Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp gây hứng thú học tập môn Lịch sử lớp11, qua khắc hoạ biểu tượng nhân vật Lịch sử

 nghề thợ mộc, nhà nghèo không xuất thân từ khoa bảng nhưng nhờ ý chí tự lập ông đã làm nên nghiệp lớn. Năm 1832 ông được sung làm phái bộ sang Trung Quốc về việc thương mại. Năm 1835 ông nhận lệnh vua Minh Mạng vào Gia Định cùng Trương Thanh Giảng bình định các vùng mới khai hoang. Việc thành công ông được phong làm thị lang. Đến năm 1845 Khâm sai quân thứ đại thần Trấn Tây hàm Tòng Hiệp Biện Đại Học Sĩ rồi được thưởng danh hiệu “ An Tây chí dũng tướng” năm 1847. Sau đó ông được sung chức khâm sai ở Gia Định, Biên hòa ,Vĩnh Long, Định Tường, An Giang, Hà Tiên
 	Chúng ta có thể khái quát vài nét về Phạm Bành (1830-1887) người làng Trương Xá nay thuộc xã Hoa Lộc - Hậu Lộc - Thanh Hoá, đậu cử nhân năm 1864, từng làm án sát Nghệ An. Đinh Công Tráng (1835-1887) quê Thanh Liêm - Hà Nam, từng chiến đấu trong đội quân Hoàng Tá Viêm. Năm 1886 ông bắt liên lạc với Trần Xuân Soạn và trở thành lãnh tụ của khởi nghĩa Ba Đình. 
 	Các nhân vật trong lịch sử địa phương như Tống Duy Tân, Cao Điển, Cầm Bá Thước, Hà Văn Mao, Hà Văn Nho cũng cần được khái quát để học sinh khắc ghi về những lãnh tụ của phong trào Cần Vương, là người con ưu tú của xứ Thanh.
 	Ví dụ: Trong bài 26 “Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế kỉ XIX” chúng ta cần cho học sinh nắm được những nét chính về thân thế và sự nghiệp của nhà lãnh đạo Phan Đình Phùng (1847-1895), quê Hà Tĩnh, đỗ tiến sĩ năm 1877, làm tri huyện Yên Khánh (Ninh Bình) rồi về kinh đô vào Viện Đô sát làm Ngự Sử. Năm 1883 ông phản đối việc Tôn Thất Thuyết phế Dục Đức lập Hiệp Hoà và bị đuổi về quê. Tuy vậy khi triều đình kháng chiến ông tham gia tích cực và được giao chỉ huy phong trào ở Hà Tĩnh và lãnh đạo phong trào trong 10 năm (1885-1895)...
 	Bên cạnh đó là những nhân vật lịch sử khác như Hoàng Hoa Thám một lãnh tụ xuất sắc của phong trào nông dân. Qua hình ảnh trong SGK, giáo viên cho các em biết thêm về ông, là một người gắn bó mật thiết với nông dân, lãnh tụ can đảm, tài năng của nông dân, nghĩa quân Yên Thế tất cả đều phục tùng ông. Tổ chức đánh phục kích, đánh trong rừng, vận dụng sáng tạo địa hình trong chiến đấu. Bác Hồ cũng đã nhận xét về ông “Người anh hùng dân tộc ấy cùng một số ít nghiã quân của ông đã chiếm cả một tỉnh nhỏ và chiến đấu với thực dân Pháp trong nhiều năm”. 
 Nguyễn Trường Tộ là nhân vật tiêu biểu cho tư tưởng cải cách cuối thế kỉ XIX. Là trí thức Thiên Chúa Giáo yêu nước, đã từng sang Pháp, học hỏi được nhiều kinh nghiệm về kinh tế, văn hoá Phương Tây, ông đã gửi 30 bản tấu thỉnh lên vua Tự Đức trong vòng 8 năm. Nhưng những đề nghị cải cách của ông đã không được thực hiện.
 	Tất nhiên trong quá trình sử dụng những tư liệu nói trên để khắc sâu hình ảnh của các nhân vật lịch sử nhằm gây hứng thú học tập cho các em, để nâng cao chất lượng dạy và học là điều rất cần thiết, nhưng người thầy, người cô không vì thế mà tham lam chồng chất nhiều kiến thức để phủ lên bộ nhớ các em, cuối cùng làm cho các em không nhớ gì lại đâm ra chán học. Do đó muốn đạt được mục đích trên thầy cô giáo phải biết chọn lọc tức là giản và tinh chứ không phải nhiều số lượng là quyết định được sự tiếp thu kiến thức của học sinh và gây hứng thú cho các em học tập tốt bộ môn lịch sử .
 	Muốn có được như vậy người giáo viên phải tích luỹ nhiều tư liệu lịch sử có nhiều kiến thức lịch sử chi tiết và phong phú nhưng sống động, biết kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phương pháp tâm lý học để vận dụng tốt kiến thức vào bài giảng đúng lúc đúng nơi, đúng nội dung yêu cầu của bài, ngoài ra giáo viên còn phải biết kết hợp khai thác giữa kiến thức trong sách giáo khoa với kiến thức ngoài sách giáo khoa, kết hợp lời nói truyền cảm với chân dung hay hình ảnh của nhân vật lịch sử, biết so sánh đối chiếu giữa các nhân vật lịch sử nhằm nâng cao giá trị nhận thức cho các em.
 	Để đạt được mục đích trên, người giáo viên phải mất nhiều công sức như sưu tầm tài liệu, tranh ảnh của từng nhân vật lịch sử mà trong tiết dạy yêu cầu, biết chọn lọc, kết hợp đưa những kiến thức ngoài sách giáo khoa vào bài giảng đúng phương pháp dạy học mà bộ môn yêu cầu. Tất cả việc làm trên mặc dù tốn nhiều thời gian và sức lực nhưng khi đạt được mục đích yêu cầu của bài học đề ra trong một tiết học trên lớp 45 phút ngắn ngủi thì người giáo viên như tôi cảm thấy nhẹ nhỏm, quên đi mệt mỏi lo âu, làm cho học sinh hứng thú, phấn khởi học tập sau một giờ lên lớp công phu của giáo viên và học sinh. Đó là sự nổ lực của cả tập thể giáo viên và học sinh trong một tiết học.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Khi giảng dạy môn Lịch sử kì I lớp 11 với việc gây hứng thú học tập lịch sử với bằng cách khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử tôi thấy:
Về phía HS:
- HS rất thích thú với những nội dung GV kể về nhân vật lịch sử. Số HS hứng thú học đạt gần 80%. 
- Dưới sự hướng dẫn của GV thì HS ngoài việc nắm được các kiến thức về nội dung thì còn hiểu thêm về mối liên hệ giữa các kiến thức của lịch sử với văn học và với các môn khoa học mà các em đã học. Các em đã tích cực hưởng ứng, tham gia các hoạt động học tập trên lớp, có trách nhiệm cao với công việc được giao, có lối sống, suy nghĩ tích cực theo hướng duy vật, biện chứng.
Về phía GV: Qua tham khảo ý kiến của các GV trong tổ chuyên môn, đặc biệt là các GV có nhiều năm kinh nghiệm, hầu hết các ý kiến đều đánh giá cao tính thực tiễn của việc gây hứng thú cho học sinh bằng việc khắc họa nhân vật lịch sử. Điều đó không chỉ góp phần nâng cao nhận thức về nội dung dạy học mà còn giúp GV tự tin hơn khi đứng lớp, HS hiểu sâu hơn các tri thức lịch sử và các kĩ năng sống cần thiết cho cuộc sống hiện đại. Cho nên sáng kiến này sẽ là tài liệu tham khảo cho GV và HS trong trường THPT.
Cụ thể kết quả đạt được như sau:
Số học không có hứng thú với môn học: 62/81, chiếm tỉ lệ 76.5% 
Số HS hứng thú với môn học: 14/81, chiếm 17,4% 
Số HS không có ý kiến gì với môn học 5/81 chiếm tỉ lệ 6,1%
Lớp
Sĩ số
Số HS không
hứng thú (%)
Số HS hứng thú (%)
Số HS không ý kiến (%)
11A1
41
32 (78,1%)
6 (14,6%)
3 (7,3%)
11A2
40
30 (75%)
8 (19,5%)
2 (5,5%)
Khi sử dụng sáng kiến vào trong từng bài giảng
Số học không có hứng thú với môn học: 17/81, chiếm tỉ lệ 20,1% Số HS hứng thú với môn học: 64/81, chiếm 79,9%. 
Số HS không có ý kiến gì với môn học: 0 HS chiếm tỉ lệ 0%
Lớp
Sĩ số
Số HS không
hứng thú (%)
Số HS hứng thú (%)
Số HS không ý kiến (%)
11A1
41
8 (19,5%)
33 (80,5%)
0 (0 %)
11A2
40
9 (22,5%)
31 (77,5%)
0 (0 %)
Như vậy sau khi sử dụng sáng kiến này, số lượng HS có hứng thú, thích giờ Lịch sử ở cả 2 lớp đã tăng lên 50 em, tăng 62,5%, số lượng HS không có hứng thú với môn học giảm đi 45 em, giảm 56,4%. Số HS không tỏ rõ thái độ không còn nữa, các em đều tự tin thể hiện rõ thái độ của mình. 
Rõ ràng khi nâng cao hiệu quả dạy học gây hứng thú với nhân vật lịch sử đã giúp cho HS đạt được kết quả học tập cao hơn.
 Để đạt mục tiêu chung của chương trình lịch sử lớp 11 thể hiện cụ thể ở mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát triển, người giáo viên cần phải nhận thức và quán triệt mục tiêu vào mọi hoạt động giáo dục theo hướng tích cực hoá việc dạy và học môn lịch sử của giáo viên và học sinh. Điều này phải đòi hỏi sự nổ lực, cố gắng cao, người giáo viên phải biết phát huy những ưu điểm, kinh nghiệm có sẵn, đồng thời biết sáng tạo linh hoạt trong quá giảng dạy trên lớp, phải biết khắc phục những tồn tại, thiếu sót trong dạy và học, nhất thiết phải bỏ kiểu dạy “thầy giảng, trò ghi”, “thầy đọc trò chép”, trò trả lời theo sách mà không có những sáng tạo chủ động nào trong quá trình học tập. Việc khắc hoạ sâu sắc biểu tượng nhân vật lịch sử trong giờ lên lớp cũng là một trong biện pháp cách thức gây hứng thú học tập bộ môn lịch sử đối với Trường THPT Tĩnh Gia 1 nói riêng và ở nhà trường Trung học phổ thông nói chung, tuy là một vài biện pháp nhỏ nhưng góp phần hoạt động giáo dục theo hướng tích cực hoá trong dạy và học hiện nay. 	
3. KẾT LUẬN
3.1. Kết luận
Trong dạy và học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay, người giáo viên phải biết khéo léo tổ chức việc khắc hoạ sâu sắc hình ảnh nhân vật lịch sử, nhằm nâng cao hoạt động nhận thức của học sinh, có tác dụng rất lớn trong việc gây hứng thú học tập cho học sinh, đây là việc cần phải làm của giáo viên, vì có hứng thú học tập, rung cảm của người học, là đối tượng học sinh đặc biệt nên rất nhạy cảm .
 	Gây hứng thú học tập là chiếc cầu nối, là phương tiện để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tập bộ môn lịch sử hiện nay, đây là yêu cầu phải làm thường xuyên đối với giáo viên. Những cách thức, những con đường hay và biện pháp nêu trên của bản thân tôi để gây hứng thú cho các em học tập trong một tiết dạy lịch sử lớp 11. Đó cũng là một trong nhiều phương pháp để gây hứng thú học tập cho học sinh chúng tôi. 
 	Để kiểm nghiệm lại quá trình thực hiện sáng kiến này, ngoài việc tiến hành các phương pháp trên bản thân tôi còn tiến hành kiểm tra thực tế qua các hình thức: kiểm tra miệng, 15 phút đầu giờ, kiểm tra 1 tiết đều có kèm theo các câu hỏi về nhân vật lịch sử, các câu hỏi kiểm tra bản thân tự ra đề hoặc được sưu tầm, tìm tòi qua các sách tham khảo như sách giáo viên của tác giả Phan Ngọc Liên (tổng chủ biên), sách bài tập lịch sử của tác giả: Trịnh Đình Tùng (chủ biên )để đưa vào bài tập thường xuyên và định kỳ. Nó như là một động lực giúp học sinh tìm hiểu qua sách báo, qua truyền hình, qua Intơnét...để mang lại một cái gì đó cho các em sau này khi nói đến Lịch sử trên thế giới, đặc biệt là lịch sử nước nhà (Lịch sử Việt Nam) như Bác Hồ đã nói :
 “ Dân ta phải biết sử ta
 Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam...”
3.2. Kiến nghị.
 Để nâng cao chất lượng dạy và học, đáp ứng yêu cầu của giáo dục trong giai đoạn hiện nay, mỗi giáo viên phải không ngừng trau dồi chuyên môn, học hỏi đồng nghiệp, cập nhật thông tin. Đặc biệt là áp dụng công nghệ hiện đại trong dạy học...Trước yêu cầu và nhiệm vụ trên tôi kính mong các cấp lãnh đạo ngành tạo điều kiện để chúng tôi được va chạm, học hỏi đồng nghiệp và sự chỉ đạo của cấp trên như được học hỏi những sáng kiến kinh nghiệm hay của các đồng nghiệp qua các hội thảo. Được học hỏi, tập huấn về sử dụng công nghệ hiện đại - nhất là đưa công nghệ thông tin vào dạy học hiện nay là cần thiết và liên tục được phát huy trong môi trường học tập ngày nay.
 Rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý, giúp đỡ thêm của Nhà trường và đồng nghiệp./.
Xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 28 tháng 05 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác
Nguyễn Thị Hằng

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa lịch sử lớp 11, tác giả Phan ngọc Liên (Chủ biên) - Nhà xuất bản Giáo dục năm 2004 .
2. Sách giáo viên lịch sử lớp 11, tác giả Phan Ngọc Liên (Tổng Chủ biên)- Nhà Xuất bản giáo dục năm 2005.
3. Sách bài tập lịch sử lớp 11, tác giả Trịnh Đình Tùng (Chủ Biên) - Nhà xuất bản Giáo dục năm 2004. 
4. Sách giáo khoa Âm Nhạc - Mỹ Thuật lớp 6,7,8, Nhà xuất bản giáo dục năm 2004 .
5.Các tạp chí giáo dục các năm 2005 & 2006.
6.Tài liệu gây hứng thú học tập môn Lịch sử - Nhà xuất bản giáo dục. 
7. Trang điện tử trên mạng Internet.
8. Những mẫu chuyện Lịch sử thế giới - Tác giả: Đặng Đức An (nhà xuất bản giáo dục).
9. Thiết kế giáo án lịch sử 11 (Nhà xuất bản Đại học Quốc Gia Hà Nội) 
DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SKKN MÀ TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG CẤP SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐÁNH GIÁ ĐẠT TỪ LOẠI C TRỞ LÊN
 STT
 
 Tên đề tài (SKKN)
Xếp loại

Năm học đạt được
1

Sử dụng văn học trong dạy học lịch sử ở trường THPT
C
2012-2013
2
Sử dụng sơ đồ trong dạy bài ôn tập tổng kết lịch sử lớp 11
B
2015-2016

PHỤ LỤC
 	Sau đây là một số bài tập về nhân vật lịch sử mà bản thân tôi đã ra đề, để vừa khắc sâu kiến thức nhân vật lịch sử cho học sinh - vừa kiểm tra việc tiếp thu kiến thức đó như thế nào qua các lần kiểm tra ( miệng, 15 phút đầu giờ, 45 phút định kỳ ). 
 	Ví dụ 1: Ở bài 7 “ Những thành tựu văn hoá thời cận đại”, giáo viên có thể ra câu hỏi (dạng tự luận) : Em hiểu biết gì về các nhân vật Xanh Xi-Mông, Phu-ri-ê, Ô-oen ? ( Sách bài tập lịch sử tác giả Trịnh Đình Tùng  Nhà xuất bản giáo dục năm 2007), để khắc sâu hình ảnh nhân vật lịch sử này tôi còn kèm theo câu hỏi sau : Nhân vật Xanh-Xi-Mông, Phu-ri-ê, Ô-oen có liên quan đến sự kiện lịch sử quan trọng nào trong “Cách mạng tư sản Pháp 1789” ? 
 	Ví dụ 2: Ở bài 15 “Phong trào cách mạng ở Trung Quốc và Ấn Độ (1918-1939)”. 
 	Để nắm lại những kiến thức đã học về nhân vật lịch sử Mao Trạch Đông ông đã có vai trò gì trong cuộc nội chiến giữa Quốc dân Đảng và Đảng Cộng Sản? Giáo viên có thể ra đề dưới dạng điền thế vào ô trống để học sinh dễ nhớ về nhân vật này. 
 	Ví dụ 3 : Ở bài 3 “ Trung Quốc” 
 	Để đánh giá kiểm tra việc tiếp thu kiến thức về nhân vật lịch sử Tôn Trung Sơn nhà lãnh đạo cách mạng Trung Quốc với phong trào Cách mạng Tân Hợi năm 1911. Giáo viên có thể ra đoạn văn ngắn để học sinh nhận biết và nhận xét nhân vật lịch sử như sau: Em hãy cho biết đoạn tiểu sử sau đây nói về nhân vật nào? em hãy nhận xét về nhân vật lịch sử đó? “ Ông là nhà cách mạng dân chủ Trung Quốc, lãnh đạo cuộc cách mạng Tân Hợi lật đổ triều đình phong kiến nhà Mãn Thanh và thiết lập nhà nước Trung Hoa dân quốc  Ngày 24 tháng 12 năm 1911, Ông về nước và được cử làm Tổng Thống của chính phủ Trung ương lâm thời. Ngày 1-1-1912 Ông nhận chức tại Nam Kinh và tuyên bố thành nước Trung hoa dân quốc.
 	Ngày 13 tháng 2 năm 1912, để lôi kéo phái quân phiệt, ông từ chức để Viên Thế Khải lên thay. Sau đó Viên Thế Khải phản bội, ông lại tập hợp lực lượng các tỉnh phía Nam để chống lại. Tháng 8 năm 1912 ông hợp tác với Đảng Cộng Sản Trung Quốc để bổ sung cho chủ nghĩa Tam dân thêm ba nội dung nữa: liên minh với Liên Xô, liên minh với Đảng Cộng Sản và dựa vào công nông. 
 	Ngày 13-3-1925, Ông đã từ trần. Đó là một tổn thất cho phong trào cách mạng Trung Quốc”( Bài tập Lịch sử lớp 11 của tác giả Trịnh Đình Tùng ).
 	Từ bài 3 này để hệ thống câu hỏi học sinh nắm được toàn bộ kiến thức của bài và nhớ nhân vât lịch sử trong bằng cách giải ô chữ bài tập 8- trang 13 (vở bài tập Lịch sử 11) như sau:
 	Ví dụ 4: Giáo viên có thể đặt trước vài câu hỏi về mỗi nhân vật lịch sử để các em làm theo : 
 	Câu hỏi: Một số vấn đề về nhân vật và sự kiện lịch sử Trung Quốc giữa thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX.
 	I. Ô chữ hàng ngang
1. Chính đảng của giai cấp tư sản Trung Quốc ra đời năm 1905?
2. Cuộc cách mạng gắn liền với tên tuổi của Tôn Trung Sơn?
3. Cuộc khởi nghĩa do Đồng Minh Hội phát động 10/10/1911?
4. Tên ông vua trị vì ở Trung Quốc đã lãnh đạo Duy Tân?
5. Một trong hai nhà nho yêu nước đã lãnh đạo Duy Tân?
6. Một cuộc khởi nghĩa tiêu biểu cuối thế kỉ XIX?
7. Người được Quốc dân đại hội bầu làm đại tổng thống?
8. Tên một đại thần của triều Mãn Thanh được giữ chức Đại tổng thống khi vua Thanh thoái vị ?
II. Ô chữ hàng dọc 
 	? Tên triều đại phong kiến cuối cùng của Trung Quốc 
Đ
Ô
N
G
M
I
N
H
H
Ộ
I



C
Á
C
H
M
A
N
G
T
Â
N
H
Ợ
I

V
Ũ
X
Ư
Ơ
N
G








Q
U
A
N
G
T
Ự








K
H
A
N
G
H
Ữ
U
V
I






N
G
H
Ĩ
A
H
Ò
A
Đ
O
À
N

T
Ô
N
T
R
U
N
G
S
Ơ
N





V
I
Ê
N
T
H
Ế
K
H
Ả
I