Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp tăng tường tính tự chủ tự học ở các môn học khoa học, lịch sử và địa lý cho học sinh lớp 5

về dân số các nước Đông Nam Á năm 2019 như sau:
BẢNG SỐ LIỆU DÂN SỐ CÁC NƯỚC ĐÔNG NAM Á (Năm 2020)
STT
Tên nước
Số dân ( triẹu người)
STT
Tên nước
Số dân ( triệu ngươi)
1
2
3
4
5
6
In-đô-nê-xi-a
Phi-lip-pin
Việt Nam
Thái Lan
Mi-a-ma
Ma-lai-xi-a
270,6
108,4
96,2
69,6
54,0
31,9
7
8
9
10
11
Cam -pu-chia
Lào
Xin-ga-po
Đông-ti-mo
Bru-nây
16,4
7,1
5,8
1,2
0,4
- Từ bảng số liệu năm 2019 học sinh so sánh đối chiếu kết quả từ đó nhận thức được thời điểm hiện tại dân số Việt Nam là 96,2 triệu người tăng so với năm 2004 là 14,2 triệu dân và đứng thứ ba trong số các nước Đông Nam Á.
 Cũng cách làm đó áp dụng với bài Châu Á (tiếp theo) sách giáo khoa trang 105 – 106. Học sinh tìm hiểu và báo cáo số liệu dưới sự điều khiển của giáo viên học sinh rút ra được ngành công nghiệp của các nước Châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng đang phát triển mạnh mẽ năm 2019 không chỉ có 3 nước Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản sản xuất được ô tô, mà đã có 17 nước sản xuất được ô tô trong đó có Việt Nam đã sản xuất được ô tô và cho ra mắt sản phẩm ô tô từ tháng 10 năm 2018.
 Học sinh sử dụng kênh thông tin trên trên internet không chỉ phục vụ cho các bài học về số liệu trong môn Địa Lí mà còn sử dụng hiệu quả trong các bài ở môn lịch sử.
 Ví dụ: khi học Lịch sử Bài: Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập (Sách giáo khoa Lịch Sử và Địa Lí trang 21, 22). Tôi đã hướng dẫn học sinh tìm và xem video về “Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập”. Việc học sinh xem đoạn video đó không những giúp học sinh cảm nhận được không khí vui tươi của ngày đó như thế nào? Mà học sinh còn được nghe giọng nói trầm ấm, trang nghiêm, thân thiện của Bác Hồ khi đọc bản tuyên ngôn độc lập. Khi học các em mô tả lại quang cảnh của buổi lễ sống động hơn, có nhiều cảm xúc với bài học hơn từ đó các em thêm yêu thích môn học và chăm chỉ tìm tòi.
 Tận dụng kênh thông tin qua internet không chỉ giúp phục vụ cho nội dung bài học mà còn có thể sử dụng cho việc mở rộng kiến thức và tuyên truyền phòng chống dịch bệnh.
* Sử dụng cho việc mở rộng kiến thức.
 Ví dụ: học bài Đường Trường Sơn (Sách giáo khoa Lịch Sử và Địa Lí trang 47, 48) yêu cầu học sinh tìm bài hát, bài thơ hay câu chuyện về chiến sĩ Trường Sơn. Khi học xong bài học có thể cho học sinh thi đua đọc lời bài hát, bài thơ hay kể chuyện về chiến sĩ Trường Sơn. Như vậy vừa giúp học sinh khắc sâu bài học vừa hiểu bài hát hay bài thơ đó sáng tác năm nào và gắn với lịch sử đất nước ra sao?
* Sử dụng cho việc tuyên truyền phòng chống dịch bệnh.
 Bệnh Covid-19 là một bệnh nguy hiểm và có sức lây lan rất mạnh. Để đẩy lùi được dịch bệnh thì mỗi chúng ta không chỉ làm tốt nhiệm vụ giáo dục và còn phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền về phòng chống dịch bệnh đến từng học sinh, từng người dân.
 Thực hiện công tác tuyên truyền không chỉ giáo viên mà mỗi học sinh cũng là một nhà tuyên truyền, đối với lớp tôi đã thực hiện như sau.
 Lập hệ thống câu hỏi phát đến từng học sinh. Và yêu cầu học sinh về nhà tự tìm câu trả lời qua các kênh thông tin phát trên ti vi, mạng internet tin nhắn của của Bộ y tế qua điện thoại. Đồng thời giáo viên cũng sử dụng các kênh thông tin đó để có đáp án các câu hỏi. 
 Hệ thống câu hỏi:
Câu1.Tác nhân gây ra bệnh COVID – 19 là gì?
Câu 2. Bệnh có tính chất nguy hiểm như thế nào?
Câu 3. Bệnh COVID-19 lây lan như thế nào?
Câu 4: Khoảng cách an toàn là bao nhiêu?
Câu 5. Bạn nên làm gì để phòng tránh dịch COVID – 19 
Câu 6. Bạn hãy mô tả cách đeo và tháo khẩu trang đúng cách?
Câu 7. Bạn hãy mô tả 6 bước rửa tay để phòng chống dịch COVID-19
.
Câu hỏi được lập và phát cho học sinh vào thứ sáu tuần này thực hiện vào tiết sinh hoạt của thứ sáu tuần kế tiếp thông qua trò chơi “Ai phòng dịch giỏi”. Trong quá trình học sinh chơi trò chơi giáo viên theo dõi – điều chỉnh nếu học sinh lấy thông tin sai.
* Hình ảnh học sinh chơi trò chơi.
 Thông qua việc sử dụng giải pháp trên tôi thu được những kết quả như sau:
 - Học sinh hiểu bài và khắc sâu kiến thức bài học.
- Chủ động tiếp thu kiến thức của bài học.
- Tận dụng hiệu quả nguồn thông tin đa dạng từ các thiết bị truyền thông sẵn có trong gia đình phục vụ cho việc học tập.
- Giúp các em từng bước tiếp cận khoa học công nghệ.
- Chăm chỉ, tự giác trong học tập.
- Nâng cáo ý thức phòng chống dịch.
*Giải pháp 4: Phát huy tính tự chủ, tự giác, sáng tạo thông qua sinh hoạt theo chủ điểm.
 Để giúp học sinh phát huy tối đa năng lực sáng tạo thì không chỉ ở các bài học mà còn thông qua các tiết sinh hoạt theo chủ điểm.
 Thông thường hàng tháng đều có những chủ điểm lớn như: “ Uống nước, nhớ nguồn”, “Giữ gìn truyền thống dân tộc”, “Mừng Đảng, mừng xuân”, .
 Nếu chỉ phát huy tinh thần học tập để chào mừng chủ điểm trong tháng thì không tạo được dấu ấn cho học sinh về chủ điểm đó.
 Theo quan điểm của tôi thực hiện theo chủ điểm học sinh không chỉ là học tập mà còn phải tìm hiểu những vấn đề liên quan đến chủ điểm và có những hoạt động, việc làm cụ thể để giúp cho học sinh ghi nhớ, vừa phát huy năng lực tự chủ và sáng tạo.
 Để làm được điều đó đối với lớp tôi đang giảng dạy. Tôi tiến hành thực hiện chủ điểm theo tuần và các chủ điểm của tuần thì có nội dung theo chủ điểm lớn của tháng.
 * Bước 1: Lập chủ điểm theo từng tuần. Nội dung chủ điểm của tuần mang nội 
dung của chủ điểm tháng. Tuy nhiên tùy theo tình hình thực tế có thể đan xen những chủ để có tính chất “nóng” và cần thiết để an toàn cho học sinh như tuyên truyền về an toàn giao thông, cách phòng chống dịch bệnh, phòng tránh xâm hại, giúp đỡ vùng bị thiên tai,
 * Bước 2: Tổ chức các trò chơi có tính chất thi đua có nội dung theo chủ điểm tuần đó. 
 Thời gian: tổ chức sinh hoạt vào tiết sinh hoạt lớp và hoạt động ngoại khóa.
 Ví dụ: Tuần 24 học sinh thực hiện chủ đề “Em yêu mẹ và cô giáo”
 Cuối tiết sinh hoạt lớp của Tuần 23 tôi đưa ra chủ điểm của tuần 24. Chia lớp thành 3 nhóm. Nhóm cắm hoa, nhóm vẽ tranh và nhóm sưu tầm thơ, chuyện theo chủ đề ngày 8/3.
 Học sinh tự chọn vào nhóm theo sở thích và năng khiếu của mình và các em có 1 tuần để chuẩn bị cho phần thể hiện của nhóm mình.
 Giáo viên quán triệt: vật liệu là những thứ sẵn có các em chỉ sưu tầm không mua.
 Nhóm sưu tầm thơ các em có thể tìm hiểu qua mạng internet rồi viết những bài thơ, truyện theo chủ đề vào nháp, giấy dán sử dụng giấy mua trích từ quỹ hoạt động của lớp.
 Nhóm cắm hoa thì sưu tầm giỏ hoa cũ hoặc tấm xốp cũ, còn hoa lấy từ hoa sẵn có trong gia đình em nào có hoa gì thì cầm hoa đó.
 Nhóm vẽ tranh sử dụng màu các em thường dùng hàng ngày, còn giấy thì sử dụng giấy mua trích từ quỹ hoạt động của lớp.
 Trước khi trình bày sản phẩm của nhóm các em có 15 phút để chuẩn bị và 3 phút để giới thiệu về sản phẩm của nhóm mình. 
 Dưới đây là hình ảnh các em chuẩn bị cho sản phẩm của nhóm mình
Nhóm sưu tầm thơ: 
Nhóm cắm hoa:
Sản phẩm của các nhóm:
 Nhóm sưu tầm thơ: đã sưu tầm được 35, đoạn, bài thơ, 2 câu chuyện có chủ đề về ngày 8/3
Sản phẩm của nhóm cắm hoa: Sản phẩm của nhóm vẽ tranh:
 Kết thúc phần sinh hoạt giáo viên nhận xét đánh giá lại nội dung, tinh thần học tập và hoạt động của các em.
 Thông các hoạt động của sinh hoạt theo chủ điểm tôi thu được kết quả như sau:
 - Biết sử dụng mạng internet để tìm kiếm thông tin.
 - Học sinh tích cực, chủ động chuẩn bị hoạt động. 
 - Phát huy khả năng sáng tạo, năng khiếu của học sinh. 
 - Phát huy năng lực hợp tác nhóm.
 - Phát huy khả năng giao tiếp, kĩ năng trình bày một vấn đề.
 - Hiểu thêm ý nghĩa của ngày 8/3 và thêm yêu quý bà, mẹ.
 - Tạo niềm vui cho học sinh từ đó học sinh thêm yêu mến trường lớp.
*Giải pháp 5: Phối hợp với các lực lượng khác để theo dõi sự tiến bộ của học sinh. 
 Việc thực hiện tốt giải pháp 2,3,4 phát huy nhiều mặt tích cực của học sinh nhưng cũng có mặt tồn tại khổngnếu không có sự kiểm soát, có thể học sinh sẽ lợi dụng việc đó chơi game hoặc xem những chương trình không lành mạnh trên internet, khắc phục vấn đề này tôi đã kết hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh bằng nhiều cách khác nhau:
 Tại cuộc họp giải thích cho phụ huynh hiểu mặt tích cực khi cho học sinh sử dụng các thiết bị thông tin phục vụ cho học tập và tiếp cận khoa học thông tin.
 Hướng dẫn phụ huynh cách quản lí khi học sinh sử dụng điện thoại, máy vi tính, phải có quy định thời gian sử dụng trong ngày.
 - Liên hệ với giáo viên khi con em có biểu hiện không tốt.
 - Thường xuyên liên lạc với phụ huynh thông báo việc tiến bộ của học sinh.
 - Sau 8 tuần đầu, học sinh có sự tiến bộ rõ rệt về chất lượng học tập tạo được niềm tin tuyệt đối với phụ huynh.
 Ngoài việc phối hợp chặt với phụ huynh để quản lí việc học tập của học sinh khi ở nhà, tôi thường xuyên liên hệ với giáo viên dạy môn tin học để theo dõi việc tiến bộ của học sinh.
 * Các giải pháp trên tôi đã thực hiện trong năm học 2019 – 2020 và thu được kết quả: học sinh ngoan ngoãn, ý thức tốt, phát huy tối đã tính tự giác, tự chủ, sáng tạo trong học tập. Từ đó nâng cao chất lượng học tập.
c/ Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.
 Các giải pháp trên tôi đã lựa chọn và áp dụng trong công tác giảng dạy và chủ nhiệm lớp các giải pháp tuy có khác nhau nhưng có liên quan đến nhau, hỗ trợ thúc đẩy cho nhau. Nhờ làm tốt giải pháp 1 nên làm tốt các giải pháp 2,3,4. Học sinh phát huy tốt tính tự chủ, tự giác ở giải pháp 2 thì sẽ thực hiện tốt việc tìm hiểu và thu thập thông tin ở giải pháp 3, học sinh thực hiện tốt ở giải pháp 2 và 3 thì sẽ phát huy tốt khả năng sáng tạo cho giải pháp 4. Các giải pháp 2,3,4 thực hiện tốt là nhờ có sự hỗ trợ, thúc đẩy của giải pháp 5.
d/ Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng. 
 Các giải pháp trên tôi đã tiến hành áp dụng từ đầu năm học 2019 – 2020 và đã thu được kết quả như sau:
- 100% học sinh học bài và chuẩn bị bài trước khi đến lớp. 
- Phát huy tối đa tính tích cực, tự giác, chăm chỉ của học sinh.
- Học sinh chủ động tiếp thu kiến thức và làm tự chủ kiến thức.
- Phát huy khả năng sáng tạo, kĩ năng đặt câu hỏi và trình bày một vấn đề.
- Học sinh có hứng thú học tập, yêu mến trường lớp.
- Bước đầu có ý thức tập thể và ý thức cộng đồng.
- Biết tiếp cận thông tin qua mạng internet một cách có chọn lọc.
- Học tập có tiến bộ rõ rệt.
-100% học sinh hoàn thành chương trình Tiểu học.
BẢNG SO SÁNH ĐỐI CHIỀU KẾT QUẢ HỌC TẬP VÀ RÈN LUYỆN CỦA HỌC SINH lớp 5A2 năm học 2019 – 2020
1/ Về học tập và rèn luyện

Tổng số HS
Kết quả đánh giá học tập các môn học
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Cần cố gắng
Giữa HK I
28
2
18
8
Cuối năm
28
10
18
0
Tăng
0
8
0
0
Giảm 
0
0
0
8
2/ Về năng lực

Tổng số HS
Kết quả đánh giá năng lực
Tốt
Đạt
Cần cố gắng
Giữa HK I
28
2
18
8
Cuối năm
28
10
18
0
Tăng
0
8
2
0
Giảm 
0
0
0
8
3/ Về phẩm chất

Tổng số HS
Kết quả đánh giá về phẩm chất
Tốt
Đạt
Cần cố gắng
Giữa HKI
28
5
21
2
Cuối năm
28
18
10
0
Tăng
0
13
0
0
Giảm 
0
0
11
0
 Nhìn vào phần kết quả đã đạt được cho thấy giáo số học sinh ở mức “Cần cố gắng” giảm rõ rệt.
- 100% học sinh học bài và chuẩn bị bài khi đến lớp.
- Không có hiện tượng bỏ học, chán học.
 - 100% học sinh hoàn thành chương trình Tiểu học.
- 100% phụ huynh học sinh tin tưởng tuyệt đối vào giáo viên và hợp tác tốt với giáo viên, tạo điều kiện giúp đỡ các em khi học bài ở nhà.
 Việc thực hiện các giải pháp trên mang lại kết quả cao trong học tập nên tôi tiếp tục áp dụng cho năm học 2020 – 2021 bước đầu thu được kết quả như sau.
BẢNG SO SÁNH ĐỐI CHIỀU KẾT QUẢ HỌC TẬP VÀ RÈN LUYỆN CỦA HỌC SINH lớp 5A2 năm học 2020 – 2021
1/ Về học tập và rèn luyện

Tổng số HS
Kết quả đánh giá học tập các môn học
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Cần cố gắng
Đầu năm
34
1
26
7
Cuối HKI
34
5
27
2
Tăng
0
4
1
0
Giảm 
0
0
0
5
2/ Về năng lực

Tổng số HS
Kết quả đánh giá năng lực
Tốt
Đạt
Cần cố gắng
Đầu năm
34
1
26
7
Cuối HK I
34
5
27
2
Tăng
0
4
1
0
Giảm 
0
0
0
5
3/ Về phẩm chất

Tổng số HS
Kết quả đánh giá về phẩm chất
Tốt
Đạt
Cần cố gắng
Đầu năm
34
4
28
2
Cuối HK I
34
10
24
0
Tăng
0
6
0
0
Giảm 
0
0
4
0
 
III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
 Qua trực tiếp giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm, tôi thấy người giáo viên chỉ dạy tốt cho học sinh phần kiến thức thôi thì chưa đủ mà còn phải trú trọng phát huy tính tự chủ, tự giác, khả năng sáng tạo ở học sinh cũng mọi năng lực, phẩm chất của học sinh.
 Để làm được điều đó tôi đã áp dụng 5 giải pháp.
+ Giải pháp 1: Nâng cao nhận thức của bản thân
+ Giải pháp 2: Biện pháp giúp học sinh phát huy tính tự chủ, tự giác với việc học bài ở nhà
 + Giải pháp 3: Hướng dẫn học sinh khai thác, sử dụng kênh thông tin trên internet, tivi để phục vụ và mở rộng bài học.
+ Giải pháp 4: Phát huy tính tự chủ, tự giác, sáng tạo thông qua sinh hoạt theo chủ điểm.
+ Giải pháp 5: Phối hợp với các lực lượng khác để theo dõi sự tiến bộ của học sinh.
 Mỗi giải pháp tôi đều thực hiện theo 5 bước.
 Bước 1: Xác định giải pháp.
 Bước 2: Lập kế hoạch.
 Bước 3: Tiến hành thực hiện giải pháp.
 Bước 4: Đánh giá kết quả.
 Bước 5: Khảo sát kết quả, đối chiếu, so sánh.
 Trong quá trình làm và áp dụng tôi đã đưa ra thảo luận với các đồng nghiệp để cùng tìm ra cách làm hay và tốt nhất.
 Các giải pháp khi áp dụng không chỉ đạt về kết quả mà còn phải đảm bảo tính năng sư phạm.
 * Kết quả học tập và rèn luyện của học sinh như sau:
- 100% học sinh học bài và chuẩn bị bài trước khi đến lớp. 
- Phát huy tối đa tính tích cực, tự giác, chăm chỉ của học sinh
- Phát huy năng lực đặt và trả lời câu hỏi cho một nội dung.
- Học sinh chủ động học và làm chủ kiến thức.
- Phát huy năng lực giao tiếp, cách trình bày một nội dung.
- Phát huy khả năng sáng tạo trong việc xây dựng tình huống, hay hành động liên quan đến bài học.
- Học sinh biết tìm kiếm các thông tin ở nhiều kênh khác để phục vụ vào bài học.
- Thông qua hoạt động chủ điểm học sinh phát huy năng lực của bản thân từ đó giáo viên kịp thời phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu.
- Tăng tình đoàn kết giúp đỡ nhau trong học tập.
- Mang lại kết quả học tập tốt cho học sinh.
 Trong suốt quá trình thực hiện tôi luôn gần gũi với học sinh để nắm bắt những khó khăn, vướng mắc của học sinh từ đó kịp thời tìm cách tháo gỡ.
2. Kiến nghị
 Để làm tốt công tác giảng dạy và phát huy các mặt về năng lực và phẩm chất cho học sinh tôi xin có một số kiến nghị sau. 
* Đối với phụ huynh học sinh:
 Hãy quan tâm, giúp đỡ cho việc học tập của con em mình một cách thường xuyên, không nên phó thác cho hoàn toàn cho giáo viên và nhà trường.
* Đối với giáo viên:
 Chăm chỉ học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp, nâng cao trình độ chuyên môn.
* Đối với các cấp lãnh đạo.
 Tạo điều kiện tốt nhất có thể để giúp giáo viên an tâm công tác, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
 * Tóm lại: Đổi mới toàn diện giáo dục nhiệm vụ hết sức cấp bách hiện nay đối với tất cả các bậc học, trong đó bậc Tiểu học đóng một vai trò quan trọng. Sự phát triển mạnh mẽ của nên khoa nên việc phát huy tính tự chủ, tự học, ứng phó với tình huống là vô cùng cần thiết. Trong phạm vi nghiên cứu này tôi chỉ mới đưa ra được một số giải pháp nhỏ, mỗi giải pháp sẽ đều có tính ưu và tính nhược của nó vậy kính mong các đồng nghiệp góp ý để tôi hoàn thiện thêm.
 Tôi xin chân thành cảm ơn!