnh riêng .........................................................................................
2.3.5. Ngoài việc chọn hình dáng, đặc điểm, tính cách, hoàn cảnh thì GV phải biết chọn lọc những hoạt động tiêu biểu của nhân vật để khắc sâu kiến thức cho HS............................................................
2.3.6. Giáo viên cũng có thể dùng chính câu nói lưu danh của nhân vật để khắc sâu nhân vật lịch sử đó...................................................
2.3.7. Cuối cùng GV phải khắc sâu vài chi tiết phụ của nhân vật lịch sử. ..............................................................................................
 2.4. Kết quả thu được.........................................................................
 3. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
3.1. Kết luận.......................................................................................
3.2. Kiến nghị và đề xuất...................................................................
3.2.1. Đối với Sở GD và các Ban ngành...........................................
3.2.2. Đối với nhà trường...................................................................
1
1
2
2
2
3
4
5
5
6
7
8
9
13
13
14
15
15
15
15
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Vũ Dũng (2000), Từ điển Tâm lí học, Nhà xuất bản Khoa học xã hội. 
2. Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (2002), Phương pháp dạy học Lịch sử - tập 1, 2, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm. 
3. Trần Bá Hoành, Vũ Ngọc Oanh, Phan Ngọc Liên (2003), Áp dụng dạy và học tích cực trong môn Lịch sử, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Hà Nội. 
4. Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị (2004), Phương pháp dạy học Lịch sử, Nhà xuất bản Giáo dục. 
5. Trần Trọng Kim (2005), Việt Nam sử lược, Nhà xuất bản Tổng hợp TP Hồ Chí Minh. 
6. Nguyễn Thị Côi (2006), Các con đường và biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học Lịch sử ở trường phổ thông, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm. 
7. SGK, SGV, Dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng Lịch sử lớp 11........
8. Tài liệu tham khảo khác: nguồn Internet.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ 
TRƯỜNG THPT TRIỆU SƠN 5
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI
"MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM KHẮC SÂU NHÂN VẬT LỊCH SỬ TIÊU BIỂU TRONG PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 11- THPT"
Người thực hiện: Mai Thị sáng
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc lĩnh vực: Lịch sử
THANH HOÁ NĂM 2016