Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hứng thú học tập môn Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1946 - 1954 bằng phương pháp lồng ghép âm nhạc và kể chuyện nhân vật lịch sử trong giảng dạy Lịch sử 12

 ít em thuộc bài, thuộc thì chỉ mang tính chất lấy điểm, tôi nảy ra sáng kiến, đến những bài học mà có các bài hát có tác dụng hỗ trợ cho bài học, tôi giao bài tập cho HS sưu tầm và thuộc bài hát đó, rõ ràng các em rất tích cực, hồ hỡi, tìm và thuộc lời các bài hát dàiTừ đó bản thân tôi thấy âm nhạc là cầu nối để các em đến với môn Lịch sử tự nguyện không gò ép
	* Ví dụ khi dạy Bài 17: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sau ngày 2/9/1945 đến trước ngày 19/12/1946, SGK trang 125, tiết 2. III. Kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược ở Nam Bộ. 
	Khi giảng phần này tôi thường lồng sự kiện 23/10/1945 Nha Trang kháng chiến, đoàn quân “Nam tiến” vào Nam chiến đấu, kết hợp hình ảnh SGK tôi có thể hỏi học sinh: Em hãy nêu những bài hát được ra đời trong thời kì 1945 - 1946? Học sinh có thể nêu những tác phẩm mà các em đã sưu tầm ở nhà và giáo viên chỉ ra tác phẩm nào là tác phẩm phù hợp và đúng với giai đoạn lịch sử đang học. Sau đó giáo viên có thể mở một trong hai đoạn nhạc đã chuẩn bị phù hợp với bài dạy và nêu ý nghĩa của từng bài hát.
	- Mở đoạn bài hát “Lá xanh" của Hoàng Việt:Đi đầu quân! Đi trong mùa xuân mới gió lá reo gió lá reo. Kìa bảng treo cùng trong làng. Đi đầu quân. Đi đầu quân. Tất cả cho tiền tuyến mau lên đi. Hỡi các anh trai làng. Lá còn xanh như bao anh còn trẻ. Sức oai hùng đang căng trong toàn thân. Ngó lên cây màu lá tươi đầy trời xanh. Anh trai làng vấn vương gia đình làm chi. Ra tuyền tuyến thi tài cùng nhau giết Tây. Em chờ anh với bao chiến công lẫy lừng
	- Hoặc đoạn bài hát "Đoàn vệ quốc quân" của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu 
	Đoàn Vệ quốc quân một lần ra đi
	Nào có mong chi đâu ngày trở về
Ra đi ra đi bảo tồn sông núi
Ra đi ra đi thà chết không lui
Cờ bay phất phới ngời màu Lạc Hồng
Kèn reo vang tiếng gọi dòng Lạc Hồng
Cùng Vệ quốc quân
Ra đi ra đi theo hồn sông núi
Thù bao năm xưa có bao giờ nguôi
Dưới cờ oai nghiêm sao vàng bay
Đoàn quân Việt Nam có hay
Ngày xưa biết bao vị hùng anh
Quyết vì non sông ra tay bao lần
Ngày nay đoàn quân ta gắng làm sao
Giành quyền tự do hạnh phúc cho dân
Đoàn Vệ quốc quân một lần ra đi
Dù có gian nguy nhưng lòng không nề
Ra đi ra đi bảo tồn sông núi
Ra đi ra đi thà chết không lui.
Đoàn Vệ quốc quân, tên ban đầu là Đoàn Giải phóng quân, là bài hát do nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu sáng tác năm 1945, một trong những bài hát nổi tiếng nhất của ông.
	Bài hát được sáng tác vào năm mà Việt Nam vừa giành được độc lập sau gần một thế kỷ là thuộc địa của Pháp, và là khi cả nước đang rừng rực không khí quyết bảo vệ nền độc lập non trẻ trước nguy cơ Pháp tái chiếm. Trong hoàn cảnh đó, "Đoàn giải phóng quân" ra đời như là lời thề của thế hệ thanh niên lên đường ra trận: Ra đi ra đi bảo tồn sông núi. Ra đi ra đi thà chết không lui. Bài hát được phổ biến đầu tiên ở Đà Nẵng. Trên các đoàn tàu hỏa chở những đoàn quân Nam tiến dừng ở ga Đà Nẵng, đội văn nghệ tuyên truyền Việt Minh (trong đó có tác giả) đã ca vang giai điệu hừng hực đầy quyết tâm này của những thanh niên đang lên đường cứu nước.
	Hai bài hát này của hai nhạc sĩ Hoàng Việt và Phan Huỳnh Điểu thể hiện những phẩm chất tuyệt vời của người lính - anh bộ đội Cụ Hồ đã được đến được với công chúng, in đậm trong lòng dân thì không gì nhanh và hiệu quả bằng những ca khúc. Hai ca khúc viết về đề tài người lính điểm nổi bật mà chúng ta bắt gặp đó chính là vẻ đẹp tâm hồn của anh bộ đội Cụ Hồ. Tinh thần lạc quan yêu đời, chất lãng mạn trong tâm hồn người lính đã được rất nhiều nhạc sĩ thể hiện thành công và tiêu biểu là bài hát Lá xanh của nhạc sĩ Hoàng Việt và Đoàn vệ quốc quân của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu.
      	Bài 18: Những năm đầu toàn quốc chống thực dân Pháp (1946-1950), SGK trang 133, mục 2. IV Chiến dịch Biên giới thu - đông 1950, khi giảng phần này, với hoàn cảnh mới những khó khăn, Đảng và Chính phủ chủ trương mở chiến dịch Biên giới. Cuộc kháng chiến toàn dân, thanh niên trai làng ra chiến trận
	Do bài này dạy trong hai tiết học nên giáo có thể lựa chọn những bài hát có màu sắc khác nhau để các em nhận biết được khung cảnh không chỉ các anh bộ đội cụ Hồ mà có cả những người nông dân, phụ nữ thanh niên xung phong, cụ già.... cũng góp sức không kém cho tiền tuyến khi ở lại hậu phương
	- Mở đoạn bài hát “Ngày mùa” của Văn Cao
Ngày mùa vui thôn trang, lúa reo như hát mừng.
Lúa không lo giặc về, khi mùa vàng thôn quê.
Ngày mùa vui thôn xóm, đầy đồng giáo với gươm,
súng tì tay anh đứng, em ngừng liềm trông sang.
Lúa lúa vàng, đồng lúa bát ngát trời.
Bao tay liềm từng nhánh lúa thơm rơi.
Ngày vui quân du kích đứng im trông lúa dập dờn.
Người người qua gánh lúa, nón nghiêng nghiêng cười ai...
... Rồi rời sang xóm khác, nhớ lúc ai nhìn theo.
	Đã hơn nửa thế kỷ từ khi bài hát “Ngày mùa” ra đời. Mỗi khi nghe lại, lòng ta vẫn nao nao nhớ về vùng quê nơi cất giấu tuổi thơ êm đềm. Tác phẩm này trở thành một trong những bài hát hay nhất trong số những bài hát viết về nông thôn Việt Nam. Tác phẩm “Ngày mùa” tỏ rõ Văn Cao rất “hiện đại”, rất “mô-đen” mà cũng rất dân tộc. 
	- Mở đoạn bài hát “Hát mừng anh hùng Núp” (Không có tác giả)
	Đây bất khuất Tây Nguyên cao cao Núi mây điệp trùng gió ào ào.
	Đây sóng nước sông ba dâng trào Người Ba-na như đàn chim Đrao.
	Anh dũng nhất đánh Tây Pha-lang. Có anh hùng là chim đầu đàn.
	Gương anh Núp đánh Tây giữ làng. Rạng soi vinh quang trời Việt Nam...
	Trong tiểu thuyết "Đất nước đứng lên" của nhà văn Nguyên Ngọc, 
Núp từng nói: "Nếu không có Nguyên Ngọc thì không có Núp". Vâng! Khiêm tốn mà nói thế chứ Nguyên Ngọc là người đã phát hiện ra người anh hùng từ trong cuộc kháng chiến chống Pháp, từ cái làng Kông Hoa xa xôi. Núp nổi tiếng khắp toàn cầu. Có cả một bài hát hát mừng Anh hùng Núp. Bài hát mừng Anh hùng Núp cho đến bây giờ không biết tác giả là ai. Nhưng nó phổ biến trong lòng người Việt mấy mươi năm qua đến bây giờ người trẻ vẫn còn tiếp tục hát: "Gương trung dũng đánh tây Pha lăng, có anh hùng là chim đầu đàn. Gương anh Núp đánh Tây giữ làng, rạng soi vinh quang người Việt Nam".
	Bài 20: Cuộc kháng chiến toàn quốc chống Pháp kết thúc (1953-1954) tiết, SGK trang 149-150, mục 2. II. Chiến dịch Điện Biên Phủ. 
	- Mở đoạn bài hát “Hò kéo pháo” (Hoàng Vân)
	Hò dzô ta nàokéo pháo ta vượt qua đèo
	Hò dzô ta nàokéo pháo ta vượt qua núi
	Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi.
	Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù.
	Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù...
	Ca khúc “Hò kéo pháo” ra đời trong hoàn cảnh khá đặc biệt. Khi đó, nhạc sĩ Hoàng Vân là một chàng trai Hà Nội ngoài 20 tuổi, được lên Điện Biên tham gia kháng chiến với công việc viết bài cho bản tin của trung đoàn, sư đoàn, dẫn các văn nghệ sĩ đi thực tế sáng tác Trong chuyến đi thực tế, Hoàng Vân quan sát, tiếp cận với cuộc sống và chiến đấu của nhân dân ta ở Điện Biên. Lúc đó, việc kéo pháo phải thực hiện trong hoàn cảnh bí mật để đưa pháo vào vị trí chiến thuật nhằm tấn công gây bất ngờ cho kẻ địch. Pháo thì to và nặng. Đẩy pháo lên đã khó, kéo pháo ra lại càng khó và đầy vất vả, gian khổ. Khó khăn là vậy, nhưng ý chí quyết tâm và tinh thần đoàn kết đã tạo nên nghị lực phi thường đối với các chiến sĩ pháo binh, giúp họ hoàn thành nhiệm vụ. Trở về Sư đoàn, hình ảnh người lính pháo binh luôn ẩn hiện tâm trí Hoàng Vân. Trong một đêm rất lạnh đầu năm 1954, nằm trong hầm cá nhân với “lá cây làm chiếu, manh áo phủ làm chăn”, ông thao thức không thể chợp mắt. Khoảng 2 giờ sáng, ông ra khỏi hầm. Khi đó, sương phủ mờ mịt, bỗng ông nghe thấy tiếng gà rừng gáy sáng. Âm vang tiếng gà trong buổi sớm ban mai chính là chất xúc tác tạo cảm hứng để ông gợi nhớ về những đêm ngày hành quân khắp miền Tây Bắc. Cảm xúc về những người chiến sĩ pháo binh bấy lâu chất chứa trong lòng đã thôi thúc ông cầm bút viết lời ca, nốt nhạc. Bắt đầu với tiếng hò dô phảng phất âm điệu dân ca Thái: “Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua đèo. Hò dô ta nào! Kéo pháo ta vượt qua núi. Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi, vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù. Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù”. Mỗi lời ca tựa như từng đợt, từng đợt các chiến sĩ bộ đội đang chung sức, chung lòng cùng khích lệ, động viên nhau đẩy pháo. Hai hôm sau, bài hát được in trên bích báo, từ đó khắp mặt trận đều vang lên câu hát: “Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua đèo. Hò dô ta nào kéo pháo ta vượt qua núi...”. Tại Đại hội liên hoan toàn quân năm 1954, ca khúc “Hò kéo pháo” được trao giải nhất và với ca khúc này nhạc sĩ Hoàng Vân đã được tặng thưởng Huân chương Chiến công. 
	- Mở đoạn bài hát “Giải phóng Điện Biên” của Đỗ Nhuận 
	Giải phóng Điện Biên bộ đội ta tiến quân trở về giữa mùa này hoa nở miền Tây Bắc tưng bừng vui. Bản mường xưa nương lúa mới trồng kìa đàn em bé giữa đồng nắm tay xòe hoa. Dọc đường chiến thắng ta tiến về đoàn dân công tiền tuyến vẫy chào pháo binh vượt qua. Súng đại bác quấn lá ngụy trang từng đàn bươm bướm trắng rỡn lá ngụy trang. Xiết bao sướng vui từ ngày lên Tây Bắc đồng bào nao nức mong đón ta trở về. Giờ chiến thắng ta đã về vui mừng đón chúng ta tiến về. Núi sông bừng lên. Đất nước ta sáng ngời cánh đồng Điện Biên cờ chiến thắng tưng bừng trên trời.
	Chiến thắng Điện Biên được sáng tác ngay trong đêm ngày 7/5/1954. Buổi chiều ngày 7/5, khi đoàn văn công đang cuốc đất, rải đá làm đường thì bỗng một đồng chí liên lạc từ mặt trận đạp xe qua, reo to: “Mường Thanh địch hàng rồi! Giải phóng Điện Biên rồi!”. Tất cả đoàn văn công ngừng tay cuốc, ôm nhau nhảy, không cần đệm nhạc. Đỗ Nhuận thì không ôm ai cả, nhảy một mình, nhảy tít thò lò, và trong đầu phảng phất câu “Giải phóng Điện Biên” Thế rồi, đêm hôm đó, trong túp lều, bên ánh đèn dầu le lói, tay ông búng chiếc violon, miệng cứ hát lẩm nhẩm, sợ làm ồn anh em mất ngủ. Và Chiến thắng Điện Biên ra đời với cảm xúc tuôn trào: “Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về/Giữa mùa hoa nở, miền Tây Bắc tưng bừng vui”
	Tôi sử dụng đoạn nhạc này để HS hứng khởi tìm hiểu diễn biến chiến dịch... Những tiết học có kết hợp âm nhạc thật sự có sức lôi cuốn, thu hút học sinh. Qua tiết học, học sinh có cơ hội hiểu rõ hơn giá trị âm nhạc đối với lịch sử dân tộc, học sinh được hát hoặc nghe hát về những bài hát cách mạng làm cho không khí lớp học sôi động, giúp học sinh hiểu lịch sử qua âm nhạc một cách nhẹ nhàng và sảng khoái tinh thần. Từ đó góp phần cải thiện được thái độ học tập môn lịch sử của học sinh và có hiệu quả ngoài mong muốn, định hướng sở trường thưởng thức âm nhạc truyền thống, thậm chí có những học sinh đã thuộc và hát theo bài hát. Đây chính là niềm vui phấn khởi, một tín hiệu đáng mừng trong tiết dạy học lịch sử ở Trung tâm.
	Trong quá trình tiến hành sử dụng âm nhạc vào giảng dạy bản thân tôi thấy số học sinh có hứng thú tìm hiểu lịch sử ngày càng nhiều hơn, dễ nhớ các sự kiện, địa danh, nhân vật hơn Tuy nhiên, việc vận dụng phương pháp dạy học sử dụng âm nhạc cũng gặp phải những khó khăn nhất định như lượng kiến thức nhiều song thời gian cho môn lịch sử không nhiều; đời sống của giáo viên còn thấp. Để nắm được tình hình cụ thể tôi đã tiến hành khảo sát học sinh để xem phương pháp áp dụng có hiệu quả như thế nào?
	3. Hiệu quả: 
 	Tôi đã áp dụng vào dạy ở hai lớp 12A1, 12A2 năm học 2015 - 2016, nhận thấy học sinh học hứng thú và hình ảnh nhân vật, sự kiện lịch sử đặc biệt là Sử dụng bài hát tạo hứng thú cho học sinh, giúp học sinh dễ hình dung và nắm bắt sự kiện hơn. Qua thời gian áp dụng sáng kiến này, kết quả học tập của học sinh lớp tôi giảng dạy có nhiều tiến bộ rõ rệt, nhất là trong tiết học lịch sử các em rất sôi động, gần 90% số học sinh trong lớp tham gia cùng cô giáo khai thác kiến thức trong bài giảng, kết quả thống kê so sánh như sau: 
Năm học
Giỏi
Khá
TB
Yếu - kém
Số
lượng
Tỉ lệ
%
Số
lượng
Tỉ lệ
%
Số
lượng
Tỉ lệ
%
Số
lượng
Tỉ lệ
%
2013 - 2014
2015 - 2016
3
10
3.0
13
20
33
22
45
55
30
61
42
11
0
14
0
	Kết quả trên cho thấy, việc áp dụng sáng kiến trên đã đem lại kết quả học tập của học sinh năm học 2015 - 2016 so với năm 2013 - 2014, có nhiều khả quan hơn, số lượng học sinh giỏi, khá tăng, số lượng học sinh yếu kém không còn.
	C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
	1. Bài học kinh nghiệm
	Qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy muốn có một tiết học thành công và chất lượng học tập của học sinh được nâng cao cần có những điều kiện sau:
	- Giáo viên: đầu tư công sức và cả sự kiên trì, bền bĩ nâng cao kiến thức và kỹ năng dạy học; Kế hoạch sử dụng phương pháp cụ thể theo bài, theo chương, bám sát mục tiêu bài học, bảo đảm thời gian, không lạm dụng giờ học thành giờ thưởng thức âm nhạc hay bàn về một nhân vật lịch sử nào đó để tránh phản tác dụng. Tạo sự đoàn kết yêu thương nhau giữa các em học sinh trong lớp. Có kế hoạch kiểm tra khen thưởng động viên kịp thời. Nhất là phát hiện học sinh có năng khiếu âm nhạc. 
	- Học sinh: Có thái độ tự giác cao, phối hợp với giáo viên nhất là khi được hướng dẫn tìm hiểu bài học, lựa chọn nhân vật hay bài hát áp dụng cho từng bài.
	Đây chính là một trong biện pháp cách thức gây hứng thú học tập bộ môn lịch sử đối với học sinh bậc Trung Tâm GDTX nói riêng và ở nhà trường THPT nói chung, nó đã góp phần làm cho hoạt động giáo dục theo hướng tích cực hoá trong dạy và học hiện nay. 
2. Kiến nghị, đề xuất
 Để nâng cao chất lượng dạy và học, đáp ứng yêu cầu của giáo dục trong giai đoạn hiện nay, mỗi giáo viên phải sử dụng triệt để đồ dùng dạy học, nắm bắt tâm lý học sinh trong thời đại bùng nổ thông tin Intenet, không ngừng trau dồi chuyên môn, học hỏi đồng nghiệp, đặc biệt là áp dụng công nghệ hiện đại trong dạy học... Trước yêu cầu và nhiệm vụ trên tôi kính mong các cấp lãnh đạo ngành đầu tư cơ sở vật chất tạo điều kiện giáo viên, học sinh dạy và học tốt hơn. Tạo điều kiện cho chúng tôi được học hỏi, tập huấn về sử dụng công nghệ hiện đại - nhất là đưa công nghệ thông tin vào dạy học là cần thiết và liên tục được phát huy trong môi trường học tập ngày nay. Riêng nhà trường tăng thêm phòng máy chiếu, loa dài phục vụ cho dạy học; Tổ chức các trò chơi mang tính vừa chơi, vừa học, vừa thể hiện sự hiểu biết, vừa để học sinh thể hiện khả năng tuy duy, sự tự tin của mình.
	Trên đây là một vài đề xuất của bản thân tôi, rất mong được sự quan tâm đóng góp ý kiến của nhà trường, đồng nghiệp để sáng kiến đạt hiệu quả tốt nhất./.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 19 tháng 5 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác
 Người thực hiện
 Trần Thị Thủy

Phụ lục
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phan Ngọc Liên - Hướng dẫn giảng dạy lịch sử cấp III phổ thông (phần lịch sử Việt Nam) nhà xuất bản giáo dục 1981
2. Phan Ngọc Liên - Phương pháp dạy học lịch sử, nhà xuất bản giáo dục 1999
3. Phan Ngọc Liên - Nguyễn Thị Côi - Những vấn đề trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông hiện nay.nghiên cứu lịch sử -1994
4. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông
5. Sách giáo khoa lịch sử lớp 12 - chương trình chuẩn
6. Sách giáo viên lịch sử lớp 12 - chương trình chuẩn
7. Những mẫu chuyện lịch sử Việt nam
8. Tuyển tập các ca khúc Cách mạng
9. Các trang thông tin điện tử chính thống trên Internet.