Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giáo dục lịch sử cho học sinh từ các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm tại trường THPT Trần Hưng Đạo

í dụ, nói chuyện lịch sử về những câu chuyện lịch sử liên quan đến các nhân vật, các chiến thắng lịch sử như lịch sử ngày truyền thống học sinh, sinh viên (9/1), thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (3/2), lịch sử ngày quốc tế phụ nữ (8/3), chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5), về biển đảo Việt Nam 
Qua buổi nói chuyện, những thông tin kiến thức vô cùng cần thiết sẽ giúp các em hiểu sâu, hiểu rõ, hiểu đúng về những bài học lịch sử trong chương trình nội khóa. Từ đó, giúp các em học tập tốt hơn, hứng thú hơn trong học tập.
2.5. Dạ hội lịch sử.
Dạ hội lịch sử là một hoạt động học tập ngoài giờ học. Với hình thức hoạt động đa dạng như tổ chức các phần thi, gặp gỡ nhân chứng lịch sử, các hoạt động văn nghệ, thi triển lãm tranh ảnh, triển lãm các tác phẩm lịch sử, dựng các hoạt cảnh,  dạ hội lịch sử trở thành một hoạt động học tập có sức lôi cuốn, hấp dẫn đông đảo học sinh tham gia. Không những thế, nội dung học tập cũng phong phú, kiến thức không bị gò ép bởi nội dung sách giáo khoa. Trong hoạt động ngoại khóa, bên cạnh kiến thức lịch sử còn có kiến thức các môn học khác. Buổi dạ hội lịch sử góp phần rất lớn trong việc phát triển toàn diện học sinh. Qua buổi dạ hội, kiến thức lịch sử của học sinh phong phú, sâu sắc hơn, các em không chỉ có kiến thức về lịch sử dân tộc mà các em còn có nhiều hiểu biết về những vấn đề thời sự đang diễn ra xung quanh các em.. Việc tham gia các buổi dạ hội lịch sử còn rèn cho các em khả năng độc lập làm việc, kĩ năng giao tiếp, tăng khả năng diễn đạt, khả năng xử lí các tình huống nhanh, chính xác. Các em sẽ tự tin, chủ động, dễ dàng thành công trong học tập và cuộc sống.
Hoạt động dạ hội lịch sử giúp phát hiện và phát huy năng khiếu học sinh. Với các hoạt động da dạng, nhiều lĩnh vực là cơ hội để các em trổ tài, thử sức mình. Đây cũng là cơ hội để các em khám phá những khả năng tiềm ẩn của bản thân để từ đó có định hướng nghề nghiệp cho tương lai.
Dạ hội lịch sử còn có ý nghĩa thực tiễn rất lớn, tạo ra một môi trường giao tiếp lớn hơn cho học sinh, đó là sự giao tiếp giữa trò lớp này với trò lớp khác, giữa học sinh với các đoàn thể trong nhà trường, giữa học sinh với các nhân chứng lịch sử, với các cơ quan ban ngành đóng trên địa bàn trường. Đây là một hoạt động bước đầu tạo cho các em cơ hội được hòa nhập cộng đồng, học tập gắn với đời sống xã hội. Các em có được cơ hội học hỏi, được trau dồi, hoàn thiện dần kĩ năng giao tiếp xã hội. Hoạt động dạ hội lịch sử còn giáo dục cho các em cách sống cộng đồng, khả năng hợp tác làm việc, tinh thần trách nhiệm. Đây cũng chính là một mục tiêu hướng tới trong giáo dục học sinh hiện nay.
Chủ đề của dạ hội lịch sử rất phong phú:
- Chủ đề về lịch sử địa phương.
- Các vấn đề về cuộc sống hiện nay trên thế giới và trong nước: như đấu tranh giữ gìn hòa bình thế giới, thành tựu phát triển khoa học kĩ thuật
- Các sự kiện, nhân vật lịch sử (Việt Nam và thế giới) được tổ chức kỉ niệm trong năm.
Muốn tiến hành dạ hội lịch sử theo chủ đề có hiệu quả, phải thực hiện những yêu cầu sau:
Thứ nhất: Dạ hội lịch sử phải có mục đích giáo dưỡng, giáo dục và phát triển rõ rệt, nghĩa là phải phù hợp với chương trình, trình độ và yêu cầu học tập của học sinh. Thông qua dạ hội lịch sử, các em phải được bồi dưỡng về lòng tin đối với cách mạng, với quần chúng nhân dân, thắt chặt hơn tình đoàn kết và củng cố thái độ học tập đúng đắn, rèn luyện năng lực tư duy và hành động.
Thứ hai: Dạ hội phải thu hút đông đảo học sinh tham gia, phải phát huy năng lực độc lập, tính tích cực chủ động hoạt động và tinh thần tập thể của các em.
Thứ ba: có kế hoạch chuẩn bị công phu. Ngay từ đầu năm học, giáo viên xây dựng kế hoạch, tranh thủ ý kiến, sự ủng hộ hợp tác của giáo viên các bộ môn, của hội đồng nhà trường và đoàn thanh niên. Việc lựa chọn học sinh để luyện tập các tiết mục văn nghệ không được làm ảnh hưởng tới việc học tập và các công việc khác.
Thứ tư: Linh hoạt, đa dạng các hình thức tổ chức.
- Kết hợp với tổ chức dạ hội, GV có thể tiến hành triển lãm, trưng bày các tài liệu, tranh ảnh, hiện vật mà học sinh thu thập được phù hợp với chủ đề của buổi dạ hội. Các tranh ảnh, tư liệu, áp phích này được bố trí ở hai bên sân khấu của buổi dạ hội để tất cả thầy trò và mọi người cùng xem.
Tổ chức dạ hội như trên không chỉ có tác dụng với học sinh trong trường mà còn ảnh hưởng lớn đến nhân dân địa phương. Nhưng để có được kết quả đó thì điểu quan trọng là phải có sự chuẩn bị chu đáo, công phu, có kế hoạch của người giáo viên lịch sử, sự ủng hộ phối hợp của lãnh đạo nhà trường, địa phương và cuối cùng là những hoạt động tích cực của học sinh là cần thiết và không thể thiếu được.
Ngoài các hoạt động ngoại khóa liên quan đến các ngày lễ lớn của dân tộc, gắn liền với các mốc thời gian, sự kiện, nhân vật lịch sử, chúng ta cũng có thể tổ chức các hoạt động ngoại khóa như Vui tết trung thu, cắm trại với chủ đề “Hội chợ xuân”, hoạt động văn nghệ thể dục thể thao,. Thông qua các hoạt động ngoại khóa trên đã góp phần phát huy tính đoàn kết, tích cực chủ động của HS trong sinh hoạt tập thể, khơi dậy tinh thần hiếu học, sự khám phá tri thức và phát triển kỹ năng sống trong học đường.
Tóm lại: Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh THPT đã có tác dụng tích cực đối với việc cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng và thái độ cho học sinh, góp phần thực hiện những mục tiêu dạy học trong nhà trường. Ngoại khóa thực sự là một hoạt động cần thiết, một bộ phận của quá trình dạy học ở trường phổ thông.
3. Thực nghiệm sư phạm. 
3.1. Mục đích thực nghiệm 
Để kiểm nghiệm tính khả thi của các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa về chủ quyền biển, đảo Việt Nam trong dạy học lịch sử ở trường THPT. 
3.2. Đối tượng thực nghiệm
Học sinh trường THPT Trần Hưng Đạo – Tam Dương – Vĩnh Phúc
Tại trường THPT Trần Hưng Đạo – Tam Dương – Vĩnh Phúc
3.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệm
- Nội dung: Để đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm, sau các buổi ngoại khóa tôi tiến hành thăm dò ý kiến của Ban giám hiệu, giáo viên, học sinh và kiểm tra nhận thức của các em thông qua phiếu hỏi.
- Phương pháp: Phiếu hỏi khảo sát, tổng kết và thống kê số liệu.
3.4. Kết quả thực nghiệm
* Câu hỏi kiểm tra nhận thức được phát cho 117 học sinh thuộc 3 lớp của khối 10, 11 và 12 (Lớp 10A1: 41 học sinh, lớp 11A3: 38 học sinh, lớp 12A5: 38 học sinh). Kết quả thu được như sau:
Nội dung trả lời câu hỏi
Tổng số học sinh
Đúng, đầy đủ (7 câu)
Đúng, đủ
( 6 câu)
Đúng, đủ
(5 câu)
Đúng, đủ (3 câu trở xuống)
Trắc nghiệm
(phụ lục )
117
106
8
3
0
Tỷ lệ %
100%
90.6
6.8
2.6
0
Qua kết quả thu được trong phiếu kiểm tra nhận thức của học sinh về các vấn đề lịch sử liên quan đến chủ đề ngoại khóa và cụ thể ở đây là chuyến tham quan khu di tích ATK Định Hóa và ATK Tân Trào: 100% các em đều trả lời đúng, đủ các câu hỏi trắc nghiệm. Điều đó chứng tỏ các em đều có ý thức học tập và nắm chắc kiến thức về các sự kiện lịch sử sau hoạt động tham quan trải nghiệm
* Đối với câu hỏi thăm dò, tôi đưa ra câu hỏi: Suy nghĩ, cảm nhận của em đối với hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm? Tôi đã nhận được kết quả sau: 
Lớp
Rất thích
Thích
Bình thường
Không thích
Stt
Sĩ số
12A5
38
34 Hs 89.5%
1 hs
2.6%
2 hs
5.3%
1 hs
2.6%
11A3
38
36 Hs
94.7%
0 hs
0%
2 hs
5.3%
0 hs
0%
10A1
41
32 Hs
78%
3 hs
7.3%
5 hs
12.3%
1 hs
2.4%
Tổng
117
100%
111 Hs
87.4%
4 hs
3.3%
9 hs
7.6%
2 hs
1.7%
Như vậy, trong số 117 học sinh, có 2 học sinh trả lời không thích, có 9 học sinh trả lời buổi ngoại khóa bình thường như các buổi học khác. Còn lại chúng tôi đều nhận được câu trả lời kèm theo cảm nhận của học sinh là: em rất thích buổi ngoại khóa vì buổi ngoại khóa thật bổ ích và lí thú, trong buổi ngoại khóa giúp các em hiểu được những kiến thức bổ ích 
Tham gia hoạt động ngoại khóa, em Lê Thị Hồng Nhung – lớp 12A5 cho biết: “Qua hoạt động trên em càng yêu đất nước Việt Nam mình hơn và tự dặn lòng phải học tập, rèn luyện thật tốt để sau này góp phần vào sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc”. Còn em Văn Thị Phương Nam lớp 12A1 thì chia sẻ: “Những thông tin về 2 an toàn khu Tân Trào và Định Hóa nếu không được tận mắt đi, đến thì em sẽ không thể cảm nhận được một cách sâu sắc về những nơi mà Bác Hồ và quân dân ta từng sống, chiến đấu. Qua chuyến đi này, em thêm thấu hiểu sâu sắc bài giảng trên lớp của cô giáo về cuộc kháng chiến chống Pháp, về các chiến dịch Việt Bắc về những chủ trương lãnh đạo tài tình của Bác, của Đảng ta”
Đối với giáo viên của nhà trường, tôi đưa ra câu hỏi thăm dò như sau: Thầy/ cô đánh giá như thế nào về hoạt động ngoại khóa? Những nội dung kiến thức được khai thác trong buổi ngoại khóa như thế nào? Tất cả các thầy, cô giáo trong nhà trường đều có chung một nhận xét: buổi ngoại khóa được tổ chức rất hiệu quả, nội dung kiến thức được khai thác trong buổi ngoại khóa rất phù hợp, sinh động, hấp dẫn và vừa sức đối với học sinh. Nhà trường nên tạo điều kiện để các hoạt động này được tổ chức thường xuyên hơn. Buổi dạ hội lịch sử có tác dụng rất lớn không chỉ giúp cho việc học tập của học sinh mà còn giúp cho việc củng cố kiến thức cho cả các thầy cô giáo. Tổ chức buổi dạ hội lịch sử đã đem lại sự hào hứng nhiệt tình cho các thầy cô giáo và các em học sinh về thắt chặt hơn nữa mối quan hệ thầy, trò, giúp cho giáo viên hiểu hơn những nguyện vọng của học sinh trong học tập và vui chơi. Đồng thời, qua hoạt động ngoại khóa này giúp chúng tôi phát hiện ra những em có khả năng, niềm say mê đối với môn lịch sử.
	Qua kết quả thăm dò chúng tôi nhận thấy rằng: ngoại khóa, trải nghiệm lịch sử có vai trò và ý nghĩa to lớn trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa không chỉ có tác dụng đối với việc củng cố, mở rộng kiến thức, phát triển kĩ năng và bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho học sinh mà nó còn đem lại hứng thú làm việc, học tập cho cả giáo viên và học sinh, giúp cho học sinh phát huy được những năng lực sẵn có của bản thân trong học tập bộ môn.
3.5. Minh chứng kết quả tổ chức hoạt động ngoại khóa
 TƯ LIỆU, TRANH ẢNH CÁC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA, TRẢI NGHIỆM LỊCH SỬ ĐÃ TỔ CHỨC
Một buổi hoạt động của Câu lạc bộ “Em yêu khoa học xã hội”
Chương trình ngoại khóa “Rung Chuông vàng”
Ngoại khóa “sáng mãi anh bộ đội cụ Hồ”
Ngoại khóa “Em yêu biển đảo quê hương”
	Ngoại khóa trải nghiệm 
Ngoại khóa “Hội chợ xuân” Mậu Tuất 2018
	Sân khấu hóa hình tượng Hai bà Trưng
Ngoại khóa “Vui tết trung thu làm bánh cổ truyền”
7.2 Khả năng áp dụng sáng kiến:
Ngoại khóa lịch sử là hoạt động quan trọng trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Nó góp phần bổ sung, mở rộng kiến thức của học sinh, bồi dường tư tưởng, tình cảm, góp phần rèn luyện năng lực độc lập, phát huy khả năng tư duy sáng tạo trong học tập, qua đó tạo ra hứng thú, say mê của học sinh đối với bộ môn lịch sử. 
- Qua nghiên cứu về lí luận và cá hình thức tổ chức ngoại khóa lịch sử cho học sinh tại trường THPT Trần Hưng Đạo – Tam Dương – Vĩnh Phúc, tôi nhận thấy việc thực hiện các hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm lịch sử là một hình thức giáo dục mang lại hiệu quả cao, tạo được sự hấp dẫn đối với học sinh. Do đó, cần phải có sự đa dạng, phong phú, hấp dẫn trong hình thức tổ chức và phải có phương pháp phù hợp. Tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa lịch sử sẽ khơi dậy ở học sinh sự say mê, sáng tạo trong cuộc sống, đồng thời nâng cao chất lượng dạy – học chương trình nội khóa của bộ môn lịch sử 
	- Từ kết quả tổ chức hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm tại trường THPT Trần Hưng Đạo cho thấy đây cũng là một trong những biện pháp hữu hiệu mà không chỉ các giáo viên lịch sử mà còn cả các bộ môn, các trường THPT cần phối hợp với các cấp, các ngành, chính quyền địa phương tham gia tổ chức thường xuyên, liên tục nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS trong thực tiễn hiện nay. 
8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): 
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
- Giáo viên cần đưa ra các hình thức tổ chức, biện pháp phù hợp với khả năng, năng lực và trình độ nhận thức của học sinh.
- Việc thực hiện cần đảm bảo tính vừa sức, khoa học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực và sáng tạo của học sinh.
- Cần nhận được sự nhất trí, sự phối hợp của nhiều người, của BGH, Đoàn thanh niên, giáo viên chủ nhiệm, học sinh. 
10. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến
10.1. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: 
 Ngoại khóa lịch sử là hoạt động quan trọng trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Nó góp phần bổ sung, mở rộng kiến thức của học sinh, bồi dường tư tưởng, tình cảm, góp phần rèn luyện năng lực độc lập, phát huy khả năng tư duy sáng tạo trong học tập, qua đó tạo ra hứng thú, say mê của học sinh đối với bộ môn lịch sử. 
10.2. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức:
 - Đề tài nghiên cứu có tính khả thi, và ứng dụng vào thực tiễn, mang lại hiệu quả cao trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS trong đó có nâng cao chất lượng dạy – học môn Lịch sử.
 - Giúp học sinh có niềm say mê và hứng thú với môn học, hình thành và phát triển khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh.
 11. Danh sách những cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu:
 TT
Tên cá nhân
Địa chỉ
Phạm vi/Lĩnh vực
áp dụng sáng kiến
1
Bùi Thị Nga
Trường THPT Trần Hưng Đạo – Tam Dương – Vĩnh Phúc


Tam Dương, ngày.....tháng......năm 2018
Thủ trưởng đơn vị
(Ký tên, đóng dấu)
Tam Dương , ngày 20 tháng 02 năm 2018
Tác giả sáng kiến
Bùi Thị Nga

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Ngọc Anh (2007), “Câu lạc bộ em yêu lịch sử một sân chơi bổ ích”, Báo giáo dục và thời đại, số 9, tr 40-41.
Đặng Thành Hưng (2002): Dạy học hiện đại, lý luận, biện pháp kỹ thuật, Nhà xuất bản ĐHQG Hà Nội.
Nguyễn Thị Hương (2011): Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa nhằm giáo dục truyền thồng lịch sử cho học sinh các trường THPT thành phố Việt Trì – Tỉnh Phú Thọ, khóa luận tốt nghiệp, trường ĐHSP Hà Nội.
. Luật giáo dục 38/2005/QH11 (bổ sung, sửa đổi 2009)
Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị (1992): Phương pháp dạy học lịch sử, Nhà xuất bản giáo dục
Phan Ngọc Liên (2000): Từ điển thuật ngữ lịch sử phổ thông, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội. 
Vũ Thị Liền (1998): Tổ chức ngoại khóa lịch sử cho học sinh lớp 9 trường THCS Dũng Tiến nhân kỉ niệm ngày thành lập Đảng 3.2 và ngày truyền thống quê hương 16 tháng giêng, Luận văn tốt nghiệp, trường ĐHSP Hà Nội.
Nguyễn Đức Quang: Đổi mới phương pháp tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông, tạp chí nghiên cứu giáo dục, số 6, 1999.
Nguyễn Thị Thành (2005): Các biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục ngoaì giờ lên lớp cho học sinh THPT, Khóa luận tốt nghiệp, trường ĐHSP Hà Nội
Bùi Sỹ Tụng: Giáo dục ngoài giờ lên lớp, Sách giáo viên lớp 11, nhà xuất bản giáo dục.
 Nguyễn Quang Lê, Trần Viết Thụ (1994): Về tổ chức dạ hội, tham quan và dự lễ hội truyền thống trong dạy học lịch sử, tạp chí nghiên cứu Lịch sử, số 6.
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Viết đầy đủ
HS
Học sinh
HĐNK
Hoạt động ngoại khóa
GV
Giáo viên
BGH
Ban giám hiệu
THPT
Trung học phổ thông
THCS
Trung học cơ sở
SGK
Sách giáo khoa
BGH
Ban giám hiệu
TNCS
Thanh niên cộng sản
Nxb
Nhà xuất bản