Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hình thức dạy học nhóm vào bài 22 chương trình Lịch sử lớp 11 ở trường THPT

Thực hiện nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI. Đặc biệt là nghị quyết Trung ương số 29-NQ/TW ngày 04 tháng11 năm 2013 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường XHCN và hội nhập quốc tế, giáo dục phổ thông trong phạm vi cả nước.[2] ơHiện nay, việc nâng cao chất lượng dạy và học vẫn là vấn đề lớn cần được quan tâm giải quyết thường xuyên và liên tục. Để làm được điều đó thì công tác đổi mới phương pháp là cốt lõi.

Thực tế ở các trường THPT hiện nay, việc đổi mới phương pháp đã và đang diễn ra khá rầm rộ, trong đó trọng tâm là áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại. Các phương pháp dạy học hiện đại nói chung đều dựa trên quan điểm dạy học giải quyết vấn đề [2]. Dạy học nhóm là một trong những giải pháp được áp dung nhiều hơn cả trong hầu hết các môn học văn hóa.

doc 25 trang SKKN Lịch Sử 16/10/2025 100
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hình thức dạy học nhóm vào bài 22 chương trình Lịch sử lớp 11 ở trường THPT", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hình thức dạy học nhóm vào bài 22 chương trình Lịch sử lớp 11 ở trường THPT

Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hình thức dạy học nhóm vào bài 22 chương trình Lịch sử lớp 11 ở trường THPT
óm, các nhóm bầu trưởng nhóm, thư kí và nhận nhiệm vụ.
PHIẾU HỌC TẬP
BÀI 22: XÃ HỘI VIỆT NAM TRONG CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA
 LẦN THỨ NHẤT CỦA THỰC DÂN PHÁP
Yêu cầu: Các nhóm nghiên cứu mục 1 và hình 69 (trang 56-59) hoàn thành các nội dung sau:
Nhóm 1 và nhóm 3: Nêu mục đích và các chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp?
Nhóm 2 và 4: Chính sách khai thác thuộc địa của thưc dân Pháp đã làm cho nền kinh tế Việt Nam có những chuyển biến gì?
 
c. Sản phẩm đối chứng:
Với các câu hỏi trên, gợi ý sản phẩm là.
- Vì sao Pháp tiến hành khai thác thuộc địa:
+ Pháp là nước có nền kinh tế TBCN phát triển trên thế giới
+ Mục tiêu: Tìm kiếm tài nguyên, thị trường và nhân công, nhằm thúc đẩy kinh tế chính quốc phát triển.
- Các chính sách khai thác của Pháp:
+ Nông nghiệp: cướp ruộng đất để lập đồn điền
+ Công nghiệp: Pháp đẩy mạnh khai thác tài nguyên đặc biệt là khai thác than mỏ, một số nghành công nghiệp dịch vụ, công nghiệp chế biến xuất hiện.
+ Thương nghiệp: Pháp độc chiếm thị trường, nguyên liệu và thu thuế.
+ Giao thông vận tải: Chính quyền thực dân chú ý xây dựng đương sắt, đường bộ, bến cảng và nhiều cây cầu giao thông quan trọng chủ yếu phục vụ việc chuyên chở hàng hóa, nguyên liệu và phục vụ mục đích quân sự.
- Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp đã tác động như thế nào?
+ Phương thức sản xuất TBCN được du nhập vào nước ta.
+ Nền kinh tế Việt Nam có bước phát triển hơn trước và ngày càng đa dạng hơn.
+ Pháp vẫn duy trì quan hệ sản xuất phong kiến, kinh tế Việt Nam ngày càng nghèo nàn, lạc hậu phát triển không đều và lệ thuộc vào Pháp [1].
HS: làm việc theo nhóm, trình bày sản phẩm vào bảng phụ sau đó cử đại diện của nhóm lên trình bày sản phảm.
GV: Trong khi các nhóm làm việc giáo viên quan sát thái độ làm việc của các nhóm và giúp các nhóm khi gặp khó khăn. Sau khi các nhóm trình bày sản phẩm xong giáo viên cho các nhóm nhận xét, bổ sung và đưa ra sản phẩm đối chứng và nhận xét chốt ý hoàn chỉnh sản phẩm.
2. Những chuyển biến về xã hội
a. Mục tiêu:
Trình bày được sự phân hóa trong xã hội Việt Nam sau chính sách khai thác thuộc địa của Pháp và ảnh hưởng của nó đối với phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam đầu thế kỉ XX.
b. Phương thức thực hiện:
PHIẾU HỌC TẬP
BÀI 22: XÃ HỘI VIỆT NAM TRONG CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA
LẦN THỨ NHẤT CỦA THỰC DÂN PHÁP
Yêu cầu: Nghiên cứu hình 70 và nội dung mục 2 sách giáo khoa (trang 56-57), các nhóm hoàn thành các nội dung sau:
+ Nhóm 1 và 3: Hình 70 trong sách giáo khoa phản ánh điều gì? Cuộc khai thác thuộc địa của Pháp đã làm cho những giai cấp cũ trong xã hội Niệt Nam có chuyển biến như thế nào?
+ Nhóm 2 và 4: Cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp đã làm cho xã hội Việt Nam xuất hiện những tầng lớp giai cấp mới nào? Sự chuyển biến về mặt xã hội có ý nghĩa gì đối với phong trào dân tộc dân chủ Việt Nam đầu thế kỉ XX?

c. Sản phẩm đối chứng:
Với các câu hỏi trên yêu cầu phải đạt được:
+ Bức ảnh trên phản ánh điều gì ?
Phản ánh cuộc sống khổ cực của nông dân VN trong cuộc khai thác thuộc địa của Pháp.
+ Sự chuyển biến của giai cấp cũ:
- Một bộ phận địa chủ nhỏ trong giai cấp địa chủ phong kiến trở nên giàu có, được Pháp nâng đỡ, chiếm ruộng đất của nông dân.
Một bộ phận địa chủ vừa và nhỏ bị đế quốc chèn ép, ít nhiều có tinh thần yêu nước.
- Giai cấp nông dân có số lượng đông nhất, bị áp bức bốc lột nặng nề, bị cướp ruộng đất phải chịu sưu cao thuế nặng, họ căm thù đế quốc và phong kiến. Một bộ phận nông dân trở thành giai cấp công nhân.
+ Sự xuất hiện các tầng lớp giai cấp mới:
Công nhân (xuất hiện từ cuối thế kỉ XIX ) ngày càng đông đảo phần lớn xuất thân từ nông dân họ làm việc trong các hầm mỏ, đồn điền xí nghiệp, nhà máy, bị bóc lột thậm tệ, lương thấp đời sống khổ cực, họ sớm có tinh thần yêu nước, tích cực tham gia vào phong trào chống đế quốc đòi cải thiện cuộc sống.
Tầng lớp tư sản: xuất thân từ các nhà thầu khoán, chủ xí nghiệp,xưởng thủ công, chủ hãng buôn... bị chính quyền thực dân kìm hãm, chèn ép. Ngoài ra một số sĩ phu chịu ảnh hưởng tư tưởng bên ngoài cũng thành lập các hiệu buôn, cơ sở sản xuất, đây chính là những nhà tư sản đầu tiên.
Tiểu tư sản thành thị gồm: chủ xưởng thủ công nhỏ, cơ sở buôn bán nhỏ, viên chức cấp thấp, người làm nghề tự do.
- Sự xuất hiện của các lực lượng xã hội mới cùng với với những mâu thuẫn dân tộc và giai cấp là cơ sở cho phong trào dân tộc dân chủ diễn ra sôi nổi ở nước ta vào đầu thế kỉ XX.[1]
HS: làm việc theo nhóm, ghi lại sản phẩm của nhóm vào bảng phụ sau đó các nhóm cử đại diện lên trình bày sản phẩm.
GV: quan sát các nhóm làm việc, cho các nhóm nhận xét bổ sung cho nhau sau đó giáo viên nhận xét chốt ý và hoàn chỉnh sản phẩm.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Trong 02 năm học 2015 – 2016 và 2016 – 2017, bản thân tôi đã thực nghiệm, cải tiến, thiết kế, xây dựng chương trình thực hiện dạy học nhóm ở trường THPT Mai Anh Tuấn cả 3 khối lớp và thu được nhiều kết quả quan trọng. Đến nay, hình thức dạy học nhóm được bản thân vận dụng thuần thục, học sinh hứng thú học tập, được các giáo viên không chỉ trong tổ mà cả một số bộ môn khác học hỏi, trao đổi và ứng dụng.
	Chất lượng giảng dạy và học tập được nâng lên rõ rệt. Giáo viên làm việc tích cực, nắm vững kiến thức kể cả kiến thức liên môn, có điều kiện và môi trường để cập nhật tri thức mới. Giáo viên thực sự trở thành người viết kịch, người đạo diễn, người cố vấn đồn thời cũng là trọng tài, là người đánh giá, là bạn đồng hành cùng học sinh, hiểu học sinh không chỉ về năng lực mà cả tâm tư, tình cảm, nguyện vọng, nắm được các ưu điểm và nhược điểm của các em. Tạo điều kiện cho giáo viên không chỉ nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn uốn nắn, giáo dục, định hướng nghề nghiệp tương lai cho các em.	
Học sinh được học tập và làm việc trong một môi trường tự chủ, năng động, sáng tạo, đòi hỏi tư duy và sử dụng các kĩ năng mềm. Theo điều tra, thì tất cả các học sinh đều hứng thú, yêu thích hình thức dạy học nhóm, vì ở đó các em được thể hiện bản thân, các em là chính mình, được bày tỏ quan điểm, được tranh luận, được tự tìm tòi, sáng tạo, được phát triển toàn diện về tri thức và nhân cách, năng lực xã hội. Và một lẽ tất nhiên, học sinh yêu thích môn Lịch Sử.
BẢNG KẾT QUẢ XẾP LOẠI KIỂM TRA
CỦA CÁC LỚP ĐỐI CHỨNG VÀ CÁC LỚP THỰC NGHIỆM
Lớp
Sĩ
số
Điểm
Giỏi
Khá
TB
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Lớp
đối
chứng
11I
42
1
2,4
3
7,1
21
50,0
12
28,6
5
11,9
11K
42
0
0
4
9,5
23
54,8
11
26,2
4
9,5
11E
36
0
0
6
16,7
18
50,0
9
25,0
3
8,3
1IG
38
2
5,3
12
31,6
14
36,8
8
21,1
2
5,2
11M
42
2
4,8
18
42,8
13
30,9
7
16,7
2
4,8
Tổng số
236
7
3,0
51
21,6
105
44,5
54
22,9
19
8,0
Lớp
thực
nghiệm
11A
41
25
61,0
14
34,1
2
4,9
0
0
0
0
11B
42
24
57,1
14
33,4
4
9,5
0
0
0
0
11C
44
27
61,4
14
31,8
3
6,8
0
0
0
0
11D
47
31
66,0
15
31,9
1
2,1
0
0
0
0
11H
42
22
52,4
18
42,9
2
4,7
0
0
0
0
Tổng số
258
157
60,9
87
33,7
14
5,4
0
0
0
0
(Ghi chú: TB = Trung bình; SL = Số lượng; % = Tỉ lệ so với sĩ số hoặc tổng số)
Kết quả học tập của học sinh được nâng cao. Theo số liệu thống kê cho thấy, các lớp sử dụng hình thức dạy học nhóm, học sinh đạt điểm giỏi là chủ yếu (chiếm 60,9%), trong khi mức này ở các hình thức dạy học khác chỉ đạt trung bình 3,0%. Kết quả dạy học nhóm không có học sinh nào bị điểm yếu hoặc kém, trong khi ở hình thức dạy học thông thường chiếm tới 22,9% học sinh điểm yếu và 8,0% học sinh điểm kém. Ở hình thức dạy học thông thường học sinh đạt điểm trung bình là chủ yếu (chiếm 44,5%), trong khi ở dạy học nhóm mức này chỉ có 5,4%. Như vậy có sự chênh lệch rất lớn giữa hình thức dạy học nhóm với các hình thức dạy học thông thường (dạy học thông thường là các hình thức dạy học đã diễn ra trong trường THPT Mai Anh Tuấn và cũng như nhiều trường THPT khác trong những năm vừa qua), điều đó cũng chứng tỏ dạy học nhóm có rất nhiều ưu việt khi giáo viên hiểu đầy đủ, đúng và vận dụng hợp lí, học sinh hợp tác nhiệt tình.
Cũng vì những ưu điểm to lớn của dạy học nhóm mà hình thức này đã và đang được nhân rộng ra các giáo viên, các môn học khác trong trường THPT Mai Anh Tuấn. Hàng năm, nhà trường tổ chức các buổi hội thảo về đổi mới phương pháp để các giáo viên có những sáng kiến, kinh nghiệm giảng dạy mới, hay báo cáo để nhân rộng mô hình. Trong những năm học vừa qua, mô hình dạy học nhóm được nhà trường cũng như các giáo viên lựa chọn để áp dụng giảng dạy cho các môn học.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Dạy học nhóm là hình thức dạy học hiệu quả, mang lại những giá trị thiết thực cho giáo viên và học sinh. Hình thức dạy học này giúp cho giáo viên phát huy năng lực của bản thân, tích lũy và cập nhật thêm kiến thức mới, có được nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy và giáo dục học sinh, giúp cho học sinh phát triển được năng lực trí tuệ và các năng lực xã hội cần thiết, định hướng nghề nghiệp.
Môn Lịch Sử ở trường THPT với những đặc thù nhất định là môi trường cho hình thức dạy học nhóm phát huy được nhiều tác dụng. Tuy nhiên, giáo viên phải là người nắm vững chương trình, chuyên sâu về kiến thức, hiểu rõ cách vận dụng dạy học nhóm thì mới đạt hiệu quả cao trong giảng dạy. Dạy học học nhóm nếu không được tổ chức tốt thì sẽ phản tác dụng, làm mất thời gian, học sinh làm việc không hiệu quả, thiếu nghiêm túc, dạy học không sát đối tượng. Môn Lịch Sử luôn tạo cho các em sự tìm tòi, tư duy cái mới, mang lại sự hiểu biết, trải nghiệm vô bờ bến, kích thích tư duy sáng tạo của học sinh, do đó vận dụng dạy học nhóm sẽ giúp các em giải quyết vấn đề tự chủ và phối hợp hành động một cách hiệu quả.
	Dạy học nhóm cũng tạo điều kiện để giáo viên áp dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại, sát đối tượng. Vì hoạt động nhóm không đơn thuần chỉ là việc thảo luận trên lớp mà có thể diễn ra trong cả tiết học, hoặc các chủ đề lớn được chuẩn bị công phu trong thời gian dài. Dạy học nhóm cũng tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh khai thác tốt hơn nguồn tri thức của nhân loại mà không nằm trong sách giáo khoa, cũng giúp ứng dụng các phương tiện, thiết bị dạy học một cách tối đa vào dạy học.
	Để đạt hiệu quả cao trong dạy học nhóm thì giáo viên phải nghiên cứu đối tượng học sinh, lựa chọn chủ đề, xác định thời gian, hướng dẫn học sinh cách thực hiện, lựa chọn cách thức dạy học nhóm, tổ chức nhóm và đánh giá một cách nghiêm túc và công bằng. Dạy học nhóm nhưng phải bắt đầu từ làm việc cá nhân thì mới đảm bảo mọi học sinh đều làm việc. Trong mọi trường hợp, giáo viên luôn tìm cách khích lệ học sinh, khuyến khích được các học sinh yếu làm việc, tránh tình trạng tập trung vào các học sinh giỏi. Để đánh giá học sinh, giáo viên không nhất thiết đánh giá qua năng lực tri thức mà còn qua năng lực hành động, không chỉ đánh giá qua điểm số mà còn qua những nhận xét chân tình, góp ý xây dựng và phát triển cho học sinh.
3.2. Kiến nghị
	Đối với giáo viên khi vận dụng hình thức dạy học nhóm cần nắm rõ nội dung, cách thức tổ chức, tiến hành của hình thức dạy học này, đồng thời cần tăng cường tích lũy kiến thức, trao đổi đồng nghiệp, học hỏi kinh nghiệm.
	Đối với cơ quan quản lí giáo dục cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học đầy đủ ngay tại mỗi phòng học; tổ chức hội thảo trao đổi kinh nghiệp, tập huấn phương pháp giảng dạy, trong đó tập trung vào cách thức tiến hành dạy học nhóm.
XÁC NHẬN
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa, ngày 20 tháng 05 năm 2018
Tôi cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình tự viết, không sao chép nội dung của người khác.
Mai Thị Nga

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn Lịch Sử lớp 11 - Nxb Giáo dục Việt Nam.
[2]. Tài liệu tập huấn tổ trưởng chuyên môn về phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh THPT, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo, Hà Nội tháng 12/2017.
[3]. Lí luận dạy học hiện đại – Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường, Posdam –Hà Nội 2009.
[4]. Các website:
	- 
	- 
	- 
	- 
	- 
- 
PHỤ LỤC
MỘT SỐ SẢN PHẨM CỦA CÁC NHÓM HỌC SINH
1. Những chuyển biến về kinh tế
Nhóm 1: Nêu mục đích và chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp tại Việt Nam?
- Cuối thế kỉ XIX Pháp chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa nên nhu cầu về thị trường và nguyên liệu ngày càng tăng:
- Pháp khai thác thuộc địa nhằm mục đích tìm kiếm thị trường, nguyên liệu và bóc lột nhân công.
- Chính sách khai thác:
+ Nông nghiệp:Cướp ruộng đất để lập đồn điền.
+ Công nghiệp:đẩy mạnh nkhai thác tài nguyên đặc biệt là khai thác mỏ,một số ngành công nghiệp mới cũng xuất hiện như CN dịch vụ, điện, nước:
+ Giao thông vận tải: xây dựng tu sửa đường bộ, đường sắt, bến cảng và các cây cầu giao thông quan trọng
Mục đích: phục vụ cho cuộc khai thác và mục đích quân sự.

Nhóm 2: Những chuyển biến về kinh tế:
cuộc khai thác của Pháp đã làm cho nền kinh tế Việt Nam có nhiều chuyển biến: 
+ Tích cực:
- Quan hệ sản xuất TBCN được du nhập vào VIệt Nam.
- Kinh tế có bước phát triển hơn đặc biệt là công nghiệp, nhà máy, xí nghiệp hầm mỏ đồn điền xuất hiện nhiều.
+ Tiêu cực:
- Pháp vẫn duy trì quan hệ sản xuất phong kiến lạc hậu.
- Kinh tế nước ta phát triển không đều giữa công nghiệp và nông nghiệp.
- Kinh tế nước ta còn nghèo nàn lạc hậu và phụ thuộc vào Pháp.

2. Những chuyển biến về xã hội
Nhóm 3:
- Hình 70 “nông dân Việt Nam trong cuộc khai thác của Pháp” đã phản ánh cuộc sống khổ cực của giai cấp nông dân.
* Sự chuyển biến của giai cấp cũ:
+ Địa chủ phong kiến.
 - Một bộ phận địa chủ giàu có cấu kết với Pháp, cướp ruộng đất bóc lột nông dân.
- Địa chủ vừa và nhỏ bị đế quốc chèn ép, ít nhiều có tinh thần dân tộc.
+ Giai cấp nông dân:
- Bị cướp ruộng đất, sưu thuế nặng nề, có cuộc sống khổ cực, bị bần cùng hóa.
 - Một bộ phận trở thành giai cấp công nhân.
- Là lực lượng to lớn nhất của cách mạng.

Nhóm 4: Cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp đã làm cho xã hội Việt Nam xuất hiện tầng lớp giai cấp mới nào? sự chuyển biến về mặt xã hội có ý nghĩa gì đối với phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam đầu thế kỉ XX?
* Sự xuất hiện giai cấp mới
- Công nhân: + Xuất thân từ giai cấp nông dân.
 + Làm việc trong các hầm mỏ,đồn điền,nhà máy
 + Bị bóc lột thậm tệ, lương thấp, cuộc sống khó khăn.
 + Họ sớm có tinh thần yêu nước, tích cực tham gia phong trào chống đế quốc, đòi cải thiện cuộc sống.
- Tư sản. gồm các nhà thầu khoán, chủ xí nghiệp, chủ hãng buôn và một số nhà nho yêu nước chịu ảnh hưởng từ bên ngoài để lập hiệu buôn, xưởng sản xuất, họ là những nhà Tư sản đầu tiên của Việt Nam.
- Tiểu tư sản: gồm chủ xưởng nhỏ, thợ thủ công, viên chức, thị dân, những người buôn bán nhỏ.
* Sự xuất hiện của các lực lượng xã hội mới đã tạo điều kiện bên trong cho cuộc vận động giải phóng dân tộc theo xu hướng mới đầu thế kỉ XX.

DANH MỤC
CÁC ĐỀ TÀI SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CẤP PHÒNG GD&ĐT, CẤP SỞ GD&ĐT VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Mai Thị Nga
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Mai Anh Tuấn
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại (Phòng, Sở, Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại (A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại
1
 Sử dụng những mẩu chuyện lịch sử vào dạy học lịch sử trường THPT
Sở GD&ĐT
C
2008

File đính kèm:

  • docsang_kien_kinh_nghiem_su_dung_hinh_thuc_day_hoc_nhom_vao_bai.doc