Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử lớp 4

học của các em.
* Tổ chức báo cáo:
Hết thời gian thảo luận, giáo viên có thể yêu cầu bất kì em nào trong nhóm trình bày kết quả thảo luận. Tùy nội dung câu hỏi, tùy điều kiện từng trường học sinh có thể trình bày bằng nhiều cách khác nhau như dùng đèn chiếu, bảng phụ, giấy khổ to hoặc kết hợp với chỉ lược đồ, tranh ảnh  Khi học sinh các nhóm lên trình bày giáo viên không nên đưa ra câu hỏi chất vấn hoặc nhận xét đúng, sai ngay lập tức sẽ làm cho học sinh lúng túng, mà phải để cho cả lớp cùng nhận xét.
Nếu bài dài, để tiết kiệm thời gian, mỗi câu hỏi thảo luận giáo viên chỉ yêu cầu một vài nhóm trình bày (nếu các nhóm cùng thảo luận một câu hỏi), các nhóm không được yêu cầu trình bày kết quả thì có nhiệm vụ nhận xét, bổ sung phần trình bày của nhóm bạn nhằm đảm bảo tất cả có cơ hội đóng góp ý kiến trong tiết học, qua đó giáo viên cũng đánh giá được kết quả làm việc của các nhóm. Khi học sinh các nhóm khác nhận xét, bổ sung, giáo viên phải lắng nghe cẩn thận và ghi tóm tắt lên bảng những điểm cơ bản của mỗi ý kiến phát biểu để phát hiện những mâu thuẫn giữa các ý kiến, nếu có ý kiến khác nhau thì kịp thời nêu vấn đề cho học sinh giải quyết.
Khi các nhóm không còn ý kiến bổ sung, giáo viên nên dành đủ một khoảng thời gian để nhận xét các ý kiến của học sinh và thực hiện một quá trình phản hồi đầy đủ và hoàn chỉnh các thông tin mà học sinh cần ghi nhớ, giáo viên nên chuẩn bị sẵn trong bảng nhóm hoặc ghi bảng, sau đó đặt câu hỏi kiểm tra một số em, xem các em đã nắm được vấn đề hay chưa. Cuối cùng, giáo viên cũng nên khuyến khích, động viên học sinh tiếp tục tham gia phát biểu trong những lần sau bằng cách tỏ thái độ hài lòng, thích thú, khen ngợi kịp thời những câu trả lời của học sinh, hoặc cho điểm những học sinh xuất sắc.
b.5. Thay đổi hình thức dạy học theo nhóm
Hoạt động thảo luận nhóm còn được thể hiện ở những trò chơi Lịch sử (trò chơi ô chữ, ai nhanh hơn ai cho nhóm 2 học sinh, trò chơi ngôi sao may mắn, theo dòng lịch sử cho nhóm 4- 6 học sinh . . .), nhất là ở các bài dạy có áp dụng công nghệ thông tin. 
Để làm rõ hơn phần trình bày ở trên, tôi xin nêu một vài ví dụ cụ thể sau:
Ví dụ 1: Khi dạy bài Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo (PPCT 5)
 Đối với bài này tôi cho học sinh thảo luận ở hoạt động 2
Ở hoạt động này học sinh cần đạt được hai mục tiêu: 
- Biết kể lại những nét chính về diễn biến của trần Bạch Đằng, biết được ý nghĩa trận Bạch Đằng
- Học sinh có khả năng phân tích, nhận xét, giải thích.
Trước tiên giáo viên cho học sinh tìm hiểu vì sao có trận Bạch Đằng
Yêu cầu học sinh đọc sách giáo khoa từ “Mũi tiến công chính đến hết bài” và phát phiếu học tập:
+ Ngô Quyền đã dùng kế gì để đánh giặc? Kết quả ra sao? 
Giáo viên cho học sinh đọc sách giáo khoa, câu hỏi viết lên phiếu học tập.
Dự kiến thời gian thích hợp cho hoạt động nhóm: 2 phút
Chuẩn bị đồ dùng học tập: bảng phụ, phiếu học tập, bút dạ
Tổ chức nhóm: Tôi chia 6 nhóm, mỗi nhóm 5 em gồm 2 bàn
Tiến hành hoạt động:
Giáo viên nêu yêu cầu, giao nhiệm vụ
Phát phiếu học tập, bút, quy định thời gian hoàn thành hoạt động
Giáo viên yêu cầu các nhóm tự cử nhóm trưởng, thư kí.( luân phiên nhau)
Giáo viên giao nhiệm vụ cho từng nhóm. Yêu cầu các nhóm ngồi vào vị trí (Từng cặp bàn quay lại với nhau )
Giáo viên đi quan sát hoạt động của từng nhóm để uốn nắn kịp thời.
Nhắc sắp hết thời gian.
Kết thúc hoạt động:
Giáo viên yêu cầu học sinh quay về vị trí ban đầu. Gọi đại diện một số nhóm trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình.
Yêu cầu học sinh nhóm này nhận xét kết quả thảo luận của nhóm bạn cho cả lớp nghe. Nhóm khác có ý kiến bổ sung, nhận xét (hoặc ngược lại).
Giáo viên yêu cầu cả lớp bổ sung nếu thấy chưa đủ. Các ý kiến bổ sung giáo viên ghi tóm tắt nhanh lên bảng. 
Sau khi các nhóm trình bày xong và học sinh không còn ý kiến, giáo viên treo kết quả hoàn chỉnh và đối chiếu lại với kết quả thảo luận của từng nhóm để nhận xét, khen ngợi những ý kiến bổ sung đúng.
Cuối cùng giáo viên có thể chốt phần này bằng câu hỏi: 
Vậy Chiến thắng Bạch Đằng có ý nghĩa như thế nào đối với nước ta thời bấy giờ ?
Học sinh trả lời được câu hỏi này xem như các em đã nắm được kiến thức của phần này, thảo luận đạt kết quả.
Ví dụ 2: Bài 17: Nhà Hậu Lê và việc tổ chức quản lí đất nước
Khi thiết kế bài này, để học sinh nắm được sự kiện, nhân vật lịch sử tôi đã tổ chức cho học sinh Trò chơi học tập theo nội dung: Nhà Hậu Lê đã tổ chức được một bộ máy nhà nước quy củ và quản lí đất nước tương đối chặt chẽ. 
Ở hoạt động này cần phải đạt được hai mục tiêu :
- Học sinh trình bày được Vua Lê Thánh Tông đã làm gì để củng cố việc quản lí đất nước. 
- Biết phân tích, so sánh các sự kiện lịch sử bước đầu nhận thức về vai trò của pháp luật.
Tôi thiết kế trò chơi học tập Theo dòng Lịch sử phục vụ cho hoạt động nhóm. Các câu hỏi để các nhóm suy nghĩ thảo luận được soạn trên bài giảng điện tử, cụ thể như: 
Câu 1: Nhà Hậu Lê ra đời trong hoàn cảnh nào ?
Câu 2: Vua Lê Thánh Tông đã làm gì để củng cố việc quản lí đất nước ? 
Câu 3: Bộ luật Hồng Đức có những nội dung cơ bản nào ? 
Câu 4: Bản đồ đầu tiên của nước ta có tên là gì ?
................... 
Dự kiến thời gian cho mỗi nhóm suy nghĩ trả lời là: 01 phút
Tổ chức nhóm: Tôi chia 5 nhóm, mỗi nhóm 4 - 6 em gồm 2 bàn quay mặt vào nhau.
Tiến hành hoạt động: 
Yêu cầu các nhóm ngồi vào vị trí (Từng cặp bàn quay lại với nhau )
Giáo viên đưa ra luật chơi để nhóm thảo luận trả lời. Nhóm khác có ý kiến bổ sung, nhận xét (hoặc ngược lại) nếu nhóm kia trả lời chưa chính xác. 
Các nhóm trình bày xong và học sinh không còn ý kiến, giáo viên treo kết quả hoàn chỉnh và đối chiếu lại với kết quả thảo luận của từng nhóm để nhận xét.
Nếu cả 5 nhóm đều thảo luận và giành quyền trả lời đúng coi như hoạt động nhóm đã có hiệu quả.
Ví dụ 3: Dạy bài 7: Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân
Khi thiết kế bài này tôi cho học sinh thảo luận ở hoạt động 1: Sau khi Ngô Quyền mất, tình hình đất nước ta như thế nào ?
Ở hoạt động này cần phải đạt được hai mục tiêu :
- Học sinh nắm được những nét chính về sự kiện Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân.
- Có kỹ năng phân tích tìm hiểu các thông tin. 
Trước tiên tôi cho học sinh tìm hiểu tình hình đất nước ta sau khi Ngô Quyền mất, sau đó biết được công lao thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh.
Tôi cho tiến hành hoạt động nhóm ở phần này bằng phiếu học tập:
PHIẾU HỌC TẬP
Câu 1. (Nhóm 1, 3, 5) Lập bảng so sánh tình hình đất nước ta trước và sau khi thống nhất vào mẫu phiếu bài tập sau:
 Thời gian
Các mặt 
Trước khi thống nhất
Sau khi thống nhất
Đất nước



Triều đình



Đời sống của nhân dân



Câu 2. (Nhóm 2,4,6) Đinh Bộ Lĩnh đã có công gì trong buổi đầu độc lập của đất nước ?
Giáo viên yêu cầu học sinh đọc sách giáo khoa để hoàn thành phiếu học tập.
Dự kiến thời gian thích hợp cho hoạt động nhóm: 4 phút
Chuẩn bị: bảng phụ, phiếu học tập, bút dạ
Tổ chức nhóm: Tôi chia 6 nhóm, mỗi nhóm 2 bàn
Tiến hành hoạt động:
Giáo viên hướng dẫn và yêu cầu học sinh tiến hành thảo luận theo từng bước tương tự như ví dụ trên.
Yêu cầu nhóm này nhận xét bài làm của nhóm bạn cho cả lớp nghe.
Nhóm khác có ý kiến bổ sung, nhận xét (hoặc ngược lại).
Giáo viên yêu cầu cả lớp bổ sung nếu thấy chưa đủ. 
Ví dụ 4: Dạy bài 27: Nhà Nguyễn thành lập
Bài này tôi tiến hành thảo luận ở Hoạt động 3: Những điều gì cho thấy các vua nhà Nguyễn không chịu chia sẻ quyền hành cho bất cứ ai và kiên quyết bảo vệ ngai vàng của mình.
Ở hoạt động này cần đạt được mục tiêu :
- Biết được những chính sách cụ thể của các vua nhà Nguyễn để củng cố sự thống trị.
- Học sinh có khả năng tư duy, so sánh phân tích, đánh giá được chính sách quản lí xã hội rất chặt chẽ & tàn bạo nhà Nguyễn 
Giáo viên cho học sinh thảo luận ở phần này bằng câu hỏi: 
Phiếu học tập: (Nhóm 4) Nêu một số sự kiện để chứng minh rằng các vua nhà Nguyễn không muốn chia sẻ quyền hành cho ai.
Giáo viên viết câu hỏi trên phiếu học tập cho học sinh thảo luận.
Dự kiến thời gian thích hợp cho hoạt động nhóm: 3 phút
Chuẩn bị: bảng phụ, phiếu học tập, bút dạ
Giáo viên hướng dẫn và yêu cầu học sinh thảo luận theo từng bước tương tự như các ví dụ trên.
Cuối cùng giáo viên treo kết quả hoàn chỉnh và đối chiếu lại với kết quả thảo luận của từng nhóm để nhận xét, khen gợi những ý kiến bổ sung đúng.
c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp
Giáo viên nghiên cứu sách giáo khoa, các tài liệu tham khảo để tìm hiểu thêm thông tin về các nhân vật và sự kiện lịch sử tiêu biểu trong các giai đoạn của chương trình Lịch sử lớp 4. Vì nếu giáo viên không có những yếu tố trên sẽ không thể tìm tòi, khám phá được những hoạt động những kiến thức cần thảo luận nhóm dẫn đến khi dạy cho học sinh sẽ không có hiệu quả.
Học sinh phải có đầy đủ đồ dùng học tập, yêu thích môn học, có tinh thần tự giác, tự quản, biết hợp tác trong nhóm. 
d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp
Các giải pháp, biện pháp trong đề tài có mối quan hệ mật thiết với nhau, bổ trợ cho nhau để thực hiện thành công đề tài đưa ra. Biện pháp 1 là tiền đề để thực hiện các biện pháp 2,3,4,5. Các biện pháp sau bổ trợ để thực hiện biện pháp 1. Tuy nhiên trong các biện pháp trên thì biện pháp 2 là biện pháp quan trọng nhất vì nó xác định được mục nào cần thảo luận nhóm để đạt được mục tiêu bài học.
e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
* Kết quả khảo nghiệm: 
Sau hai năm áp dụng các biện pháp nâng cao chất lượng thảo luận nhóm trong phân môn Lịch sử 4 tôi thu được kết quả như sau :
Thời gian
TSHS
khối 4
Yêu thích học lịch sử; có khả năng điều hành nhóm hoạt động
Ý thức hợp tác theo nhóm tốt 
Chưa biết hợp tác theo nhóm, thiếu tinh thần hợp tác; ngại làm nhóm trưởng, phát thành viên.
SL
Tỉ lệ
SL
Tỉ lệ
SL
Tỉ lệ
Trước khi thực hiện đề tài
120
32
26,7
28
23,3
60
50,0
Sau khi áp dụng đề tài
122
65
53,5
 45
36,9
12
9,8
* Giá trị khoa học: 
Đề tài đã được đưa vào áp dụng tại đơn vị và có tác động thiết thực đến với giáo viên, học sinh. Nội dung của đề tài đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao chất lượng và lựa chọn hình thức tổ chức dạy học đúng đối tượng học sinh. Nhờ đó chất lượng giáo dục của cả khối được nâng lên rõ rệt.
4. Kết quả 
Những biện pháp được trình bày trên đây đã được đúc kết kinh nghiệm từ quá trình tôi làm giáo viên đứng lớp, được công tác trong một môi trường làm việc nghiêm túc, chuyên nghiệp và cụ thể là trên thực tế kết quả học sinh của lớp mình. Qua từng giai đoạn học, tôi nhận thấy thầy và trò hiểu nhau hơn. Bản thân các em trong tiết học lịch sử luôn sự mạnh dạn tin tưởng đưa ý kiến, câu hỏi thắc mắc của mình đến cho thầy, cho các bạn trong lớp. Điều này càng làm tôi phải không ngừng tìm tòi, nghiên cứu kiến thức trước khi giải đáp cho các em. Đó còn là động lực để tôi tiếp tục hoàn thiện tốt vai trò của người giáo viên trong thời đại mới. 
III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Dạy học đối với giáo viên chính là một sự rèn luyện toàn diện. Lịch Sử cũng là phân môn đòi hỏi một trình độ hiểu biết và năng lực thực hành toàn diện. Vì thế, muốn nâng cao hiệu quả thảo luận nhóm, giáo viên cần tự tìm tòi, nghiên cứu để cập nhật cho mình những kiến thức về nội dung chương trình, về đổi mới phương pháp dạy học, tìm ra những giải pháp tốt nhất, phù hợp với điều kiện thực tế giảng dạy ở cơ sở, tạo ra cho học sinh có nề nếp, có thói quen làm việc theo nhóm.
Thầy tổ chức hoạt động tốt thì trò sẽ học tốt và chắc chắn hiệu quả của một hoạt động thảo luận theo nhóm sẽ đạt được hiệu quả cao. 
Với phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học lịch sử, học sinh được chủ động học tập, chiếm lĩnh và làm chủ kiến thức. Bằng cách này, các em được lôi cuốn vào các hoạt động học tập, được say mê tìm tòi và ngày càng trở nên yêu thích môn học hơn. Tuy nhiên không nhất thiết bài nào, nội dung nào cũng phải thảo luận nhóm, bởi thảo luận nhóm cũng có những hạn chế nhất định như: một số học sinh chưa chú ý học có thể ỷ lại vào các bạn khác, học sinh có thể chỉ tập trung vào nội dung mà nhóm mình thảo luận. Đó là những vấn đề mà mỗi giáo viên nên chú ý khắc phục trong quá trình dạy học để mỗi giờ học đạt hiệu quả cao hơn.
2. Kiến nghị
Đề nghị nhà trường trang bị thêm đồ dùng dạy học (tranh ảnh, lược đồ, biểu đồ) để phục vụ cho công tác dạy học tốt hơn.
Mua thêm các tài liệu tham khảo để bổ sung kiến thức mới
Trên đây là một số kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong quá trình nghiên cứu và thực hiện tại đơn vị. Rất mong được sự đóng góp chân tình của các thành viên trong Hội đồng sáng kiến kinh nghiệm các cấp để đề tài này được hoàn thiện hơn góp phần thực hiện có hiệu quả cao trong thời gian tiếp theo. 
Krông Ana, ngày 20 tháng 01 năm 2015
 Người viết
 Lê Minh Hoàng 
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP TRƯỜNG
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
 CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN CẤP HUYỆN
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
 CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
Tài liệu
Tác giả
1
Sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý 4 
Bộ Giáo dục và Đào tạo - Nhà xuất bản Giáo dục năm 2010
2
Sách giáo viên Lịch sử & Địa lí lớp 4
Bộ Giáo dục và Đào tạo - Nhà xuất bản Giáo dục năm 2007
3
Thiết kế bài giảng Lịch sử 4

Nhà xuất bản Hà Nội 2006

4
Tài liệu Chuẩn kiến thức, kỹ năng lớp 4 
 (phần Lịch sử )

Bộ Giáo dục và Đào tạo

5
CV 5842/BGD&ĐT V/v điều chỉnh nội dung giáo dục phổ thông (phần Lịch sử 4)

Bộ Giáo dục và Đào tạo

6
Tài liệu bồi dưỡng Lịch sử

Nhà xuất bản Giáo dục.

7
Tìm hiểu qua sách, báo Giáo dục, mạng Internet.