Sáng kiến kinh nghiệm Một số hình thức lồng ghép dạy và học lịch sử địa phương Hoằng Hóa ở lớp 12 trường THPT Hoằng Hóa

nh ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy, tôi đã tích cực soạn bài bằng giáo án điện tử, thiết kế được bài giảng điện tử thực hiện dạy trong các đợt thao giảng, thi giáo viên giỏi và các giờ học lịch sử địa phương. 
Mục tiêu cuối cùng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học là nâng cao một bước cơ bản chất lượng học tập cho học sinh, tạo ra một môi trường giáo dục bổ ích và lý thú. Học sinh được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm tri thức, sắp xếp hợp lý quá trình tự học tập, tự rèn luyện của bản thân. Các em hứng thú, say mê học tập hơn. 
Từ những suy nghĩ trên tôi cố gắng biến các tiết Lịch sử địa phương thành một hoạt động sinh động của trò, dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Tuỳ theo nội dung từng bài mà học sinh được quan sát, theo dõi, nắm bắt thông tin đầy đủ. Trước hoặc sau khi đưa ra nội dung, kiến thức Lịch sử nào tôi thường cho các em quan sát hình ảnh hoặc xem các đoạn video trên màn hình do tôi xây dựng được ở từng bài:
Ví dụ: trong bài 22 “Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược. Nhân dân miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất (1965 – 1973)” khi nói về vai trò của miền Bắc ngoài vấn đề nêu chung về miền Bắc, về tỉnh Thanh, tôi sẽ giới thiệu thêm về vai trò và sự hi sinh của những người con Hoằng Hóa. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước không thể không nhắc đến sự hi sinh của những người con Hoằng Hóa ở Hang Tám Cô ở Quảng Bình thông qua vở kịch “Hồn trinh nữ” đã từng được phát sóng rất nhiều lần trên kênh truyền hình quốc gia. Tôi đã lưu lại cả vở kịch trong máy tính và cho tới khi có tiết lịch sử địa phương tôi đã bật cho cả lớp cùng xem thng qua màn hình máy chiếu.
“Hồn trinh nữ”- vở kịch dự thi liên hoan của Nhà hát ca múa kịch Lam Sơn
Vở kịch được diễn vào thời điểm kỷ niệm ngày thương binh liệt sĩ 27/7. Bối cảnh được xây dựng lại dựa trên câu chuyện có thật về 8 thanh niên xung phong (TNXP) gồm 4 nam 4 nữ khi làm nhiệm vụ lấp đường, vá hố bom đã vĩnh viễn hy sinh khi bị chôn trong hang đá do tên lửa giặc Mỹ vào ngày 14/11/1972 tại đường 20 - Quyết Thắng, xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Tuổi đời của họ lúc ấy còn rất trẻ từ 18 đến 20 và tất cả đều cùng quê ở huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
Họ đã lập được nhiều thành tích vẻ vang khi thông tuyến đường được coi là “điểm chết” của giặc Mỹ, góp phần vận chuyển nhiều chuyến hàng từ Bắc vào miền Nam thân yêu. Đạn bom của giặc không làm họ sờn lòng. Sau mỗi khi có tiếng máy bay, tiếng súng nổ là họ lại lao ra đường, cùng nhau lấp các hố bom đang bốc khói mù mịt, nối lại từng nhịp cầu gãy, hay thậm chí là cùng đứng dưới suối dùng tay nâng cầu tạm để cho xe đạp và hàng gùi đi qua.
 Những đoạn xe thồ hàng, gùi hàng, thương binh qua con đường Trường Sơn huyền thoại gần hang 8 cô hiện lên rõ nét trong tiếng bom rơi đạn lạc, cảnh các TNXP tiếp sức cho đoàn bộ đội khi chạy ra gùi hàng giúp, cõng thương binh, dùng sức nâng cầu... đã khiến học sinh thực sự xúc động.
14/11/1972- ngày định mệnh, trong khi các đồng đội đi lấy thêm súng, đạn tiếp tế, 8 thanh niên ở nhà trong lúc vào hang trú ẩn đã bị máy bay Mỹ dội bom, bắn tên lửa làm một tảng đá gần 100 tấn từ đỉnh núi rơi xuống lấp ngay trước miệng hang.
Chiến trường khốc liệt, những người đồng đội buộc phải nén đau thương trước sự hy sinh của 8 thanh niên xung phong để bước tiếp về phía trước...
 8 TNXP ở lại vĩnh viễn trong hang đã bị lấp bởi khối đá khổng lồ
Hang 8 cô sau ngày hòa bình trở thành một di tích lịch sử, vào năm 2009, Chủ tịch nước đã quyết định truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho 8 TNXP đã hy sinh anh dũng tại đây. Hang tám cô hiện đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia.
2.3.4. Tuyên truyền các phương pháp giáo dục cho học sinh tự học. 
- Để phát huy tính tích cực của học sinh trong phân môn lịch sử lớp 12 thì việc lựa chọn phương pháp dạy học và hướng dẫn học sinh cách học là rất quan 
trọng. Giáo viên phải lựa chọn phương pháp sao cho phù hợp với từng bài, với 
từng đối tượng học sinh sao cho học sinh phải tự khám phá ra kiến thức (dưới 
sự hướng dẫn của giáo viên) vì hoạt động của trò là quá trình tự giác, tích cực, tự vận động, nhận thức và phát triển nhưng phải được điều khiển. Vì vậy, tôi đã hướng dẫn học sinh cách tự học bộ môn lịch sử theo từng loại bài Lịch sử địa phương. 
Với dạng bài nói về nhân vật lịch sử: Tôi thường yêu cầu học sinh sưu tầm tranh ảnh hoặc tư liệu về cuộc sống và sự nghiệp của nhân vật lịch sử đó. Kết hợp với đọc tài liệu trước ở nhà để nắm được nội dung của bài đó về cuộc sống và sự nghiệp của nhân vật lịch sử trước khi đến lớp. Trước khi nhắc đến nhân vật lịch sử nào đó, tôi đã cung cấp để học sinh biết được những nét sơ lược về bối cảnh lịch sử (không gian, thời gian) mà nhân vật hoạt động để học sinh tự trình bày cơ sở hiểu biết đã có của mình về nhân vật lịch sử đó. Những bài học lịch sử trong đó các nhân vật có những lời đối thoại đắt giá thể hiện phẩm chất cao quí của nhân vật tôi hướng dẫn học sinh có thể tự đóng vai để diễn lại.
Ví dụ: khi giới thiệu về chiến công của trung đội lão dân quân Hoằng Trường anh hùng, tôi sẽ hướng dẫn cho học sinh về tìm hiểu các nhân chứng lịch sử trước, sau đó thu thập thành một bài thu hoạch và cho học sinh giới thiệu trước lớp. Nếu bài thu hoạch về học sinh làm tốt sẽ cho điểm để khuyến khích học sinh tự học.
Với dạng bài nói về sự kiện lịch sử: Tôi gợi mở cho học sinh hiểu việc sưu tầm tranh ảnh tư liệu là rất quan trọng để các em dễ hình dung, dễ nhớ, nhớ lâu các sự kiện đó. Chính vì vậy học sinh phải sưu tầm tranh ảnh từ ở nhà, đọc trước tài liệu kết hợp với những tư liệu sưu tầm được hoặc do giáo viên cung cấp để nắm vững được nội dung bài. Từ đó học sinh được trình bày cơ sở hiểu biết đã có của mình.
Ví dụ: khi giới thiệu về sự kiện Hoằng Hóa khởi nghĩa giành chính quyền, tôi sẽ cho học sinh về tìm hiểu trước sự kiện này, thu thập các hình ảnh có liên quan và đặc biệt sẽ tìm hiểu các bài hát có liên quan đến địa danh Hoằng Hóa này.. Sau khi học sinh tìm hiểu xong, trong tiết về lịch sử địa phương sẽ cho học sinh giơi thiệu và sau đó nếu có hát được sẽ cho điểm cao để khuyến khích tinh thần tự học, ham tìm hiểu của học sinh.
Từ các ví dụ trên cho thấy việc tự học của học sinh nhằm phát huy tính tích cực của các em sẽ có ý nghĩa như thế nào trong việc giúp cho các e có được kiến thức mà chủ yếu do mình tìm hiểu, từ đó kích thích tính hiếu học, ham hiểu biết cho học sinh ở môn Lịch sử nói chung và lịch sử địa phương nói riêng.
2.3.5. Khuyến khích học sinh mở rộng địa bàn để tìm hiểu Lịch sử. 
Tất cả các biện pháp nêu trên đã giúp học sinh hiểu sâu về Lịch sử của địa phương mình. Song Lịch sử cũng như các môn học khác, khi học các em được mở rộng hiểu biết, được biết nhiều các di tích lịch sử, các nhân vật lịch sử sẽ gây hứng thú và thu hút học sinh học hơn. Vì vậy, trong giờ học Lịch sử nói chung và lịch sử địa phương nói riêng, tôi luôn khơi gợi để học sinh phát huy hết hiểu biết của mình và muốn khám phá.
Ví dụ: Trong lớp có những học sinh có quê không cùng xã. Tôi đã chủ động gợi mở để các em đó kể cho bạn nghe về quê mình có Di tích lịch sử gì? Lễ hội vào ngày nào?
- Em Nguyễn Văn Tùng kể về ngày Hội làng ở quê của em gọi là lễ Cầu ngư chủ yếu của dân vùng biển Hoằng Trường để cầu cho mưa thuận gió hòa, một năm mùa màng tươi tốt. Mặt khác, hiện nay Tượng đài lão dân quân và tượng đài Hải quân nhân dân Việt nam ở địa bàn xã cũng là một trong những điểm vừa du lịch vừa là di tích lịch sử văn hóa thu hút khách du lịch.
Em Nguyễn văn Phong kể về lễ hội đền Thánh Cả ở xã Hoằng Tiến diễn ra vào mùng 6 tháng hai âm lịch hằng năm, thu hút đông đảo bà con khắp nơi về dự hội.
Em Nguyễn Thị Hòa kể về ngôi chùa Hồi Long nằm trên địa bàn xã Hoằng Thanh giờ đây trở thành một trong những địa chỉ không chỉ về mặt tâm linh mà trở thành địa điểm để khách du lịch các nơi tham quan.
Khi được nghe kể về một địa danh của quê hương, học sinh rất tự hào về quê hương mình. Và qua các câu chuyện, lời giới thiệu của các bạn đã thu hút học sinh yêu thích và ham muốn tìm hiểu nhiều hơn về Lịch sử của quê hương mình. 
	2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm	
Qua môn Lịch sử và các tiết Lịch sử địa phương, các em được mắt thấy tai nghe, được quan sát thực tế để lĩnh hội kiến thức lịch sử của chính quê hương các em. Từ đó, các em hứng thú học tập các môn học khác, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Đặc biệt môn Lịch sử các em hứng thú học tập hơn những năm học trước rất nhiều. Giờ học Lịch sử địa phương hiện nay các em học thật sự nhẹ nhàng, tự nhiên, thoải mái và hiệu quả. Chính vì thế mà kết quả học tập Lịch sử Địa phương của 83 học sinh khối 12 trường tôi khảo sát năm học 2018-2019 như sau: 
* Học kì I: Tổng số: 83 em
Bài

Số HS
Chưa hoàn thành
Hoàn thành
T/S
%
T/S
%
Lịch sử Địa phương
83
35
42
48
58

* Đến tháng 5: Tổng số: 83 em
Bài

Số HS
Chưa hoàn thành
Hoàn thành
T/S
%
T/S
%
Lịch sử Địa phương
83
2
2.4
81
97.5
 
Như vậy so với đầu năm học, kết quả học Lịch sử Địa phương của học sinh trường tôi tăng lên rõ rệt. Học sinh hoàn thành bài học tăng hơn đầu năm là 33 em đạt 40%. Đặc biệt, rất nhiều em có năng lực nổi trội trong giới thiệu về lịch sử quê hương mình.
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận.
Từ một số biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy Lịch sử Địa phương cho học sinh lớp 12 trường THPT Hoằng Hóa, tôi thấy các em thể hiện rõ qua các mặt sau:
- Biết tự hào về truyền thống, thể hiện tình yêu quê hương đất nước. 
 	- Tăng sự hấp dẫn, thu hút các em học sinh đối với việc học môn lịch sử và nhất là Lịch sử địa phương.
- Các em thích đến tham quan, học tập thực tế ở địa phương và hứng thú với việc học hơn.
- Biết giữ gìn, chăm sóc, bảo vệ các công trình công cộng, di tích lịch sử, văn hóa ở địa phương.
- Biết đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Đến lớp không khí học tập vui tươi, thoải mái, tự tin hơn.
- Biết quảng bá, giới thiệu với mọi người về: di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, sản vật quê hương mình.
- Biết giữ gìn và bảo vệ trường lớp xanh - sạch - đẹp.
Ngoài ra còn nhiều em khác còn thường xuyên đến đình, chùa là di tích lịch sử của địa phương để quét dọn, chăm sóc. Phụ huynh các em này qua buổi họp phụ huynh cuối năm có chia sẻ, cảm ơn thầy cô giáo đã dạy bảo các em tiến bộ, ngoan ngoãn, chăm học hơn hẳn đầu năm học.
- Giờ học Lịch sử địa phương thật sự nhẹ nhàng hơn, thoải mái hơn, không còn khô khan cứng nhắc nữa. 
- Nội dung giáo dục mà giáo viên muốn truyền đạt với học sinh sẽ được các em tiếp thu nhanh hơn, hấp dẫn hơn. 
*Với tất cả những gì nêu trên, tôi tin tưởng rằng các em sẽ trở thành con người có ích cho gia đình và xã hội.
3.2. Kiến nghị.
- Để có được trang thiết bị dạy học Lịch sử địa phương nhà trường cần đầu tư một số máy tính, một số máy chiếu để phục vụ dạy và học đạt hiệu quả cao hơn. Giáo viên cần dành nhiều thời gian nghiên cứu, sưu tầm các hình ảnh để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương trong nhà trường. 
- Giáo viên thường xuyên nghiên cứu trau dồi vốn kiến thức về Lịch sử các khối lớp ở tiểu học, nghiên cứu sách giáo khoa, sách hướng dẫn. Tìm hiểu và đọc thêm sách tham khảo phục vụ môn Lịch sử và lịch sử địa phương. Sưu tầm các tư liệu, câu chuyện, bài thơ, sự tích về lịch sử địa phương. Giáo viên phải biết sử dụng thành thạo máy tính, điện thoại di động hoặc máy ảnh (nếu có). Tham khảo hình ảnh động, đoạn video phục vụ cho tiết Lịch sử địa phương trong môn Lịch sử ở lớp 12. 
- Giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp dạy học, tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy nhất là tiết Lịch sử địa phương, để chuyển tải những giá trị lịch sử, những nội dung, kiến thức lịch sử cho học sinh. Gây hứng thú, tích cực, chủ động trong quá trình dạy và học. Tạo cơ hội cho học sinh được tự học, tự tìm hiểu về Lịch sử địa phương. Người giáo viên cần biết biên soạn tài liệu để giảng dạy Lịch sử Địa phương với yêu cầu cơ bản nhất. Cần phối kết hợp với nhà trường, với địa phương khi sưu tầm tài liệu lịch sử địa phương.
- Mỗi tiết Lịch sử địa phương, giáo viên cần phải lựa chọn, sử dụng kết hợp các phương pháp và hình thức dạy học phù hợp với nội dung, tính chất từng bài và điều kiện thực tế cho phép. Tạo không khí thoải mái để mỗi tiết học lịch sử địa phương của các em thực sự nhẹ nhàng, tự nhiên và hiệu quả.
- Các cấp cần tổ chức các chương trình hội thảo hướng đến những nội dung quan trọng trong phong trào “Học sinh tích cực, trường học thân thiện”, trong đó nhà trường tạo điều kiện cho học sinh tìm hiểu, bảo vệ và phát huy giá trị di sản của địa phương; tăng cường việc học đi đôi với hành...
- Nhà trường cần tăng cường tuyên dương, khen thưởng cho các giáo viên và học sinh đạt nhiều thành tích trong các phong trào thi đua tìm hiểu lịch sử địa phương.
 	- Đề tài này được áp dụng với học sinh THPT, nhất là với học sinh lớp 12. Đề nghị các bậc phụ huynh hãy quan tâm, phối hợp với nhà trường giáo dục học sinh ý thức bảo vệ, giữ gìn, chăm sóc công trình công cộng, di tích lịch sử ngay tại thôn, xóm mình, hãy dành thời gian đưa con em thường xuyên được đến thăm di tích lịch sử tại địa phương.
	- Đề nghị các thầy cô giáo hãy tận tâm tận lực và chủ động dạy dỗ các em ở lớp theo đúng các tiết Lịch sử địa phương. Hãy dành thêm thời gian để nghiên cứu bài dạy, sưu tầm tư liệu, minh chứng phục vụ giảng dạy lịch sử địa phương tại đơn vị mình. Khi dạy Lịch sử Địa phương hãy gần gũi với các em sẽ tạo sự đồng cảm, hứng thú, hấp dẫn hơn. Ngoài ra cần ứng dụng công nghệ thông tin nhiều hơn nữa, có hiệu quả hơn nữa. Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương sáng về đạo đức, tự học và sáng tạo để các em noi theo.
- Đề tài này không chỉ thực hiện trong năm học này, mà còn tiếp tục bổ sung hoàn chỉnh trong những năm học tiếp theo để đạt hiệu quả cao hơn. 
Trên đây là một số biện pháp lồng ghép dạy và học lịch sử địa phương nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy Lịch sử Địa phương cho học sinh lớp 12 trường THPT Hoằng Hóa. Tôi rất mong sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp, của Ban giám hiệu và của các cấp lãnh đạo để tiết dạy Lịch sử địa phương cho học sinh được hứng thú và đạt hiệu quả cao nhất.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG
Thanh Hóa, ngày 20/5/2019
Tôi xin cam đoan SKKN do tôi viết không sao chép. Nếu sai, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
 TÁC GIẢ 
 Phạm Thị Thủy
Danh mục tài liệu tham khảo.
Nguyễn Ngọc Bảo (1995). Phát triển tính tích cực, tính tự học của học sinh trong quá trình dạy học, Nxb Hà Nội.
Nguyễn Thị Côi (2009). Rèn luyện kĩ năng nghiệp vụ sư phạm môn Lịch sử, Nhà xuất bản Đại học sư phạm.
Đảng bộ Huyện Hoằng Hóa. Lịch sử Đảng bộ và phong trào cách mạng của nhân dân Hoằng Hóa (1930 – 2015), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật.
Phan Ngọc Liên (2002). Phương Pháp dạy học Lịch sử tập 2, Nxb Đại học sư phạm.
Nguyễn Cảnh Toàn (2001), Tuyển tập tư tưởng Giáo dục, tự học, tự nghiên cứu, tập I, II, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I - Trung tâm văn hóa ngôn ngữ Đông Tây. 
Thái Duy Tuyên, phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới, Nxb Giáo dục, Hà Nội.