Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng kỹ thuật dạy học tích cực - Kỹ thuật mảnh ghép vào giảng dạy một số bài Lịch sử 10 ở trường THPT Nga Sơn

ụ cho nhóm chuyên sâu ( hoàn thành trong 3 phút)
+ Nhóm 1: Tìm hiểu cơ sở ra đời, thành tựu và ý nghĩa của Lịch pháp và Thiên văn học
+ Nhóm 2: Tìm hiểu cơ sở ra đời, thành tựu và ý nghĩa của Chữ viết
+ Nhóm 3: Tìm hiểu cơ sở ra đời, thành tựu và ý nghĩa của Toán học
+ Nhóm 4: Tìm hiểu cơ sở ra đời, thành tựu và ý nghĩa của Kiến trúc
Mẫu phiếu nhóm chuyên sâu
Nhóm 1	
Lĩnh vực
Cơ sở ra đời
Thành tựu
Ý nghĩa
Lịch pháp và thiên văn học




Lĩnh vực
Cơ sở ra đời
Thành tựu
Ý nghĩa
Chữ viết

Lĩnh vực
Cơ sở ra đời
Thành tựu
Ý nghĩa
Toán học

Lĩnh vực
Cơ sở ra đời
Thành tựu
Ý nghĩa
Kiến trúc




- Bước 3: Từng nhóm chuyên sau thảo luận nhiệm vụ
* Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
- Bước 4: Giáo viên chia thành các nhóm mảnh ghép 
Mẫu phiếu của nhóm ghép ( hoàn thành trong 4 phút)
Lĩnh vực
Cơ sở ra đời
Thành Tựu
Ý nghĩa
Lịch pháp và Thiên văn học



Chữ viết




Toán học




Kiến trúc




- Bước 5: Các thành viên trong nhóm ghép hợp tác hoàn thành mẫu phiếu
- Bước 6: Giáo viên giao nhiệm vụ mới “ Trong các thành tựu đạt được của các quốc gia cổ dại Phương Đông, thành tựu nào có ý nghĩa nhất, vì sao?
- Bước 7: Học sinh nhóm mảnh ghép lên bảng trình bày.
- Bước 8: Học sinh nhóm khác bổ sung.
- Bước 9: Giáo viên kết luận.
Giáo viên chuẩn bị kiến thức trên máy
Lĩnh vực
Nguyên nhân ra đời
Thành Tựu
Ý nghĩa
Lịch pháp và Thiên văn học
Do nhu cầu sản xuất nông nghệp
- Ra đời sớm nhất
- Họ biết đến sự chuyển động của Mặt Trời, mặt Trăng. Tính được nông lịch, một năm chia 12 tháng, mỗi ngày có 24 giờ. 
- cách tính lịch chỉ tương đối chính xác, nhưng có ý nghĩa quan trọng cho việc tính mùa vụ gieo trồng.
Chữ viết
Do nhu cầu ghi chép và lưu giữ những gì đã diễn ra. 
- Ra đời khoảng TNK IV TCN
- Các loại chữ: Chữ Tượng hình, chữ tượng ý.
- Nguyên liệu để viết chữ: Giấy papyrut, đất sét, mai rùa
- Là phát minh lớn, cho chúng ta hiểu rõ hơn về thời cổ đại.
Toán học
Do nhu cầu tính toán lại ruộng đất sau khi ngập nước, tính toán trong xây dựng.
- Họ viết chữ từ 1 đến 1 triệu bằng kí hiệu đơn giản.
- Tính được số pi bằng 3,16
- Họ phát minh ra số 0
- Để lại nhiều kinh nghiệm quý, chuẩn bị cho bước phát triển cao hơn ở thời sau.
Kiến trúc
Do uy quyền của nhà Vua và của chế độ chuyên chế cổ đại

- Kim tự tháp ở Ấn Độ
- Khu đền tháp ở Ấn Độ
-Thành Babilon ở Lưỡng Hà

- Thể hiện kỳ tích về sức lao động và tài năng sáng tạo của con người.
- Giáo viên trình chiếu hình ảnh về các thành tựu, nhận xét phần trình bày của các nhóm và chốt ý: Trong các thành tựu đạt được, thì chữ viết là thành tựu có ý nghĩa quan trọng nhất. Vì: Nó mở ra thời đại văn minh cho lịch sử loài người, chữ viết ghi chép lại bức tranh về thời cổ đại một cách chính xác và có ý nghĩa lớn cho thời đại sau.
Ví dụ 2. Bài 10: Thời kỳ hình thành và phát triển của chế độ phog kiến ở Tây Âu( Từ TKV đến thế kỉ XIV)
 Mục 2: Xã hội phong kiến Tây Âu
* Vòng 1: Nhóm thảo luận chuyên sâu
- Bước 1: Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm
- Bước 2: Giáo viên cho học sinh quan sát các hình ảnh về lãnh địa
 Hình 1: Lãnh địa phong kiến
Hình 2: Hình ảnh lãnh địa phong kiến
Hình 3,4: Cuộc sống của nông nô trong lãnh địa
 Hình 5,6: Cuộc sống của lãnh chúa trong lãnh địa
- Sau đó, giáo viên giao nhiệm vụ cho nhóm chuyên sâu ( Hoàn thành trong 3 phút)
+ Nhóm 1: Thời gian ra đời lãnh địa phong kiến và mô tả về lãnh địa
 + Nhóm 2: Tìm hiểu đặc điểm kinh tế của lãnh địa
+ Nhóm 3: Tìm hiểu đặc điểm chính trị của lãnh địa
+ Nhóm 4: Tìm hiểu đời sống trong lãnh địa ( Lãnh chúa và nông nô)
* Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
- Bước 4: Giáo viên chia thành các nhóm mảnh ghép 
Mẫu phiếu của nhóm ghép ( hoàn thành trong 5 phút)

 Lãnh địa phong kiến
Thời gian ra đời

Mô tả lãnh địa

Đặc điểm về kinh tế

Đặc điểm về chính trị

Đời sống trong lãnh địa


- Bước 5: Các thành viên trong nhóm ghép hợp tác hoàn thành mẫu phiếu
- Bước 6: Giáo viên giao nhiệm vụ mới “ Tại sao ở tây Âu TK V-X tồn tại chế độ phong kiến phân kỳ”
- Bước 7: Học sinh nhóm mảnh ghép lên bảng trình bày.
- Bước 8: Học sinh nhóm khác bổ sung.
- Bước 9: Giáo viên kết luận.
Giáo viên chuẩn bị trên máy chiếu

 Lãnh địa phong kiến
Thời gian ra đời
Giữa TK XI
Mô tả lãnh địa
Là một khu đất rộng lớn, bao gồm hai phần đất: Đất của lãnh chúa và đất khẩu phần:
+ Đất của lãnh chúa: có lâu đài, dinh thự, nhà thờ, nhà kho
+ Đất khẩu phần: ở xung quanh lâu đài, chia cho nông nô cày cấy và thu tô thuế.
Đặc điểm về kinh tế
Là một cơ sở kinh tế đóng kín, mang tính chất tự nhiên, tự cung, tự cấp.
Đặc điểm về chính trị
Là đơn vị chính trị độc lập, biểu hiện của thời phong kiến phân quyền
Đời sống trong lãnh địa
Nông nô: là người sản xuất chính trong lãnh địa, bị gắn chặt vào ruộng đất và lệ thuộc vào lãnh chúa. Nông nô bị bóc lột nặng nề về tô thuế, đời sống cực khổ.
Lãnh chúa: sống nhàn rỗi, xa hoa. Họ sống sung sướng dựa trên sự bóc lột của tô thuế và sức lao động của nông.
- Giáo viên nhận xét phần trình bày của các nhóm và chốt ý: Ở Tây Âu hình thành chế độ phong kiến phân kỳ vì: Do chính sách phân phong ruộng đất, nhất là việc ruộng đất được cha truyền con nối, nên lãnh địa thuộc quyền sở hữu lâu dài của lãnh chúa; Nền kinh tế của lãnh địa mang tính đóng kín, biệt lập nên cũng kéo theo sự đóng kín, bất khả xâm phạm của lãnh địa về chính trị; Lãnh địa được xây dựng như một pháo đài kiên cố, xung quanh có tường, hào sâu, lũy cao che chở
Ví dụ 3 . Bài 14: các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt Nam
 Mục 1. Quốc gia Văn lang- Âu lạc
 Mục 2. Quốc gia cổ Chăm pa
* Vòng 1: Nhóm thảo luận chuyên sâu
- Bước 1: Giáo viên chia lớp thành 8 nhóm ( 16 bàn)
- Bước 2: Giáo viên giao nhiệm vụ cho nhóm chuyên sâu (hoàn thành trong 7 phút)
+ Các nhóm lẻ ( nhóm 1, nhóm 3, nhóm 5, nhóm 7): Tìm hiểu cơ sở nền văn hóa, thời gian tồn tại, kinh tế, chính trị, kết cấu xã hội, văn hóa của Quốc gia Văn Lang- Âu Lạc.
+ Các nhóm chẵn (nhóm 2, nhóm 4, nhóm 6, nhóm 8): Tìm hiểu cơ sở nền văn hóa, Thời gian tồn tại, kinh tế, chính trị, kết cấu xã hội, văn hóa của Quốc gia Chăm pa
Mẫu phiếu nhóm chuyên sâu
Mẫu phiếu 1a ( Nhiệm vụ các nhóm lẻ)
Quốc gia 
Văn lang- Âu Lạc
Cơ sở nền văn hóa

Thời gian tồn tại

Kinh tế

Chính trị

Kết cấu xã hội

Văn hóa

Mẫu phiếu 1b ( Nhiệm vụ của các nhóm chẵn)
Quốc gia 
Chăm pa
Cơ sở nền văn hóa

Thời gian tồn tại

Kinh tế

Chính trị

Kết cấu xã hội

Văn hóa

- Bước 3: Từng nhóm chuyên sâu thảo luận nhiệm vụ
* Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
- Bước 4: Giáo viên chia thành 4 nhóm mảnh ghép
Mẫu phiếu của nhóm ghép ( hoàn thành trong 7 phút)
 Quốc gia 
Văn lang- Âu Lạc
 Chăm pa
Cơ sở nền văn hóa


Thời gian tồn tại


Kinh tế


Chính trị


Kết cấu xã hội


Văn hóa


- Bước 5: Các thành viên trong nhóm ghép hợp tác hoàn thành mẫu phiếu
- Bước 6: Giáo viên giao nhiệm vụ mới “ Rút ra những điểm tương đồng của hai quốc gia Văn Lang- Âu Lạc và Chăm pa”
- Bước 7: Học sinh nhóm mảnh ghép lên bảng trình bày.
- Bước 8: Học sinh nhóm khác bổ sung, phản biện
- Bước 9: Giáo viên kết luận.
Giáo viên trình chiếu bằng máy chiếu, kết hợp giảng bài và chốt ý
Quốc gia
Văn lang- Âu Lạc
Chăm pa
Cơ sở nền văn hóa
Văn hóa Đông Sơn
Văn hóa Sa Huỳnh
Thời gian tồn tại
TK VII- TK II TCN
TK II- TK VI
Kinh tế
- Nghề nông nghiệp lúa nước là chính, trồng trọt, chăn nuôi
- Kết hợp các nghề thủ công: dệt vải, làm đồ gốm, đúc đồng,
- Kinh tế chủ yếu là nông nghiệp trồng lúa, sử dụng công cụ bằng sắt và sức kéo của trâu bò, guồng nước trong sản xuất
- Nghề thủ công: dệt, gốm, trang sức, kỹ thuật xây tháp đạt trình độ cao
- Nghề khai thác lâm thổ sản phát triển.
Chính trị
- Theo thể chế quân chủ chuyên chế, đứng đầu nhà nước là vua, giúp việc có lạc tướng, lạc hầu.
- chia cả nước thành 15 bộ
- Nhà nước Âu lạc có quân đội mạnh, vũ khí tốt, xây thành lũy kiên cố.
- Theo thể chế quân chủ, đúng đầu là Vua, dưới là Tể tướng và hai đại thần.
- Chia cả nước thành 4 châu, dưới châu có huyện làng
Kết cấu xã hội
Có 3 tầng lớp
- Vua, quan, quý tộc
- Dân tự do
- Nô tỳ
Có 3 tầng lớp
- Qúy tộc
- Dân tự do, nông dân lệ thuộc
- Nô lệ
Văn hóa
- các phong tục tập quán; ở nhà sàn, nhuộm răng, ăn trầu, xăm mình,
- Tín ngưỡng sùng bái nhiên, thờ cúng tổ tiên
- TK IV có chữ viết bắt nguồn từ chữ Phạn ( Ấn Độ)
- Theo Hin-đu giáo và Phật Giáo
- Có tục ở nhà sàn, ăn trầu, hỏa táng người chết.
- Giáo viên trình chiếu hình ảnh về Quốc gia Văn Lang- Âu Lạc, Chăm pa, nhận xét phần trình bày của các nhóm và chốt ý: Điểm tương đồng giữa hai quốc gia này là: Đều hình thành trên cơ sở nền văn hóa bản địa, cư dân sinh sống dựa chủ yếu trên nền sản xuất nông nghiệp, tổ chức nhà nước còn sơ khai theo thể chế quân chủ chuyên chế, xã hội chưa phân hóa sâu sắc, đời sống tinh thần phong phú
2.5. Kết quả khi áp dụng kỹ thật mảnh ghép
2.5.1. Kết quả thăm dò ý kiến trực tiếp từ học sinh
 Tôi nhận thấy khi sử dụng kỹ thuật này thì tiết dạy học tăng thêm tính hứng thú, bản thân người học tự giác động não, không tiếp thu kiến thức một cách thụ động.
 Ý kiến của em Nguyễn Thu Trang – Học sinh lớp 10A cho rằng: Khi cô sử dụng kỹ thuật các mảnh ghép chúng em chẳng những tiếp thu kiến thức, kinh nghiệm từ cô mà có thể học hỏi trao đổi, bổ sung kiến thức, kinh nghiệm từ bạn bè. Em Trịnh Tấn Phát – Học sinh lớp 10D phát biểu: “Cô sử dụng phương pháp các mảnh ghép có ưu điểm là tạo điều kiện cho mỗi người học tiếp thu một cách trọn vẹn tất cả nội dung bài học, tiết kiệm thời gian mà kiến thức người học tiếp thu đầy đủ và dễ hiểu. Thái độ tích cực của người dạy đã góp phần tác động đến người học, do đó người học cũng tích cực tham gia bài học”. Em Nguyễn Hương Giang – Học sinh lớp 10H cho rằng: Cô sử dụng nhiều phương pháp như thảo luận nhóm, tự nghiên cứu, các mảnh ghép tạo cho lớp sinh động, các em có thể hiểu bài và nắm vững ngay trong lớp, các em có điều kiện trao đổi kiến thức với các bạn, học hỏi lẫn nhau”.
 Tôi rất vui và hạnh phúc vì gần như 100% học sinh đều có chung nhận xét là việc sử dụng kỹ thuật các mảnh ghép làm cho tiết học thêm hứng thú, lớp học sinh động, làm việc có hiệu quả, giúp các em hiểu kiến thức một cách nhanh chóng.
2.5.2. Kết quả từ quan sát quá trình học tập trên lớp của học sinh
 - Kết quả sau khi áp dụng kĩ thuật mảnh ghép ở lớp 10A
Sĩ số học sinh lớp: 45 hs
Nội dung
Thường xuyên
Tích cực 
Chưa tích cực
Chú ý nghe giảng
38

7
0
Tham gia câu trả lời hoặc đại diện cho nhóm trình bày
11
8
0
Nhận xét ý kiến của bạn
6

9
03
Tham gia thảo luận
45

42
03
 - Kết quả sau khi áp dụng kĩ thuật mảnh ghép ở lớp 10D
Sĩ số học sinh lớp: 45 hs
Nội dung
Thường xuyên
Tích cực 
Chưa tích cực
Chú ý nghe giảng
38

7
0
Tham gia câu trả lời hoặc đại diện cho nhóm trình bày
11
8
0
Nhận xét ý kiến của bạn
6

9
03
Tham gia thảo luận
45

42
03
 Qua kết quả kiểm tra trên cho thấy, nhờ áp dụng kĩ thuật mảnh ghép, học sinh phát huy được tính chủ động tích cực trong giờ học. Có sự tập trung cao độ để hoàn thành nhiệm vụ ở cả hai vòng thảo luận. Không còn tình trạng thảo luận nhóm một cách hình thức. Nếu có học sinh chưa tích cực, giáo viên có thể kịp thời hỗ trợ hoặc nhận được sự hỗ trợ từ nhóm khác để hoàn thành nhiệm vụ.
3. PHẦN KẾT LUẬN
3.1. Kết luận
 Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận của các phương pháp dạy học, được tham gia các lớp tập huấn đổi mới phương pháp dạy học và đã sử dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực, tôi thiết nghĩ là giảng viên đứng lớp phải biết kết hợp nhiều yếu tố như có kiến thức rộng, có tâm huyết với sự nghiệp giáo dục, sử dụng nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học và có thái độ nhiệt tình, luôn quan tâm đến người học. Bên cạnh những yếu tố vừa nêu về phía quản lý giáo dục nên quan tâm đến số lượng học sinh trên một lớp, thời lượng kiến thức cho một đơn vị kiến thức, cách kiểm tra, đánh giá cho phù hợp thì việc đổi mới phương pháp dạy học đem lại hiệu quả tốt hơn. Đó là kết quả của quá trình chuẩn bị công phu của cả thầy lẫn trò. Nhưng đây cũng không phải là “phương pháp vạn năng” để áp dụng thích hợp với mọi môn học cũng như mọi đối tượng.
 Xác định nội dung kiến thức cơ bản của bài giảng là một khâu rất quan trọng, nhưng chuyển nội dung đó thành tri thức của bản thân học sinh là một khoa học và nghệ thuật. Điều đó phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp giảng dạy của giáo viên. Giáo viên cần lựa chọn hình thức và phương pháp giảng dạy thích hợp nhất để học sinh lĩnh hội được kiến thức bài học một cách sâu sắc và bền vững. Không một phương pháp nào là vạn năng và sử dụng trong toàn bộ quá trình dạy học, mà tùy vào nội dung bài giảng mà ta sử dụng phương pháp nào là hiệu quả hơn cả hoặc là sự kết hợp nhiều phương pháp. Khi đi sâu vào nghiên cứu đề tài “Sử dụng kĩ thuật dạy học tích cực: Kĩ thuật mảnh ghép” trong giảng dạy môn Lịch sử lớp 10, tôi muốn rèn luyện cho học sinh phát huy năng lực của bản thân, tăng cường hiệu quả học tập vừa phát triển kĩ năng trình bày, giao tiếp với các bạn và giáo viên, tạo không khí lớp học thân thiện và hợp tác.
3.2. Kiến nghị:
 Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, tôi có một số kiến nghị sau:
- Khi vận dụng các kỹ thuật dạy học cần có sự hỗ trợ tích cực về cơ sở vật chất từ phía nhà trường để hỗ trợ cho việc dạy học.
- Cần tích cực nghiên cứu các kỹ thuật dạy học tích cực để vận dụng một cách thành thạo và có hiệu quả vào quá trình dạy học.
- Cần phải có sự kết hợp đồng bộ giữa các giáo viên để học sinh có thể nắm vững các thao tác của các kỹ thuật dạy học.
- Giáo viên cần liên tục củng cố thêm kiến thức và phương pháp trong quá trình giảng dạy để nâng cao hơn nữa trình độ của học sinh.
 Khi áp dụng kĩ thuật mảnh ghép, bản thân tôi đã tự tìm tòi, thử nghiệm nhiều lần để giờ dạy thành công và rút ra thêm được nhiều kinh nghiệm cho mình trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên do trình độ và thời gian nghiên cứu có hạn nên không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi mong nhận được những đóng góp từ đồng nghiệp!
 Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Thanh Hóa, ngày 26/ 05/ 2019
 Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
Người viết
 Nguyễn Thị Phương

4. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ giáo dục và đào tạo( 2018) - Tài liệu bồi dưỡng giáo viên trung học phổ thông về giáo dục kỉ luật tích cực - Hà Nội.
2. Nguyễn Lăng Bình, Đỗ Hương Trà- Dạy và học tích cực. Một số phương pháp và kỹ thuật dạy học- Nhà xuất bản Đại học sư phạm
3. Bernd Meier, Nguyễn văn Cường- Lý luận dạy học hiện đại. Cơ sở mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học- Nhà xuất bản Đại hoc sư phạm.
4. Robernt- Các phương pháp dạy học hiệu quả- Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam
5. Sách giáo khoa lịch sử 10.
6. Trang web: google.com.vn
DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Phương
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Nga Sơn
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại
(Ngành GD cấp huyện/tỉnh; Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại
(A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại

Một vài kinh nghiệm khi lồng ghép nội dung giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách hồ chí minh vào giảng dạy lịch sử 12 ở trường THPT Nga Sơn
Cấp tỉnh
C
2018