Sáng kiến kinh nghiệm Một vài kinh nghiệm trong tổ chức ôn tập môn Lịch sử cho học sinh khối 12

 kể học sinh sẽ tiếp nhận một cách hứng thú, hiệu quả tiếp nhận kiến thức tăng lên rõ rệt.
Ví dụ 1: Khi trình bày sự kiện lịch sử ngày 2 tháng 9 năm 1945:
Thông báo: Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tuyên ngôn Độc lập là văn kiện lịch sử trọng đại và ngày 2 tháng 9 năm 1945 trở thành ngày Quốc khánh của dân tộc Việt Nam.
Tường thuật: 2 giờ chiều ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), trước cuộc mít tinh lớn của hàng chục vạn nhân dân đủ các tầng lớp ở Thủ đô và các vùng lân cận, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố với toàn thể quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời. 
Tới 3 giờ chiều, toàn thể quốc dân tuyên thệ. Sau mỗi lời thề, toàn thể đồng bào đều giơ tay hô lớn “Xin thề !” tỏ ra ý chí bền vững không gì lay chuyển nổi của cả một dân tộc đứng lên giành tự do độc lập. Cuối cùng, Chủ tịch Hồ Chí Minh bước ra lễ đài một lần nữa. Người hô hào nhân dân kiên quyết hy sinh giữ vững nền độc lập vừa mới giành được. Lễ mít tinh bế mạc biến thành một cuộc biểu tình tuần hành vĩ đại trong thành phố. Trong bản Tuyên ngôn Độc lập lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định trước thế giới: "Nước Việt Nam có quyền được hưởng tự do và độc lập và sự thật đã trở thành một nước tự do và độc lập. 
 Đây là bức ảnh tư liệu chụp quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945 của nhiếp ảnh gia người Pháp - Philippe Devillers. 
 Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy !”. Ngày 2 tháng 9 năm 1945 mãi đi vào lịch sử như một ngày độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam sau ngót một thế kỉ đô hộ của thực dân Pháp. Ngày 2 tháng 9 năm 1945 trở thành ngày Quốc khánh của dân tộc Việt Nam và đó cũng là cái mốc chấm dứt lịch sử cận đại Việt Nam, mở ra một kỉ nguyên mới cho lịch sử dân tộc ta.
Trong bài này, giáo viên có thể cho học sinh xem những thước phim tư liệu về ngày 2 tháng 9 năm 1945 mà mình sưu tầm được, sử dụng bài giảng điện tử chèn thêm các thức phim tư liệu.
Ví dụ 2: Giáo viên tường thuật“ Trận phản công Matxcơva”: Tháng 10/1941 bộ chỉ huy Đức tập trung mọi sức lực để mở cuộc tấn công vào Matxcơva với hi vọng chiếm được Matxcơva sẽ ảnh hưởng quyết định tới cuộc chiến. Hitle đã huy động 80 sư đoàn, trong đó có 23 sư đoàn thiết giáp, 4000 máy bay.
Với ưu thế hơn hẳn Liên Xô, Hitle tin chắc sẽ giành được thắng lợi. Hắn tuyên bố “phải tiêu diệt kẻ thù trước khi mùa đông tới”và điên cuồng quyết định ngày 7/1 sẽ duyệt binh chiến thắng tại hang trường. Hitle ra lệnh cho bộ chỉ huy trung tâm “Phải bao vây thành phố này để không một người lính Nga nào, không một người dân nào dù đàn ông, đàn bà hay trẻ con có thể bỏ chạy”. Một nguy cơ hiểm nghèo đè nặng lên trái tim người dân Xô viết.
Các xe tăng T-26 của Liên Xô chuẩn bị cho cuộc phản công ở ngoại vi Moskva, mùa đông 1941-1942
Ý đồ của Cụm tập đoàn quân Trung tâm (Đức) định hợp vây hai Phương diện quân Tây và Dự bị của Liên Xô, tháng 9 năm 1941
Liệu có thể bảo vệ thủ đô Matxcơva không? Trong giờ phút nguy nan đó, những người lãnh đạo vẫn vững tay lái, hàng vạn công nhân và Đảng viên tình nguyện gia nhập quân đội.Phụ nữ và trẻ em cũng xuống đường làm công sự. Sáng 7/1 trong bóng tối của mùa đông băng tuyết đã diễn ra một cuộc duyệt binh đặc biệt trên quảng trường đỏ.
Các đơn vị từ cuộc duyệt binh đi thẳng ra mặt trận để chiến đấu. Mùa đông đến tình hình quân Đức ngày càng xấu đi, thiếu lương thực, đạn dược, quân số bị thiệt hại nặng nề. Ngày 6/12 Hồng quân chuyển sang phản công tiêu diệt quân Đức. Sau hai tháng chiến đấu, Hồng quân đã đẩy lùi quân Đức ra xa Matxcơva, có nơi tới 400 km”.
Qua đoạn tường thuật này đã tái hiện trong học sinh một bức tranh sinh động về toàn cảnh chiến dịch phản công Matxcơva, trận đánh ác liệt trong chiến tranh thế giới II. Qua đó giáo dục cho các em  lòng kính yêu, khâm phục các chiến sĩ Hồng quân Liên Xô đã chiến đấu dũng cảm quên mình vì Tổ quốc, bảo vệ vững chắc thủ đô Matxcơva, trái tim của nước Nga, đồng thời cũng giáo dục các em lòng căm thù bọn phát xít, kẻ đã gieo rắc tội ác đối với nhân dân Liên Xô nói riêng và nhân loại nói chung.
Ví dụ 3: Sử dụng hình ảnh hoặc video thể hiện cuộc tổng tiến công nổi dậy tết mậu xuân năm 1968
50 năm trước, cuộc tổng tấn công Tết Mậu Thân 1968 được đánh giá là đòn quyết định cho chiến thắng mùa xuân năm 1975. Trong ảnh là binh sĩ Mỹ nhảy khỏi xe jeep và ẩn nấp hai bên đường sau khi xe trúng rocket gần căn cứ không quân ở Đà Nẵng ngày 30/1/1968.
Sáng sớm ngày 31/1/1968, quân và dân ta thực hiện cuộc tổng tấn công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968. Theo ước tính, khoảng 70.000 binh sĩ thuộc Quân giải phóng miền Nam tham gia sự kiện lịch sử này.
Hai quả bom napalm phát nổ bên ngoài Katum - doanh trại của lực lượng đặc nhiệm Mỹ. Ảnh chụp cách Sài Gòn 96 km về phía tây bắc tối ngày 28/8/1968.
Một khu chợ ở Bến Tre bị phá hủy gần như hoàn toàn do bom đạn chiến tranh ngày 7/2/1968.
3.1.7. Ôn tập kiến thức kết hợp với đối thoại thực hành
Hình thức ôn tập này chủ yếu dành cho đối tượng học sinh giỏi. Khi ôn giáo viên tung các vấn đề sau đó cùng tranh luận, giải đáp với học sinh. Thầy nêu trò trả lời. Trò đặt vấn đề, thầy giải đáp thắc mắc, sau đó cho học sinh thực hành bài ở phần đã ôn tập. Ôn tập thực hành đối thoại học sinh cảm thấy rất thoải mái như đang tham gia trò chơi tìm hiểu kiến thức lịch sử, giúp các em nắm bắt kiến thức, có khả năng nhận xét đánh giá, tăng khả năng nhận xét, so sánh sự kiện lịch sử.
3.2. Một số dạng câu hỏi thực hành trong ôn tập:
Để các phương pháp ôn tập trên đạt hiệu quả cao đòi hỏi người dạy phải tăng khả năng thực hành cho học sinh bằng cách trả lời trực tiếp hoặc viết bài. Sau đây là một số dạng câu hỏi phổ biến để quá trình ôn tập của học sinh đạt kết quả cao.
3.2.1. Câu hỏi trắc nghiệm
Đây là loại câu hái học sinh chỉ cần điền Đ, S hoặc dấu X và ô trống đúng, sắp xếp theo trình tự đúng.
Ví dụ1: Điền dấu X vào ô trống em cho là đúng
- Giai cấp công nhân Việt Nam 
Đúng
Sai
+ Ra đời trước chiến tranh thế giới thứ nhất


+ Ra đời sau chiến tranh thế giới thứ nhất


+ Ra đời sau giai cấp tư sản Việt Nam 


+ Ra đời trước giai cấp tư sản Việt Nam


Ví dụ 2: Hay khoanh tròn vào đáp án đúng
 Nội dung nào sau đây thuộc về chủ trương của ta trong Đông Xuân 1953-1954?
A. Trong vòng 18 tháng chuyển bại thành thắng.
B. Tập trung lực lượng tiến công vào những hướng chiến lược quan trọng mà địch tương đối yếu
C. Tránh giao chiến ở miền Bắc với địch để chuẩn bị đàm phán
D. Giành thắng lợi nhanh chóng về quân sự trong đông xuân 1953-1954
* Sắp xếp nội dung tương ứng:
- "Chiến tranh đặc biệt"	"Tìm diệt"	"Bình định"
- "Chiến tranh cục bộ"	"Ấp chiến lược"
3.2.2. Câu hỏi thông tin sự kiện lịch sử
+ Nêu các sự kiện lịch sử thế giới tương ứng với các mốc thời gian sau:
2.3.1919; 	4.5.1919; 	1.7.1921; 	1.9.1939; 	1.10.1949
8.1.1949; 	18.6.1953; 	1.1.1959; 	1.12.1975; 	11.11.1975.
+ Nêu thông tin về các sự kiện lịch sử Việt Nam diễn ra tại các thời điểm.
3.2.1930; 	19.8.1945; 	19.12.1946; 	7.5.1954.
 Dạng câu hỏi thông tin sự kiện giúp học sinh củng cố lại kiến thức về sự kiện lịch sử, giúp học sinh nhớ các điểm mốc lịch sử quan trọng của thế giới và trong nước.
3.2.3. Câu hỏi tổng hợp, đánh giá sự kiện lịch sử
Đây là dạng câu hỏi nâng cao kiến thức tổng hợp của học sinh.
Ví dụ: 
+ Ý nghĩa của sự kiện 3/2/1930 đối với cách mạng Việt Nam.
+ Điện Biên Phủ có phải là "Pháo đài bất khả xâm phạm" không? Vì sao?
+ Nội dung cơ bản của "Kế hoạch Na va", "Kế hoạch Nava" bị phá sản như thế nào?
3.2.4. Câu hỏi so sánh sự kiện lịch sử
Ví dụ1:
+ So sánh về chủ trương, đường lối của ba tổ chức cách mạng được thành lập ở Việt Nam từ 1925 - 1928 
+ Cho các sự kiện lịch sử Việt Nam: 3/2/1930. 19/81945. 19/12/1946, 7/5/1954.
Sự kiện nào đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam? Vì sao?
Ví dụ 2:
+ So sánh cao trào cách mạng 1930 – 1931 và cao trào cách mạng 1936 – 1939 (Về chủ trương, chiến lược , sách lược, mục tiêu.)
3.2.5. Câu hỏi vận dụng thấp và vận dụng cao
 Đây là dạng câu hỏi yêu cầu học sinh phải có sự liên hệ logic giữa kiến thức đó học từ trước với kiến thức đang được học, giữa sự kiện này với sự kiện khác, giữa quốc gia này với quốc gia khác, giữa lịch sử Việt Nam với lịch sử thế giới và ngược lại
 Ví dụ: 
 * Hội nghị Ianta ảnh hưởng tới Việt Nam như thế nào trong và sau Chiến tranh thế giới thứ 2?
 * Chiến tranh lạnh chấm dứt có tác động như thế nào đối với thế giới ngày nay ?
 * Chứng minh Xô Viết Nghệ Tỉnh là nhà nước của dân, do dân, vì dân.
 * Trình bày tác động của hai sự kiện lịch sử sau đây đối với cách mạng Việt Nam trong thời kì 1939 – 1945:
 - Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ (9/1939);
 - Phát xít Nhật đầu hàng quân Đồng minh (8/1945).
 * Tại sao núi phong trào cách mạng 1930 – 1931 là cuộc tập dượt lần thứ nhất cho Cách mạng tháng Tám năm 1945?
 * Chứng minh chiến thắng Điện Biên Phủ là đỉnh cao của cuộc kháng chiến chống Pháp.
 * So sánh điểm giống và khác nhau giữa 2 hiệp định : Hiệp định Sơ bộ (6/3/1946) và Hiệp định Giơnevơ (21/7/1954).
 * Lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau giữa 2 chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” với “Chiến tranh cục bộ”.
3.2.6. Câu hỏi mang tính thời sự và câu hỏi “mở”
Câu hỏi thời sự là dạng câu hỏi dựa vào những sự kiện nóng bỏng đang xảy ra, hoặc năm kỷ niệm chẵn.
Câu hái “mở” là dạng câu hỏi không có đáp án khuôn mẫu, học sinh có thể trả lời theo hiểu biết của mình song phải phân tích, lập luận, lí giải hợp lí cho lựa chọn đó.
Hai dạng này thường kết hợp với nhau trong cùng một câu hỏi.
Ví dụ:
* Tại sao chế độ Xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ? Theo em nguyên nhân cơ bản nào dẫn đến sự sụp đổ đó? Em hãy lý giải vì sao?
* Tình hình nước ta sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 có những thuận lợi và khó khăn gì? Theo em khó khăn nào là chủ yếu nhất? Tại sao?
* Tại sao Việt Nam lại tiến hành kiện các công ty của Mỹ về vấn đề chất độc màu da cam?
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
4.1. Khi chưa áp dụng phương pháp ôn tập vào giảng dạy
Bảng số liệu về hứng thú học tập bộ môn lịch sử
Tổng số học sinh được khảo sát
Hứng thú
không hứng thú
Bình thường

Ghi chú

79

22 = 27.8%

14 = 17.7%

43 = 54.5 %

 Bảng số liệu về kết quả học tập môn lịch sử
Tổng số HS
Giỏi
khá
Trung bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%

79

2
2.7

20

25.3

43

54.4

12

14.9

2

2.7

4.2. Khi áp dụng phương pháp ôn tập vào giảng dạy
 Qua 1 năm áp dụng phương pháp ôn tập vào giảng dạy cho học sinh khối 12 bằng những câu hỏi trắc nghiệm khách quan ngắn gọn có liên quan đến bài học và hứng thú học tập bộ môn và qua những lần kiểm tra thương xuyên và định kỳ kết quả như sau:
Bảng số liệu về hứng thú học tập bộ môn lịch sử
Tổng số học sinh được khảo sát
Hứng thú
không hứng thú
Bình thường

Ghi chú

79

58= 73.4%

1= 1.3%

20 = 25.3

Bảng số liệu về kết quả học tập môn lịch sử năm học 2017-2018
Tổng số HS
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%

79

10
12.7

48

60.7

20

25.3

1

1.3

0

0.0

 Với kết quả trên đây cho thấy học sinh đã nắm được bài, tích cực chủ động trong học tập, chủ động lĩnh hội kiến thức thức đặc biệt các em đã thích học và ham học môn lịch sử hơn.
PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Tính khả thi của sáng kiến kinh nghiệm
 Qua thái độ, kết quả học tập của học sinh tôi có thể kết luận rằng: nếu giáo viên biết khai thác tốt tài liệu tham khảo để từ đó có phương án lên lớp phù hợp, biết cách kết hợp tốt các phương pháp ôn tập thì học sinh sẽ không quay lưng lại với môn Lịch sử, các em sẽ có hứng thú học tập, động cơ học tập và từ đó chất lượng học tập của các em sẽ được nâng lên. 
1.2. Những bài học kinh nghiệm
 Qua quá trình thực hiện phương pháp ôn tập, căn cứ vào khả năng học tập và kết quả đạt được trong việc thực hiện phương pháp, tôi đó rút ra được những kinh nghiệm sau:
- Phương pháp ôn tập được tiến hành một cách phong phú, đa dạng trong phần học, kiến thức phù hợp với trình độ học sinh giúp phần phân hóa được đối tượng học sinh: giỏi, khá, trung bình, yếu. Từ đó kịp thời phụ đạo cho học sinh yếu.
- Ôn tập không đánh đố học sinh mà chủ yếu khơi dậy sự suy nghĩ của các em một cách thông minh, sáng tạo, kết hợp học với hành.
- Bài tập thực hành cần kết hợp nhiều dạng khác nhau, từ câu hỏi trắc nghiệm đến bài tập nhận thức, thực hành bộ môn, vận dụng kiến thức đó học vào cuộc sống.
- Ôn tập trên cơ sở hệ thống kiến thức theo một trình tự logic, tăng cường thực hành tại chỗ.
- Nắm vững kiến thức lịch sử địa phương, sự kiện lịch sử nổi bật trong năm, ôn tập theo chủ đề để học sinh hứng thú học tập, nhớ nhanh, nhớ lâu.
- Xây dựng ngân hàng đề, luôn tạo ra sự bất ngờ, hứng thú, ham tìm hiểu trong mỗi câu hỏi, mỗi giờ kiểm tra.
- Có chế độ khuyến khích trong quá trình ôn tập nhằm tạo nên sự thi đua lành mạnh trong học sinh.
- Sử dụng đa dạng các phương pháp trong tiết, buổi ôn tập tạo nên không khí thoải mái, nhẹ nhàng trong học tập cho học sinh.
Phương pháp ôn tập Lịch sử cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức lịch sử nhằm trang bị hành trang để các em tự tin đến với kỳ thi THPT Quốc gia năm nay.
Với phương pháp này, học sinh sẽ tiếp nhận kiến thức một cách nhanh chóng và có sức bền hơn. Tuy nhiên, khi áp dụng đòi hỏi người dạy phải nắm vững kiến thức Lịch sử, sử dụng thành thục hệ thống phương pháp trong quá trình giảng dạy. 
 Quá trình thực hiện sáng kiến là sự đúc rút từ kinh nghiệm trong thực tế, với tham vọng góp một phần nhỏ vào quá trình đổi mới môn học để học sinh hiểu Lịch sử thế giới và dân tộc một cách hoàn thiện hơn.
2. Kiến nghị
Trong khuôn khổ của đề tài này, tôi mong rằng các cấp lãnh đạo tiếp tục quan tâm đầu tư cơ sở vật chất (lớp học, phòng bộ môn, các tư liệu, tranh ảnh, lược đồ, tài liệu tham khảo...) để tạo điều kiện cho giáo viên đổi mới phương pháp dạy học; mở nhiều lớp tập huấn để giáo viên nâng cao trình độ sư phạm - một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn Lịch sử.
 Tại Trung tâm GDNN – GDTX Thọ Xuân sau khi áp dụng đề tài tôi đã thu được những kết quả bước đầu song cũng không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Để đề tài đạt được hiệu quả cao hơn và được áp dụng trên phạm vi rộng hơn tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của Hội đồng khoa học các cấp và các bạn đồng nghiệp để đề tài được hoàn chỉnh hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NHẬN XÉT CỦA GIÁM ĐỐC TRUNG TÂM
Thọ xuân, ngày 20 tháng 5 năm 2018 
 Tôi xin cam đoan đề tài trên là do tôi tự viết và nghiên cứu, không sao chép của người khác. Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Người viết sáng kiến
Lê Thị Thúy
Tài liệu tham khảo
1. Bài tập Lịch sử 12, Nxb. Giáo dôc, Hà Nội, 2009.
2. Sách giáo khoa Lịch sử 12, Nxb. Giáo dục Việt Nam, Đà Nẵng, 2010.
3. Sách giáo viên Lịch sử 12, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2009.
4. Sáng kiến của những năm trước đã được giải của Sở GD&ĐT Thanh Hóa