Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tạo hứng thú học tập môn Lịch sử cho học sinh lớp 5

i tìm đường cứu nước.
 	Nhằm giúp học sinh cảm nhận được sâu sắc ý chí quyết tâm tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành tôi đã hướng dẫn các em tìm hiểu trước về quê hương và thời niên thiếu của Nguyễn Tất Thành (Truyện Búp sen xanh). Sau khi học sinh trình bày những hiểu biết của mình tôi đã nhấn mạnh các ý cơ bản sau:
 	+ Nguyễn Tất Thành được sinh ra và nuôi dưỡng trong “chiếc nôi” truyền thống yêu nước ( gia đình nhà nho yêu nước, quê hương của những lãnh tụ các phong trào yêu nước như Phan Bội Châu, Phan Đình Phùng, Mai Thúc Loan )
 	+ Nguyễn Tất Thành sớm thấu hiểu tình cảnh đất nước và nỗi thống khổ của người dân kiếp nô lệ nên sớm có chí đánh đuổi thực dân Pháp giải phóng dân tộc.
 	Tiếp đó, tổ chức cho học sinh thảo luận, trả lời câu hỏi : “Vì sao Nguyễn Tất Thành muốn tìm con đường mới để cứu nước?”
 	Khi giúp học sinh hoàn thiện câu trả lời, phải chốt lại các ý cơ bản sau:
 	+ Nguyễn Tất Thành đã thấy được những nguyên nhân dẫn đến thất bại trong con đường cứu nước của các bậc tiền bối.
 	+ Rút kinh nghiệm từ những thất bại đó Nguyễn Tất Thành đã có tư tưởng và hướng đi đúng đắn trong việc tìm con đường mới để cứu nước đó là: Phải dựa vào sức mình là chính; phải hiểu rõ về kẻ thù thù mới đánh đuổi được kẻ thù Vì thế Người đã chọn cách đi về phương Tây, sang Pháp.
 	* Để giúp học sinh cảm nhận được nghị lực phi thường của người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành, ngoài câu chuyện với anh Tư Lê trong sách giáo khoa tôi còn kể cho các em nghe câu chuyện về “Người phụ bếp trẻ tuổi”.
( Trên tàu, Văn Ba phải làm việc từ 4 giờ sáng, quét dọn bếp, đốt lửa trong các lò, khuân than rồi xuống hầm tàu lấy rau, thịt, cá anh thường xuyên phải mang vác nặng và leo lên những bậc thang trong khi tàu tròng trành.
 	“ Ba, đem nước lại đây!”
 	“ Ba, dọn chảo đi.”
 	 “ Ba, thêm than vào lò.” 
Suốt từ sáng đến tối người anh đẫm mồ hôi và bụi than. Mỗi ngày, chín giờ tối mọi việc mới xong, anh Ba mệt lử Trong khi thủy thủ trên tàu nghỉ ngơi hoặc chơi bài thì anh Ba đọc sách, viết lách anh học tiếng Pháp từ những thủy thủ trên tàu. Tất cả mọi người trên tàu từ đô đốc, thủy thủ đến nhân viên đều cảm phục nghị lực của người thanh niên gầy gò, mảnh khảnh - Văn Ba.)
 	Với những cách làm như trên không những giúp học sinh nắm vững tiểu sử, thân thế của các nhân vật lịch sử, hiểu rõ những cống hiến, những hy sinh của các nhân vật lịch sử đối với dân tộc mà còn làm sáng tỏ thêm bối cảnh đất nước trong mỗi thời kì. Hơn nữa còn làm cho nội dung bài học thêm hấp dẫn, kích thích học sinh muốn tìm hiểu thêm về sự nghiệp của những nhân vật lịch sử đó đồng thời giáo dục lòng biết ơn, niềm kính trọng đối với những người có công với đất nước.
c. Dạng bài có nội dung đề cập đến các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến dịch, chiến thắng(Các bài: 3; 7; 8; 9; 14; 15; 17; 20; 23; 24; 26)
 	Dạng bài này có nội dung hấp dẫn, lôi cuốn sự chú ý của học sinh vì thế giáo viên cần phải làm tái hiện sinh động, cụ thể diễn biến các sự kiện lịch sử đó. Với dạng bài này thì miêu tả, tường thuật kết hợp với quan sát trực quan là phương pháp chủ đạo. Ở mỗi bài tôi xác định các yêu cầu cần đạt là giúp học sinh nắm vững những vấn đề sau:
 	+ Địa danh, vị trí nơi diễn ra sự kiện lịch sử ( xác định trên bản đồ).
 	+ Nguyên nhân hay bối cảnh dẫn đến sự kiện lịch sử.
 	+ Các mốc thời gian diễn ra sự kiện.
 	+ Diễn biến của sự kiện lịch sử.
 	+ Ý nghĩa lịch sử của sự kiện đó đối với dân tộc.
Ví dụ: Bài 17: Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ.
 	 - Đầu tiên tôi tổ chức cho học sinh tìm hiểu vị trí chiến lược của Điện Biên Phủ trên bản đồ và qua tranh ảnh. Đồng thời phân tích để học sinh thấy được vị trí của Điện Biên Phủ là một vị trí trọng yếu, án ngữ cả một vùng Tây Bắc Việt Nam và Thượng Lào. 
 	- Tiếp theo tôi hướng dẫn học sinh tìm hiểu âm mưu của Pháp trong việc xây dựng tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Bằng những câu hỏi gợi mở kết hợp những kiến thức các bài học trước, học sinh dễ dàng nắm được tình thế của quân Pháp đã rơi vào thế bị động, lúng túng từ sau chiến dịch Biên Giới 1950. Vì vậy, thực dân Pháp (Với sự giúp đỡ của Mĩ về vũ khí, đô la) đã xây dựng ở Điện Biên Phủ một tập đoàn cứ điểm vào bậc nhất ở Đông Dương nhằm thu hút và tiêu diệt bộ đội chủ lực của ta hòng giành lại thế chủ động trên chiến trường.
 	- Để giúp học sinh thấy được quyết tâm của Trung ương Đảng và Bác Hồ trong việc mở chiến dịch Điện Biên Phủ tôi đã tổ chức cho học sinh quan sát các hình ảnh: Bộ chính trị họp thông qua phương án mở chiến dịch Điện Biên Phủ, Đoàn xe thồ phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ; Kéo pháo vào trận địa  Kết hợp với thuyết trình các số liệu về sức người, sức của phục vụ cho chiến dịch.
 	- Diễn biến của ba đợt tấn công trong chiến dịch Điện Biên Phủ chính là phần trọng tâm của bài. Để có thể tái hiện một cách sinh động diễn biến của từng đợt tấn công tôi giao nhiệm vụ cho từng nhóm như sau:
 	+ Đọc sách giáo khoa kết hợp với quan sát lược đồ để tìm hiểu về ba đợt tấn công của ta trong chiến dịch Điện Biên Phủ.( Mỗi đợt tấn công bắt đầu vào thời gian nào? Ta tấn công vào những vị trí nào? Cuộc chiến đấu ác liệt ra sao? Có tấm gương chiến đấu nào tiêu biểu? Kết quả của mỗi đợt tấn công. )
 	+ Chỉ trên lược đồ và tường thuật trong nhóm về mỗi đợt tấn công.
Sau đó đại diện từng nhóm tường thuật trước lớp.
Cuối cùng giáo viên sử dụng lược đồ động (giáo án điện tử) để tường thuật lại một cách đầy đủ, sinh động và hấp dẫn hơn cả ba đợt tấn công của ta. 
Kết thúc bài, tôi còn tổ chức cho học sinh thi đọc những đoạn thơ trình bày bài hát về chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. 
 “ Nắm mươi sáu ngày đêm 
 Khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt
 Máu trộn bùn non
 Gan không núng, chí không mòn
 Những đồng chí thân chôn làm giá sung
 Đầu bịt lỗ châu mai
 Băng mình qua lũy thép gai
 Ào ào vũ bão
 Những đồng chí chèn lưng cứu pháo
 Nát thân, nhắm mắt còn ôm .”
 	Những vần thơ nhiệt huyết, giai điệu rộn rã, tự hào của bài hát “Giải phóng Điện Biên” cùng với đoạn phim tư liệu sẽ làm cho các em như đang được chứng kiến thời khắc lịch sử hào hùng của dân tộc, đồng thời khơi gợi niểm tự hào về ý chí, về sức mạnh của sự đoàn kết dân tộc và góp phần tạo cho dư âm của bài học lịch sử đọng lại sâu lắng hơn.
Ví dụ bài 24: Chiến thắng “ Điện Biên Phủ trên không”.
 	Để giúp học sinh hiểu được nguyên nhân sâu xa và âm mưu thâm độc của Đế quốc Mĩ khi dùng B52 để đánh phá Hà Nội tôi đã bắt đầu từ việc kiểm tra bài cũ ( Sấm sét đên giao thừa) để mô tả tình hình, bối cảnh dẫn đến sự kiện lịch sử đó:
 	+ Sau những đòn bất ngờ, choáng váng Tết Mậu Thân 1968, Mĩ liên tục thất bại trên chiến trường miền Nam. Vì vậy, Mĩ buộc phải chấp thuận sẽ kí kết Hiệp định Pa - ri vào tháng 10 - 1972 về việc chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam, Nhưng với bản chất của kẻ xâm lược, gần đến ngày kí Tổng thống Mĩ đã lật lọng ra lệnh sử dụng máy bay B52 hòng hủy diệt Hà Nội và các thành phố lân cận.
 	+ Trước đó báo chí Mĩ đã rêu rao về cái gọi là “Pháo đài bay” của chúng: “Sẽ không còn một sinh vật nào tồn tại nổi dưới những trận mưa bom kinh khủng của B52. Đối phương sẽ bị hủy diệt về quân sự, khiếp đảm về tinh thần vì cảm thấy hoàn toàn bất lực trước sức tàn phá của B52 B52 bay cao tít trên thượng tầng khí quyển, trút bom xuống như mưa, với những tiếng rít, gào, tiếng xé không khí khủng khiếp” nhằm uy hiếp tinh thần, làm nhụt ýchí chiến đấu của chúng ta
 	+ Mỹ hy vọng với cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay hiện đại nhất, chúng có thể làm thay đổi thế cờ, giành ưu thế ngoại giao, cứu vớt tình hình bi đát của chúng tại miền Nam 
 	Bằng cách này tôi đã giúp học sinh có được những hiểu biết một cách hệ thống và liên tục các sự kiện lịch sử.
 	Tiếp đó, để học sinh thấy rõ tội ác của Đế quốc Mĩ đã gây ra cho nhân dân Hà Nội trong 12 ngày đêm đó tôi tổ chức cho các nhóm tìm hiểu thông tin trong sách giáo khoa kết hợp tham khảo tư liệu đã sưu tầm để thấu hiểu những đau thương, mất mát mà người dân Thủ đô phải hứng chịu Thông qua đó, tạo cơ hội cho học sinh bày tỏ suy nghĩ, cảm tưởng của mình trước hành động ném bom vào trường học, bệnh viện, khu dân cư  của Đế quốc Mĩ (Đó là hành động vô nhân đạo, mất hết lương tri và đáng bị lên án ). Cũng từ đó học sinh sẽ có thái độ căm ghét chiến tranh và biết trân trọng giá trị của hoà bình. 
	Vượt lên những đau thương, mất mát không gì bù đắp được ấy, quân dân Hà Nội đã giáng trả Đế quốc Mĩ những đòn đích đáng. Ngoài những số liệu trong sách giáo khoa tôi còn kể cho các em nghe câu chuyện về người phi công đầu tiên tiêu diệt B52 trên bầu trời Hà Nội - anh hùng Phạm Tuân: Đêm 27 - 12 - 1972, nhiều tốp máy bay B52 từ hướng Tây Bắc bay vào bắn phá Hà Nội. Được lệnh cất cánh, Phạm Tuân lập tức điều khiển chiếc Mig 21 tiếp cận khu vực có máy bay địch. Phát hiện mục tiêu B52, anh nhanh chóng vượt qua hàng rào máy bay tiêm kích của địch, phóng 2 quả tên lửa. Phút chốc, chiếc B52 thứ hai trong đội hình của địch đã trùm trong biển lửa. Sau đó anh điều khiển máy bay thoát khỏi tốp F4 bảo vệ B52 của địch, hạ cánh an toàn. Cùng với câu chuyện là hình ảnh B52 bốc cháy, hình ảnh pháo cao xạ và tên lửa của ta nhả đạn sáng rực bầu trời Điều đó đủ làm cho các em cảm nhận được sự oanh liệt, hào hùng và bi tráng của 12 ngày đêm lịch sử. 
	d. Dạng bài ôn tập, tổng kết (Các bài: 11 ; 18 ; 29)
	Đây là loại bài nhằm hệ thống hoá và củng cố lại những kiến thức đã học sau một giai đoạn lịch sử. Ở dạng bài này quan trọng nhất là phải thiết kế được hệ thống câu hỏi, bài tập sao cho qua đó học sinh xâu chuỗi được các sự kiện lịch sử trong một giai đoạn một cách logích, khoa học. Tuy nhiên những tiết học này thường khá đơn điệu và nặng nề bởi giáo viên thường tham lam, yêu cầu học sinh phải nhớ, phải thuộc những kiến thức đã học trong giai đoạn đó. Để khắc phục tình trạng này tôi thường chọn phương pháp tổ chức trò chơi học tập như “Ô chữ kì diệu” ; “Ô cửa bí mật”; “ Khám phá” v. vđể tạo không khí học tập sôi nổi mà nhẹ nhàng. Bên cạnh đó phương pháp sơ đồ hoá cũng rất hiệu quả trong việc hệ thống kiến thức.
Khai thác phương tiện dạy học
Song song với việc lựa chọn phương pháp dạy học đặc trưng với từng loại bài và nghiên cứu các hình thức tổ chức dạy học nhằm phát huy tính tự giác, sáng tạo của học sinh thì việc khai thác các phương tiện hỗ trợ cho việc dạy và học là điều rất cần thiết. Hiện nay, giáo viên đã cơ bản biết ứng dụng CNTT để phục vụ cho việc dạy và học thì những tư liệu lịch sử, hình ảnh minh hoạ, sơ đồ động, đoạn phim tư liệu  không còn là điều quá khó khăn. Tuy nhiên cần biết chọn lọc tránh tình trạng học sinh chỉ sa đà vào tranh ảnh, chỉ chú ý những tình huống gay cấn mà không chú ý đến kiến thức trọng tâm và đặc biệt là mơ hồ về ý nghĩa lịch sử. Khi đó tác dụng giáo dục toàn diện của môn học sẽ kém hiệu quả.
3.3 Khai thác môi trường học tập.
Kiến thức lịch sử không chỉ nằm ở sách giáo khoa mà có ở mọi nơi trên đất nước ta. Kiến thức lịch sử ở các di tích; ở tên các đường phố, công trình và đặc biệt là ở các nhân chứng lịch sử mà hàng ngày hàng giờ các em đang tiếp xúc. Vì thế, ngoài việc truyền thụ đầy đủ, cặn kẽ kiến thức trong sách giáo khoa thì tôi còn hướng dẫn, khuyến khích các em có ý thức tích luỹ, mở rộng những hiểu biết của mình về lịch sử dân tộc trong cuộc sống hàng ngày. Đó là:
	+ Tìm hiểu các di tích lịch sử ở địa phương.
 	+ Tìm hiểu ý nghĩa tên trường, tên đường phố nơi trường học đóng, nơi gia định cư trú.
 	+ Nghe các cựu chiến binh kể chuyện.
	+ Xem các chương trình “ Lễ kỉ niệm” do Đài truyền hình Việt Nam hay truyền hình địa phương thực hiện.
	+ Xem phim có nội dung đề cập đến lịch sử ( Hoa ban đỏ - Chiến dịch Điện Biên Phủ; Hẹn gặp lại Sài Gòn - Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước ; Biệt động Sài Gòn - Tết Mậu Thân 1968 ; Em bé Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không v. v)
	II.4 HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
	Khi nghiên cứu đề tài này, bản thân tôi đã tự trang bị, tích luỹ cho mình những kiến thức lịch sử rất quý giá. Từ chỗ ngại dạy môn Lịch sử dần dần tôi đã thấy yêu thích và tha thiết muốn “truyền lửa” cho học sinh. Những giờ học Lịch sử lớp tôi dần bớt đi sự tẻ nhạt, nhàm chán, thay vào đó là sự hào hứng tham gia thảo luận, tranh luận “ Thư viện thân thiện” của lớp tôi dần nhiều thêm những quyển sách về nhân vật lịch sử. Năm học đã gần kết thúc, kiến thức lịch sử giai đoạn từ nửa sau thế kỉ XIX đến nay của các em tuy chưa nhiều, chưa sâu nhưng đã tương đối có hệ thống và cơ bản đã hiểu được ý nghĩa của những sự kiện lịch sử nổi bật.
	Đáng mừng nhất là bước đầu tôi đã nhen nhóm và bồi dưỡng cho các em lòng tự hào dân tộc, niềm tin tưởng vào đường lối của Đảng, sự trân trọng đối với những thành quả mà lớp lớp cha anh đã đổ biết bao xương máu để gìn giữ và xây đắp. Từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm của bản thân đối với quê hương đất nước.	
	* Kết quả bài kiểm tra khảo sát chất lượng cuối Học kìI của lớp 5A5:
Điểm 10
Điểm 9
Điểm 8
Điểm 7
Điểm 6
Điểm 5
Điểm dưới 5
30
2
1
0
0
0
0

	 III. KẾT KUẬN VÀ KIẾN NGHỊ	
1 KẾT LUẬN
Dạy học là một nghệ thuật. Để có được những giờ học thành công thì kiến thức chuyên môn vững vàng thôi chưa đủ mà còn cần đến năng lực sư phạm của người thầy. Đó chính là khả năng tổ chức, cách tạo ra sự lôi cuốn hấp dẫn người học trong từng hoạt động. Chính vì vậy, trong quá trình dạy học tôi cố gắng suy nghĩ tìm tòi để đổi mới phương pháp dạy học nhằm tạo sự hứng thú học tập cho học sinh, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục. Trên đây là một số biện pháp giúp học sinh có hứng thú học tập môn Lịch sử mà tôi đã áp dụng ở lớp mình chủ nhiệm. Tôi hy vọng nhưng kinh nghiệm nhỏ của mình sẽ được đồng nghiệp tham khảo và đóng góp ý kiến để hoàn thiện hơn.
2 KIẾN NGHỊ
	Để không ngừng nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử và thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện cho học sinh tôi có một số đề xuất sau:
	- Nhà trường nên tổ chức các buổi nói chuyện về truyền thống lịch sử nhân các ngày lễ kỉ niệm như: Chiến thắng Hàm Rồng; Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ ; Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước
	- Tổ chức các sân chơi trí tuệ trong đó có nội dung Lịch sử.
 - Thành lập “Câu lạc bộ nhà sử học nhỏ tuổi”
 - Thư viện giới thiệu sách về đề tài lịch sử v. v
 - Chiếu phim tư liệu lịch sử cho học sinh xem.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
 Thanh Hoá, ngày 20 tháng 3 năm 2016
 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác
 Lê Thị Hoa

IV TÀI LIỆU THAM KHẢO
 1. Nguyễn Thị Côi ( Chủ biên): Kiến thức lịch sử cho giáo viên Tiểu học. 
 NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2000
 2. Nguyễn Văn Khánh ( Chủ biên ): Hỏi - đáp về kiến thức lịch sử Việt Nam 
 dành cho học sinh lớp 4 và lớp 5. NXB Giáo dục
 3. Lê Đình Hà: Sổ tay kiến thức Lịch sử ( cho học sinh Tiểu học). 
 NXB Giáo dục
 4. Chuyên đề Giáo dục Tiểu học Tập 56, 2012
V. PHỤ LỤC
* Một số hình ảnh sử dụng trong bài 12 “Vượt qua tình thế hiểm nghèo”
 Quân Anh đến Sài Gòn 1945
 Người chết đói năm 1945
 Bác Hồ đến thăm lớp Bình dân học vụ.
* Một số hình ảnh sử dụng trong bài 17 “ Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ”
* Một số hình ảnh trong Bài 24: Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”