Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4

Trò chơi: "Sức mạnh của nhóm"
Tôi sử dụng khi dạy bài 15/ SGK trang 42 "Nước ta cuối thời Trần"
- Giáo viên chuẩn bị: + Bảng kẻ sẵn: 
Năm
Triều đại
Tên nước
Kinh đô












+ Các tấm thẻ: ghi từng năm của các triều đại; ghi tên triều đại; ghi tên nước; ghi tên kinh đô. Các tấm thẻ có thể dư ra để các em chọn.
- Cách chơi: Lớp tôi 20 em, chia làm 5 nhóm, mỗi nhóm 4 em, mỗi em sẽ chọn 1 tấm thẻ gắn lên bảng để khi liên kết 4 em lại thành câu trả lời đúng.
- Luật chơi: Yêu cầu các bạn trong nhóm hợp tác với nhau thì mới thành công và cả nhóm sẽ được cắm cờ thi đua, còn nếu 3 bạn đúng 1 bạn chọn sai thì nhóm đó cũng sẽ thua cuộc và không được cắm cờ. Nhóm nào ít thời gian nhất sẽ nhanh nhất sẽ là nhóm về nhất.
Đáp án
Năm
Triều đại
Tên nước
Kinh đô
Nhóm 1
968
Nhà Đinh
Đại Cồ Việt
Hoa Lư
Nhóm 1
981
Nhà Tiền Lê
Đại Cồ Việt
Hoa Lư
Nhóm 3
1009
Nhà Lý
Đại Việt
Thăng Long
Nhóm 4
1226
Nhà Trần
Đại Việt
Thăng Long
Nhóm 5
1400
Nhà Hồ
Đại Ngu
Tây Đô(Thanh Hóa)
c) Trò chơi:"Cặp đôi hoàn hảo"
Chẳng hạn tôi sử dụng khi dạy bài "Ôn tập" để ôn lại kiến thức đã học giúp các em nhớ lâu sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử:
- Giáo viên chuẩn bị: 10 tấm thẻ ghi tên 5 nhân vật lịch sử và 5 sự kiện lịch sử.
- Cách chơi: 10 em lên chọn, mỗi em chọn 1 tấm thẻ và chọn bạn để thành cặp đôi hoàn hảo.
- Luật chơi: Nếu cặp đôi nào hoàn hảo( đúng) được cắm cờ, cặp đôi nào nhanh nhất sẽ về đích trước. Nếu cặp đôi nào không hoàn hảo sẽ thua cuộc và không được cắm cờ. Mỗi em chọn 1 tấm thẻ. Ví dụ:
Cặp đôi hoàn hảo 1
Chiến thắng Bạch Đằng( năm 938)
Ngô Quyền
Cặp đôi hoàn hảo 2
Dẹp loạn 12 sứ quân thống nhất đất nước
Đinh Bộ Lĩnh
Cặp đôi hoàn hảo 3
Dời đô ra Thăng Long
 Lý Thái Tổ 
Cặp đôi hoàn hảo 4
Xây dựng phòng tuyến trên sông Như Nguyệt 
Lý Thường Kiệt
Cặp đôi hoàn hảo 5 
Chiến thắng Chi Lăng
Lê Lợi
Trò chơi này không chỉ củng cố lại kiến thức mà tôi thường sử dụng ở rất nhiều bài học. Đã nhận được sự ủng hộ của cả lớp, các em tham gia rất hào hứng, không khí lớp học không còn căng thẳng như trước nữa, vui nhộn hẳn lên, hiệu quả giờ dạy được tăng lên. 
2.3.5.Tạo hứng thú học tập khi tổ chức hoạt động ngoại khóa:
Là hoạt động nhằm bổ sung tri thức, kĩ năng, phát huy tính tự lực, sáng tạo và kích thích lòng say mê học tập của học sinh, thường được tổ chức ở hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (buổi chiều). Tôi đã áp dụng các hoạt động như sau:
 	a) Tổ chức cho lớp đọc sách có nội dung lịch sử:
Đây cũng là một hình thức hiệu quả nhằm cung cấp kiến thức cho học sinh đặc biệt là giúp các em hình thành kĩ năng tự thu thập tư liệu từ những nguồn khác nhau. Cần hướng dẫn chọn sách để đọc, sách có thể ở thư viện, ở địa phương hay các em tự sưu tầm. Chẳng hạn tôi đã cho lớp tôi đọc cuốn" Lịch sử Đảng bộ xã Yên Thái" trong đó viết rất nhiều điều về lịch sử địa phương, nơi các em đã sinh ra. Bình thường sống trên mảnh đất ấy nếu các em không được tìm hiểu thì các em cũng chẳng biết gì về lịch sử địa phương. Thật bổ ích khi thấy lớp biết được nhiều điều về cuộc sống ở địa phương mình.
b) Kể chuyện Lịch sử:
Hứng thú với Lịch sử còn được tạo ra bằng cách kể cho các em nghe về các nhân vật, các sự kiện để các em khắc sâu kiến thêm kiến thức bài học, hoặc tổ chức để các em có cơ hội, thời gian tham gia kể chuyện lịch sử. Chẳng hạn sau khi học xong bài "Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân" đến buổi chiều hoạt động giáo dục tôi cho các em: Kể về Đinh Bộ Lĩnh bằng sự hiểu biết của em .
Tôi tiến hành như sau:
- Cho học sinh đọc và phân tích đề bài.
- Cho kể cá nhân dưới lớp khoảng 7 phút.
- Gọi cá nhân lên trình bày trước lớp
- Gọi học sinh khác nhận xét. Giáo viên chốt.
 Đã rất nhiều học sinh nhớ những sự kiện, những nét tiêu biểu thời còn bé, cũng như công lao của Đinh Bộ Lĩnh,...Hình thức này đã giúp ích khi các em trình bày bằng văn bản lúc ôn tập, lúc thi rất nhiều. 
c) Tổ chức cho các em đi dã ngoại, tham quan khu di tích lịch sử Lam Kinh- Hàm Rồng:
Năm ngoái, khi học sinh làm bài thi lịch sử cuối năm, tôi thật buồn vì nhiều em không biết khu di tích Lam Kinh ( Thọ Xuân – Thanh Hóa) hiện nay nằm ở xã nào? Nhiều em không nhớ, mặc dù đã nghe cô giảng rồi, đúng như ông cha ta thường nói: “ Trăm nghe không bằng một thấy”. Hơn nữa, Thanh Hóa là vùng đất có rất nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử. Người phương xa đang tìm về Thanh Hóa, tại sao học sinh quê Thanh lại không biết, không được tham quan ? Chính vì vậy, tôi đã có ý kiến với Ban giám hiệu và được sự đồng ý cao. Trong cuộc họp phụ huynh, tôi cũng phân tích mục đích buổi đi tham quan cho phụ huynh hiểu rõ, có trách nhiệm với học sinh, thay bố mẹ quản lý, chăm sóc các em trên suốt hành trình. Đưa ra kế hoạch cụ thể, rõ ràng, đã được sự đồng thuận, tin tưởng 100% ( 27/ 27) của phụ huynh nhất trí cho con em đi tham quan.
6 giờ ngày 4/ 3 / 2019, đoàn xuất phát, chia làm 4 xe: chỉ dành cho học sinh khối 4,5: 
- Điểm đến đầu tiên là khu di tích lịch sử Lam Kinh (ở xã Xuân Lam- huyện Thọ Xuân - tỉnh Thanh Hóa)
- Kiến thức trải nghiệm phục vụ củng cố cho bài 16: Chiến thắng Chi Lăng:
Lam Kinh là quê hương đất tổ nhà Lê - nơi sinh ra anh hùng dân tộc Lê Lợi. Để tỏ lòng tôn kính với tổ tiên, nhà Lê cho xây dựng nhiều điện miếu, lăng tẩm có quy mô to lớn ở đất Lam Sơn, được coi là “kinh đô thứ 2” của nước Đại Việt. Ngoài ra, còn có nhiều di tích hấp dẫn nữa mà học sinh chúng tôi đã được trải nghiệm.
( Thầy cô và học sinh trường Tiểu học Yên Thái tại cổng Ngọ Môn để vào khu chính điện Lam Kinh)
( Thầy cô và các em tại Cây ổi biết “cười”, trong khu
Lăng mộ vua Lê Thái Tổ)
Tạm biệt vùng đất lịch sử Lam kinh- Thọ Xuân hiếu khách, đoàn tham quan trường tôi lại dọc xuống Thành phố Thanh Hóa, để tham quan khu di tích lịch sử Hàm Rồng: có đồi Quyết Thắng, đền thờ bà mẹ Việt Nam anh hùng, có Thiền viện Trúc Lâm. 
Bức ảnh dưới đây tôi chụp cảnh học sinh đang thích thú tham quan ở Thiền viện Trúc Lâm Hàm Rồng, được xây dựng 26/10/ 2010 đáp ứng lòng khát khao mong đợi của Phật tử Thanh Hóa hướng tới cuộc sống tốt đẹp, an lành và hạnh phúc. Mà phật giáo là do vua Trần Nhân Tông khai sáng.
( Học sinh tham quan ở Thiền Viện trúc Lâm- Hàm Rồng )
Trong suốt hành trình đi, các em được sự hướng dẫn của hướng dẫn viên. Trên xe, các em lại được các anh, chị tổ chức trò chơi, hỏi đáp về di tích mình mới tham quan. Thế là bao nhiêu mệt nhọc tan biến hết, còn đọng lại sự hồ hởi, phấn khởi và nụ cười mãi trên môi. Tôi thật là vui ! Chuyến đi tham quan của học sinh khối 4, 5 trường Yên Thái chúng tôi đã thành công, thật bổ ích và có ý nghĩa biết bao!
Có thể nói, lịch sử dân tộc hay lịch sử địa phương đều là dựng lại quá khứ về lòng yêu nước, về truyền thống đấu tranh bất khuất của dân tộc ta trong dựng nước và giữ nước, ghi lại những nét văn hóa truyền thống, tinh thần nhân đạo sâu sắc của dân tộc Việt Nam trong quá trình hình thành và phát triển. Do đó, giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua môn học lịch sử sẽ rất đa dạng và phong phú. Bởi qua mỗi bài học, mỗi sự kiện lịch sử, học sinh sẽ có thêm niềm tin vững chắc vào lý tưởng cách mạng. Từ những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc trong quá trình dựng nước và giữ nước, các em sẽ tự hào và ý thức hơn về tình yêu quê hương, đất nước. Qua đó, giúp các em có thêm hứng thú học phân môn Lịch sử, ra sức học tập, rèn luyện để trở thành những con người có ích góp phần xây dựng quê hương, đất nước.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường:
Sau khi sử dụng các biện pháp dạy học như tôi đã trình bày trong đề tài "Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4" ở lớp 4B, 4C- Trường Tiểu học Yên Thái- Yên Định trong suốt quá trình từ đầu năm đến cuối tháng 3/ 2019, tôi nhận thấy:
2.4.1. Đối với học sinh :
Giáo viên sử dụng linh hoạt các phương pháp trong quá trình giảng dạy đã làm cho không khí lớp học sôi nổi hẳn lên, rất nhiều em tham gia học tập tích cực, không còn ngại học phân môn Lịch sử nữa, giúp các em có hứng thú hơn, thể hiện ở những cánh tay giơ lên để xây dựng bài, điều đáng mừng là ngay cả học sinh đầu năm không có hứng thú học phân môn Lịch sử, hoặc có thái độ bình thường cũng thích tham gia phát biểu xây dựng bài. Vì thế các em đã mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp, tinh thần đồng đội, tình thầy trò, tình bạn bè gắn bó hơn. 
Mặt khác, các hoạt động đó giúp các em tiếp thu bài nhanh hơn, nắm kĩ các kiến thức trọng tâm, thể hiện tình yêu đối với quê hương, đất nước, biết được công lao to lớn của các anh hùng dân tộc Việt Nam. Qua đó thể hiện lòng biết ơn, khâm phục, kính trọng, tự hào sâu sắc đối với lớp người đi trước. Từ đó các em có ý thức phấn đấu học tập tốt để sau này xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 
Cũng từ đây, các em đã thích sưu tầm những câu truyện lịch sử và phấn khởi vào thư viện của nhà trường, tủ sách của lớp để tìm sách đọc.
2.4.2. Đối với bản thân:
Không khí tiết học sôi nổi, giáo viên và học sinh đều rất hứng thú, hình thức dạy học linh hoạt, phương pháp vận dụng phù hợp với từng đối tượng. Các em hào hứng, muốn học, tôi thầm nghĩ: Bản thân đã giúp các em có được niềm vui khi đến trường, rất phấn khởi vì chất lượng của lớp, của trường đã được nâng lên. Vì vậy sáng kiến kinh nghiệm của tôi đã được đồng nghiệp đánh giá cao.
2.4.3. Đối với đồng nghiệp và nhà trường:
Qua sáng kiến "Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4" tôi đưa ra trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, đồng nghiệp đã thấy được các giải pháp tôi sử dụng đã đổi mới phương pháp dạy học, đem lại hiệu quả học tập, giúp học sinh được phát triển kĩ năng đọc. Nên đồng nghiệp đã ứng dụng vào giảng dạy, hiệu quả học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4 được nâng lên rõ rệt. Nhà trường đã tin tưởng vào phương pháp dạy của bản thân. 
2.4.4. Đối với chất lượng giáo dục:
Tôi đã kiểm tra đánh giá 2 lớp 4B và 4C ở 2 thời điểm, kết quả lớp tôi thực nghiệm được tăng lên rõ rệt, khác hẳn với lớp 4C không được áp dụng các biện pháp trên.
BẢNG KHẢO SÁT CUỐI HỌC KÌ 1:
Lớp
Sĩ số
Có hứng thú học phân môn 
Lịch sử 
Thái độ bình thường với phân môn Lịch sử 
Không hứng thú 
học phân môn Lịch sử 
SL
%
SL
%
SL
%
4B ( lớp thực nghiệm)
27
10
37.0
12
44.5
5
18.5
4C (lớp đối chứng)
30
4
13.3
16
53.3
10
33.4

BẢNG KHẢO SÁT CUỐI THÁNG 3:
Lớp
Sĩ số
Có hứng thú học phân môn
Lịch sử
Thái độ bình thường với phân môn Lịch sử
Không hứng thú
học phân môn Lịch sử
SL
%
SL
%
SL
%
4B( lớp thực nghiệm)
27
17
63.0
10
37.0


4C ( lớp đối chứng)
30
5
16.7
17
56.7
8
26.6

3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ:
3.1. Kết luận: 
+ Dạy học Lịch sử là dạy cho học sinh hiểu về cội nguồn đất nước, về những vị anh hùng dân tộc, về những sự kiện lịch sử tiêu biểu,...Từ chỗ hiểu rồi, giúp các em thêm yêu đất nước, yêu con người Việt Nam, thể hiện lòng biết ơn với các thế hệ đi trước và ý thức được trách nhiệm của bản thân, cố gắng học tập, tu dưỡng đạo đức để sau này tiếp bước xây dựng quê hương, dựng xây đất nước ngày một giàu mạnh. Khi dạy phân môn Lịch sử để nâng cao chất lượng giờ dạy, trước hết người giáo viên cần tạo hứng thú cho giờ học bằng cách:
- Nắm vững toàn bộ hệ thống chương trình Lịch sử Tiểu học nói chung và phân môn Lịch sử lớp 4 nói riêng.
- Nắm vững phương pháp đặc trưng của phân môn, phải kết hợp linh hoạt phương pháp và hình thức tổ chức dạy học sao cho sát với từng đối tượng học sinh của lớp mình. Dùng nhiều hình thức ôn luyện, củng cố để giúp các em ghi nhớ kiến thức vì nhiều học sinh còn ngại học, ngại đọc thông tin.
- Thường xuyên sử dụng đồ dùng dạy học, sưu tầm tư liệu, tranh ảnh, lược đồ, bản đồ,... để minh họa cho giờ dạy sinh động hơn và giúp học sinh hiểu bài tốt hơn.
- Chuẩn bị đồ dùng lẫn nội dung bài học thật chu đáo, có như vậy thì thầy cũng tự tin, mà học sinh cũng thấy hứng thú khi học.
- Luôn luôn động viên, khích lệ tinh thần học tập ở các em, tránh chê trách, phạt làm các em mặc cảm, bạn bè có ấn tượng không tốt. Giáo viên cần kiên trì rèn luyện thì mới thành công.
- Lịch sử cần chính xác tuyệt đối về thời gian, về số liệu minh chứng.
- Tăng cường vận dụng Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, qua những hình ảnh động cũng góp phần gây hứng thú giúp các em hưng phấn trong giờ học.
- Làm tốt công tác phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường.
- Làm tốt các hoạt động ngoại khóa, tham quan dã ngoại.
 + Từ kết quả đạt được và kinh nghiệm của bản thân sau khi vận dụng "Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4" ở trường Tiểu học Yên Thái, tôi tin rằng: Việc áp dụng đề tài là một phương pháp dạy học tích cực, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên. Học sinh chủ động nắm bắt kiến thức, tránh áp đặt, thụ động, nhàm chán, giúp các em có được động cơ thích học phân môn Lịch sử, rèn kĩ năng sống, hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh, thúc đẩy phong trào học tập của nhà trường và địa phương.
	+ Với hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm như đã trình bày ở trên, tôi tin rằng ngoài phạm vi ở trường, sáng kiến sẽ được áp dụng rộng hơn nữa.
3.2. Kiến nghị:
a) Đối với Sở, phòng Giáo dục và Đào tạo:
- Cấp trên cần quan tâm, trang bị sách tham khảo, tài liệu cho giáo viên, cần trang bị thêm máy tính, máy chiếu cho các phòng học.
- Tổ chức các lớp tập huấn: bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên từ Trung học cơ sở xuống Tiểu học các phương pháp dạy học tiểu học nói chung và phương pháp dạy học phân môn Lịch sử nói riêng, để giáo viên nắm bắt được cách dạy.
b) Đối với nhà trường: 
- Hoạt động tổ chức cho các em đi tham quan di tích lịch sử nên được duy trì.
- Nên đề xuất với cấp trên cần quan tâm hơn đến việc bổ sung hoặc thay đổi một số đồ dùng dạy học đã quá cũ, không còn phù hợp với giai đoạn hiện nay.
c) Đối với đồng nghiệp:
Nên chú trọng, nghiên cứu sâu hơn về phân môn Lịch sử, phải nhận thấy được tầm quan trọng của cấp Tiểu học mà tìm tòi, suy nghĩ những cách dạy hay, phù hợp với trình độ, thực tế của học sinh để đạt hiệu quả cao hơn.
Trên đây là một số biện pháp "Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4”, tuy đã giúp nhiều học sinh nâng bậc nhưng với thời gian nghiên cứu có hạn nên chắc chắn sáng kiến vẫn còn nhiều thiếu sót và hạn chế, tôi rất mong được sự đóng góp của Hội đồng Khoa học cũng như của đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm được hoàn thiện hơn.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN 
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
 Yên Định, ngày 26 tháng 3 năm 2019
 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Người viết:
 Nguyễn Thị Hồng Hà
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
Tên tài liệu
Tên tác giả
Tên NXB
Năm xuất bản
1
Sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí 4
Nguyễn Anh Dũng
( chủ biên)
Giáo dục
2018
2
Sách giáo khoa Lịch sử và Địa lí 5
Nguyễn Anh Dũng
( chủ biên)
Giáo dục
2018
3
Vở bài tập Lịch sử 4
Nguyễn Anh Dũng
Lê Ngọc Thu
Giáo dục
2018
4
Sách giáo viên Lịch sử và Địa lí 4
Nguyễn Anh Dũng
( chủ biên)
Giáo dục
2005
5
Thiết kế bài giảng
Lịch sử 4
Nguyễn Trại
(chủ biên)
Hà Nội
2005
6
Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng các môn học ở Tiểu học, lớp 4
Bộ Giáo dục và Đào tạo
Giáo dục
2009