Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng đồ dùng trực quan trong bài Cách mạng tư sản Pháp - Lịch sử 8, để phát huy tính tích cực của học sinh

ử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử cần lưu ý các nguyên tắc sau:
- Phải căn cứ vào nội dung, yêu cầu của bài để lựa chọn đồ dùng cho phù hợp. Vì vậy cần xây dựng hệ thống đồ dùng trực quan phong phú, phù hợp với các bài học lịch sử.
- Có phương pháp thích hợp đối với việc sử dụng mỗi loại đồ dùng trực quan. Bảo đảm sự quan sát đầy đủ đồ dùng trực quan của học sinh.
- Phát huy tính tích cực của học sinh khi sử dụng đồ dùng trực quan ( Đi sâu phân tích bản chất của sự kiện).
- Kết hợp lời nói với việc trình bày các đồ dùng trực quan, rèn luyện khả năng thực hành của học sinh khi xây dựng và sử dụng đồ dùng.[6]
* Cách sử dụng:
a. Tùy theo yêu cầu của bài học và loại hình đồ dùng trực quan mà có các cách sử dụng khác nhau:
- Loại đồ dùng trực quan treo tường: Bản đồ, sơ đồ, đồ thị, niên biểu...
+ Giáo viên cần nắm vững nội dung , ý nghĩa của từng loại .
+ Xác định đúng thời điểm, vị trí treo bản đồ, chỉ dứt khoát các địa điểm, căn cứ, hướng tiến công....
+ Giáo viên phải luôn theo dõi, kiểm tra sự thu nhận của học sinh, giúp học sinh phân tích, nêu kết luận khái quát về sự kiện được phản ánh.
Ví dụ : Khi giới thiệu đồ thị về “Tốc độ phát triển kinh tế của các nước Anh, Pháp, Đức, Mĩ cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX”(Lớp 8) giáo viên cần hướng dẫn học sinh nêu quy luật phát triển không đều của các nước đế quốc: Các đế quốc già (Anh, Pháp) dần mất vị trí hàng đầu trong công nghiệp nhường chỗ cho các đế quốc trẻ (Mĩ, Đức).
 Từ đó học sinh hiểu được mâu thuẫn giữa các tập đoàn đế quốc là không tránh khỏi, mâu thuẫn này tất yếu sẽ dẫn đến chiến tranh đế quốc.
- Sử dụng tranh ảnh, cần lưu ý học sinh quan sát, giải thích nội dung để chọn lựa những chi tiết phục vụ cho bài học: Cụ thể hóa sự kiện làm cơ sở cho việc tường thuật, mưu tả và rút ra kết luận khái quát.
- Khi sử dụng tranh, ảnh chân dung các nhân vật lịch sử, giáo viên không nên chú ý mưu tả hình dạng bên ngoài nhân vật mà phải hướng học sinh phân tích nội tâm, tài, đức, quan điểm thể hiện ở hành động của nhân vật. Để thấy được những đóng góp, vai trò của các nhân vật đối với lịch sử.
b. Tùy theo đối tượng học sinh để có các cách sử dụng cho phù hợp với khả năng và kích thích lòng say mê yêu thích môn học của các em.
- Đối với học sinh khá-giỏi : Thông qua quan sát đồ dùng trực quan để hiểu biết, nhận thức về đồ dùng trực quan, cần phân tích, so sánh và khái quát được các sự kiện lịch sử để rút ra bài học, kết luận.
- Đối với học sinh trung bình : Quan sát đồ dùng trực quan để nhận biết và hiểu được và ghi nhớ các sự kiện lịch sử.
- Đối với học sinh yếu kém : Quan sát đồ dùng trực quan để nhận biết các sự kiện lịch sử.
 * Sử dụng đồ dùng trực quan trong bài ”Cách mạng tư sản Pháp (1789-1794)” (Sử 8)
- Đặt vấn đề: Đây là một bài học hay và có vị trí quan trọng trong phần Lịch sử thế giới cận đại : thời kì xác lập của chủ nghĩa tư bản. Cách mạng tư sản nổ ra và thành công ở nhiều nước (Hà Lan, Anh..) trong đó ở nước Pháp cách mạng đạt đến sự phát triển cao và được xem là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất trong Lịch sử thế giới cận đại. Khi học sinh hiểu rõ bài này sẽ rút ra được những điểm giống và khác so với các cuộc cách mạng tư sản trước, có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển của lịch sử. Vậy tại sao cách mạng tư sản Pháp lại đạt đến đỉnh cao và được xem là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất trong Lịch sử thế giới cận đại. Để hiểu được điều đó thì việc sử dụng các đồ dùng trực quan giữ một vai trò quan trọng.
- Ứng dụng cụ thể trong bài:
+ Ở phần I. Nước Pháp trước cách mạng 
 Nội dung phần 2.Tình hình chính trị-xã hội: cho học sinh vẽ sơ đồ ba đẳng cấp trong xã hội kết hợp với việc khai thác kênh H.5 trang 10 SGK phân tích cho học sinh hiểu rõ sự phân chia đẳng cấp trong xã hội : Vai trò, vị trí, quyền lợi khác nhau của các đẳng cấp, mâu thuẫn và quan hệ giữa các đẳng cấp:
 Tăng lữ
 Quý tộc 
 Đẳng cấp thứ ba
Có mọi quyền
Không phải đóng thuế
Nông dân
Tư sản
Các tầng lớp khác
Không có quyền gì
Phải đóng thuế và làm nghĩa vụ với xã hội phong kiến [7]
 Từ đó khắc họa về hình ảnh người nông dân Pháp trước cách mạng.
Người nông dân phải chịu hai tầng áp bức trong xã hội phong kiến với hình ảnh:
 Hình 5.Tình cảnh nông dân Pháp trước cách mạng 
 Người nông dân cõng trên lưng 2 người đại diện 2 thế lực: một là tăng lữ, một là quý tộc; trong tay cầm chiếc gậy chống với thân hình còm cõi. Bên cạnh đó dưới chân họ là chim chóc, chuột bọ đại diện cho sâu bệnh, thiên tai phá hoại mùa màng, tay đang chống cái cuốc - công cụ lao động thô sơ, ruộng đồng nứt nẻ, khô hạn. Qua đó chứng tỏ người nông dân Pháp bị bóc lột nặng nề, kinh tế nông nghiệp lạc hậu, đời sống vô cùng cực khổ.
 Nội dung phần 3. Đấu tranh trên mặt trận tư tưởng : Khai thác bức chân dung của ba nhà tư tưởng nổi tiếng của giai cấp tư sản lúc bấy giờ (qua nội dung phần kênh chữ SGK) đã đấu tranh chống chế độ phong kiến, góp phần vào sự bùng nổ và thắng lợi của cách mạng.
+ Phần II. Cách mạng bùng nổ
 Nội dung phần 2. Mở đầu thắng lợi của cách mạng : Dùng bức tranh ”Tấn công pháo đài-nhà tù Ba-xti”. Miêu tả pháo đài để làm rõ : Vì sao việc đánh chiếm pháo đài Ba-xti đã mở đầu cho thắng lợi của cách mạng? Pháo đài-nhà tù Ba-xti là biểu tượng của chế độ quân chủ chuyên chế của nước Pháp. Đó là chế độ quân chủ chuyên chế bị giáng đòn đầu tiên quan trọng, cách mạng bước đầu thắng lợi và tiếp tục phát triển.
 Hình 9.Tấn công pháo đài- nhà tù Ba-xti 
 Ngày 14-7-1789 tiếng chuông báo động khẩn cấp lại đánh thức Pa-ri dậy. Cuộc khởi nghĩa vẫn chưa kết thúc, ngục ba-xti – thành trì tượng trưng cho chế độ quân chủ Pháp chưa bị chiếm.“Hãy tiến tới Ba-xti”. Lời kêu gọi truyền đi khắp thành phố. Từ mọi ngả đường, khu phố, đoàn người khởi nghĩa tiến về Ba-xti.
 Giữa trưa, gần 30 vạn quần chúng tấn công ngục Ba-xti, xông vào cửa lớn của nhà tù nhưng cầu treo đó rút và hầu như không thể vào được pháo đài. Bọn quân đồn trú ở Ba-xti bắn xối xả vào quân khởi nghĩa, nhiều người bị chết và bị thương. Máu chảy làm tăng thêm lòng phẫn nộ của quần chúng. Cuộc tấn công mãnh liệt lại bắt đầu. Sau 4 giờ, đội quân đồn trú ở Ba-xti đầu hàng, viên chỉ huy ra lệnh bắn đại bác vào nhân dân bị giết chết ngay. Khởi nghĩa thắng lợi, quần chúng san phẳng nhà ngục Ba-xti và dựng tấm biển đề dòng chữ “Ở đây người ta nhảy múa”.[8] Tấm biển thể hiện niềm vui sướng của nhân dân khi ngục Ba-xti biểu tượng của nền quân chủ chuyên chế bị san phẳng.
+ Phần III. Sự phát triển của cách mạng
 Nội dung phần 2. Bước đầu của nền cộng hòa :Dựa vào lược đồ” lực lượng phản cách mạng tấn công nước Pháp năm 1793” để cụ thể hóa tình hình “Tổ quốc lâm nguy”(vùng nổi loạn chống cách mạng lan rộng, cuộc tấn công nước Pháp trước cách mạng từ nhiều phía).Trước tình hình ấy quần chúng nhân dân phải làm gì? ( Phải bảo vệ tổ quốc, lật đổ phái Gi-rông-đanh).
+ Nội dung phần 3. Chuyên chính dân chủ cách mạng Gia-cô-banh: Đây là giai đoạn cách mạng đạt tới đỉnh cao. Vì chính quyền Gia-cô-banh đã thi hành nhiều chính sách tiến bộ đem lại những quyền lợi cơ bản cho nhân dân. Vì thế có tác dụng động viên quần chúng, khơi dậy và phát huy tinh thần cách mạng, sức mạnh của quần chúng trong việc chống ngoại xâm và nội phản.
 Ở phần này tôi khai thác kênh hình 11 SGK giới thiệu đôi nét về Rô-be-spie với các phẩm chất tốt đẹp: Kiên quyết cách mạng, không chịu khuất phục trước kẻ thù, là “con người không thể bị mua chuộc”
 Tôi sử dụng chân dung của nhân vật kết hợp với miêu tả:
Hình 11. M.Rô - be – spie (1758-1794)
 Đó là người đứng đầu và lãnh đạo chính phủ chuyên chính Gia-cô-banh. Khi con người trẻ trung với tầm vóc không cao, mảnh dẻ ăn mặc chỉnh tề có bộ tóc giả rắc phấn xuất hiện ở các cuộc họp của phái Gia-cô- banh thì mọi người vỗ tay nồng nhiệt đón tiếp ông. Quốc ước và cả nước Pháp, Châu Âu lắng nghe từng lời nói của ông. Ông có được uy tín này không chỉ vì ông sáng suốt trong quản lý Nhà nước mà vì ông đấu tranh không nghiêng ngả, quyết liệt với kẻ thù của cách mạng. Ông hoàn toàn cống hiến sức mình cho cách mạng, từ bỏ cuộc đời riêng. Đạt tới địa vị cao nhất của chính quyền Rô-be-spie vẫn sống trong một mái nhà bằng gỗ của bác thợ mộc Ri-plê. ông được nhân dân tặng danh hiệu "Con người không thể mua chuộc".[9]
 Dưới sự lãnh đạo của ông, phái Gia-cô-banh đã thi hành nhiều biện pháp kiên quyết để trừng trị bọn phản cách mạng và giải quyết những yêu cầu của nhân dân.Vì vậy đã đưa Cách mạng tư sản Pháp lên tới đỉnh cao.
+ Sau khi tìm hiểu xong về sự phát triển của cách mạng yêu cầu học sinh lập niên biểu:”Các giai đoạn chính trong cách mạng tư sản Pháp 1789”, giúp học sinh hiểu rõ hướng phát triển đi lên của cách mạng, vai trò của quần chúng nhân dân và sự ngả dần về phía phản cách mạng của giai cấp tư sản .
Các giai đoạn
Tầng lớp nắm chính quyền

Những sự kiện chính
Từ 14/7/1789 -> 10/8/1792:Cách mạng bùng nổ và phát triển

Đại tư sản tài chính thiết lập nền quân chủ lập hiến.
Nhân dân phá ngục Ba-xti lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế. Cách mạng lan rộng ra cả nước.
Từ 10/8/1792-2/6/1793: Cách mạng tiếp tục phát triển

Tư sản công thương nghiệp lập chế độ cộng hòa.
Nền quân chủ lập hiến bị lật đổ, thiết lập nền cộng hòa. Lu-i XVI bị tử hình.
Từ 2/6/1793-27/7/1794: Đỉnh cao của cách mạng
Tầng lớp tư sản cách mạng thiết lập nền chuyên chính dân chủ Gia- cô- banh.
Nhân dân Pa ri lật đổ phái Ghi-rông-đanh.
Xóa bỏ đặc quyền của bọn phong kiến.Đẩy lùi ngoại xâm.
Từ 27/7/1794-9/11/1799: Thoái trào cách mạng.
Tư sản mới giàu lên trong cách mạng. Thiết lập chế độ đốc chính.
Phái Gia- cô- banh bị lật đổ
Từ 1795-1799:chế độ đốc chính.
Đảo chính của Na- pô- lê- ông. chế độ độc tài quân sự được thiết lập.

[10]
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
 Qua việc sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử nói chung, trong bài “Cách mạng tư sản Pháp (1789-1794)” nói riêng tôi thấy :
 - Đối với hoạt động giáo dục: khi sử dụng phương pháp này góp phần nâng cao hiệu quả bài học lịch sử nói riêng và góp phần vào việc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung.
 - Đối với bản thân: Khi áp dụng sáng kiến này giúp tôi có thể truyền đạt hết kiến thức cơ bản, quan trọng của bài học một cách dễ dàng, hứng thú với bài dạy, phát huy được tối đa khả năng tư duy của học sinh.
 - Đối với học sinh:
 + Tất cả học sinh đều rất hứng thú với bài dạy và tích cực xây dựng bài . 
 + Đa số học sinh hiểu bài, trả lời tốt các câu hỏi trong sách giáo khoa và trong vở bài tập.
 + Học sinh nhớ kĩ và hiểu sâu kiến thức cơ bản, vận dụng tốt kiến thức trong các bài kiểm tra chất lượng.
 + Một số ít học sinh nhận thấy đồ dùng trực quan là một phương tiện để xem, nhìn. Như vậy dù sao thì việc sử dụng đồ dùng trực quan cũng rất hữu ích. Sẽ hạn chế được tình trạng nói chuyện riêng, kém tập trung. Với những học sinh không yêu thích môn học thì việc sử dụng trực quan sẽ có tác dụng ngăn chặn sự quấy phá, ảnh hưởng đến những bạn ngồi xung quanh.
 Chất lượng đó còn được thể hiện rõ rệt qua các bài tập, bài kiểm tra và kết quả giữa học kỳ II ở 2 lớp 8A, 8C trường THCS Hợp Thành Triệu Sơn như sau:
Lớp
Số HS
Giỏi
Khá
TB
Yếu
Ghi chú
SL
TL(%)
SL
TL(%)
SL
TL(%)
SL
TL(%)
8A
34
3
8,8
12
35,3
15
44,1
4
11,8
Lớp đối chứng
8C
35
6
17,1
16
45,7
12
34,3
1
2,9
Lớp thực nghiệm
 
 Như vậy sau khi ứng dụng vào bài dạy ở lớp 8C tôi thấy kết quả đã được nâng lên rõ rệt. Đây là cơ sở khoa học để từ dây tôi sẽ cố gắng sử dụng tối đa các loại đồ dùng trực quan trong giảng dạy để phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập Lịch sử, góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường.
 Sau khi sử dụng đồ dùng trực quan ở lớp 8C khi dạy bài “Cách mạng tư sản Pháp” ở đầu năm học tôi thấy các em rất tích cực, say mê học tập, tôi đã triệt để sử dụng các loại đồ dùng trực quan ở các khối học khác và chất lượng đã được nâng lên rõ rệt. Nhất là trong năm học vừa qua tôi đã có một học sinh đạt giải ba môn Lịch sử cấp tỉnh, một học sinh đạt giải nhì, một học sinh đạt giải khuyến khích cấp tỉnh trong lần dự thi “em yêu Lịch sử xứ Thanh”. 
 3. KẾT LUẬN
3.1. Kết luận
 Như vậy trong dạy học Lịch sử ở trường THCS , việc kết hợp chặt chẽ giữa lời nói sinh động với sử dụng đồ dùng trực quan là một trong những điều quan trọng nhất để thực hiện nhiệm vụ giáo dưỡng, giáo dục và phát triển của học sinh. Với những ý nghĩa to lớn đó, đồ dùng trực quan góp phần to lớn vào việc gây hứng thú học tập cho học sinh, nâng cao chất lượng trong dạy học Lịch sử. Nó là “chiếc cầu nối” giữa quá khứ với hiện tại.
 Trên đây là sự nhận thức thiển cận của bản thân tôi về việc “Sử dụng đồ dùng trực quan trong bài Cách mạng tư sản Pháp - Lịch sử 8, để phát huy tính tích cực của học sinh”. Có gì thiếu sót mong các bạn đồng nghiệp góp ý bổ sung, để tôi có thể khai thác triệt để vào bài dạy của mình, nhằm kích thích lòng say mê của học sinh. Góp phần vào việc nâng cao chất lượng trong dạy học Lịch sử nói riêng và nâng cao chất lượng trong dạy học nói chung .
3.2. Kiến nghị
 Thực tế hiện nay đồ dùng trực quan( Lược đồ, tranh ảnh) trong dạy học Lịch sử còn thiếu rất nhiều, một số thì đã hư hỏng, kém chất lượng nên khi sử dụng còn gặp nhiều khó khăn. Rất mong được sự quan tâm, giúp đỡ của các cấp lãnh đạo, các ban ngành để chúng tôi có thể sử dụng tốt nhất vào các bài dạy để gây hứng thú học tập của học sinh và góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học.
 Tôi xin trân thành cảm ơn !
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 15 tháng 4 năm 2017
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Đỗ Thị Hường

 TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Một số vấn đề đổi mới PPDH môn Lịch sử - Nhà xuất bản giáo dục.
[2] Phương pháp dạy học Lịch sử - Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị - Nhà xuất bản giáo dục.
[3]. Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THCS môn Lịch sử Nhà xuất bản giáo dục.
[4]. Phương pháp dạy học Lịch sử - Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị - Nhà xuất bản giáo dục.
[5]. Phương pháp dạy học Lịch sử - Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị - Nhà xuất bản giáo dục.
[6]. Phương pháp dạy học Lịch sử - Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị - Nhà xuất bản giáo dục.
[7]. Sách giáo viên Lịch sử 8 - Nhà xuất bản giáo dục.
[8]. Sách giáo viên Lịch sử 8 - Nhà xuất bản giáo dục.
[9]. Tham khảo trên mạng Internet . 
Tranh ảnh: Coppy từ giáo án điện tử trên mạng Internet.
[10]. Phương pháp dạy học Lịch sử - Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị - Nhà xuất bản giáo dục.
DANH MỤC CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Đỗ Thị Hường
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên – Trường THCS Hợp Thành
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại (Phòng, Sở, Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại (A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại
 1
Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 7

Phòng giáo dục

C

2009-2010
2

Sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử ở trường THCS

Phòng giáo dục

B

2010-2011

3

Sử dụng đồ dùng trực quan trong bài Cách mạng tư sản Pháp - Lịch sử 8, để phát huy tính tích cực của học sinh” 
Phòng giáo dục

A

2016-2017