Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả trong dạy - Học tìm hiểu di tích lịch sử địa phương lớp 8 ở trường THCS Nam Ngạn Thành phố Thanh Hóa

còn có 1 Trung đội nữ, 4 tiểu đội dân quân, xây dựng 3 trận địa quanh làng. Quân dân Nam Ngạn được cấp trên giao nhiệm vụ hợp đồng chiến đấu với các đơn vị của bộ đội. Dân quân Nam Ngạn xác định 3 nhiệm vụ rõ ràng là: phối hợp để đánh máy bay Mỹ bảo vệ dân và các công trình như cầu Hàm Rồng, các nhà máy ở khu công nghiệp Hàm Rồng; phục vụ đạn dược, hậu cần cho bộ đội, kể cả cứu thương khi chiến đấu xảy ra; bổ sung thay thế pháo thủ cho các đơn vị pháo cao xạ. 
 Xác định được nhiệm vụ lâu dài đấu tranh chống đế quốc Mỹ, nhân dân trong làng đã tham gia đào hầm, đào hào trú ẩn, đào đắp công sự, ụ pháo chuẩn bị cho trận đánh mới bảo vệ cầu Hàm Rồng. 
Dân quân làng Nam Ngạn luôn sẵn sàng chiến đấu đánh trả máy bay Mỹ, đào đắp công sự, ụ pháo
 Trận chiến đấu ngày 3-4/4/1965, lần đầu tiên đánh máy bay phản lực Mỹ, dân quân tự vệ đã dùng súng bộ binh bắn trả quyết liệt. Mặc dù trận địa bị bom cày xới nhưng dân quân Nam Ngạn vẫn anh dũng chiến đấu. Những đồng chí được phân công phục vụ chiến đấu đã không sợ hy sinh, cứu chữa, vận chuyển thương binh, tử sĩ, chuyển đạn cho bộ đội, thay thế pháo thủ, hướng dẫn nhân dân xuống hầm trú ẩn, giữ vững an ninh trật tự. Làng Nam Ngạn đã phải hứng chịu nhiều cuộc tấn công ném bom của máy bay Mỹ. Trong khói lửa bom đạn quân thù đã xuất hiện nhiều tấm gương anh dũng, tiêu biểu là Nữ dân quân Ngô Thị Tuyển - Người con gái ưu tú của quê hương Nam Ngạn, không quản thân gái nơi chiến trường đã tham gia tiếp lương, tải đạn cho các chiến sĩ chiến đấu. Đặc biệt trong trận đánh lịch sử ngày 26/5/1965, chị đã vác cùng lúc 2 hòm đạn nặng 98 kg vượt qua đê, chuyển ra bờ sông tiếp viện kịp thời cho anh em bộ đội. 
Nữ anh hùng trên mảnh đất Nam Ngạn 
Ngô Thị Tuyển sinh năm 1946 tại làng Nam Ngạn (nay là phường Nam Ngạn, thành phố Thanh Hóa).
 Đầu năm 1965, đế quốc Mỹ thực thi kế hoạch “sấm rền” ném bom ồ ạt xuống miền Bắc, đặc biệt là những tỉnh miền Trung, nhằm phá hoại chúng ta về mọi mặt như: kinh tế, văn hoá, giáo dục và cắt đứt sự chi viện về sức người và sức của của hậu phương lớn miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Thanh Hoá là một trong những tỉnh chịu nhiều bom Mỹ, vì nơi đây là một trong những huyết mạch giao thông quan trọng để vận chuyển vũ khí, lương thực, thực phẩm, thuốc men.
 Trước tình hình nghiêm trọng đó, Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam giao cho Bộ Tư lệnh Quân khu Ba phối hợp với địa phương, chỉ huy và tổ chức chiến đấu tại khu vực Hàm Rồng.
 Tình hình ngày một khẩn trương. Quân khu uỷ và Bộ Tư lệnh Quân khu Ba họp bàn các phương án chuẩn bị đánh trả cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của đế quốc Mỹ. Trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng đảm bảo cho địa phương đánh thắng ngay từ đầu, bảo vệ mục tiêu, bảo vệ được tính mạng và tài sản của nhân dân.
 Uỷ ban hành chính tỉnh cùng với các đoàn thể, các ngành hướng về cơ sở, vận động tuyên truyền giáo dục sâu rộng tình hình nhiệm vụ cách mạng, phát động toàn dân tham gia xây dựng địa phương vững mạnh về mọi mặt: chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá – xã hội Trên cơ sở đó xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng thế trận toàn dân đánh giặc.
 Tại khu vực Hàm Rồng, rất nhiều lực lượng được huy động tham gia chiến đấu bảo vệ cầu cùng với bộ đội chủ lực. Trong đó, góp một phần quan trọng trong cuộc chiến đấu này là các đơn vị dân quân tự vệ, họ có nhiệm vụ giăng lưới lửa bắn máy bay tầm thấp hất chúng lên cao để pháo cao xạ tiêu diệt. Dân quân tự vệ còn có nhiệm vụ bám sát các trận địa của bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương, làm nhiệm vụ tiếp đạn tải lương, thay thế pháo thủ khi cần thiết.
 Trên các trận địa bảo vệ Hàm Rồng, có bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ; dưới sông, chúng ta có hải quân; trên trời lần đầu không quân ta tham chiến. Sự phối hợp đó giặc chứng tỏ ý nghĩa, tầm quan trọng của trận chiến đấu sắp xảy ra. Nhân dân Thanh Hoá sục sôi ý chí quyết đánh và quyết thắng Mỹ.
 Đúng như nhận định của trên, trong hai ngày 3 và 4 tháng 4 năm 1965, đế quốc Mỹ đã cho nhiều tốp máy bay đến bắn phá ác liệt khu vực Nam Ngạn - Hàm Rồng nhằm cắt đứt “đầu mút của khu vực cán xoong” là đầu mối giao thông quan trọng của hai miền Bắc .
Cuộc chiến đấu diễn ra vô cùng căng thẳng và ác liệt. Các mẹ, các chị trong thôn xóm, các nhân viên mậu dịch quốc doanh tổ chức nấu cơm, đưa nước ra từng trận địa cho bộ đội và dân quân, các em thiếu nhi tiếp lá nguỵ trang, sư bà Đàm Thị Xuân dành nơi trụ trì nhà chùa Nam Ngạn làm nơi cấp cứu điều trị thương binh. Khắp các ngả đường khu vực Hàm Rồng – Nam Ngạn, từng tốp dân quân toả đi tiếp đạn, tải thương, nhiều anh chị em chèo thuyền đưa đạn, chở pháo thủ dự bị đến từng trận địa. Có rất nhiều tấm gương sáng ngời về tinh thần chiến đấu và phục vụ chiến đầu, trong đó có nữ dân quân Ngô Thị Tuyển.
 Ngày 04/4/1965, vừa làm xong nhiệm vụ truy lùng bọn giặc lái Mỹ nhảy dù, Ngô Thị Tuyển gặp 1 chiếc tàu Hải quân yêu cầu dân quân giúp  vận chuyển vỏ đạn lên bờ và tiếp tế đạn xuống tàu. Không một chút đắn đo, Ngô Thị Tuyển cùng với các chiến sỹ dân quân tự vệ xuống sông, bơi ra tàu làm nhiệm vụ, mặc cho máy bay địch đang quần lượn trên đầu. Với tinh thần hăng hái, nhiệt tình, không ngại hiểm nguy, Ngô Thị Tuyển xung phong gánh cơm ra trận địa phục vụ các anh pháo thủ. Khi có đoàn xe tiếp đạn vừa tới, chị lại xung phong đi vác đạn. Có lần gặp phải 2 hòm đạn đai sắt móc chặt vào nhau, anh em dùng thuổng bật ra để vác nhưng chưa được. Sợ chậm trễ ảnh hưởng đến chiến đấu, Ngô Thị Tuyển ghé vai vác luôn 2 hòm đạn nặng 98 kg vượt qua đê, chuyển ra bờ sông tiếp viện kịp thời cho anh em bộ đội chiến đấu. 
Mái chèo của chị Ngô Thị Tuyển Hòm đạn anh hùng 
 chuyển đạn cho bộ đội Ngô Thị Tuyển đã vác
Trong lúc chiến tranh ác liệt nhất, anh hùng Ngô Thị tuyển đã vác cùng một lúc hai hòm đạn nặng gấp đôi so với trọng lượng cơ thể người chị, và chúng ta cũng phải khẳng định rằng sức mạnh của con người quả là phi thường, phải có một động lực, quyết tâm cao, hay yếu tố nào đó chúng ta mới có được một sức mạnh lớn lao như vậy.
Với những thành tích xuất sắc trong chiến đấu, dũng cảm kiên cường, Bà hai lần được nhận Huân chương Chiến công hạng ba, được Bác Hồ tặng huy hiệu của Người và sáu lần được tặng bằng khen, giấy khen. Ngày 01/01/1967, Nhà nước Việt Nam phong tặng bà danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Ngô Thị Tuyển- Nữ anh hùng lực lượng vũ trang mang quân hàm trung tá
Trong trận đánh ngày 26/5/1965, làng Nam Ngạn đã hợp đồng chặt chẽ với bộ đội cao xạ và bộ đội hải quân của ta chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Hôm ấy cả làng Nam Ngạn đều ra trận đã tạo ra một mô hình chiến tranh nhân dân chống cuộc chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ. 
Trong chiến tranh, mỗi người dân Nam Ngạn chỉ nghĩ đến sự trường tồn của quê hương, của cây cầu Hàm Rồng mà quên đi sự khốc liệt của bom đạn quân thù. ở Nam Ngạn, gia đình nào cũng có người tham gia chiến đấu, có gia đình có tới 4 người con tham gia, tiêu biểu như gia đình cụ Ngô Thọ Lạn có bốn người con trai là Ngô Thọ Sắp, Ngô Thọ Xếp, Ngô Thọ Đặt, Ngô Thọ Sáu đã chiến đấu rất anh dũng, nêu tấm gương chiến đấu quên mình, hy sinh quả cảm cho đất. Bốn người con của cụ Lạn đã nhảy vào mâm pháo, thay thế pháo thủ bị hy sinh tiếp tục bắn trả máy bay Mỹ. Anh Sáu bị thương đến lần thứ ba vẫn không rời mâm pháo, nhưng đến lần thứ tư thì anh hy sinh. Gia đình cụ đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng bằng khen “Cả nhà quyết tâm chống Mỹ” cho mọi người noi theo.
Các chiến sĩ gái như Đại đội trưởng Nguyễn Thị Hằng bị thương vẫn không rời vị trí chỉ huy. 
Khu đội trưởng Nguyễn Thị Hằng đang Bác Hồ hỏi chuyện Trung đội trưởng
 cùng đồng đội bắn trả máy bay Mỹ làng Nam Ngạn Nguyễn Thị Hằng
.
Nguyễn Thị Hằng - Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động TBXH
Đặc biệt nhà sư Đàm Xuân, trụ trì chùa Mật Đa đã cùng với bà con làng Nam Ngạn tích cực tham gia nấu cơm, nấu nước đưa lên trận địa tiếp tế cho bộ đội. Sư thầy còn trực tiếp tham gia vào việc chăm sóc thương binh, cho dân quân lấy cánh cửa chùa ra làm cáng cứu thương, chặt dừa của chùa mang ra trận địa cho bộ đội. Sân chùa vừa là Sở chỉ huy, vừa là nơi sơ cứu thương binh. Chùa Nam Ngạn còn là nơi đi về của bộ đội Hàm Rồng trong những năm đánh Mỹ.
 Với chiến công này, Nam Ngạn là làng đầu tiên trên miền Bắc sáng tạo ra mô hình chiến tranh nhân dân, chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ. Mô hình "cả làng ra trận”, “cả nhà ra trận”, xứng đáng được tuyên dương đơn vị anh hùng đợt đầu tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đại đội dân quân Tiểu khu Nam Ngạn được Quốc hội và Nhà nước tặng hai Huân chương Chiến công Hạng Nhất, 10 cá nhân được tặng thưởng Huân chương chiến công Hạng Nhất.
Chiến tranh đã lùi xa 52 năm, đến với Nam Ngạn hôm nay không còn những cánh đồng dày đặc hố bom, đạn năm xưa, những ngôi nhà cháy đen, đổ sập. Thay vào đó là những nhà máy, trường học, công sở, các công trình văn hóa đã và đang được xây dựng, cuộc sống đã hồi sinh từ bàn tay lao động cần cù của người dân nơi đây. Và cây cầu Hàm Rồng vẫn sừng sững hiên ngang nối đôi bờ sông Mã như một minh chứng hùng hồn cho ý chí quật cường của người dân Nam Ngạn nói riêng và người dân Thanh Hóa nói chung. Tiếp nối truyền thống cha ông, những người con Nam Ngạn hôm nay đang ra sức thi đua, học tập, lao động sản xuất, xây dựng quê hương Nam Ngạn ngày càng giàu mạnh xứng đáng với danh hiệu“Nam Ngạn Anh hùng”.
 Dựa vào kết quả đã chịu khó sưu tầm, chuẩn bị tài liệu có sẵn, giờ học lịch sử địa phương sẽ rất sôi nổi và có hiệu quả.
Phần 2: Thi vẽ tranh, đặt lời bình qua những hình ảnh phác hoạ về Nam Ngạn; đọc thơ, ngâm thơ, kể chuyện, tường thuật lại các cuộc khởi nghĩa ở địa phương.
a) NDCT cho học sinh có năng khiếu hội hoạ lên vẽ hình ảnh nổi tiếng - cầu Hàm Rồng; chân dung anh hùng Ngô Thị Tuyển ở Nam Ngạn, nhà truyền thống Dân quân Nam Ngạn, tượng đài chiến thắng Nam Ngạn..vào giấy A4 và mời những học sinh khác đặt lời bình hoặc làm thơ về những hình ảnh đó.
 Nhà truyền thống Hầm ẩn trú của Dân	 Tượng đài Nam Ngạn
Dân quân Nam Ngạn quân Nam Ngạn chiến thắng
 - Học sinh vẽ 
Tiếp theo giáo viên cùng các bạn trong lớp nhận xét đánh giá về những lời bình, những bài thơ, câu thơ hay, đặc sắc của các em.
 - Cụ thể: HS ở các tổ( nhóm) cử đại diện tổ mình lên dự thi vẽ tranh, bức tranh của tổ (nhóm) nào đẹp, đầy đủ chi tiết và bố cục, sẽ được đánh giá cao hơn các nhóm khác.
b) NDCT cho học sinh thi ngâm thơ, đọc những câu thơ, bài thơ, bài hát viết ca ngợi các anh hùng, chiến công hiển hách ở địa phương Nam Ngạn gắn với tiết lịch sử mà cả lớp đang học.
 Các tổ thi với nhau, tổ nào kể chuyện hay hấp dẫn, đầy đủ tình tiết thì tổ đó được điểm cao.
c) Các em thi tường thuật lại trận chiến ác liệt ở địa phương Nam Ngạn Hàm Rồng 3,4/4/1965.
d) Học sinh nghe bài hát “ Em nghe chuyện Hàm Rồng” và bài hát “Chào sông Mã anh hùng”ca ngợi về chiến công Hàm Rồng- Nam Ngạn.
 Từ những hình thức thi ở trên, giờ học sẽ cuốn hút HS và tạo nên sự hứng thú nơi các em, tiết học sẽ sôi nổi và căn bản HS sẽ tiếp cận với kiến thức lịch sử địa phương Nam Ngạn được tốt hơn.
Phần 3: Trò chơi hướng dẫn viên du lịch:
- Giáo viên tổ chức cho HS chơi trò chơi "Hướng dẫn viên du lịch" xen vào tiết dạy lịch sử địa phương để các em có thêm "ngòi nổ" trong thảo luận, HS sẽ mạnh dạn hơn trước đám đông để trình bày ý kiến. Đây là trò chơi mang tính sáng tạo của giáo viên, nó không có trong bài giảng, trò chơi này giúp các em tự tin và hứng thú hơn trong giờ học lịch sử.
 Cụ thể giáo viên cho HS làm hướng dẫn viên du lịch cầu Hàm Rồng, di tích lịch sử chùa Mật Đa, nghĩa trang liệt sỹ Hàm Rồng, đền thờ Chu Văn Lương, công viên Hàm Rồng ...
Hình thức học tập hoạt động ngoại khoá có lợi tạo tâm lí thoải mái theo phương châm “ Học mà chơi, chơi mà học”, tạo cho các em học sinh những kĩ năng giao tiếp với môi trường bên ngoài, có năng lực quan sát, giúp học sinh phát triển toàn diện hơn. 
HS về nhà sưu tầm tiếp các bài học về lịch sử của địa phương Nam Ngạn.
2.4. Hiệu quả của Sáng kiến kinh nghiệm:
 Sau khi áp dụng vào giảng dạy một số kinh nghiệm trên tôi nhận thấy các em học sinh có nhiều tiến bộ rõ rệt khi tìm hiểu và khắc sâu kiến thức lịch sử địa phương.Các em đã say sưa tìm tòi và thích thú học,còn ít hiện tượng ngại học giờ lịch sử địa phương. 
 Kết quả đạt được sau khi thực hiện một số kinh nghiệm trên đối với học sinh lớp 8A.
Lớp
Tổng số
Học sinh hiểu biết đầy đủ về LSĐP
Học sinh hiểu
Biết tương đối đầy đủ về LSĐP
Học sinh hiểu biết ít về LSĐP
SL
%
SL
%
SL
%
8A
28
19
67,9%
7
25%
2
7,1%
 
 - 100% học sinh sưu tầm tranh ảnh tư liệu về Lịch sử văn hóa cấp Quốc gia trên địa bàn phường Nam Ngạn. Có nhiều bài sưu tầm công phu, chất lượng tốt.
 - Qua buổi tham gia tìm hiểu Di tích lịch sử văn hóa, các em càng hiểu biết, yêu mến tự hào và có trách nhiệm hơn trong việc giữ gìn, phát huy những giá trị lịch sử của địa phương. Các em rất tự hào khi ngôi trường mang tên “Trường THCS Nam Ngạn” trên mảnh đất anh hùng.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận: Trong giờ Lịch sử địa phương tôi đã sử dụng kết hợp các phương pháp nói trên và tôi thấy đạt được hiệu quả. Đó là các em hào hứng sôi nổi học tập, chăm chú và thích thú. Các em bớt đi sự rụt rè, nhút nhát, phát huy được năng lực chủ động sáng tạo, ít nhiều bộc lộ được năng khiếu sở trường của chính mình. Học sinh thích học môn lịch sử và phần lịch sử địa phương hơn. Các em cho rằng lịch sử là môn học bổ ích, các em cảm thấy thích học và yêu thích môn lịch sử, thấy yêu và tự hào về quê hương Nam Ngạn hơn.
 Từ những kết quả trên, bản thân tôi trong thời gian thực hiện đề tài với thời gian hạn hẹp mà khối lượng kiến thức lịch sử ở địa phương Nam Ngạn thì rộng lớn. Vì vậy với sáng kiến nhỏ này, trong công việc dạy- học lịch sử địa phương lớp 8 của tôi khó tránh khỏi những khiếm khuyết.Tôi rất mong được sự đóng góp ý kiến của Nhà trường và các bạn đồng nghiệp để rút kinh nghiệm cho bản thân.Tôi xin chân thành cảm ơn!
3.2. Kiến nghị:
- Để dạy học lịch sử địa phương đạt được hiệu quả được tốt hơn, đề nghị nhà trường hỗ trợ kinh phí cho HS đi thực địa, học tiết lịch sử ở ngoài trời.
- Địa phương nên tôn tạo các di tích lịch sử để tạo thành quần thể Di tích lịch sử gắn với Di tích lịch sử sinh thái Hàm Rồng để nâng cao hơn nữa vị thế của phường Nam Ngạn.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Nam Ngạn, ngày 14 tháng 4 năm 2017
 CAM KẾT KHÔNG COPY
 Người thực hiện
 Hàn Thị Dung
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1.Tư liệu Viện nghiên cứu Hán Nôm.
2.Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường THCS-Bộ Giáo Dục và đào Tạo .
3.Một số tài liệu sách, báo phục vụ bài giảng : Di tích lịch sử chùa Mật Đa, làng Nam Ngạn.
4. Tư liêu lịch sử cầu Hàm Rồng.
5. Tư liệu Bảo tàng Tỉnh Thanh Hóa.
6. Tư liệu Nhà truyền thống Nam Ngạn.
MỤC LỤC
 Trang
1.MỞ ĐẦU	1
1.1. Lí do chọn đề tài	1
1.2. Mục đích nghiên cứu	1
1.3. Đối tượng nghiên cứu.	3
1.4. Phương pháp nghiên cứu.	3
1.5. Điểm mới của SKKN	3
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM	3
2.1. Cơ sở lí luận của SKKN.	3
2.2. Thực trạng vấn đề.	4
2.3.Các giải pháp đã sử dụng	5
2.4. Hiệu qủa của SKKN.	19
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ	19
3.1. Kết luận	19
3.2. Kiến nghị	20