Sáng kiến kinh nghiệm Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường Tiểu học Võ Thị Sáu

ệu dạy và học phục vụ giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học còn rất nhiều hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến việc dạy và học của giáo viên và học sinh, cho nên giáo viên không chuẩn bị được tốt cho tiết dạy của mình, học sinh chỉ được học “chay” không có sự mở rộng kiến thức ngoài sách giáo khoa nên chưa thu hút được sự chú ý của học sinh dẫn đến hiệu quả tiết dạy chưa cao, học sinh không hiểu, không nhớ và chưa có sự logic về các kiến thức lịch sử. Bên cạnh đó chưa có điều kiện để tổ chức các buổi hoạt động ngoại khóa cho học sinh ngay cả khi học những tiết học về lịch sử địa phương nên học sinh cũng chưa có cơ hội đi tham quan, tìm hiểu thực tế lịch sử của địa phương mình.
Bảng 1. Kết quả khảo sát đầu năm môn Lịch sử khối 4 năm học 2016 – 2017, 2017 – 2108.
Năm học
TS HS
Kết quả khảo sát đầu năm học


Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
SL
%
SL
% 
SL 
%
2016 - 2017
107
4
3,7
76
71
27
25,3
2017 - 2018
120
5
4,1
81
67,5
34
28,4

III. CÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Giải pháp thứ nhất: Coi trọng việc dạy học môn Lịch sử cho học sinh Tiểu học.
Lịch sử là phân môn đặc thù ở Tiểu học nói riêng và ở phổ thông nói chung. Vì ở đây kiến thức lịch sử là của quá khứ, đã xảy ra và khó tái tạo lại. Chính vì thế dạy học tốt Lịch sử ở Tiểu học nói riêng và ở Phổ thông nói chung là điều rất quan trọng và rất khó, đây là một phân môn có sự kết hợp, tác động và bổ trợ cho các môn học khác trong quá trình giảng dạy và giáo dục học sinh để giúp học sinh dần hoàn thiện kiến thức, nhân cách con người. Qua việc dạy phân môn này, học sinh có được những kiến thức về lịch sử dân tộc, đó là những sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu từ thời kì dựng nước và giữ nước của ông cha ta đến nay. Mặt khác Lịch sử còn hình thành cho học sinh có những phẩm chất tốt đẹp ( yêu quê hương, đất nước, tự hào về lịch sử dân tộc,) góp phần hoàn thiện nhân cách và con người Việt Nam.
Thế nhưng, qua thực tiễn giáo dục ở nước ta hiện nay, tôi nhận thấy môn Lịch sử chưa được trân trọng đúng như giá trị của nó, Lịch sử chỉ được xem là một “môn phụ” trong hệ thống các môn học. Cần phải có sự thay đổi về quan niệm đối với môn Lịch sử. Phải xây dựng và hình thành cái nhìn đúng đắn về vị trí và tầm quan trọng của môn Lịch sử. Nếu không có nhận thức đúng đắn về vai trò của môn học thì tất cả những đề xuất về đổi mới nội dung, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn đều không thể thực hiện và đem lại kết quả như mong muốn.
Vì vậy, khi giảng dạy tôi luôn coi Lịch sử là một môn học không kém phần quan trọng như môn Toán và Tiếng Việt, luôn dành thời gian chuẩn bị cho một tiết dạy Lịch sử từ việc soạn giảng đến hình thức tổ chức dạy học làm sao cho học sinh tích cực và có hứng thú với môn học, không cắt xén thời gian của môn Lịch sử cho việc dạy các môn khác.
Giải pháp thứ hai: Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường đảm bảo phục vụ tốt cho việc dạy và học.
Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường là điều kiện có tầm quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của một nhà trường, giúp cho nhà trường hoạt động và thực hiện tốt nhiệm vụ chính của mình là dạy và học. Mọi hoạt động trong nhà trường đều nhằm đạt được chất lượng giáo dục học sinh tốt nhất, đúng yêu cầu mà ngành giáo dục đề ra. Điều kiện cơ sở vật chất có đầy đủ mới tạo điều kiện thuận lợi cho việc dạy và học đạt hiệu quả tốt nhất.
Thư viện ở trường cần liên tục cập nhật các tư liệu, tài liệu, sách tham khảo, từ điển lịch sử phổ thông,Thư viện cần phát huy hết chức năng của mình thông qua việc mở các phòng đọc để học sinh có điều kiện mượn sách, truyện liên quan đến bài học được dễ dàng hơn.
Giải pháp thứ ba: Một số trao đổi về đổi mới phương pháp dạy học
Trong dạy học Lịch sử ở Tiểu học có rất nhiều phương pháp, biện pháp, con đường để tái tạo lịch sử, dựng lại hình ảnh của quá khứ một cách hấp dẫn như: Phương pháp miêu tả, tường thuật, kể chuyện hoặc việc sử dụng các phương tiện trực quan trong dạy học và đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học trong đó đổi mới phương pháp dạy học là vấn đề cốt lõi.
Qua quá trình khảo sát và tìm hiểu nội dung cũng như một số trao đổi về đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử như sau:
* Quan điểm đổi mới về mô hình bài học Lịch sử
Với việc đổi mới phương pháp dạy học thì mô hình bài học Lịch sử cũng được thay đổi cho phù hợp, cụ thể như sau: Mô hình bài học Lịch sử gồm 4 bước:
Bước 1: Định hướng mục tiêu, xác định nhiệm vụ học tập
Bước 2: Tổ chức cho học sinh tiếp cận các nguồn tư liệu trong sách giáo khoa (nội dung bài viết, tranh ảnh minh họa, bản đồ, lược đồ, sơ đồ,).
Bước 3: Học sinh làm việc ( cá nhân, nhóm) hoàn thành các nhiệm vụ giáo viên đặt ra và trình bày kết quả.
Bước 4: Giáo viên sửa chữa, bổ sung và kết luận vấn đề.
* Cách dạy Lịch sử với quan điểm mới
Như đã nói ở trên, Lịch sử là một phân môn đặc thù. Kiến thức lịch sử là kiến thức của quá khứ, có những sự kiện đã xảy ra cách đây hàng ngàn năm thậm chí lâu hơn, yêu cầu phân môn đòi hỏi khi nhận thức học sinh phải tái hiện những sự kiện, hiện tượng đó một cách sống động như đang diễn ra trước mắt mình. Chính vì thế khi giúp học sinh tiếp thu những kiến thức Lịch sử thì người giáo viên phải kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp khác nhau phù hợp với từng loại bài nhất định.
Bài học có nội dung về tình hình chính trị – kinh tế, văn hóa – xã hội:
Học xong loại bài này, học sinh có những hiểu biết về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội nước ta sau mỗi thời kì nhất định. Để dạy tốt loại bài này giáo viên cần mô tả được tình hình nước ta về hoàn cảnh, chính quyền, cuộc sống nhân dân? Và chính quyền đã làm những gì? Kết quả ra sao?
Ví dụ: Bài 7: “ Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân” giáo viên phải giúp học sinh nắm được tình hình nước ta sau khi Ngô Quyền mất( nước ta rơi vào cảnh loạn lạc và các thế lực phản động bao vây,) và Đinh Bộ Lĩnh có công gì để giải quyết khó khăn, dẹp loạn và thống nhất đất nước ( năm 968).
Giảng dạy những bài này cần chú ý sử dụng nhiều phương pháp quan sát với những phương tiện trực quan, khai thác triệt để tranh ảnh trong sách giáo khoa và sử dụng nhuần nhuyễn phương pháp kể chuyện với quan sát, thảo luận, đàm thoại, để chuyển tải nội dung bài học một cách hiệu quả.
Bài học có nội dung về các nhân vật lịch sử
Học sinh biết và hiểu: Công lao và những đóng góp của một số nhân vật đối với lịch sử dân tộc. Học sinh ghi nhớ công ơn của các nhân vật lịch sử.
- Khởi nghĩa Hai Bà Trưng.
- Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo (938).
- Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân.
- Quang Trung đại phá quân Thanh,...
Chương trình Lịch sử tiểu học không giới thiệu tiểu sử các nhân vật lịch sử, mà thông qua cuộc đời hoạt động và sự nghiệp cách mạng của họ để làm sáng tỏ những sự kiện cơ bản của lịch sử dân tộc. Vì thế khi học đến nhân vật lịch sử nào học sinh sẽ được tìm hiểu về sự kiện lịch sử tiêu biểu gắn với cuộc đời nhân vật đó.
Ví dụ: Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước vào năm 968 Như vậy nhân vật lịch sử bao giờ cũng gắn liền với sự kiện lịch sử, giáo viên phải biết khai thác tốt các sự kiện để làm nổi bật những hoạt động và công lao to lớn của nhân vật.
Dạng bài này nên sử dụng phương pháp chủ đạo là kể chuyện ( chú ý khai thác và sử dụng tốt tranh và chân dung của nhân vật) trong quá trình kể chuyện, miêu tả, tường thuật kết hợp với đàm thoại để khắc sâu hình ảnh nhân vật trong trí óc học sinh.
Bài học có nội dung đề cập tới các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến thắng, chiến dịch, phản công,
Là loại bài chiếm khá nhiều trong phân môn Lịch sử, với loại bài này phải cho học sinh nắm được những vấn đề như: nguyên nhân, diễn biến, kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến thắng, chiến dịch,Và đặc trưng của loại bài này là có bản đồ, lược đồ nên giáo viên cần hướng dẫn học sinh xác 
định và mô tả được vị trí, khu vực, địa bàn nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến dịch đó,đặc biệt là phải trình bày được diễn biến trên lược đồ.
Phương pháp chủ đạo khi dạy loại bài này là phương pháp miêu tả, tường thuật kết hợp với quan sát đồ dùng trực quan để làm sống dậy diễn biến của cuộc kháng chiến, khởi nghĩa, chiến dịch đó.
Bài ôn tập, tổng kết
Không phải loại bài cung cấp kiến thức mới nên để dạy tốt dạng bài này giáo viên nêu nhiệm vụ cần phải giải quyết của bài này rồi tiến hành cho học sinh làm việc dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Là bài tổng kết nên cần vận dụng tổng hợp nhiều phương pháp như: Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa kết hợp với vấn đáp, tìm tòi, tổ chức làm việc theo nhóm cho học sinh, tùy nội dung cụ thể mà lựa chọn phương pháp thích hợp.
IV. TÍNH MỚI CỦA GIẢI PHÁP
Đánh giá được thực trạng của việc dạy và học Lịch sử hiện nay, nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học Lịch sử, ngoài phương pháp của người dạy thì còn có các yếu tố khác ảnh hưởng đến chất lượng dạy học Lịch sử và chất lượng đào tạo con người như: Phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học, hình thức tổ chức dạy học, cơ sở vật chất của nhà trường,...
Giúp người giáo viên hiểu tầm quan trọng của môn Lịch sử trong chương trình Tiểu học từ đó có những định hướng cho học sinh về môn học cũng như xây dựng cho bản thân kế hoạch dạy học phù hợp với tình hình học sinh của lớp mình để các em hứng thú và có ý thức tự giác trong học tập.
Đề tài còn mong muốn đem cho học sinh một thái độ đúng đắn về lịch sử dân tộc, phát triển tư duy, năng lực của mỗi cá nhân, rèn luyện những kĩ năng và bồi dưỡng thái độ, tình cảm cần thiết làm tiền đề để hình thành và phát triển nhân cách quý báu của con người.
Đưa ra một vài giải pháp tích cực góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử. Đó là nền móng để học sinh tiếp tục học lên các bậc cao hơn, giúp các em có biểu tượng đầy đủ về quá khứ, có ý thức về xã hội, suy nghĩ, cảm thụ những gì đã xảy ra trong quá khứ để có trách nhiệm với hiện tại và tương lai.
V. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
Được sự chỉ đạo của Ban giám hiệu, sự cố gắng nỗ lực của bản thân, với các biện pháp trên tôi đã tiến hành thường xuyên và thực sự chu đáo nên cuối các năm học 2016 – 2017 và cuối năm học 2017- 2018 đã đem lại kết quả tương đối khả quan, học sinh có những thay đổi rõ rệt về nhận thức đối với môn học cũng chất lượng dạy và học có kết quả cao hơn, học sinh hứng thú và tích cực hơn, giúp các em yêu thích lịch sử nước nhà, ham khám phá, tìm tòi những kiến thức lịch sử, bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, có ý thức giữ gìn truyền thống dân tộc
Bảng 2: Kết quả cuối năm môn Lịch sử khối lớp 4 năm học 2016 - 2017; 2017 – 2018.
Năm học
TS HS
Kết quả khảo sát cuối năm học


Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
SL
%
SL
%
SL
%
2016 - 2017
107
15
14,0
91
85,1
01
0,9
2017 - 2018
120
17
14,1
88
85,9
0


Như vậy đến cuối các năm học tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt và hoàn thành môn Lịch sử cao hơn so với đầu năm học. Kết quả cho thấy chất lượng dạy học có sự chuyển biến rõ rệt so với đầu năm, đặc biệt là tỉ lệ học sinh hoàn thành tốt môn học tăng rõ rệt. Bên cạnh đó ý thức tự giác, tính tích cực của học sinh được thể hiện rõ qua các tiết học. 
Phần thứ ba : KẾT LUẬN
I. KẾT LUẬN
 Đất nước ta có một nền văn hóa lâu đời với những trang sử hào hùng về thời kì dựng nước và giữ nước của dân tộc. Để giữ vững và phát huy truyền thống của dân tộc, khơi gợi lòng tự hào dân tộc nhằm giúp dân ta đoàn kết đấu tranh giành thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc. Bác Hồ kính yêu đã viết bài kêu gọi “ Nên biết sử ta” và bài diễn ca “ Lịch sử nước ta”, bài diễn ca gồm 104 câu thơ lục bát, dễ hiểu, dễ thuộc với hai câu thơ mở đầu là:
“Dân ta phải biết Sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
Đây là lời kêu gọi, lời răn dạy cho thế hệ trẻ, và lời kêu gọi của Bác đã có hiệu quả, có sức mạnh thần kì làm cho hàng nghìn người Việt Nam chung sức đoàn kết với nhau nối tiếp truyền thống cha ông ta để đánh đuổi hai Đế Quốc hùng mạnh giành lại độc lập cho dân tộc.
Tóm lại: Chương trình Lịch sử giúp cho học sinh lĩnh hội được một số tri thức từ đó kết hợp, bổ trợ với kiến thức của các môn học khác để phát triển tư duy, năng lực của mỗi cá nhân, rèn luyện những kĩ năng và bồi dưỡng thái độ, tình cảm cần thiết làm tiền đề để hình thành và phát triển nhân cách quý báu của con người. Chính vì lẽ đó, việc đổi mới phương pháp dạy học lịch sử nói riêng và đổi mới phương pháp dạy học nói chung là hết sức quan trọng, và người giáo viên là nhân tố quyết định của quá trình đổi mới, mỗi bài có những cách dạy riêng, giáo viên phải biết lựa chọn sao cho phù hợp với nội dung của bài và phải biết kết hợp với 
nhiều phương pháp khác nhau trong một tiết dạy, sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phương pháp là một trong những yếu tố đem lại hiệu quả của giờ học.
II. KIẾN NGHỊ
- Đối với nhà trường: Làm tốt hơn nữa vai trò chỉ đạo công tác giáo dục cho học sinh trong nhà trường. Phối kết hợp với gia đình học sinh, Hội cha mẹ học sinh: liên lạc trao đổi thông tin về sự tiến bộ của học sinh, có thể được tư vấn thêm về cách rèn luyện, giáo dục trẻ, tạo sự thống nhất giữa gia đình - nhà trường trong cách giáo dục trẻ. Quan tâm chú ý đến việc tuyên truyền phổ biến truyền thống lịch sử trong nhà trường.
Cần quan tâm bồi dưỡng thường xuyên đội ngũ giáo viên về mặt kiến thức cũng như chuyên môn để đội ngũ giáo viên có đủ khả năng, trình độ đáp ứng được những yêu cầu đòi hỏi trong giai đoạn mới hiện nay.
 Bổ sung thêm đồ dùng dạy học: Băng đĩa , tranh ảnh, máy chiếu đa năng,... để giáo viên học hỏi, vận dụng vào tiết dạy đạt kết quả tốt hơn.
 Tổ chức các buổi giao lưu, ngoại khóa để động viên phong trào học tập Lịch sử cho học sinh.
- Đối với đoàn thanh niên: Cần thường xuyên tổ chức các hoạt động tập thể vui chơi, các trò chơi, cuộc thi triển lãm, sưu tầm tranh ảnh về các sự kiện, anh hùng lịch sử.
- Về phía giáo viên cũng cần nghiên cứu, tham khảo thêm các tài liệu có liên quan đến dạy và học môn Lịch sử. Lập kế hoạch và điều chỉnh dạy học phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất, trình độ học sinh lớp mình. Mạnh dạn áp dụng các phương pháp dạy học mới vào giảng dạy. Phải đầu tư sức lực, trí tuệ cho công tác soạn giảng, có soạn tốt thì mới dạy tốt.
- Đối với cha mẹ học sinh: Cần quan tâm đến con em mình nhiều hơn, gần gũi, động viên, khích lệ các em trong học tập và cuộc sống, luôn là tấm gương sáng cho các em noi theo. Chủ động, tích cực trong việc phối kết hợp với giáo viên chủ nhiệm, nhà trường, xã hội trong công tác giáo dục trẻ để đạt hiệu quả.
Ea Bông, ngày 18 tháng 03 năm 2019
Người thực hiện
H’ Mê Ry Buôn Krông
 ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 CẤP TRƯỜNG
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 (Ký tên, đóng dấu)
ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM CẤP HUYỆN
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 (Ký tên, đóng dấu)
TÀI LIỆU THAM KHẢO
STT
Tên tài liệu
Tác giả
1

Đổi mới việc dạy học Lịch sử “ Lấy học sinh làm trung tâm”
NXB Đại học Quốc gia – 1996
2
Kiến thức Lịch sử cho giáo viên Tiểu học
Nguyễn Thị Côi – NXB Đại học Quốc gia – 2000
3
Sách Lịch sử và Địa Lý 4
Nguyễn Anh Dũng – Nguyễn Tuyết Nga – Nguyễn Minh Phương – Phạm Thị Sen – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam – 2016