Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao chất lượng môn lịch sử ở trường THCS trong giai đoạn hiện nay

các quốc gia cổ đại phương Tây”. 
Thứ hai: Ở trên lớp, giáo viên không trình bày đầy đủ, chi tiết nội dung các mục trong bài,mà chỉ nhấn mạnh, mở rộng nội dung sách giáo khoa để học sinh tự học bởi vì sách giáo khoa là tài liệu cơ bản để học sinh học tập.
Để làm được điều này, giáo viên phải làm việc tích cực mới có thể giúp học sinh tự học, những gì phải trình bày kĩ, bổ sung tài liệu tham khảo. Học sinh tích cực tự học sách giáo khoa những điều mà giáo viên không giảng, theo dõi những điều giáo viên trình bày thêm, không có trong sách giáo khoa để về nhà tự tìm hiểu.
Thứ ba: Trong giờ dạy ở trên lớp, giáo viên xác định rõ mục tiêu bài học- những điểm cần phải đạt được sau khi học tập về các mặt kiến thức, kĩ năng, thái độTiếp đó giới thiệu từng mục để học sinh hoạt động tiếp thu kiến thức.
Chú ý khi tìm hiểu mỗi hoạt động cần tiến hành như sau:
- Thông báo thông tin cho học sinh làm việc với sách giáo khoa, tư liệu lịch sử tranh ảnh, bản đồ, xem băng . Tuy nhiên phải có định hướng của giáo viên.
- Xử lí các thông tin nêu các câu hỏi, bài tập,vấn đề thảo luận thông qua các hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm hoặc cả lớp dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên.
- Kết quả xử lí và kết luận: HS thông báo kết quả xử lí thông tin do giáo viên tổ chức, hướng dẫn, đưa ra kết luận đúng, sai, sữa chữa, bổ sung.
- Trong từng hoạt động tìm hiểu nội dung bài học, giáo viên chú ý đến việc phát triển các hoạt động nhận thức độc lập nhất là tư duy độc lập và sáng tạo của học sinh.Vì hoạt động nhận thức độc lập của học sinh là một trong những điều kiện có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy giáo dục và phát triển nhân cách của học sinh.
Hoạt động nhận thức của học sinh sẽ đảm bảo cho các em học sinh lĩnh hội sâu sắc nhớ lâu được kiến thức lịch sử
Ví dụ: dựa trên cơ sở hướng dẫn của giáo viên học sinh tự rút ra kết luận: Tại sao “Cuộc Duy Tân Minh Trị là cuộc cách mạng tư sản”, thì học sinh nắm vững khái niệm “cách mạng tư sản”và biết vận dụng kiến thức để hiểu tính chất của các cuộc cách mạng tư sản sau đó
Hơn nữa hoạt động độc lập nhận thức của học sinh là phương tiện tốt để hình thành kiến thức và niềm tin, nó gợi dậy xúc động, mong muốn, kích thích hứng thú học tập và giáo dục đạo đức học sinh .
Ví dụ: khi dạy về Chiến dịch biên giới thu – đông năm 1950 giáo dục tinh thần chiến đấu dũng cảm, sự hy sinh quên mình của quân dân ta, thì chính hình ảnh của La Văn Cầu nhờ đồng đội chặt cánh tay để làm nhiệm vụsẽ gợi dậy trong trái tim học sinh thái độ đồng tình, khâm phục và tình cảm yêu thương anh bộ đội.
Thứ tư: Để phát triển các hoạt động nhận thức độc lập của học sinh, giáo viên sử dụng một cách đa dạng, có hiệu quả, biết kết hợp nhuần nhuyễn hợp lí các phương pháp, cách dạy học trong một bài lịch sử như:
- Phương pháp trao đổi đàm thoại
- Phương pháp thảo luận nhóm
- Sử dụng đồ dùng trực quan.
+ Trong đổi mới phương pháp dạy học,đồ dùng dạy học trực quan tranh ảnh,bản đồ, lược đồ, sơ đồ, mô hình, hiện vậtkhông phải chỉ là phương tiện minh họa mà nó chính là nguồn tri thức từ đồ dùng phương tiện dạy học trực quan học sinh giúp học sinh nhớ kĩ, hiểu sâu những hình ảnh, kiến thức lịch sử mà các em tiếp thu được.
+ Giáo viên hướng dẫn học sinh khai thác hình ảnh, lược đồ có hiệu quả phát huy tính tích cực của học sinh giúp tự tìm hiểu nội dung của tranh, ảnh
- Phương pháp thích hợp hiệu quả nữa là đưa thơ văn vào trong giảng dạy lịch sử.Vì văn thơ dễ nhớ mau thuộc làm dẫn chứng sinh động trong tiết dạy, đồng thời tạo cảm giác nhẹ nhàng, thỏa mái cho các em.Từ đó chúng ta sẽ gây hưng phấn, tích cực hơn cho các em khi học môn lịch sử.
Ví dụ: Khi dạy bài “Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên”đưa vào đoạn trích thay cho lời nói của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn :” Ta thường tới bữa quên ăn, ruột đau như cắt”
Hoặc khi dạy về Xô Viết Nghệ Tĩnh giáo viên đưa bài ca cách mạng vào để nói rõ nguyên nhân, diễn biến, tinh thần đấu tranh cách mạng của quần chúng công - nông
- Và nhiều phương pháp khác 
- Chú ý trong đó vận dụng dung lượng của các phương pháp hợp lí để không làm nặng nề trong giờ học, trình bày nhồi nhét, tiết kiệm thời gian đạt hiệu quả cao.
Thứ năm: Giáo viên nên vận dụng tốt dạy học nêu vấn đề. Giáo viên tạo ra tình huống có vấn đề, nêu vấn đề và tổ chức, thúc đẩy hoạt động tìm tòi sáng tạo của học sinh giải quyết vấn đề. Để thực hiện tốt khi chuẩn bị giáo án, giáo viên nêu rõ nhiệm vụ của học sinh trong giờ học dưới dạng các câu hỏi nêu vấn đề. Các câu hỏi nêu vấn đề đưa vào đầu giờ học nhằm động viên sự chú ý, huy động các năng lực học thức của học sinh vào việc theo dõi bài giảng để tìm câu trả lời. Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản của bài học mà học sinh cần nắm.
Ví dụ: Khi dạy bài “Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất” để học sinh hiểu được nguyên nhân, tác động của chương trình khai thác lần thứ hai của Thực dân Pháp giáo viên nêu câu hỏi:
+ Vì sao Thực dân Pháp tiến hành chương trình khai thác lần thứ hai ở Đông Dương trong đó có Việt Nam?
+ Thực dân Pháp tiến hành chương trình khai thác lần thứ hai ở Đông Dương trong đó có Việt Nam sẽ tác động như thế nào đến tình hình kinh tế - xã hội nước ta?
Hoặc khi dạy bài “Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945” giáo viên có thể nêu nhiệm vụ nhận thức của học sinh bằng 2 câu hỏi:
+ 1.Tại sao Đảng ta quyết định khởi nghĩa khi Nhật đầu hàng đồng minh? 
+ 2.Tại sao cách mạng tháng Tám 1945 lại thắng lợi nhanh chóng, ý nghĩa lịch sử của nó.
Thứ sáu: Không ngừng ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy lịch sử, giảng dạy bằng giáo án điện tử sẽ tạo hứng thú giữa thầy và trò trong tiết học. Khai thác kiến thức thông qua hình ảnh,phim tư liệu sinh động hấp dẫn. Giáo viên được giảm nhẹ việc thuyết giảng, hiệu quả bài học cao. Tuy nhiên khi dạy giáo án điện tử cần phải kết hợp tốt với phương pháp trình bày bảng để chắt lọc nội dung cho các em ghi hệ thống kiến thức cơ bản tránh tình trạng lạm dụng mà gây phản tác dụng.
Thứ bảy: Sử dụng bản đồ trong dạy học lịch sử có hiệu quả: hướng dẫn học sinh lập sơ đồ chân chim hoặc tự vẽ bản đồ tư duy giúp học sinh dễ hiểu khắc sâu, khái quát hóa kiến thức bài học.Từ đó dễ nhớ, dễ học sự kiện lịch sử cơ bản
Ví dụ: Khi tìm hiểu giai đoạn lịch sử 1930 – 1945 giáo viên có thể hướng dẫn học sinh nắm kiến thức cơ bản bằng dạng sơ đồ hình cây như sau:
Thứ tám: Giáo viên có thể tổ chức trò chơi hoặc các cuộc thi . Trong quá trình dạy học lịch sử có thể áp dụng là một hình thức thay thế các tiết ngoại khóa tham quan hoặc cho học sinh tham gia cuộc thi em yêu Lịch sử Việt Nam.Vì điều kiện kinh phí cũng như di tích lịch sử để tham quan, dã ngoại địa bàn huyện Krông Ana ít, Không có kinh phí. Hình thức tổ chức trò chơi như “Theo dòng lịch sử”, sân khấu hóa
Ví dụ: trong chương trình lịch sử 6 chúng ta có thể cho học sinh diễn kịch đóng vai Đinh Bộ Lĩnh lúc nhỏ chăn trâu và bẻ cờ lau chia bên tập trận. Khi đất nước có loạn 12 sứ quân, ông nhờ từ nhỏ quen tài đánh giặc dã, có óc thao lược dụng binh cộng với tấm lòng yêu nước, ông dẹp loạn đem lại bình an cho dân chúng.
Đối với học sinh khối 8, 9 chúng ta có thể tổ chức cho học sinh tham quan Bảo tàng ĐăkLăk và Nhà đày Buôn Mê Thuột.
3.Thực hiện tốt đổi mới kiểm tra đánh giá:
Việc kiểm tra đánh giá học sinh thực hiện theo đúng nguyên tắc sư phạm sau:
- Việc kiểm tra đánh giá phải nhằm giải quyết những yêu cầu của bài học, các nội dung kiểm tra luôn bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng phù hợp với tất cả đối tượng học sinh.
- Tiến hành kiểm tra, đánh giá một cách phong phú, đa dạng trong phần học tập trên lớp. Ngoài việc kiểm tra bài cũ còn kiểm tra khi trình bày bài mới như đặt câu hỏi cho học sinh phát hiện, so sánh, đánh giá,nhận xét hoặc yêu cầu các em dựa vào nội dung sách giáo khoa để hoàn thành bài tập do giáo viên đề ra, có thể làm cá nhân hay cặp đôi,theo bàn,theo tổtùy nội dung và mức độ của bài tập sau đó giáo viên nhận xét, đánh giá ghi điểm để khích lệ động viên học sinh.
- Với đặc điểm tình hình học sinh ở địa bàn trường THCS giáo viên đề ra theo 3 mức độ: nhận biết 40%, thông hiểu 30%, vận dụng 30%.
-Hình thức ra đề kiểm tra kết hợp trắc nghiệm với tự luận:
+ Tự luận:70%
+ Trắc nghiệm:30%
Để thực hiện tốt và đạt hiệu quả cao trong việc kiểm tra đánh giá dạy học môn lịch sử ở trường THCS hiện nay, giáo viên phải nỗ lực nhiều, phải tự học hỏi, bồi dưỡng về kiến thức năng lực sư phạm, phải nghiên cứu kĩ các văn bản định hướng chỉ đạo thực hiện của các cấp.Việc kiểm tra đánh giá học sinh không chỉ dừng lại ở việc ở việc đề ra các câu hỏi hoặc chỉ đòi hỏi học sinh ghi nhớ các sự kiện, nhân vật, niên đại, địa danh số liệu một cách chi tiết hoặc chỉ trả lời có hay không, đúng hay sai mà phải bao gồm các loại câu hỏi kiểm tra trí thông minh của các em trong việc biết sự kiện xảy ra như thế nào hiểu vì sao lại diễn ra như vậy mà vận dụng sự kiện đó như thế nào có kết quả về mặt tư duy và hoạt động thực tiễn.
C. Điều kiện để thực hiện giải pháp biện pháp
 * Đối với nhà trường
- Xác định mục tiêu tầm quan trọng của giáo dục kiến thức đạo đức truyền thống cách mạng qua việc dạy học môn lịch sử. Mục tiêu này phải được thể hiện cụ thể từ kế hoạch của cá nhân, đến tổ chuyên môn và kế hoạch của nhà trường, đồng thời phải nêu được biện pháp để thực hiện được mục tiêu.
- Thường xuyên tổ chức các hoạt động kiểm tra, thao giảng, dự giờ, chuyên đề phương pháp dạy học tổ chức họp rút kinh nghiệm, đánh giá khách quan.
 - Tổ chức bồi dưỡng và thi học sinh giỏi. Sau quá trình tổ chức thực hiện phải có đánh giá, tổng kết rút kinh nghiệm và tiến hành trao thưởng cho học sinh có thành tích cao, giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi. Công khai kết quả trước toàn trường và thông báo đến gia đình học sinh. 
* Đối với giáo viên
- Nắm chắc yêu cầu mục tiêu nhiệm vụ dạy học mục đích chương trình cấu trúc nội dung chương trình và các chương, bài cụ thể, biết rõ sự đóng góp của các bài cụ thể vào việc thực hiện mục tiêu của chương trình
- Nắm vững nội dung bài học. phân chia bài học thành những đơn vị kiến thức khác nhau. Xác định vai trò ý nghĩa của các đơn vị kiến thức đối với sự phát triển nhân cách của học sinh
- Phân chia thời gian hợp lý cho các tài liệu học tập.
- Lựa chọn phương pháp dạy học thích hợp với các kiểu bài lên lớp và các tài liệu học tập.
Ngoài các yêu cầu trên, việc giáo dục tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, giáo dục lao động, thẩm mỹ, năng lực tư duy và hoạt động thực tiễn là những yêu cầu quan trọng trong dạy học lịch sử.
d. Mối quan hệ giữa các biện pháp giải pháp
Để thực hiện được mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử ở trường THCS trong giai đoạn hiện nay đòi hỏi phải có sự đổi mới đồng bộ các khâu các bước của quá trình dạy học và phải có thời gian thực hiện qua vài năm học để có sự đánh giá chính xác kết quả. Các biện pháp giải pháp có mối quan hệ tác động qua lại bổ sung mật thiết với nhau cụ thể là đổi mới phương pháp dạy học làm cơ sở để đổi mới kiểm tra đánh giá và ngược lại đổi mới kiểm tra đánh giá lại thúc đẩy quá trình đổi mới dạy học qua đó chất lượng giảng dạy sẽ được nâng lên.
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.
	Trước đây khi chưa thực hiện theo các giải pháp này học sinh tôi thường tiếp cận với môn học một cách thụ động một chiều nên cũng ít hứng thú say mê với môn học nhưng sau khi thực hiện các giải pháp nói trên học sinh đã bắt đầu có những thay đổi tích cực trong suy nghĩ và hành động các em chủ động tìm hiểu tư liệu lịch sử, đặt ra các câu hỏi về các vấn đề lịch sử của dân tộc và thế giới hoặc các vấn đề thời sự liên quan đến lịch sử chẳng hạn như vấn đề “ Chủ quyền Biển Đảo Việt Nam” và yêu cầu giáo viên phải giải thích cặn kẽ, tham gia tích cực vào cuộc thi “Em yêu lịch sử Việt Nam”. Chất lượng đại trà cũng tăng lên cụ thể khối lớp 9 mà tôi phụ trách như sau:
NĂM HỌC
GIỎI (TL)
KHÁ (TL)
T. B (TL)
YẾU (TL)
2012 - 2013
7.6%
30.7%
57%
4.7%
2013 - 2014
8.3%
32.9%
56.5%
2.3%

	Từ đó có thể khẳng định rằng không phải học sinh không quan tâm đến bộ môn lịch sử hay bài học của môn lịch sử mà vấn đề chính ở đây là chúng ta chưa khơi được giá trị của lịch sử để giáo dục học sinh và để học sinh lấy giá trị lịch sử để tự giáo dục tự điều chỉnh chính mình. Đó cũng là mục tiêu của quá trình dạy học.
II.4 KẾT QUẢ
	Như đã nói trên với một kế hoạch và sự định hướng về mục tiêu của mình bản thân tôi đã không ngừng cố gắng phấn đấu để từng bước thực hiện các mục tiêu đã đề ra dưới sự quan tâm của lãnh đạo đơn vị và đồng nghiệp bản thân tôi đã giành được những thành tựu sau đây:
Về chất lượng đại trà trong những năm gần đây tỉ lệ khá giỏi luôn đạt từ 30 – 40%, tỉ lệ yếu khoảng 2- 3%, không có kém.
Về chất lượng mũi nhọn: liên tục từ năm 1999 đến nay tôi đều có học sinh giỏi đặc biệt từ 2010 đến nay số học sinh đạt giải cao trong kì thi học sinh giỏi các cấp.
Năm học
Tên học sinh bồi dưỡng
Kết quả
Ghi chú
Cấp huyện
Cấp tỉnh
1998- 1999
Lê Thị Diệu
HSG


1999- 2000
Lê Thị Hoài Nghĩa
HSG


2003- 2004
Trần Thị Hồng Lụa
HSG


2004- 2005
Đỗ Thị Kim Hà
HSG


2005- 2006
Nguyễn Thị Diễm
HSG


2007- 2008
Nguyễn Thị Lương Linh
Giải ba


2008- 2009
Phạm Thị Hồng Đào
Giải ba


2009- 2010
Phạm Đình Quang
Giải nhất
Giải ba


2010- 2011
Trịnh Thị Lê Vy
Giải nhất


Trần Thị Thu Thảo
Giải ba
Giải khuyến khích
2011 - 2012
Ngô Thị Ngọc Anh
Hồ Thị Phương Thảo
HSG



2013 - 2014
Phạm Thị Tha
HSG



III. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ:
1/ Kết luận
- Việc nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử, phải được tiến hành đồng thời trên tất cả các mặt: mục tiêu - nội dung - phương pháp và kiểm tra đánh giá kết quảcác mặt đó có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
- Trong đó chú ý đổi mới phương pháp dạy học cần được tiến hành một cách có hiệu quả hơn nữa.
- Trong điều kiện cho phép, bản thân đã đề ra một số giải pháp thực hiện nhằm muốn nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử. Mong các thầy cô bộ môn góp ý và nếu thấy có hiệu quả nên áp dụng giảng dạy.
2/ Kiến nghị
- Nhà trường cần đầu tư mua sắm trang thiết bị, đồ dùng dạy học bộ môn lịch sử.
- Tổ chức thi tìm hiểu Lịch sử địa phương, danh nhân, sự kiện trong phạm vi nhà trường.
- Duy trì và tổ chức tham quan học tập hằng năm cho học sinh khối lớp 8, 9.
	Quảng Điền ngày 01 tháng 2 năm 2015
	Người viết
	Huỳnh Vũ Chương
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
	CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
	 (Ký tên, đóng dấu)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
STT
Tên tài liệu
Tác giả
1
2
3
4
5
6
7
8
Phương pháp dạy học lịch sử
Thuật ngữ khái niệm lịch sử
Ôn tập môn lịch sử theo chủ đề
Đại cương lịch sử việt nam. Tập 1- 2- 3
Lịch sử thế giới cổ đại
Lịch sử thế giới trung đại
Lịch sử thế giới cận đại
Lịch sử thế giới hiện đại

Phan Ngọc Liên & Trần Văn Trị ( chủ biên )
Phan Ngọc Liên ( chủ biên )
Nguyễn Tiến Hỷ
Đinh Xuân Lâm, Lương Ninh
Lương Ninh
Nguyễn Gia Phu
Vũ Dương Ninh
Nguyễn Anh Thái