Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua một số phương pháp dạy học tích cực ở môn Lịch sử trường THPT

h nghiệm của chúng tôi. Những gì chúng tôi trình bày trong đề tài là sự nghiên cứu tìm tòi và vận dụng vào thực tiễn trong một thời gian dài của bản thân. Trong quá trình dạy học thực sự đã mang lại những hiệu quả rất thiết thực góp phần vào việc đổi mới tiến trình một giờ học Lịch sử nói riêng và đối với các môn học nói chung. Chúng tôi mong muốn các đồng nghiệp có thể tham khảo, vận dụng được phần nào những kinh nghiệm này vào trong quá trình giảng dạy và mong nhận được những góp ý từ các bạn đồng nghiệp, Hội đồng khoa học các cấp và bạn bè chia sẻ, góp ý, bổ sung để đề tài có thể hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sách giáo viên Lịch sử, Nxb Giáo dục Việt Nam.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Kỷ yếu hội thảo “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, kinh nghiệm quốc tế và vận dụng vào điều kiện Việt Nam”, Hà Nội ngày 10 - 12, tháng 12 năm 2012.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đề án Đổi mới chương trình và sách giáo khoa sau 2015.
Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu tập huấn dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh, Nxb Giáo dục, 2015.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng, Công văn 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014.
Tài liệu hướng dẫn Bồi dưỡng giáo viên phổ thông Môdun 4, Đại học sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
Tài liệu tìm hiểu chương trình môn Lịch sử - Trong chương trình Giáo dục phổ thông 2018, Đại học Sư phạm Hà Nội (2019).
Thủ tướng Chính phủ, Chiến lược phát triển Giáo dục 2011 - 2020 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt ngày 13 tháng 6 năm 2012 (Quyết định số 711/QĐ- TTg của Thủ tướng Chính phủ).
Một số trang web có nội dung liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
PHỤ LỤC 1
PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN VỀ THỰC TRẠNG DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC VÀ VIỆC DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ THPT
Họ và tên giáo viên:...............................................................................................
Trường:..................................................................................................................
Để giúp cho việc tìm hiểu, nghiên cứu thực trạng sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực hợp tác cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử hiện nay, xin quý thầy (cô) cho biết một số thông tin sau (đánh dấu X vào ý kiến đồng ý)
Theo thầy (cô), dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh hiện nay là việc làm:
Rất cần thiết	
Cần thiết	
Không cần thiết	
Thầy (cô) đã tiếp xúc với cụm từ “Năng lực hợp tác” bao giờ chưa?
Rất lâu rồi	
Chưa bao giờ	
Mới gần đây	
Theo thầy (cô), cơ hội để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Lịch sử là
Rất nhiều	
Nhiều	
Không có cơ hội	
Thầy (cô) đã sử dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học Lịch sử để phát triển năng lực hợp tác cho HS ở mức độ nào?
Rất thường xuyên	
Thường xuyên	
Thỉnh thoảng	
Chưa bao giờ	
Thầy (cô) đã sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học Lịch sử để phát triển năng lực hợp tác cho HS ở mức độ nào?
Rất thường xuyên	
Thường xuyên	
Thỉnh thoảng	
Chưa bao giờ	
Thầy (cô) đã sử dụng phương pháp phỏng vấn trong dạy học Lịch sử để phát triển năng lực hợp tác cho HS ở mức độ nào?
Rất thường xuyên	
Thường xuyên	
Thỉnh thoảng	
Chưa bao giờ	
Thầy (cô) đã sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Lịch sử để phát triển năng lực hợp tác cho HS ở mức độ nào?
Rất thường xuyên	
Thường xuyên	
Thỉnh thoảng	
Chưa bao giờ	
Những thuận lợi để sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Lịch sử góp phần phát triển năng lực hợp tác cho học sinh hiện nay theo thầy (cô) là:
Giáo viên có hiểu biết, nhiệt tình, tâm huyết	
Học sinh có cảm hứng, đam mê	
Sự quan tâm, phối hợp giữa nhà trường và các tổ chức xã hội khác	
Tất cả các ý kiến trên	
Theo thầy (cô) khó khăn thường gặp hiện nay khi tiến hành dạy học phát triển năng lực hợp tác cho học sinh thông qua sử dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Lịch sử là:
Thiếu các hướng dẫn cụ thể	
Thiếu thời gian, Thiếu CSVT, kinh phí và phương tiện dạy học	
Thiếu các địa chỉ để tổ chức tham quan, khảo sát, học tập	
Thiếu sự quan tâm, phối hợp của các lực lượng xã hội khác	
PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN VỀ ĐÁNH GIÁ CỦA GV VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH
Họ và tên giáo viên:...............................................................................................
Trường:..................................................................................................................
Theo thầy (cô), vai trò của phương pháp dạy học dự án trong phát triển năng lực hợp tác cho học sinh là:
Rất cần thiết	
Cần thiết	
Không cần thiết	
Theo thầy (cô), vai trò của phương pháp dạy học đóng vai trong phát triển năng lực hợp tác cho học sinh là:
Rất cần thiết	
Cần thiết	
Không cần thiết	
Theo thầy (cô), vai trò của phương pháp phỏng vấn trong phát triển năng lực hợp tác cho học sinh là:
Rất cần thiết	
Cần thiết	
Không cần thiết	
Theo thầy (cô), vai trò của phương pháp thảo luận nhóm trong phát triển năng lực hợp tác cho học sinh là:
Rất cần thiết	
Cần thiết	
Không cần thiết	
PHIẾU THU THẬP THÔNG TIN VỀ MỨC ĐỘ HAM THÍCH ĐỐI VỚI CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀ MỨC ĐỘ HỢP TÁC CỦA HS TRONG HỌC
Họ và tên học sinh:...............................................................................................
Lớp:......................... Trường..................................................................
Để thu thập kết quả về mức độ ham thích đối với các phương pháp dạy học tích cực và mức độ hợp tác của học sinh, các em hãy đánh dấu X vào bảng sau:
TT
Các phương pháp
Rất thích
Thích
Không thích
1
Phương pháp dự án



2
Phương pháp đóng vai



3
Phương pháp phỏng vấn



4
Phương pháp thảo luận nhóm



5
Mức độ hợp tác




PHIẾU THU THẬP KẾT QUẢ NĂNG LỰC HỢP TÁC ĐẠT ĐƯỢC CỦA HỌC SINH
Họ và tên học sinh:.. Lớp:......................... Trường........................................................
Để thu thập kết quả năng lực hợp tác đạt được của học sinh , các em hãy cho biết kết quả sau khi tham gia các hoạt động trong học tập (Đánh dấu X vào ô các mức độ)
Bảng khảo sát mức độ tích cực của học sinh trong hợp tác
TT
Yêu cầu cần đạt của năng lực hợp tác
Kết quả
Rất tích cực
Tích cực
Không tích cực
1
Chủ động nhận nhiệm vụ, tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm.



2
Bày tỏ ý kiến, biết lắng nghe,




tôn trọng quan điểm ý kiến của người khác.



3
Tự nhận trách nhiệm và vai trò của mình trong hoạt động chung, hoàn thành nhiệm vụ, đạt được mục đích chung.




Bảng khảo sát mức độ thành thạo trong hợp tác của học sinh
TT
Yêu cầu cần đạt của năng lực hợp tác
Kết quả
Rất thành thạo
Thành thạo
Chưa thành thạo

1
Xây dựng kế hoạch hoạt động của nhóm, đảm nhận các nhiệm vụ khác nhau trong nhóm.




2
Theo dõi tiến độ hoàn thành công việc của từng thành viên và của các bạn để điều hòa hoạt động phối hợp chung.




3
Tiếp thu, chia sẻ, hỗ trợ các thành viên khác và tổng kết kết quả đạt được.




Bảng hỏi kiểm tra kĩ năng xác định trách nhiệm và HĐ của bản thân, xác định nhu cầu và khả năng của người hợp tác trong hợp tác nhóm
TT

Vấn đề hỏi
Các hình thức lựa chọn
Đồng ý
Phân vân
Không đồng ý

1
Công việc cụ thể mình trong nhóm: tôi luôn biết việc mình cần phải làm khi nhận một vai trò bất kỳ trong nhóm.



2
Tôi biết cách tạo không khí làm việc nhóm sôi nổi



3
Đôi lúc tôi chưa chú ý làm việc




4
Chia sẻ, giúp đỡ các bạn trong nhóm hoàn thành nhiệm vụ: tôi luôn sẵn sàng.



5
Khi bất đồng quan điểm với bạn: nhiều khi tôi còn bực tức



6
Tôi luôn sẵn sàng nhận công việc khó khăn của nhóm




7
Tôi theo dõi, đánh giá được khả năng hoàn thành công việc của từng thành viên trong nhóm




8
Tôi đề xuất điều chỉnh phương án phân công công việc và tổ chức hoạt động hợp tác nếu thấy không hợp lý




Một số ý kiến của học sinh: (Trích dẫn)
- Em Nguyễn Thị Huyền học sinh lớp 11A9:
+ Cảm nhận: Khi được hóa thân vào nhân vật Lịch sử em thấy rất hứng thú.
Em vô cùng thích tiết học này.
+ Ý kiến đóng góp: Chúng em thích được thực hiện nhiều hoạt động học tập như trong bài học này cho các tiết học sau, cô nhé.
- Em Nguyễn Thị Cầm Nhi lớp 11A9
+ Cảm nhận: Tuy khoảng thời gian hoạt động cùng các bạn không nhiều nhưng sự hợp tác của nhóm đã tạo ra một sản phẩm thật tốt. Qua hoạt động nhóm giúp chúng em hiểu nhau và gắn bó hơn. Đây là một PPDH rất ý nghĩa và bổ ích cho học sinh, chúng em vừa học được kiến thức vừa học được cách hợp tác và giao tiếp, em thấy mình mạnh dạn hơn. Em rất thích tiết học như thế này.
+ Ý kiến đóng góp: Mong muốn Cô dạy nhiều bài học hoạt động nhóm, cho chúng em được tham gia hợp tác như thế này.
PHỤ LỤC 2: MỘT SỐ HÌNH ẢNH DẠY HỌC
Phụ lục 2.1: Xây dựng tiêu chí đánh giá dự án
Mức độ
Điểm
Nội dung
Hình thức sản phẩm
(sản phẩm là video)
Kĩ năng báo cáo
1
Giỏi (9-
10)
Nêu được điều kiện hình thành và phát triển văn hoá.
Trình bày những thành tựu văn hoá nước ta trong các thế kỷ X-XIX
Phân tích thực trạng việc giữ gìn và phát huy giá trị của văn hoá tại địa phương em sinh sống.
Đánh giá vai trò của văn hoá đối với sự phát triển của dân tộc
Đề ra giải pháp để gìn giữ và phát huy giá trị của văn hoá rõ ràng, khoa học
Liên hệ trách nhiệm của bản thân (hoặc chia sẻ thông điệp) trong việc giữ gìn và phát huy giá trị của văn hoá. Thông điệp rõ ràng, có tính giáo dục cao
5 – 5.5 điểm
Hình thức sản phẩm phù hợp, bố cục hợp lí, có tính thẩm mĩ, kênh hình, kênh chữ tương thích.
2.0 điểm
Nhiều thành viên nhóm cùng trình bày, có tính hấp dẫn, thuyết phục; đảm bảo đúng thời gian.
Phản biện tốt
2.0 điểm
2
Khá
( 7-8)
Nêu được điều kiện hình thành và phát triển văn hoá
Trình bày những thành tựu văn hoá nước ta trong các thế kỷ X-XIX
Phân tích thực trạng việc giữ gìn và phát huy giá trị của văn hoá tại địa phương em sinh sống.
Đánh giá vai trò của văn hoá đối với sự phát triển của dân tộc
Đã đề ra được một sô giải pháp để gìn giữ và phát huy giá trị của văn hoá
Liên hệ trách nhiệm của bản thân
Hình thức sản phẩm phù hợp, bố cục hợp lí, kênh hình, kênh chữ phù hợp, có tính thẩm mĩ.
1.5 – 2.0
điểm
Đại diện nhóm báo cáo, trình bày trôi chảy, lưu loát nhưng chưa truyền cảm; đảm bảo đúng thời gian Biết phản biện nhưng chưa thuyết phục
1.0 điểm

(hoặc chia sẻ thông điệp) trong việc giữ gìn và phát huy giá trị của văn hoá. Thông điệp rõ ràng, có tính giáo dục cao
4.0 -4.5 điểm


3
Đạt (5-6)
Nêu được những điều kiện hình thành và phát triển văn hoá.
Trình bày những thành tựu văn hoá nước ta trong các thế kỷ X-XIX
Phân tích thực trạng việc giữ gìn và phát huy giá trị của văn hoá tại địa phương em sinh sống.
Chưa đánh giá được vai trò của văn hoá đối với sự phát triển của dân tộc
Chưa đề ra được các giải pháp để gìn giữ và phát huy giá trị của văn hoá
Chưa liên hệ được trách nhiệm của bản thân (hoặc chia sẻ thông điệp) trong việc giữ gìn và phát huy giá trị của văn hoá.
3.0 -3.5 điểm
Bố cục thiếu hợp lí, kênh hình, kênh chữ tương thích
1.0 điểm
.Đại diện nhóm báo cáo, thiếu thuyết phục, hấp dẫn; đảm bảo thời gian; khả năng phản biện chậm
1.0 điểm
Phụ lục 2.2: Phiếu học tập định hướng hoạt động nhóm làm sản phẩm dự án
Nội dung 1: Bài trình bày phải thể hiện đươc Nhóm 1:
các nội dung sau
Trình bày những điều kiện dẫn đến sự hình thành và phát triển của văn hoá Việt Nam thời phong kiến.
Khái quát những thành tựu văn hoá nước ta trong các thế kỷ từ X-XIX. Nhóm 2:
Vai trò của văn hoá đối với sự phát triển của dân tộc.
Đánh giá thực trạng văn hoá ở các địa phương hiện nay. Nhóm 3:
Chúng ta phải làm gì để giữ gìn và phát triển văn hoá dân tộc.
Trách nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn và phát triển văn hoá dân tộc.
Phụ lục 2.3: Bài phỏng vấn nhân vật lịch sử
PHỤ LỤC 3: SỐ LIỆU THỐNG KÊ VÀ KIỂM ĐỊNH ĐỘ TIN CẬY BẰNG SPSS
GET DATA /TYPE=XLSX
/FILE='C:\Users\HONG THAI\Desktop\So lieu kiem dinh (Ngoc).xlsx'
/SHEET=name 'Sheet1'
/CELLRANGE=full
/READNAMES=on
/ASSUMEDSTRWIDTH=32767. EXECUTE.
DATASET NAME DataSet1 WINDOW=FRONT. DESCRIPTIVES VARIABLES=TN1 DC1 TN2 DC2 TN3 DC3
/STATISTICS=MEAN STDDEV VARIANCE MIN MAX SEMEAN.
Descriptives
Notes
Output Created Comments
Input
Missing Value Handling
Syntax
Resources

Active Dataset Filter
Weight Split File
N of Rows in Working Data File
Definition of Missing
Cases Used
Processor Time Elapsed Time
18-APR-2022
20:43:24
DataSet1



88
User defined
missing values are
treated as missing.
All non-missing
data are used.
DESCRIPTIVES
VARIABLES=TN1
DC1 TN2 DC2 TN3
DC3
/STATISTICS=ME
AN STDDEV
VARIANCE MIN
MAX SEMEAN.
00:00:00.00
00:00:00.00

[DataSet1]
Descriptive Statistics
N
Minimu
m
Maxim
um
Mean
Std.
Deviation
Statisti c
Statistic
Statistic
Statisti c
Std. Error
Statistic
TN1
88
3
9
6,32
,164
1,543
DC1
84
3
9
6,35
,169
1,548
TN2
88
4
10
6,87
,159
1,492
DC2
84
4
10
6,43
,136
1,245
TN3
88
5
10
7,22
,139
1,299
DC3
84
5
10
6,93
,128
1,170
Valid N
(listwise)
84






Descriptive Statistics

Variance
Statistic
TN1
2,380
DC1
2,397
TN2
2,226
DC2
1,549
TN3
1,688
DC3
1,368
Valid N (listwise)


Scale: ALL VARIABLES
Case Processing Summary

N
%

Valid
84
95,5
Cases
Exclude da
4
4,5

Total
88
100,0

a. Listwise deletion based on all variables in the procedure.
Reliability Statistics
Cronbach's Alpha
Cronbach's Alpha Based on
Standardize d Items
N of Items
,987
,989
6

Summary Item Statistics

Mean
Minimu
m
Maximu
m
Range
Maximum /
Minimum
Varian
ce
Item Means
6,617
6,190
7,083
,893
1,144
,124
Item
Variances
1,778
1,368
2,397
1,029
1,752
,179

Summary Item Statistics

N of Items
Item Means
6
Item Variances
6

Item-Total Statistics

Scale Mean if Item Deleted
Scale Variance if Item
Deleted
Corrected Item-Total Correlation
Squared Multiple Correlation
Cronbach's Alpha if Item
Deleted
TN1
33,51
40,084
,966
,951
,984
DC1
33,36
38,835
,976
,963
,984
TN2
32,98
41,445
,961
,931
,984
DC2
33,27
42,948
,954
,917
,985
TN3
32,62
43,781
,959
,930
,985
DC3
32,77
43,840
,959
,932
,985

Intraclass Correlation Coefficient

Intraclass Correlation
b
95% Confidence
Interval
F Test with True Value 0
Lower Bound
Upper Bound
Value
df1
df2
Single
Measures
,926a
,901
,947
76,547
83
415
Average
Measures
,987c
,982
,991
76,547
83
415

Intraclass Correlation Coefficient

F Test with True Value 0b
Sig
Single Measures
,000a
Average Measures
,000c

Two-way mixed effects model where people effects are random and measures
effects are fixed.
a. The estimator is the same, whether the interaction effect is present or not.
b. Type C intraclass correlation coefficients using a consistency definition-the
between-measure variance is excluded from the denominator variance.
c. This estimate is computed assuming the interaction effect is absent, because
it is not estimable otherwise.