Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng môn Lịch sử lớp 9 ở Trường THCS Tân Hội Trung

ự hiểu biết với nhau, bù đắp cho nhau những hiểu biết chưa đầy đủ, qua đó mỗi Hs sẽ tự lĩnh hội những kiến thức mình chưa hiểu. Đây là phương phap201 hôc tập hợp tác đem lại hiệ quả rõ rệt.
Hướng dẫn Hs khai thác kiến thức từ kênh hình: Kiến thức không chỉ nằm ở hệ thống kenh chữ mà nó còn biểu hiện ở hệ thống kênh hình, vì vậy hướng dẫn Hs khai thác kiến thức kênh hình là các khai thác vốn kiến thức sẳn có của Hs, để các em tự nói lên những hiểu biết vốn có của mình. Làm vậy HS sẽ hiểu bài sâu nhớ lâu những kiến thức đã học.
Ví dụ cụ thể: Khai thác vốn kiến thức sẳn có của học sinh khi dạy bài Cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật từ 1945 đến nay
Để khai thác vốn kiến thức sẳn có của HS, Gv có thể đặt ra một số câu hỏi gợi ý:
- So với trước đây, công cụ sản xuất có những tiến bộ như thế nào?
- Trong thực tế con người đã khám phá được những nguồn năng lượng mới nào? Tác dụng của những nguồn năng lượng đó đối với cuộc sống con người?
- Hãy kể những thành tựu con người có được trong các lĩnh vực thông tin liên lạc, vũ trụ, giao thông vận tải, nông nghiệp mà em biết?
- Em biết về những nhà khoa học và những phát minh vĩ đại nào ở thời kì này?
Có thể tổ chức cho HS thảo luận với nhữn nội dung sau:
- Tại sao loài người cần tiến hành cách mạng khoa học kĩ thuật ?
- Hãy nói về vai trò của cách mạng khoa học – kĩ thuật trong thế giới ngày nay?
Tổ chức cho HS khai thác kiến thức từ kênh hình:
GV chuẩn bị hệ thống tranh ảnh nói về những thành tựu của cách mạng Khoa học – kĩ thuật. Thông qua việc quan sát tranh ảnh, HS nhận biết được thành tựu trong mỗi lĩnh vực: Chế tạo ra công cụ sản xuất mới, tìm ra nguồn năng lượng mới hoặc khả năng chinh phục vũ trụ của con người.
Như vậy, bằng cách đặt câu hỏi cho Hs trả lời, tổ chức cho Hs thảo luận nhóm, hướng dẫn HS khai thác kiến thức từ kênh hình kết hợp với sự chỉ dẫn bằng lời, Gv đã dạy cho Hs những kiến thức lịch sử trên cơ sở vốn kiến thức đã có của các em. 
3.3. Sử Dụng Bản Đồ Tư Duy Trong Dạy Học Lịch Sử:
BĐTD còn gọi là sơ đồ tư duy, lược đồ tư duylà hình thức ghi chép nhằm tìm tòi đào sâu mở rộng 1 ý tưởng, tóm tắt những ý chính của 1 nội dung, hệ thống hóa 1 chủ đề bằng cách kết hợp việc sử dụng hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viếtNghĩa của “BĐTD” không hiểu theo nghĩa bản đồ thông thường như bản đồ địa lí, mà được hiểu là 1 hình thức ghi chép theo mạch tư duy của mỗi người bằng việc kết hợp nét vẽ, màu sắc & chữ viết. Đặc biệt đây là 1 sơ đồ mở, việc thiết kế BĐTD theo mạch tư duy của mỗi người, không yêu cầu tỉ lệ, chi tiết khắt khe như bản đồ địa lí, có thể vẽ hoặc bớt các nhánh, mỗi người vẽ 1 kiểu khác nhau, cùng 1 nội dung có thể “thể hiện” nó dưới dạng BĐTD theo cách riêng của mỗi người. Do đó việc lập BĐTD phát huy được tối đa khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân.
Cơ chế hoạt động của BĐTD chú trọng tới hình ảnh, màu sắc, các mạng lưới liên tưởng (các nhánh). BĐTD là công cụ đồ họa nối các hình ảnh có liên hệ với nhau. Vì vậy có thể vận dụng vào hỗ trợ dạy – học kiến thức mới, ôn tập, hệ thống hóa kiến thức
Khi vận dụng BĐTD trong dạy học, trước tiên cho các em làm quen với 1 số BĐTD có sẵn, sau đó tập cho HS vẽ bằng cách cho từ khóa tên chủ đề hoặc 1 hình ảnh, hình vẽ của chủ đề chính vào vị trí trung tâm, rồi đặt các câu hỏi gợi ý để các em tiếp tục vẽ ra các nhánh cấp 1,2Hướng dẫn, gợi ý để các em tự hệ thống kiến thức trọng tâm, kiến thức cần nhớ của 1 bài học vào một trang giấy, tập cho HS có thói quen ghi chép, tổng kết 1 vấn đề, chủ đề đã học, đã đọc theo cách hiểu của các em dưới dạng BĐTD.
 Nhìn chung, có thể sử dụng BĐTD trong tất cả các khâu của quá trình lên lớp từ kiểm tra bài cũ, triển khai bài mới đến củng cố kiến thức, giao bài về nhà; từ việc thể hiện lượng kiến thức nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp; từ việc học cá nhân đến nhóm, tập thểGV cần nghiên cứu nội dung chương trình, nội dung bài học, lựa chọn ra những phần, những bài có khả năng áp dụng BĐTD. Sau đó, GV phân tích nội dung bài dạy, tìm ra những vấn đề, những biểu tượng, khái niệm cần hình thành và truyền đạt cho HS, xác định các dạng bài tập với BĐTD phù hợp với đối tượng học sinh, quỹ thời gian, điều kiện trường lớp, trang thiết bị dạy học.
Ví dụ như khi ta dạy bài 14: Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất thì Gv hình thành sơ đồ tư duy ở phần III Xã hội Việt Nam phân hóa thì HS sẽ nhớ bài nhanh hơn khi nhìn vào sơ đồ tư duy, Hs sẽ thấy được sự phân hóa xã hội Việt Nam dưới tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp. Hs có thể tự hình thanh bản đồ tư duy theo ý của mình.
Hoặc khi dạy xong chương III: Mĩ, Nhật Bản, Tây Âu từ 1945 đên nay thì Gv có thể hướng dẫn HS hình thành sơ đồ Tư duy để các em có thể hệ thống hóa kiến thức về tình hình kinh tế, chính trị các nước Tư bản chủ yếu từ sau chiến tranh thế giới thứ hai. 
3.4. Giải Pháp Sử Dụng Đồ Dùng Trực Quan Gây Hứng Thú Học tập Cho Học Sinh:
Hệ thống kênh hình nói chung và hình vẽ, tranh ảnh nói riêng được trình bày với tư cách là nguồn cung cấp thông tin, kiến thức được in kèm theo câu hỏi để học sinh tự “làm việc” với sách giáo khoa dưới sự hướng dẫn của giáo viên, nhằm rút ra những kiến thức Lịch sử nhất định. Để sử dụng tốt trước hết giáo viên phải xác định rõ được nội dung Lịch sử được phản ánh qua tranh ảnh .Tiếp theo giáo viên phải dự kiến và xác định phương pháp sẽ sử dụng chúng trong từng bài cụ thể. Phương pháp sử dụng trong dạy học loại kênh hình này là giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát. Đầu tiên là quan sát tổng thể rồi mới quan sát chi tiết kết hợp với miêu tả, phân tích, đàm thoại thông qua hệ thống câu hỏi gợi mở của giáo viên để học sinh rút ra được những kết luận. Khi tìm hiểu nội dung kênh hình qua các câu hỏi gợi mở giáo viên có thể tổ chức cho các em làm việc cá nhân hoặc theo nhóm hoặc toàn lớp.
Các bước làm việc với đồ dùng trực quan như sau:
 Bước 1. Cho học sinh quan sát tranh, ảnh để học sinh xác định một cách khái quát nội dung tranh ảnh cần khai thác.
 Bước 2. Giáo viên nêu câu hỏi gợi mở, nêu vấn đề, tổ chức cho học sinh tìm hiểu nội dung của tranh ảnh.
 Bước 3. Học sinh trình bày những kết quả tìm hiểu của mình về tranh ảnh, học sinh khác bổ sung hoàn thiện.
Bước 4. Giáo viên nhận xét, bổ sung, học sinh trả lời và hoàn thiện nội dung khai thác tranh ảnh cung cấp cho học sinh về kiến thức Lịch sử.
Hình 52: Bộ chính trị TW Đảng họp quyết định chủ trương tác chiến Đông – Xuân 1953 - 1954
 quyết định
Ví dụ như khi ta dạy bài 27: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc khi dạy mục II Cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953 – 1954 và chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ 1954. Trước hết Gv giới thiệu bức ảnh hình 54: Bộ chính trị trung ương Đảng họp quyết định chủ trương tác chiến Đông – Xuân 1953 – 1954, rồi hướng dẫn HS quan sát và gợi mở HS tìm hiểu. Sau khi Hs trao 
đổi, phát biểu ý kiến, Gv giải thích và chốt lại nội dung bức ảnh và khẳng định: Bức ảnh đã thể hiện rõ không khí khẩn trương của cuộc kháng chiến trước tình hình mới, tầm quan trọng của chiến cuộc Đông – Xuân 1953 – 1954 đối với thắng lợi của cuộc kháng chiến chống pháp.
 Khi dạy bài 28 Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc đấu tranh chống đế quốc Mĩ và chính quyền Sài Gòn ở miền Nam (1954 – 1960) khi dạy mục III ý 2 – Phong trào Đồng Khởi (1959 – 1960). Gv sử dụng lược đồ Phong trào Đồng Khởi. Trước hết Gv giới thiệu khái quát lược đồ, hướng dẫn HS quan sát, kết hợp với SGK rồi gợi mở:
Lược đồ Phong trào “ Đồng Khởi”
Quan sát lược đồ, em thấy nhân dân nổi dậy đầu tiên ở những nơi nào? Sau đó phong trào phát triển như thế nào? Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam 
ra đời ở đâu?Quan sát lược đồ, em có nhận xét gì về phong trào Đồng Khởi?
Sau khi HS phát biểu ý kiến, Gv lược thuật diễn biến của phong trào “ Đồng Khởi”. kết thúc, GV yêu cầu HS thảo luận về ý nghĩa của Phong trào.
3.5 Giải Pháp về Dạy Học Tích Cực Trong Môn Lịch Sử 9
Dạy học tích cực là phương pháp hướng tới hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của Hs, nghĩa là tạo điều kiện cho Hs chủ động tiếp thu kiến thức, kĩ năng, biết biến cái đó thành kiến thức, kĩ năng của mình. Học như vậy khiến sự hiểu biết của các em vững chắc hơn, hứng thú học tập của các em được tăng cường.
Dấu hiệu đặc trưng của phương pháp tích cực là:
- Dạy học thông qua tổ chức hoạt động của HS
- Chú trọng rèn luyện phương pháp tự học
- Tăng cường học tập cá thể phối hợp học tập hợp tác
- Kết hợp đánh giá của GV và tự đánh giá của HS.
- Tăng cường vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề mà thực tiễn đòi hỏi.
Với việc học tập phát huy tính tích cực như trên nhằm góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. Tạo điều kiện phát huy vai trò chủ thể của người học, qua đó HS được tranh luận và có cơ hội để thể hiện ý kiến của mình, điều đó giúp các em nắm vững, nắm sâu và bền hơn những sự kiện lịch sử, đồng thời phát triển được tính hợp tác và tương trợ, tôn trọng lẫn nhau.
Ví dụ về dạy học tích cực: Khi dạy bà 24 Cuộc đấu tranh bảo vệ và xây dựng chính quyền dân chủ nhân dân (1945 – 1946). 
- Giáo viên có thể tổ chức nhiều hoạt học tập, trong đó sử dụng nhiều phương pháp hình thức dạy học tích cực như: Thông báo, giải thích, quan sát tranh, trao đổi thảo luận mục I Gv hướng dẫn HS khai thác lược đồ Việt Nam sau các mạng Tháng Tám để thấy rõ những khó khăn của ta sau cách mạng Tháng Tám và cho HS thảo luận cặp câu hỏi: ? Tại sao nói nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ngay sau khi thành lập đã ở tình trạng ngàn cân treo sợi tóc ? Qua thảo luận HS sẽ nắm được Caùc khoù khaên dieãn ra cuøng 1 luùc ñaët nöôùc ta laâm vaøo tình theá “Ngaøn caân treo sôïi toùc”.
 Mục 3; Gv hướng dẫn Hs quan sát các bức ảnh H42,43 và cho HS trao đổi và phát biểu ý kiến, GV bổ sung và giải thích. Phần các giải pháp để diệt giặc đói, giặc dốt và giải quyết khó khăn về tài chính GV cho HS thảo luận nhóm và điền vào bảng
KHÓ KHĂN

BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC

KẾT QUẢ










Qua thảo luận Hs sẽ tự phát hiện kiến thức, giúp các em hiểu bài kĩ hơn, sâu hơn
Như vậy thông qua các hoạt động như làm việc cá nhân, thảo luận nhóm, làm việc với tranh ảnh bản đồ Hs lĩnh hội kiến thức một cách tự giác hứng thú.
4) KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC TRONG NAÊM QUA DO THÖÏC HIEÄN ÑEÀ TAØI
Qua vieäc aùp duïng kết hợp nhiều phöông phaùp như vừa nêu trên trong chöông trình Lòch söû 9 Toâi nhaän thaáy keát quaû khaû quan nhö sau:
- Phaàn lôùn caùc em ñaõ coù yù thöùc hoïc taäp boä moân vaø coù phöông phaùp hoïc taäp toát.
Tạo cho giờ học không khí nhẹ nhàng, thoải mái, học sinh không bị căng thẳng, không phải nghe thuyết trình nhiều, đơn điệu, khô khan. Các em có nhiều thời gian nêu ý kiến của mình, không phải chỉ đơn thuần có thầy "vấn", trò "đáp". Trong giờ học các em được tìm hiểu rộng và sâu nhưng nội dung phần ghi nhớ ngắn gọn. Những ý này đã được khắc sâu qua từng hoạt động, giúp các em có khả năng tiếp thu tốt, có thể thuộc bài ngay trên lớp. Điều này có tác dụng khơi dậy niềm ham thích bộ môn.
Giáo viên chủ động kết hợp nhiều phương pháp dạy học khi lên.
* Keát quaû cuï theå:
Qua aùp duïng moät soá lôùp ñieån hình coù keát quaû nhö sau:
 Sau ñaây, toâi thoáng keâ veà keát quaû hoïc taäp moân lòch söû 9 cuûa caùc lôùp ñöôïc phaân coâng giaûng daïy qua caùc naêm hoïc 2010 -2011 vaø học kì I năm 2011-2012 ôû khoái 9 qua biểu đồ sau:
Biểu đồ chất lượng bộ môn lịch sử năm học 2010 - 2011,Học kì I 2011 - 2012
	Biểu đồ cho thấy keát quaû hoïc taäp moân lòch söû naêm hoïc 2010 -2011 vaø hoïc kì I naêm hoïc 2011-2012
Biểu đồ cho thaáy soá löôïng hoïc sinh khaù gioûi có sự dao động nhưng luôn ở tỉ lệ khá cao, soá hoïc sinh yeáu keùm giaûm daàn, học kì I năm 2009-2010 chỉ có 1.9% 
Kieåm nghieäm thöïc teá qua 2 naêm cho thaáy raèng kết hợp nhiều phương pháp tích cực ñaõ naâng cao chaát löôïng moân lòch söû 9 qua 2 naêm thì kết quả năm sau cao hơn năm trước
Ñeán nay vieäc thực hiện linh hoaït hôn. Hoïc sinh tích cöïc tham gia hoïc taäp, daãn ñeán chaát löôïng hoïc taäp khaù cao. Để kiểm chứng hơn nữa cho hiệu quả từ các giải pháp này Tôi xin đưa ra số liệu thống kê qua các hội thi học sinh giỏi cấp Huyện, Tỉnh từ năm học 2010 – 2011 và 2011 – 2012 đều đạt để thấy rõ hơn sự thay đổi chất lượng bộ môn lịch sử 9
Bảng thống kê kết quả học sinh đạt giải cấp Huyện, Tỉnh như sau:
Năm Học
Số Học Sinh đạt Giải
Huyện
Tỉnh
2010 - 2012
2
1
2011 - 2012
5
1 ( Dự thi)
5) BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM
Qua ñeà taøi treân baûn thaân toâi ñaõ ruùt ra đöôïc nhöõng kinh nghieäm sau
 - Tùy vào từng bài và đặc điểm từng lớp mà có cách vận dụng các giải pháp sao cho phù hợp và mang lại hiệu quả cao. 
 -Trong quaù trình giaûng daïy phaûi löïa choïn vaø söû duïng phöông phaùp gaây höùng thuù cho hoïc sinh ñaëc bieät laø phöông phaùp tích cực coù theå laøm cho hoïc sinh haêng say tìm toøi phaùt hieän kieán thöùc môùi.
 - Chú ý rèn luyện kĩ năng cho Hs qua cá lược đồ, tranh ảnh.
 -Naém baét cuï theå tình hình hoïc taäp, taâm sinh lí cuõng nhö taâm tö nguyeän voïng cuûa töøng hoïc sinh ñeå toå chöùc vieäc giaûng daïy phuø hôïp vôùi töøng em. 
 -Trong caùc tieát daïy caàn coù lieân heä thöïc teá ñeå giuùp cho hoïc sinh deã hieåu baøi vaø khaéc saâu kieán thöùc hôn.
 - Cần tạo không khí thoải mái, vui vẻ cho Hs trong tiết học để Hs tích cực xây dựng bài.
 - Giáo viên phải thường xuyên thay đổi phương pháp truyền đạt sao cho truyền cảm để thu hút HS vào bài học.
C. PHẦN KẾT LUẬN
I. TỔNG KẾT VẤN ĐỀ:
Phần nội dung đề tài đã nêu lên những công việc, những biện pháp chính mà tôi đã cố gắng thực hiện trong quá trình dạy học. 
Trên đây là những suy nghĩ và việc làm của tôi về: "Giải Pháp nâng Cao Chất Lượng môn lịch sử 9 ở Trường THCS Tân Hội Trung ".
Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử là yếu tố quyết định để nâng cao chất lượng bộ môn. Tuy nhiên hiệu quả của một bài học lịch sử là kết quả của sự kết hợp nhiều phương pháp vì ta thấy rằng không có phương pháp, phương tiện nào là vạn năng do mỗi phương pháp và phương tiện đều có ưu điểm và nhược điểm của nó. Qua thực tế nhận thấy rằng khi tổ chức tiết dạy có lồng ghép các giải pháp như vùa nêu trên đây thì đã có tác dụng lớn trong việc gây sự hứng thú cho Hs, các em yêu thích bộ môn hơn góp phần nâng cao chất lượng môn lịch sử nói chung và môn lịch sử 9 nói riêng ở trường THCS Tân Hội Trung.
Trong quaù trình nghieân cöùu vaø trình baøy khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Tôi xin chân thành mong được các cấp lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp nhiệt tình góp ý, bổ sung thêm để công tác giảng dạy của tôi ngày một tốt hơn. 
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
II. ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ:
- Các cấp quản lý cần đề xuất với nhà nước giải quyết các loại hình vui chơi giải trí hiện nay có ảnh hưởng xấu đến học sinh.
- Tăng cường công tác tập huấn chuyên môn cho giáo viên.
- Nhà trường cần trang bị cho phòng chức năng chuyên biệt cho bộ môn và trang bị các phương tiện dạy học hiện đại.
- Tổ chức các chuyến đi về nguồn, tham quan bảo tàng cho học sinh để phục vụ cho việc học tập của các em.
III. NHAÄN XEÙT CUÛA TOÅ CHUYEÂN MOÂN, XAÙC NHAÄN CUÛA HIEÄU TRÖÔÛNG
Taân Hoäi Trung ngaøy 10 thaùng 3 naêm 2012
Ngöôøi Vieát
Nguyeãn Vuõ Hoaøng Minh Nhöït