Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực thi của học sinh nhằm đạt kết quả cao trong kì thi THPT quốc gia qua dạy phần Lịch sử Việt Nam lớp 12

ện. 
 * Dạng câu hỏi yêu cầu thí sinh so sánh, đánh giá các sự kiện, hiện tượng lịch sử trong cùng một thơi kì hoặc giữa các thời kì khác nhau nhưng cùng loại
 Ví dụ 1: So sánh chiến dịc ĐBP (1954) và chiến dịch Hồ Chí Minh (1975) về : Mục tiêu mở chiến dịch, phương châm tác chiến và kết quả, ý nghĩa.
 Ví dụ 2: Các chiến lược chiến tranh thực dân mới của Mĩ tiến hành ở miền Nam Việt Nam (1961 -1975) có những điểm gì giống và khác nhau?
 Nếu đề bài bắt đầu bằng mệnh đề so sánh, các em cần chỉ ra điểm giống và khác nhau của đối tượng. Trong trường hợp đề bài yêu cầu các em chỉ cần chỉ ra điểm giống hoặc khác nhau của đối tượng thì các em chỉ cần tập trung vào những điểm giống hoặc khác nhau để làm rõ, phân tích..
 * Dạng câu hỏi yêu cầu thí sinh phải đưa quan điểm, ý kiến của mình về một nhận định nào đó có liên quan đến kiến thức trong sách giáo khoa, rồi lí giải ( có thể là câu hỏi độc lập, hoặc vế thứ hai của mọt câu hỏi): 
 Đây là dạng câu hỏi mới, được nhận diện bàng 4 mệnh đề, với các cụm từ sau:
 - Phát biểu ý kiến về nhận định Ví dụ 1: Phát biểu ý kiến về nhận định: Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam không phải là cuộc cách mạng bạo lực.
 - Hãy làm sáng tỏ nhận định.Ví dụ: Đảng và Nhà nước ta tiến hành đổi mới tháng 12/1986 là vấn đề cấp bách, có ý nghĩa sống còn đối với chủ nghĩa xã hội 
nước ta, là sự phù hợp với xu thế chung của thời đại.
 - Có đúng hay không khi cho rằng Vì sao? Ví dụ: Có đúng hay không khi cho rằng: phong trào cách mạng Việt Nam 1930 -1931 là một bước phát triển mới so với phong trào yêu nước trước đó? Lí giải.
 - Có ý kiến cho rằng Hãy đưa ra quan điểm của em về ý kiến trên. Ví dụ: Có ý kiến cho rằng: Cách mạng xã hội chủ nghĩa miền Bắc đóng vai trò quyết định trực tiếp đối với sự nghiệp cách mạng cả nước. Trình bày quan điểm của em về ý kiến trên. 
 Với dạng câu hỏi, tôi hướng dẫn các em khong cần làm mở bài mà trả lời ngay để được điểm vế đầu, nếu trả lời sai vế một sẽ mất điểm cả câu, vì vậy phải rất thận trọng khi đưa ra quyết định. Tôi hướng đẫn cách trả lời câu hỏi này cho học sinh như sau:
 Đầu tiên, dẫn toàn văn lời nhận định trên rồi khẳng định là đúng hoặc sai. Tiếp đó, dùng phương pháp diễn dịch, kết hợp sử dụng các dữ liệu lịch sử để phân tích, bình luận, lí giải, lập luận. nhằm bảo vệ quan điểm riêng của mình. Cuối cùng sử dụng phương pháp quy nạp để chốt lại vấn đề, khẳng định lạ một lần nữa nhận định trên của mình là đúng.
 Ví dụ: Có đúng hay không khi cho rằng: phong trào cách mạng Việt Nam 1930 -1931 là một bước phát triển mới so với phong trào yêu nước trước đó? Lí giải.
 Cách trả lời câu hỏi này như sau:
 a. Phong trào cách mạng Việt Nam 1930 - 1931 là một bước phát triển mới so với các phong trào yêu nước trước đó là một nhận định chính xác.
 b. Nhận định trên chính xác, vì:
 + Trước hết đây là một phong trào cách mạng triệt để, có đường lối đấu tranh đúng đắn, cùng một lúc chống lại hai kẻ thù của dân tộc là đế quốc Pháp và phong kiến tay sai.
 + Phong trào diễn ra trên quy mô cả nước, mang tính thống nhất cao (đều đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, tập trung chĩa mũi nhọn vào đế quốc và phong kiến tay sai).
 + Về lực lượng : phong trào lôi cuốn đông đảo quần chúng tham gia, từ công nhân, nông dân đến các tầng lớp nhân dân thành thị lần đầu tiên giai cấp nông dân sát cánh cùng công nhân trong cuộc đáu tranh chung.
 + Về hình thức đấu trnh thì phong phú, quyết liệt từ bãi công, bãi thị, mít tinh, biểu tình  đến phá đồn điền, nhà lao. Bao vây các huyện đường buộc bọn thống trị phải chấp nhận các yêu sách làm tan rã bộ máy chính quyền của đế quốc và tay sai, thiết lập chính quyền cách mạng ở một số nơi ở Nghệ An và Hà Tĩnh.
 Như vậy mới những kết quả đạt được ở trên thì nhận định phong trào cách mạng Việt Nam 1930 - 1931 là một bước phát triển mới so với các phong trào yêu nước trước đó là chính xác.
 Trên đây là một số dạng câu hỏi thường gặp trong bài thi lịch sử của kì thi THPT quốc gia hiện nay. Tuy nhiên tôi cũng lưu ý các em, dù là dạng câu hỏi nào đi chăng nữa việc các em phải nắm vững kiến thức cơ bản là hết sức quan trọng hay còn gọi là phần thông sử. Có nắm vững kiến thức cơ bản thì các em mới nắm được bản chất vấn đề và từ đó mới “luận” được sử tức là mới giải thích, phân tích, đánh giá được vấn đề lịch sử.
 2.3.2. Đề thi có sự đổi mới - giáo viên phải thay đổi cách dạy:
 Với xu hướng đổi mới về thi trung học phổ thông quốc gia trong hai năm vừa qua ( năm học 2013 - 2014 và năm học 2014 - 2015), đặc biệt là năm 2015 hướng mạnh đến đánh giá phẩm chất và năng lực học sinh. Năng lực này được hình thành trên nền tảng tri thức khoa học lịch sử, phải hiểu một cách tường tận vấn đề lịch sử, sự kiện lịch sử, phải nắm chắc bản chất vấn đề lịch sử chứ không phải chỉ thuộc vẹt, nhớ máy móc, nhớ quá chi tiết vụt vặt các sự kiện lịch sử. Với cách ra đề thi như vậy một vấn đề đặt ra đối với giáo viên lịch sử đó là cần phải thay đổi cách dạy học lịch sử cho phù hợp với xu hướng đổi mới thi trung học phổ thông quốc gia hiện nay.
 Chẳng hạn, khi dạy nội dung hiệp định Giơnevơ, giáo viên không nhất thiết phải tóm tắt nội dung Hiệp định, cũng không bắt buộc học sinh phải tóm tắt lại nội dung đó rồi ghi lên trên bảng, rồi từ trên bảng lại ghi vào trong vở. Việc làm đó mất nhiều thời gian và không cần thiết, vì nội dung Hiệp định đã được tóm tắt sẵn trong SGK.
 Giáo viên nên yêu cầu học sinh sử dụng SGK, yêu cầu học sinh căn cứ vào nội dung Hiệp định cho ý kiến về câu nói được viết lên bảng: "Hiệp định Giơnevơ chia Việt Nam thành hai quốc gia với đường biên giới là vĩ tuyến 17", rồi các em tự phát biểu. Sau đó, giáo viên chốt lại nội dung.
 Để đổi mới phù hợp với đề thi trung học phổ thông quốc gia hiện nay bản thân cá nhân tôi đã không ngừng nghiên cứu, tự học hỏi để thay đổi cách dạy học của mình. Trong đó, tôi đề cao sử dụng các phương pháp dạy học mới như phương pháp nêu vấn đề, phương pháp tư duy phản biện
 Ví dụ: Khi dạy về Nguyễn Ái Quốc tôi đưa ra vấn đề để học sinh tư duy như: Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước trong bối cảnh nào? Vì sao Người lại chọn hướng đi của mình là sang châu Âu chứ không phải sang châu Á như các bậc tiền bối?
 Với cách đặt vấn đề như vậy tôi đã kích thích tư duy của học sinh, kinh thích trí tò mò ham học hỏi của các em, tránh được lối dạy quen thuộc lâu nay đó là giáo viên nêu một loạt các sự kiện quá trình ra đi tìm đường cứu nước của Nguyên Ái Quốc từ 1911 đến 1925 giống như sách giáo khoa đã trình bày rồi bắt các em phải nhớ.
 Ví dụ: Khi dạy phần Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, tôi đưa ra vấn đề: Theo em, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời đầu năm 1930 đã cần thiết hay chưa? Sau đó tôi sử dụng phương pháp tư duy phản biện: tôi lấy ý kiến của hai em học sinh có suy nghĩ trái ngược nhau, cụ thể: lấy 1 ý kiến có quan điểm là cần thiết thành lập Đảng vào đầu 1930 và một ý kiến là chưa cần thiết lập Đảng đầu năm 1930, sau đó tôi yêu cầu 2 em lên phản biện nhau, đưa ra các dẫn chứng thuyết phục để bảo vệ ý kiến của mình. Qua đó, tôi bổ sung thêm kiến thức để các em tự tìm ra đáp án của câu hỏi. 
 Với cách sử dụng phương pháp tư duy phản biện như vậy, trên thực tế tôi thấy học sinh rất tích cực và chủ động trong giờ học lịch sử, các em ham học học, chủ động tìm kiến thông tin, tư liệu để bảo vệ ý kiến của mình được thuyết phục hơn. Nhờ vậy kiến thức của các em lĩnh hội được nhiều hơn, các em hiểu sâu sắc vấn đề hơn, và quan trong hơn cả là các em có cái nhìn khác hơn với học môn lịch sử đó là học lịch sử không phải là học vẹt, nhớ máy móc các năm , tháng, sự kiện đã diễn ra.
 Bên cạnh việc thay đổi phương pháp dạy học thì bản thân cá nhân tôi cũng vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực theo hướng pháp triển tư duy học sinh như: kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật sơ đồ tư duy, kĩ thuật “KWLH” ( trong đó K (Know) - những điều đã biết; W (Want) - những điều muốn biết; L (learned) - những điều đã học được; H (How) - có thể vận dụng được gì).
 Ví dụ: Khi học về Hiệp đinh Giơnevơ, tôi sử dụng kĩ thuật KWLH:
K (Know) - những điều em đã biết về Hiệp định Giơnevơ
W (Want) - những điều em muốn biết về Hiệp định Giơnevơ
L (learned) - những điều em đã học được về Hiệp định Giơnevơ
H (How) - có thể vận dụng được gì: Từ Hiệp định Giơnevơ, theo em có thể rút ra được những bài học gì cho công tác đấu tranh ngoại giao của Nhà nước ta hiện nay để bảo vệ toàn vẹn độc lập, chủ quyền của đất nước?
Học sinh trình bày ý kiến của mình
Học sinh trình bày ý kiến của mình
Học sinh trình bày ý kiến của mình
Học sinh trình bày ý kiến của mình
 Cách dạy như vậy, tôi nghĩ không chỉ kích thích tư duy sáng tạo của học sinh, tạo không khí mới trong lớp học, giúp người học hưng phấn hơn khi tiếp nhận kiến thức lịch sử mà ngưòi học sẽ có nhiều trí tuệ hơn. Đồng thời cũng phù hợp với Ý tưởng của Bộ chính là dùng cách thi để tác động trở lại cách dạy và học hiện nay, nhất là đối với môn Lịch sử, một bộ môn mà trong những năm gần đây đang được cả xã hội quan tâm khi dường như lớp trẻ đang “quay lưng” lại với lịch sử dân tộc.
"Khi dạy học Lịch sử, thầy cô nên hướng học sinh phát triển phẩm chất, năng lực bằng cách đặt ra những câu hỏi để các em tự suy nghĩ, tự tranh luận, thảo luận; từ đó đưa ra ý kiến của mình. Thầy cô không có trách nhiệm đưa ra câu trả lời thay cho học sinh, không phải đưa ra đáp án có sẵn để học sinh học thuộc lòng phục vụ cho thi cử...
 2.4. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
 2.4.1. Đối tượng kiểm nghiệm:
 Để có cơ sở đánh giá về hiệu quả của việc áp dụng đề tài vào thực tế dạy học, tôi chọn 2 lớp 12 của Trường trung học phổ thông Triệu Sơn 3, cụ thể:
 - Học sinh ở lớp đối chứng: 12G2 (năm học 2013 – 2014)
 - Học sinh ở lớp thực nghiệm: 12H2 (năm học 2014 – 2015)
 Các lớp được chọn tham gia nghiên cứu cho đề tài có nhiều điểm tương đồng nhau về tỉ lệ học sinh, kết quả điểm trúng tuyển vào lớp 10, ý thức học tập của học sinh... đặc biệt là năng lực học tập và kết quả điểm kiểm tra môn Lịch sử trước khi tác động. Và một điểm đặc biệt hơn nữa đó là: hai lớp tôi chọn để đối chứng và thực nghiệm là hai lớp trường tôi phân là lớp cơ bản D - nghĩa là lớp các em có xu hướng học 3 môn chính Toán- Văn - Ngoại ngữ để thi khối D. Tuy nhiên, sau khi học hết 2 năm lớp 10 và lớp 11, tính khả thi khi chọn khối D để thi là không cao nên 2/3 (30/44) em đã chuyển sang và học ôn thi 3 môn Văn - Sử - Địa để thi đại học khối C.
 2.4.2. Cơ sở thực nghiệm:
 Tôi sử dụng kết quả kì thi đại học, cao đẳng năm học 2013 - 2014 và kết quả kì thi trung học phổ thông quốc gia 2014 - 2015 của 2 nhóm học sinh ở 2 lớp 12G2 (2013 - 2014) - lớp đối chứng và lớp 12H2 (2014 - 2015)- lớp thực nghiệm để làm cơ sở kiểm nghiệm.
 2.4.3. Kết quả kiểm nghiệm:
 * Kết quả thi đại học và cao đẳng của nhóm học sinh thi môn sử ở lớp đối chứng 12G2 năm học 2013 - 2014 như sau:
Số học sinh dự thi
Điểm
9-10
%
Điểm 7,75 à8,75
%
Điểm 6,75 à7,5
%
Điểm
5,25 à6,5
%
Điểm 3,25
à5,0
%
Điểm 0
à3
%
30
0
0
4
13,3
6
20,2
8
26,6
8
26,6
4
13,3
 * Kết quả thi trung học phổ thông quốc gia của nhóm học sinh chọn môn Sử để xét đại học, cao đẳng ở lớp 12H2 năm học 2014 - 2015 như sau:
Số học sinh dự thi
Điểm
9-10
%
Điểm 7,75 à8,75
%
Điểm 6,75 à7,5
%
Điểm
5,25 à6,5
%
Điểm 3,25
à5,0
%
Điểm 0
à3
%
30
2
6,6
6
20
8
26,8
7
23,3
7
23,3
0
0
 Như vậy, sau khi tổng hợp thông tin từ kết quả học sinh thi môn sử trong kì thi đại học cao đằng năm học 2013-2014 và kết quả học sinh thi trung học phổ thông quốc gia chọn môn Sử để xét đại học năm học 2014 - 2015cho thấy như sau: Học sinh đạt điểm từ 5,25 à 7,5 ở hai lớp đối chứng 12G2 và lớp thực nghiệm 12H2 thay đổi không đáng kể (12G2 năm học 2013 - 2014: 46,8%; 12H2 năm học 2014-2015: 51,1%). Tuy nhiên số học sinh đạt điểm từ 7,75 à 8,75 ở hai lớp đối chứng 12G2 và lớp thực nghiệm 12H2 tăng (12G2 năm học 2013-2014: 13,3% ; 12H2 năm học 2014 - 2015: 20%) và đặc biệt trong kì thi trung học phổ thông quốc gia 2014-2015 đã có hai em ở lớp thực nghiệm 12H2 đạt từ điểm 9 trở lên ( 1em đạt 9điểm - Em: Nguyễn Thị Hà (12H2) và một em đạt 9,25 - Em: Lê Thị Hoa (12H2)) 
đồng thời số học sinh đạt từ 0à 3 điểm ở lớp thực nghiệm là không có em nào.
 Từ kết quả kiểm nghiệm trên cho thấy việc hướng dẫn học sinh ôn luyện và làm bài thi theo hướng phát triển năng lực học sinh đã đưa lại những chuyển biến rõ rệt:
 - Điểm thi của các em trong kì thi trung học phổ thông quốc gia trong đó chọn môn Lịch sử để xét đại học nhiều em đạt điểm cao.
 - Bước đầu đã thay đổi được thực trạng dạy và học môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông hiện nay.
 - Đã phát triển được tối đa năng lực làm bài thi môn Lịch sử của học sinh.
 - Đã tạo được hứng thú và nâng cao được kết quả học tập cho học sinh khi học 
tập môn Lịch sử.
 - Đã tạo được hứng thú, động lực để giáo viên tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường THPT. 
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:
 3.1. Kết luận:
 Việc áp dụng đề tài “Một số kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực thi của học sinh nhằm đạt kết quả cao trong kì thi THPT quốc gia qua dạy phần Lịch sử Việt Nam lớp12.” tại Trường THPT Triệu Sơn 3 sẽ thay đổi được thực trạng dạy và học môn Lịch sử trong các trường Trung học phổ thông hiện nay. Đặc biệt đã tạo điều kiện cho học sinh phát huy được tối đa năng lực học tập của bản thân trong quá trình học tập, đã thay đổi đáng kể nhận thức của học sinh khi học và thi môn Lịch sử trong bối cảnh hiện nay. Đề tài có tính khả thi cao và dễ phổ biến rộng rãi trong công tác hướng dẫn học sinh ôn luyện và làm bài thi nhằm đạt điểm cao trong kì thi trung học phổ thông quốc gia ở những năm học tiếp theo. Đồng thời tạo động lực tốt để các giáo viên Lịch sử ở các trường THPT tích cực trong việc đổi mới phương pháp dạy và học môn Lịch sử để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục của Bộ đề ra.
 3.2. Đề xuất:
 Để không ngừng phát triển năng lực học và làm bài thi nhằm đạt điểm cao cho học sinh, trong quá trình dạy học Lịch sử tại trường THPT, đòi hỏi:
 Đối với giáo viên, phải không ngừng tự học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn để đổi mới được phương pháp, hình thức tổ chức dạy học.
 Đối với các cấp lãnh đạo, cần phải quan tâm về cơ sở vật chất như: trang thiết dạy học, mở ở các lớp bồi dưỡng, hội thảo về đổi mới phương pháp, hình thức dạy học, khuyến khích và động viên giáo viên tích cực đổi mới phương pháp, hình thức dạy học.
 Với kết quả của đề tài này, tôi mong rằng các đồng nghiệp sẽ quan tâm và nghiên cứu để áp dụng. Từ đó sẽ thay đổi đáng kể thực trạng dạy học Lịch sử trong trường THPT hiện nay. 
XÁC NHẬN 
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
 Thanh Hóa, ngày 16 tháng 05 năm 2016
CAM ĐOAN KHÔNG COPY
 Lê Thị Diệp

TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Ôn tập môn Lịch sử 
 Nhà xuất bản giáo dục 2015
- Hướng dẫn ôn luyện thi THPT quốc gia môn Lịch sử 2015
 Nhà xuất bản Đại học sư phạm năm 2015
- Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học môn Lịch sử
 Nhà xuất bản ĐHSP 2010
- Dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học
 Nhà xuất bản ĐHSP 2010
- Dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng phát triển năng lực học sinh Bộ GD& ĐT năm 2014