Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính tích cực của học sinh khi học phân môn Lịch sử lớp 5

t. Một lần nữa ta lại thấy sự chỉ đạo tài tình của Đảng và Bác Hồ: Chỉ cần đánh một điểm yếu mà hai điểm khác phải dấn thân vào chỗ chết. Chiến dịch Biên giới thắng lợi rực rỡ, ta giải phóng được một giải biên giới Việt – Trung dài 750 km từ Cao Bằng đến tận Đình Lập, Đường số 4 sạch bóng quân thù. Và như vậy chúng ta đã đạt được 3 mục tiêu đề ra: Giải phóng một phần biên giới Việt-Trung, củng cố và mở rộng Căn cứ địa Việt Bắc, khai thông đường liên lạc quốc tế.
III. Tổ chức thực nghiệm (Thieát keá baøi daïy). 
Bài soạn môn Lịch sử lớp 5.
Bài 15: CHIẾN THẮNG BIÊN GIỚI THU – ĐÔNG 1950.
 	A/ Mục tiêu:
- Học xong bài này, học sinh biết :
+ Tại sao ta quyết định mở chiến dịch Biên giới thu – đông 1950.
+ Ý nghĩa của chiến thắng Biên giới thu – đông 1950.
+ Nêu được sự khác biệt giữa chiến thắng Việt Bắc thu – đông 1947 và chiến thắng Biên giới thu – đông 1950.
- Rèn cho học sinh kĩ năng thuật lại diễn biến của chiến dịch dựa theo lược đồ trong sách giáo khoa.
- Giáo dục học sinh tinh thần chịu đựng gian khổ trong mọi hoàn cảnh, vì nước quên thân.
B/ Đồ dùng dạy-học:
Giáo viên: Lược đồ, tranh tư liệu về chiến dịch Biên giới, phiếu học tập, bảng phụ.
Học sinh: Tranh ảnh, bài sưu tầm liên quan đến chiến dịch Biên giới theo mảng phân công:
Nhóm 1: Những hình ảnh về Bác Hồ trong chiến dịch.
Nhóm 2: Hình ảnh bộ đội, dân công tham gia chiến dịch.
Nhóm 3: Những tấm gương của quân, dân ta trong chiến dịch.
Nhóm 4: Hình ảnh về tù binh địch và lòng nhân đạo của bộ đội ta.
Phiếu học tập
Hãy khoanh tròn chữ cái đặt trước ý trả lời đúng nhất trong các câu hỏi sau:
Câu 1: Quân ta mở chiến dịch Biên giới thu-đông 1950 nhằm mục đích gì?
Tiêu diệt lực lượng chính yếu của Pháp.
Tập dợt các trận đánh cấp chiến dịch (trận đánh lớn, có nhiều quân-binh chủng tham gia phối hợp.), chuẩn bị giải phóng miền Bắc.
Nhằm giải phóng một phần biên giới Việt-Trung, củng cố và mở rộng Căn cứ địa Việt Bắc, khai thông đường liên lạc quốc tế.
Cả a và b đều đúng.
Câu 2: Quân ta đã chọn địa điểm nào dưới đây làm mục tiêu trọng điểm mở màn cho chiến dịch ?
Cụm cứ điểm Đông Khê.
Cao Bằng.
Bắc Kạn.
Lạng Sơn.
Câu 3: Điều nào sau đây không đúng ?
Chiến dịch Việt Bắc kết thúc, ta đã tiêu diệt và bắt sống được hơn 8000 tên địch.
Ta đã làm chủ được hơn 750 km trên dải biên giới Việt-Trung.
Sau thất bại thảm hại ở Việt Bắc, thực dân Pháp tuyên bố rút quân khỏi Việt Nam.
Căn cứ địa Việt Bắc được củng cố và mở rộng.
Câu 4: Trong lúc tấn công lô cốt của địch, anh La Văn Cầu bị trúng đạn, nát một phần cánh tay, anh đã xử lí như thế nào ?
Tự băng bó vết thương rồi tiếp tục chiến đấu.
Cứ để mặc vết thương, anh vẫn tiến lên phía trước.
Nhờ đồng đội dùng lưỡi lê chặt đứt cánh tay để tiếp tục chiến đấu.
Xin lui về tuyến sau để điều trị.
Câu 5: Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Biên giới thu- đông 1950 là gì ?
Đánh dấu sự trưởng thành của quân đội ta.
Căn cứ địa Việt Bắc được củng cố và mở rộng.
Từ đây ta nắm quyền chủ động trên chiến trường.
Cả a, b, c đều đúng.
C/ Các hoạt động trên lớp.
1. Ổn định tổ chức: Cả lớp hát một bài.(1 phút)
2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
Chỉ lược đồ (SGK) để nêu diễn biến của chiến dịch Việt Bắc thu-đông năm 1947? (1 học sinh) (GV ghi điểm)
Một học sinh nêu ý nghĩa của chiến dịch? (GV ghi điểm)
Giáo viên nhận xét chung.
3. Bài mới: a. Giới thiệu bài:
Với thắng lợi của chiến dịch Việt Bắc thu đông năm 1947, ta đã đánh bại hoàn toàn chiến lược “đánh nhanh, thắng nhanh”của thực dân Pháp. Và đến Thu đông năm 1950 ta đã chủ động mở chiến dịch Biên giới.
Vì sao lại xuất hiện chiến dịch này? Diễn biến của chiến dịch ra sao? Ý nghĩa của chiến dịch ra sao? Thầy cùng các em sẽ tìm hiểu qua bài:
“Chiến thắng Biên giới thu - đông 1950”
(Giáo viên ghi lại đầu bài - học sinh mở SGK trang 32 ).
b. Vào bài:
Giáo viên: Vì sao lại xuất hiện chiến dịch này? Thầy trò chúng mình sẽ cùng nhau tìm hiểu phần thứ nhất của bài.
* Quân ta mở chiến dịch Biên giới thu-đông 1950 nhằm mục đích gì?
Để trả lời cho câu hỏi này, các em sẽ làm câu 1 trong phiếu cá nhân của mình.
Các em đọc SGK từ đầu đến “khai thông đường liên lạc quốc tế” và tìm hiểu kĩ xem ta mở chiến dịch Biên giới thu - đông 1950 nhằm mục đích gì? Trong phiếu có 4 ý trả lời, các em khoanh vào chữ cái đặt trước ý các em cho là đúng. Sau đó, các em lên trình bày cho cả lớp nghe.
Cả lớp làm phiếu học tập – Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm ý.
Giáo viên treo bảng phụ (Nội dung như câu 1 trên phiếu học tập) - 1 học sinh lên chữa – trình bày.
Các bạn nhận xét, bổ sung- trình bày.
Giáo viên chốt kiến thức kết hợp chỉ trên lược đồ và tranh tư liệu: Sau thất bại ở chiến dịch Việt Bắc Thu - đông năm 1947, nhờ sự giúp sức của đế quốc Mỹ, thực dân Pháp lại thực hiện âm mưu thâm độc “khóa chặt biên giới Việt Trung”bằng cách tăng cường hệ thống phòng ngự trên đường số 4 một hệ thống trên 40 đồn bốt từ Cao Bằng đến Lạng Sơn nhằm cắt đứt đường liên lạc của ta với các nước anh em hòng nhanh chóng kết thúc chiến tranh xâm lược ở Việt Nam. Đứng trước âm mưu thâm độc của kẻ địch, Bác Hồ đã họp với Đảng - Chính phủ và Bộ tư lệnh quyết định mở chiến dịch Biên giới nhằm 3 mục đích: giải phóng một phần biên giới; khai thông biên giới Việt Trung để mở rộng quan hệ với các nước anh em; củng cố và mở rộng Căn cứ địa Việt Bắc .
Vậy diễn biến của chiến dịch Biên giới như thế nào? Ta có đạt được mục đích đề ra không? Chúng ta sẽ tìm hiểu phần thứ hai của bài. 
* Diễn biến của chiến dịch.
Giáo viên: Để hiểu rõ điều này các em sẽ đọc tiếp SGK từ “ Sáng ngày 16-9” đến “giành cho chúng một phần.”, xem kỹ lược đồ và trao đổi, thảo luận trong nhóm để trình bày diễn biến của chiến dịch vào phiếu học tập.
Giáo viên phân 4 nhóm – giao nhiệm vụ cho các nhóm.
Học sinh thảo luận nhóm.
Đại diện một số nhóm lên trình bày phần thảo luận của nhóm.
Giáo viên ghi những sự kiện chính lên bảng :
-Ngày 16-9-1950 ta tấn công Đông Khê.
-Ngày 18-9-1950 Đông Khê bị tiêu diệt.
-Địch rút khỏi Cao Bằng, bị tiêu diệt, ra hàng.
-Ta đã thực hiện được 3 mục đích đề ra.
Các nhóm khác nhận xét - bổ sung nếu thiếu.
*Giáo viên hỏi:
Vì sao chiến dịch lại có tên là “Chiến dịch Biên giới thu-đông 1950”?
Ai là người chỉ đạo trực tiếp quân ta ở mặt trận Đông Khê?
Tại sao ta lại đánh Đông Khê mà không đánh Cao Bằng hay Lạng Sơn, Thất Khê?
Gọi vài HS trả lời. Một học sinh lên chỉ lược đồ và trình bày diễn biến của chiến dịch Biên giới thu-đông 1950.
Giáo viên chốt lại kết hợp chỉ lược đồ và ảnh tư liệu.
Sáng sớm ngày 16-9-1950, quân ta nổ súng đánh chiếm cứ điểm Đông Khê, mở màn chiến dịch. Đông Khê là cụm cứ điểm quan trọng nằm trên đường số 4 ở giữa Cao Bằng và Thất Khê và cũng là một mắt xích nối hai khu vực này. Đánh Đông Khê trước tiên mà không đánh vào các nơi khác là chủ trương sáng suốt, tài tình của Trung ương Đảng và Bác Hồ vì: Trên phòng tuyến này, ở Cao Bằng và Thất Khê lực lượng của địch rất mạnh, nếu đánh vào đây quân ta sẽ bị tổn thất nhiều. Do đó ta đánh vào Đông Khê là một mắt xích yếu của địch thì Cao Bằng sẽ bị cô lập, Thất Khê sẽ bị uy hiếp từ đó để tiêu hao nhiều sinh lực địch. Chính vì vậy, ở Đông Khê địch không giám phản kích chỉ cố thủ, máy bay địch yểm trợ bắn phá suốt ngày đêm.Quân ta chiến đấu dũng cảm, cuộc chiến đấu diễn ra gay go trong từng lô cốt của địch. Chính vì Đông Khê quan trọng như vậy nên Bác Hồ đã chỉ đạo trực tiếp trận đánh ở đài quan sát trên đồi cao. Nhiều tấm gương chiến đấu dũng cảm của quân và dân ta đã xuất hiện. Trong đó nổi bật là tấm gương của chiến sĩ La Văn Cầu đã nhờ đồng đội chặt đứt cánh tay bị thương rồi tiếp tục xông lên phá lô cốt địch, nêu cao lá cờ đầu trong phong trào thi đua “Giết giặc, lập công”. Sau 54 giờ chiến đấu, ngày 18-9-1950, bộ đội ta đã tiêu diệt toàn bộ cụm cứ điểm Đông Khê. Sau khi mất Đông Khê, quân Pháp được lệnh rút khỏi Cao Bằng theo đường số 4 để phối hợp với cánh quân khác từ Thất Khê lên hòng chiếm lại Đông Khê. Đoán được ý định đó của địch, quân ta mai phục và chặn đánh trên đường số 4 khiến cho hai cánh quân từ Cao Bằng về và từ Thất Khê lên không kiên lạc đựơc với nhau, địch bị tiêu diệt ở nhiều nơi, bị bao vây chặt không còn con đường thoát chúng ra hàng lũ lượt. Một lần nữa ta lại thấy sự chỉ đạo sáng suốt và tài tình của Đảng và Bác Hồ; chỉ cần đánh 1 điểm yếu mà hai điểm khác phải dấn thân vào chỗ chết. Chiến dịch Biên giới thắng lợi rực rỡ, ta giải phóng được một dải biên giới Việt Trung dài 750 km từ Cao Bằng đến tận Đình Lập, đường số 4 sạch bóng quân thù. Và như vậy chúng ta đã dạt được 3 mục tiêu đề ra: Tiêu diệt môt bộ phận quan trọng sinh lực địch, khai thông biên giới Việt Trung, củng cố và mở rộng Căn cứ địa Việt Bắc.
Chiến dịch Biên giới thu đông thắng lợi có ý nghĩa lịch sử như thế nào đối với Cách mạng Việt Nam? Chúng ta cùng nhau tìm hiểu phần thứ 3 của bài. .
* Ý nghĩa lịch sử:
Các em đọc phần còn lại ở SGK kết hợp với những hiểu biết của mình để thấy được ý nghĩa lịch sử của chiến dịch Biên giới và ghi lại vào câu hỏi 5 trong phiếu cá nhân.
Học sinh làm phiếu .
Học sinh trình bày - bổ sung - chữa bài.
Giáo viên chốt lại: Chiến thắng Biên giới đã đánh dấu sự trưởng thành của quân đội ta. Từ đó về sau, ta chủ động mở nhiều chiến dịch tiến công, tiêu diệt địch với quy mô ngày càng lớn. Đó chính là ý nghĩa lịch sử của chiến dịch Biên giới thu đông 1950 đối với Cách mạng Việt Nam.
Giáo viên ghi bảng:
Đánh dấu sự trưởng thành của quân đội ta.
Căn cứ địa Việt Bắc được củng cố và mở rộng.
Từ đây ta nắm quyền chủ động trên chiến trường.
 - GV hỏi thêm: Em hãy nêu điểm khác nhau chủ yếu của chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947 với chiến dịch Biên giới thu-đông 1950.
 - HS trao đổi theo cặp sau đó vài cặp xung phong trình bày trước lớp. Cả lớp cùng nhận xét, bổ sung. 
 - GV chốt và nhấn mạnh: Trong chiến dịch Việt Bắc thu-đông 1947, thực dân Pháp huy động lực lượng bao vây, tấn công Việt Bắc (ta bị động) còn trong chiến dịch Biên giới thu-đông 1950, ta chủ động mở chiến dịch, phá tan âm mưu bao vây của địch.
4. Củng cố: GV hỏi:
Ai là người trực tiếp chỉ đạo ở mặt trận Đông Khê?
Quân ta chiến đấu như thế nào?
Tiêu biểu là tấm gương của ai?
HS trả lời các câu hỏi do GV nêu và nêu kết quả làm các câu hỏi còn lại trong phiếu học tập.
GV nhận xét, chốt kết quả đúng:
Câu 
1
2
3
4
5
Ý đúng
c
a
c
c
d
Các nhóm lên thuyết minh các bức tranh hoặc tư liệu mà nhóm mình sưu tầm được.
5. Dặn dò- nhận xét:
Về nhà học thuộc bài, trả lời câu hỏi SGK.
Chuẩn bị bài sau: Hậu phương những năm sau chiến dịch Biên giới.
Nhận xét giờ học.
**********************************************************
III. PHẦN KẾT LUẬN 
1. Kết quả bước đầu thu được.
Kết quả về chất lượng thu được:
So với đầu năm chất lượng của các em về môn lịch sử hiện nay đã tiến bộ rõ rệt.
Tất cả các bài kiểm tra đột xuất, kiểm tra có báo trước hay kiểm tra miệng các em đều đạt điểm từ 7 trở lên chiếm hơn 50% .
Kết quả về tình cảm với bộ môn:
Trước đây, ở lớp 5, các em rất thiếu tự tin khi đến giờ Lịch sử và không thích học. Còn đến nay, các em chờ đón được học một tiết sử duy nhất trong tuần với tất cả lòng nhiệt tình và sự hào hứng của mình.
Kết quả năng lực học tập phân môn Lịch sử của học sinh:
Như đã trình bày ở đầu đề tài, qua trao đổi và thông qua 1 số tiết dạy Lịch sử đầu năm, bản thân nhận thấy thực trạng học sinh ở lớp 5B chỉ có 5 em học phân môn Lịch sử một cách tích cực, 7 em học trung bình, còn lại 23 em học rất thụ động ; ở lớp 5A là 7 em học tích cực, 9 em học trung bình, còn lại 20 em học thụ động.
Giờ đây, sau khi áp dụng đề tài, kết quả thu được thật đáng mừng. Từ sự tự tin, từ năng lực chủ động, phát huy tính tích cực của mình trong giờ Lịch sử, các em đã coi mỗi tiết Lịch sử là một ngày hội nhỏ, một cuộc thi để tìm ra kiến thức mới, được trở lại khí thế hào hùng của dân tộc. Từ đó làm cho các em thêm yêu quê hương, yêu đất nước . Từ chỗ tích cực, chủ động học tập, học sinh nắm vững kiến thức hơn, đạt kết quả cao trong kì thi Học kì I vừa qua.
Kết quả điểm KTĐK – HKI (năm học 2008-2009) của khối 5 :
LỚP
TSHS 
DỰ THI
ĐIỂM 9-10
ĐIỂM 7-8
ĐIỂM 5-6
ĐIỂM DƯỚI 5
GHI CHÚ
TS
%
TS
%
TS
%
TS
%
5A
35
11
31.4
6
17.1
17
48.6
1
2.9
1 em bỏ thi
5B
35
9
25.7
9
25.7
15
42.9
2
5.7

TC
70
20
28.6
15
21.4
32
45.7
3
4.3

2. Bài học rút ra qua thực nghiệm đề tài
Nói tóm lại để phát huy tính tích cực của học sinh khi dạy môn Lịch sử lớp 5, người giáo viên cần phải phối hợp các phương pháp và các hình thức tổ chức dạy học lịch sử rất đa dạng. Muốn làm được điều đó, giáo viên phải:
Nắm vững chương trình của bậc học.
Nắm vững đặc trưng phương pháp bộ môn.
 Tích cực sưu tầm tư liệu, tranh ảnh để minh hoạ.
Chuẩn bị đầy đủ cơ sở vật chất cho việc dạy học.
 Có như vậy thì thầy cũng nhàn mà học sinh cũng hứng thú, tạo hiệu quả cao trong những tiêt học Lịch sử.
3.Một vài đề xuất:
Bộ và Sở cần tạo điều kiện trang bị cho nhà trường các bộ tranh ảnh lịch sử dạng dùng cho Tiểu học, có sách tư liệu lịch sử tham khảo cho giáo viên, có các loại băng hình, tư liệu về các chiến dịch.
Trên đây là một vài kinh nghiệm mà bản thân đã đúc kết được trong nhiều năm giảng dạy môn lịch sử lớp 5, phần nào đã đáp ứng được yêu cầu của bộ môn Tự nhiên Xã hội nói chung và phân môn Lịch sử nói riêng. Song những kết quả đạt được chỉ là bước đầu. Rất mong được sự góp ý kiến của các cấp lãnh đạo và các đồng nghiệp để sao cho việc dạy học môn Lịch sử ngày càng hoàn thiện, góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng đào tạo trong nhà trường Tiểu học.
 Thiện Hưng B , ngày 15 tháng 01 năm 2009
 Người thực hiện
 Vaên Höõu Taán
T ÀI LIỆU THAM KHẢO
Giáo trình Phương pháp dạy học môn Tự nhiên - Xã hội.
 (Đại học Quốc gia - Trường đại học sư phạm Hà Nội)
Dạy Tự nhiên và Xã hội ở trường Tiểu học (lớp 4 - 5).
 (Sách bồi dưỡng giáo viên - Bộ giáo dục và đào tạo)
Đổi mới việc dạy môn Tự nhiên và Xã hội ở Tiểu học.
 Sách bồi dưỡng thường xuyên chu kì 2003 - 2007 
 (Bộ Giáo dục và Đào tạo)
Sách giáo viên : Lịch sử & Địa lí 5 - Bộ giáo dục và đào tạo.
6. Sách giáo khoa : Lịch sử & Địa lí 5 - Bộ giáo dục và đào tạo.
 7. Giáo dục và thời đại (Giáo sư Lê Khánh Bằng).
Dạy học lấy học sinh làm trung tâm (Giáo sư Lê Khánh Bằng).
..
PHAÀN ÑAÙNH GIAÙ CUÛA TOÅ CHUYEÂN MOÂN
..
..
..
..................................................................................................................................................................................
.
.
.
..
..
..
Thiện Hưng B, ngày tháng năm 2009
 TM TOÅ CHUYEÂN MOÂN
PHẦN ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
..
..
..
..................................................................................................................................................................................
.
.
.
..
..
..
Thiện Hưng B, ngày tháng năm 2009
 CHỦ TỊCH HĐKH TRƯỜNG 
PHẦN ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN BÙ ĐỐP
..
..
..
..................................................................................................................................................................................
.
.
.
..
..
..
Bù Đốp, ngày tháng năm 2009
 CHỦ TỊCH HĐKH