Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng di tích lịch sử ở Thanh Hóa để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương lớp 12 - Trường THPT Đông Sơn 1

c? 
+ HS nhớ lại âm mưu ném bom phá hoại miền Bắc của Mỹ đã học ở Bài 22 - Mục II để trả lời.
+ GV nêu vấn đề: Qua tư liệu đã thu thập được và quan sát sa bàn cùng với nghe hướng dẫn viên giới thiệu, em hãy nêu những hành động điên cuồng của Đế quốc Mĩ khi đánh phá cầu Hàm Rồng.
+ HS làm việc theo nhóm trao đổi thảo luận , ghi kết quả vào phiếu học tập mà giáo viên đã phát sau đó cử đại diện của nhóm trình bày sản phẩm.
+ GV tổ chức thảo luận và nhận xét và kết luận.
+ GV bổ sung thêm: Chắc hẳn trong chúng ta ai cũng đã từng nghe qua lời bài hát:
“Đây Thanh Hóa anh hùng và dòng sông Mã mến yêu. Vang chiến thắng hôm nào có tên của anh...”
 Khi máy bay Mỹ đánh phá phà Ghép ngày 4/4/1965 đã xuất tấm gương quên mình cứu các em nhỏ của anh hùng liệt sỹ Nguyễn Bá Ngọc khi mới 14 tuổi. Gương anh Nguyễn Bá Ngọc là hình ảnh, biểu tượng thiêng liêng cho các thế hệ trẻ noi theo.
* Hoạt động 2: Tìm hiểu về cuộc chiến đấu của quân và dân Thanh Hóa.
- Mục tiêu: 
+ Giúp HS nắm được chủ trương của Đảng và cuộc chiến đấu anh dũng của quân và dân Thanh Hóa.
- Phương thức: 
+ GV nêu vấn đề: Để đối phó với âm mưu và hành động của Đế quốc Mĩ, ta có chủ trương gì?
+ Học sinh nghe Hướng dẫn viên tường thuật, kết hợp xem tư liệu về cuộc chiến đấu của quân và dân Thanh Hóa.
- GV nêu vấn đề: 
+ Sau khi nghe hướng dẫn viên tường thuật và xem tư liệu em có suy nghĩ gì về cuộc chiến đấu của quân và dân ta ở đây?
+ Đế quốc Mĩ có thực hiện được âm mưu và hành động biến cầu Hàm Rồng thành “điểm tắc lý tưởng” hay không?
+ GV bổ sung: Trong chiến thắng Hàm Rồng lịch sử đã xuất hiện nhiều tấm gương anh dũng chiến đấu. Nổi bật lên là nữ anh hùng Ngô Thị Tuyển với dáng người nhỏ bé cao 1,4m, nặng 42kg mà đã vác cùng một lúc hai hòm đạn dính vào nhau nặng 98 kg, góp phần hạ máy bay Mỹ trong ngày 3/4/1965. Với những thành tích xuất sắc trong chiến đấu, dũng cảm kiên cường, Chị được tặng thưởng 2 huân chương chiến công hạng ba, được Bác Hồ tặng huy hiệu của Người và 6 lần được tặng bằng khen, giấy khen.
* Hoạt động 3: Kết quả, nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Hàm Rồng
- Mục tiêu: 
+ Kết quả đạt được trong cuộc chiến đấu bảo vệ cầu Hàm Rồng của quân dân Thanh Hóa.
+ Nguyên nhân thắng lợi của cuộc chiến đấu.
+ Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Hàm Rồng.
- Phương thức:
+ Giáo viên nêu câu hỏi: 
? Em hãy cho biết kết quả đạt được trong cuộc chiến đấu bảo vệ cầu Hàm Rồng của quân dân Thanh Hóa.
? Theo em những nguyên nhân nào làm nên chiến thắng đó?
? Chiến thắng Hàm Rồng năm 1965 có ý nghĩa lịch sử như thế nào. 
+ Học sinh thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên để đưa ra câu trả lời.
+ Giáo viên mở rộng, bổ sung và kết luận:
 Qua 2 cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ, riêng quân và dân Hàm Rồng đã bắn rơi 117 máy bay, tiêu diệt, bắt sống nhiều giặc lái Mỹ, bảo vệ cầu bảo đảm giao thông thông suốt, đẩy mạnh sản xuất góp phần xứng đáng cùng quân, dân cả nước đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn.
1. Vị trí của, vai trò của cầu Hàm Rồng và âm mưu đánh phá của địch.
a. Ví trí chiến lược của cầu Hàm Rồng
+ Cầu Hàm Rồng bắc qua sông Mã, nằm ở phía Bắc của TP. Thanh Hóa, nối liền tuyến quốc lộ Bắc Nam. Cầu được xây dựng năm 1905 theo kiểu cầu vòm thép có trụ, hiện đại nhất Đông Dương thời bấy giờ...Đây là vị trí rất quan trọng trong mạng lưới giao thông chiến lược Bắc - Nam. 
+ Giới quân sự Mỹ từng nhận định: cầu Hàm Rồng là "điểm tắc lý tưởng" để đánh phá, bởi nếu khống chế được tọa độ này, Mỹ sẽ cắt đứt được tuyến giao thông huyết mạch Bắc - Nam. 
b. Âm mưu và hành động của đế quốc Mỹ
* Âm mưu: Bị thất bại ở chiến trường miền Nam, cuối năm 1964, đầu năm 1965 đế quốc Mỹ vạch kế hoạch ném bom miền Bắc, xác định từ Hà Nội vào đường mòn Hồ Chí Minh có 60 điểm tắc, trong đó Hàm Rồng được xem là “điểm tắc lý tưởng”, là “đầu mút của khu vực cán xoong”. Phá sập cầu Hàm Rồng, Mỹ sẽ cắt đứt được mạch máu giao thông Bắc - Nam, ngăn chặn sự chi viện cho chiến trường miền Nam. 
Do vậy, việc đánh phá Hàm Rồng được Nhà Trắng và Lầu Năm Góc chọn là mục tiêu quan trọng nhất trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ nhất.
* Hành động: 
+ Với âm mưu cắt đứt sự chi viện Bắc - Nam, cô lập Hàm Rồng và tập trung đánh dứt điểm Hàm Rồng. 13 giờ ngày 3/4/1965, cuộc tấn công của đế quốc Mỹ vào khu vực Hàm Rồng bắt đầu.
+ Chỉ trong 2 ngày 3 và 4/4/1965, quân Mỹ đã sử dụng 174 lần tốp máy bay, 454 lần chiếc máy bay, ném xuống địa bàn tỉnh Thanh Hoá 627 quả bom phá, 58 quả bom nổ chậm (gồm các loại từ 500 đến 1.000kg), hàng trăm tên lửa, rốc-két vào các khu vực trọng điểm của Thanh Hoá. Riêng khu vực Hàm Rồng - Nam Ngạn - Yên Vực, địch bổ nhào 85 lần, cắt bom bắn phá 80 lần, ném 350 quả bom, bắn 149 quả đạn rốc-két
2. Chủ trương của Đảng và cuộc chiến đấu của quân và dân Thanh Hóa
a. Chủ trương:
+ Tập trung lãnh đạo chỉ đạo các ngành, các địa phương huy động lực lượng dồn sức cho Ngã ba giải tỏa điểm chết, giữ vững mạch máu giao thông.
+ Thành lập các lực lượng chiến đấu: Pháo cao xạ, công binh, TNXP, dân quân du kích địa phương
b. Cuộc chiến đấu của quân và dân Thanh Hóa
+ 13 giờ ngày 3/4/1965, Mỹ tập kích cầu Hàm Rồng, quân, dân Hàm Rồng - Nam Ngạn - Yên Vực phối hợp với ba đại đội pháo cao xạ 57 ly của Trung đoàn 234, Sư đoàn 350 và các đội tự vệ cùng các tay súng dân quân các xã Hoằng Long, Hoằng Lý, Hoằng Anh, Nam Ngạn... đồng loạt nổ súng tạo thành nhiều tầng đạn, lưới lửa bủa vây đội hình máy bay Mỹ. Những chiếc nào lọt vào gần cầu lập tức bị các trận địa cao xạ trên đồi Không tên, đồi Ba cây thông, núi Ngọc, núi Rồng nổ súng tan xác. 
+ Chiều 4/4, các tốp máy bay Mỹ tiếp tục đánh phá cầu Hàm Rồng, nhưng quân, dân Hàm Rồng - Nam Ngạn - Yên Vực vẫn tỉnh táo, hiên ngang đáp trả bằng những đường đạn chính xác, lưới lửa chăng dày. Đến 16 giờ, trận chiến đấu kết thúc.
3. Kết quả, nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử
a. Kết quả:
Sau 2 ngày chiến đấu kiên cường, quân và dân Thanh Hoá đã bắn rơi 47 máy bay giặc Mỹ, bắt sống nhiều giặc lái, bảo vệ an toàn cầu Hàm Rồng khiến dư luận nước Mỹ xôn xao, bạn bè yêu chuộng công lý và hòa bình trên toàn thế giới khâm phục.
b. Nguyên nhân thắng lợi:
- Sự lãnh đạo đúng đắn kịp thời của tỉnh ủy Thanh Hóa.
- Tinh thần chiến đấu dũng cảm của các lực lượng phối hợp cùng quân dân Thanh Hóa với tinh thần tất cả cho tiền tuyến miền Nam.
c. Ý nghĩa lịch sử:
- Làm thất bại âm mưu của Mĩ trong việc biến cầu Hàm Rồng thành “điểm tắc lý tưởng”, ngăn chặn sự chi viện của hậu phương miền Bắc cho tiền tuyến miền Nam.
- Thể hiện truyền thống yêu nước tinh thần đấu tranh anh dũng của quân và dân Thanh Hóa.
- Cổ vũ tinh thần chống Mĩ và ý chí không sợ hy sinh gian khổ của nhân dân ta.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
1. Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa kiến thức học sinh đã được học thực địa tại khu di tích.
2. Phương thức: 
- Chuyển giao nhiệm vụ: GV nêu câu hỏi
+ Vì sao đế quốc Mỹ tập trung đánh phá cầu Hàm Rồng trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ nhất?
+ Với việc được trang bị vũ khí hiện đại, vì sao không quân Mỹ lại thất bại hoàn toàn trong cuộc chiến đấu bảo vệ cầu Hàm Rồng của quân và dân Thanh Hóa? 
- Tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ: HS suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
- Báo cáo sản phẩm: HS trả lời.
- Nhận xét, đánh giá: GV nhận xét đánh giá câu trả lời của HS.
D. VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG
1. Mục tiêu: Vận dụng, liên hệ mở rộng kiến thức lịch sử địa phương Thanh Hóa giai đoạn 1965 đến nay.
2. Phương thức: 
- Chuyển giao nhiệm vụ : 
+ GV cho học sinh tiếp tục tham quan Khu di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng dưới sự hướng dẫn của cán bộ khu di tích và xem phim tài liệu về Chiến thắng lịch sử Hàm Rồng.
+ Tổ chức trồng cây lưu niệm tại khu di tích.
+ Giáo viên hướng dẫn học sinh về nhà viết bài thu hoạch để lấy điểm kiểm tra 15 phút: Qua bài học hôm nay em có suy nghĩ gì về cuộc chiến đấu của quân và dân Thanh Hóa để bảo vệ cầu Hàm Rồng? Là học sinh em sẽ làm gì để giữ gìn và phát huy giá trị của di tích?
- Tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện tại nhà.
	3. Gợi ý sản phẩm: Dựa vào kiến thức đã được học tại Khu di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng dưới sự hướng dẫn của cán bộ khu di tích để trả lời câu hỏi.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 
2.4.1. Đối với học sinh
 Trong quá trình dạy học, khi: “Sử dụng di tích lịch sử ở Thanh Hóa để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương lớp 12 - Trường THPT Đông Sơn 1” tôi thấy:
- Tạo sự hấp dẫn cho giờ học, học sinh sẽ cảm thấy thích thú với những nội dung và kiến thức mà giáo viên đưa ra qua những hình ảnh thực tế, sinh động.
- Việc dạy học thực địa tại khu di tích đã phát huy tính tích cực, kích thích tư duy, nâng cao trí tưởng tượng cho học sinh. Các câu hỏi, các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực mà giáo viên đưa ra đã góp phần hình thành các kỹ năng tư duy, sáng tạo cho học sinh trên con đường khám phá tri thức.
 	Tôi đã tiến hành thửc nghiệm ở lớp 12A3 và 12A5 năm học 2017 - 2018 kết quả như sau:
Phương pháp
Lớp
Số HS
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Số lượng
Tỉ lệ
Số lượng
Tỉ lệ
Số lượng
Tỉ lệ
Số lượng
Tỉ lệ
Chưa vận dụng
12A3
40
2
5%
18
45%
20
50%
0
0%
12A5
42
3
7,1%
19
45,2%
19
45,2%
1
2,4%
Vận dung
12A3
40
6
15%
19
47,5%
15
37,5%
0
0%
12A5
42
8
19%
20
47,6%
14
33,3%
0
0%

Như vậy, theo kết quả bảng trên ta nhận thấy trước và sau khi tiến hành “Sử dụng di tích lịch sử ở Thanh Hóa để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương lớp 12 - Trường THPT Đông Sơn 1” vào dạy học, đã thu được kết quả rất khả quan.
2.4.2. Đối với giáo viên.
 	Ngoài thăm dò ý kiến học sinh, tôi còn tham khảo sự góp ý của đồng nghiệp thông qua dự giờ, nhận xét, đánh giá giờ dạy của đồng nghiệp. Tất cả các giáo viên dự giờ đều đánh giá cao việc: “Sử dụng di tích lịch sử ở Thanh Hóa để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương lớp 12 - Trường THPT Đông Sơn 1” kết hợp với phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực vào dạy học, giờ học trở nên sôi nổi, nhẹ nhàng và đem lại hiệu quả cao. Với việc làm này góp phần đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát huy năng lực người học.
Kết quả đó là niềm khích lệ bản thân tiếp tục cố gắng, nỗ lực hơn nữa trong giảng dạy, xây dựng tình yêu, niềm say mê đối với môn Lịch sử.
Kết quả khảo sát này là một kênh thông tin quan trọng để giáo viên rút kinh nghiệm trong việc vận dụng kiến thức, sử dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực vào bài dạy tạo khí thế sôi nổi, hào hứng cho người học.
Với đề tài này tôi hi vọng mình sẽ góp một chút tư liệu nhỏ bé cho đồng nghiệp trong quá trình giảng dạy.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận:
Qua quá trình nghiên cứu, giảng dạy và thực nghiệm các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc “Sử dụng di tích lịch sử ở Thanh Hóa để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương lớp 12 - Trường THPT Đông Sơn 1” tôi đã rút ra được những kinh nghiệm và bài học như sau:
Giáo viên cần thấy được việc sử dụng các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn Thanh Hóa trong dạy học môn lịch sử là rất quan trọng và phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XI) “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”.
Đối với học sinh, khi được học một bài học có sử dụng di tích lịch sử văn hóa dù ở trên lớp hay ở tại di tích thì đều cảm thấy bổ ích, qua dạy học tôi nhận thấy hầu hết học sinh đều hứng thú học bài, không khí buổi học trở nên sinh động, chú ý phát huy tối đa tư duy độc lập sáng tạo khi làm việc.
Việc sử dụng di tích lịch sử văn hóa trong dạy học lịch sử có tác dụng to lớn trong việc giáo dưỡng nhân cách và phát triển tư duy học sinh, làm cho học sinh thích học môn lịch sử, khi học sinh thích học môn lịch sử thì sẽ học tốt môn lịch sử. Chính sự yêu thích và học tốt môn sử của học sinh sẽ tạo ra động lực cho giáo viên trong quá trình giảng dạy và từ đó giáo viên sẽ không ngừng học tập để nâng cao trình độ, luôn chú trọng nghiên cứu nội dung bài học và lựa chọn những di tích lịch sử trong tỉnh và xung quanh chúng ta để dạy học. Nói cách khác, giáo viên từ chỗ coi việc sử dụng các di tích lịch sử văn hóa trong dạy học môn lịch sử là “gánh nặng”, là một yêu cầu dạy học bắt buộc đối với mình trong giảng dạy trở thành một niềm vui sáng tạo, một nhu cầu thiết thực của giáo viên trong quá trình giảng dạy từ đó góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông.
Trong xu thế như hiện nay thực hiện sử dụng di tích lịch sử văn hóa để dạy học là rất cần thiêt, nó vừa góp phần nâng cao trình độ chuyên môn và khả năng sáng tạo của giáo viên, đồng thời kích thích được hoạt động tích cực học tập của học sinh, góp phần tạo sự hứng thú, say mê của học sinh đối với bộ môn lịch sử và từ đó nâng cao chất lượng học tập môn sử cũng như ý thức giữ gìn, phát huy những giá trị các di tích lịch sử của địa phương và của dân tộc. 
3.2. Kiến nghị
- Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch ban hành công văn chỉ đạo hướng dẫn các nhà trường tổ chức thực hiện việc sử dụng di tích lịch sử trong tỉnh vào hoạt động dạy học và giáo dục. Ban quản lí các di tích lịch sử tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh khai thác tư liệu sử dụng dạy học và tiến hành bài học tại di tích.
- Các nhà trường quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện cho tổ lịch sử về nhân lực, thời gian, kinh phí khi sử dụng di tích lịch sử vào dạy học và giáo dục.
- Tổ Lịch sử và giáo viên Lịch sử thường xuyên nghiên cứu, khai thác có hiệu quả các di tích lịch sử ngay xung quanh chúng ta để nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn của mình.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Đông Sơn, ngày 20 tháng 5 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép của người khác.
Người viết đề tài
Ngô Thị Kim Huê
 
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thiết kế bài giảng lịch sử ở trường trung học phổ thông (GS Phan Ngọc Liên chủ biên, NXB Đại học quốc gia Hà Nội - 1999).
2. Phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông (Giáo sư Phan Ngọc Liên chủ biên, nxb giáo dục 1998).
3. Tài liệu tập huấn sử dụng di sản trong dạy học ở trường phổ thông (Bộ GD&ĐT và Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch, xuất bản năm 2013)
4. Sách giáo khoa lịch sử 12 (Giáo sư Phan Ngọc Liên chủ biên, NXB Giáo dục 2013).
5. Ban Nghiên cứu lịch sử Thanh Hóa: Đất và người xứ Thanh, xuất bản năm 2002.
6. Tỉnh ủy Thanh Hóa: Bác Hồ với Thanh Hóa - Thanh Hóa làm theo lời Bác, Nxb Thanh Hóa, 2017.
7. Tham khảo tài liệu qua mạng Internet.
DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Ngô Thị Kim Huê
Chức vụ và đơn vị công tác: Trường THPT Đông Sơn 1
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá 
xếp loại
(Ngành GD cấp huyện/tỉnh; Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại
(A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại

Khái niệm “Văn hóa” trong giảng dạy bài Ấn Độ - Lịch sử lớp 10 ở trường THPT.
Sở GD và Đào Tạo Thanh Hóa
C
2003 - 2004

Từ “biết” đến “hiểu” một vấn đề lịch sử nhìn từ phía người dạy- Áp dụng vào Bài 17- Lịch sử lớp 12 - Chương trình THPT.
Sở GD và Đào Tạo Thanh Hóa
C
2013 - 2014