Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng một số phương tiện, đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử góp phần tạo sự hứng thú cho học sinh ở trường THPT Bá Thước 3

ọng, nhân ái, khoan dung, có trách nhiệm với bản thân, gia đình, nhà trường và cộng đồng, xã hội, nhân loại).Rèn luyện các kĩ năng cơ bản như : tự nhận thức, làm chủ cảm xúc, ứng phó với căng thẳng, giao tiếp, ứng xử văn hóa, lắng nghe tích cực, học tập, giải quyết mâu thuẫn, giải quyết vấn đề. Bồi dưỡng tình cảm, niềm tin vào các giá trị tốt đẹp, sự hứng thú, tích cực, chủ động, sáng tạo, có thái độ đúng đắn trước những vấn đề của lịch sử cũng như hiện tại, biết tự đánh giá và điều chỉnh để hoàn thiện bản thân và giúp người khác hướng tới mục tiêu chân, thiện, mĩ.
Tóm lại: Cách sử dụng đồ dùng trực quan cơ bản nói trên đã thực sự giúp học sinh có hứng thú với bộ môn lịch sử. Từ đó, các em phát huy sự sáng tạo và rèn các kỹ năng thực hành khác. Bởi vậy, bài học lịch sử sẽ thấm vào các em một cách nhẹ nhàng, sâu sắc, tạo tình huống có vấn đề để kích thích tư duy sáng tạo của học sinh. Học sinh có thể dễ dàng hình dung và có khái niệm chính xác về các hình ảnh, sự vật, hiện tượng khi tiếp xúc với chúng bằng những hình ảnh trực quan (hình tư liệu, bản đồ, những đoạn phim tư liệu ) 
Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ của xã hội loài người. Nó đã tồn tại cách chúng ta hàng chục năm, hàng trăm năm, thậm chí hàng triệu năm. Do đó, việc tiếp cận và tái hiện lại lịch sử gần giống như nó đã từng tồn tại là một việc rất khó khăn. Vì vậy, nếu giáo viên sử dụng những tư liệu lịch sử như: hình ảnh, bản đồ, lược đồ và đặc biệt là phim tư liệu vào giảng dạy thì sẽ góp phần rất lớn giúp học sinh có thể tái hiện lại được sự kiện lịch sử gần giống như nó đã từng tồn tại – đây là điều rất quan trọng với môn Lịch sử. Do đó, việc sử dụng đồ dùng trực quan vào giảng dạy Lịch sử là vừa mang tính lịch sử, vừa mang tính thời đại.
2.3.4. Sử dụng loa phát thanh trường học
Hệ thống loa phát thanh là phương tiện rất hiệu quả đối với hoạt động dạy – học ở nhà trường nói chung và môn học lịch sử nói riêng. Đây là phương tiện góp phần truyền tải những thông tin, những kiến thức đến học sinh một cách hiệu quả và thiết thực.
Hàng tuần tổ chức 3 buổi phát thanh toàn trường, vào các ngày thứ hai, thứ tư và thứ sáu. Thời gian phát thanh vào lúc ra chơi giữa buổi học, hoặc vào các ngày tổ chức các hoạt động tập thể, với thời lượng phát thanh từ 10-15 phút, tuỳ theo nội dung do các thầy dạy sử biên tập và soạn tin. 
Nội dung phát thanh tập trung viết về tiểu sử của các nhân vật lịch sử, tuyên tuyền các ngày lễ lớn như: kỷ niệm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ( 3/2/); cách mạng tháng tám thành công; chiến thắng Điện Biên Phủ 7/5; ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam 22/12; ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4. Lồng ghép phát thanh về các ca khúc cách mạng như: Màu cờ tôi yêu (Thơ: Diệp Minh Tuyền; Nhạc: Phạm Tuyên Thơ); Đảng là cuộc sống của tôi (Sáng tác: Nguyễn Đức Toàn); Hát dưới cờ Đảng quang vinh (Sáng tác: Phạm Trần); Đâu Đảng cần, chúng ta có mặt (Sáng tác: Văn An); Chào mừng Đảng Cộng sản Việt Nam (Sáng tác: Đỗ Minh) Giai điệu tự hào như: Tiến quân ca (sáng tác: Văn Cao); Chiến sĩ Việt Nam (sáng tác: Văn Cao); Đoàn Vệ quốc quân (sáng tác: Phan Huỳnh Điểu); Liên khúc: Chào anh giải phóng quân, chào mùa xuân đại thắng, Người chiến sĩ ấy )
Qua chương trình phát thanh những nội dung liên quan đến lịch sử trên giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, các em có tâm lý tiếp nhận những thông tin và kiến thức lịch sử một cách thoải mái, tự nguyện và không bị áp đặt. Qua đó khích lệ tinh thần học tập, rèn luyện kỹ năng sống góp phần giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, niềm tự hào, tin tưởng của thế hệ trẻ vào lịch sử của dân tộc, sự lãnh đạo của Đảng. 
Tóm lại: Chương trình phát thanh trường học về những kiến thức lịch sử thật sự là một phương tiện rất bổ ích đối với các em học sinh, giúp học sinh nắm bắt kịp thời những tin tức, những kiến thức lịch sử . Qua đó nâng cao kiến thức trong học tập, rèn luyện kỹ năng sống, đồng thời khích lệ tinh thần học tập, sự hứng thú, yêu thích bộ môn lịch sử của các em
Kết quả các năm học qua cho thấy, sau các buổi phát thanh, thì học sinh khi bước vào các tiết học lịch sử các em cảm thấy rất tự tin và có sự hiểu biết sâu sắc hơn về kiến thức lịch sử.
Phương tiện phát thanh trường học thực sự trở thành món ăn tinh thần đối với các em học sinh của trường THPT Bá Thước 3. Thiết nghĩ, hoạt động này cần được phát huy, thực hiện ở các trường học trong toàn tỉnh.
2.3.5. Sử dụng bảng tin tổ chức giải kiến thức lịch sử
Tổ chức giải kiến thức lịch sử trên bảng tin khác với việc dạy theo bài học thông thường nhưng vẫn phải đảm bảo các chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ của chương trình và sách giáo khoa hiện hành, câu hỏi đặt ra không dừng lại ở biết lịch sử mà nâng cao trình độ nhận thức lịch sử. Những câu hỏi đưa ra để học sinh thi giải phải là những kiến thức về lịch sử đã được dạy và học trong chương trình giáo dục phổ thông, có mối quan hệ mật thiết với nhau, có những điểm tương đồng về nội dung kiến thức và các vấn đề học tập cần giải quyết. Từ những kiến thức đó để học sinh có thể tổng kết, hệ thống hoá kiến thức, củng cố, thực hành, rút ra quy luật, bài học lịch sử và tự nghiên cứu, đào sâu kiến thức đã học. Nội dung câu hỏi cần đảm bảo tính toàn diện, có tính hệ thống, thể hiện mối quan hệ của lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc. Nội dung câu hỏi gồm các cột mốc lịch sử quan trọng của đất nước; các anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, anh hùng liệt sĩ, những người Việt Nam tiêu biểu xuất sắc trên các lĩnh vực, qua các thời kỳ; thành tựu trên các lĩnh vực của đất nước trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt những câu hỏi mở để học sinh có thể trình bày suy nghĩ và phát huy tính tư duy, suy nghĩ của bản thân, tăng cường khả năng vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết những vấn đề khác trong học tập và thực tiễn...
Ví dụ 1: Hãy phát biểu suy nghĩ của em khi học nội dung sau trong Tuyên ngôn Độc lập ngày 2- 9-1945 của Hồ Chủ Tịch “Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem hết tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy” trong bối cảnh Trung Quốc đang có những hành động vi phạm đến quyền chủ quyền và quyền tài phán của nước ta ở biển Đông?.
Ví dụ 2: Qua tìm hiểu mục đích, nguyên tắc hoạt động của tổ chức Liên Hợp Quốc. Hiện nay, Việt Nam đã vận dụng nguyên tắc hoạt động của tổ chức Liên Hợp Quốc trong việc giải quyết tranh chấp lãnh thổ và quan hệ quốc tế như thế nào?.
Ví dụ 3: Vì sao nói “Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, nhất là sau Chiến tranh lạnh, xu thế hội nhập khu vực và quốc tế trở thành tất yếu”? Việt Nam từng bước hội nhập như thế nào và có những lợi ích gì?...
Sau khi ra câu hỏi học sinh có thể thực hiện ở trên lớp hoặc ở nhà, học sinh tự chủ, tìm tòi giải quyết vấn đề đặt ra. Với sự theo dõi, định hướng, giúp đỡ của giáo viên. 
Ví dụ 4: Thanh niên chúng ta cần phải làm gì để bảo vệ và giữ vững các quyền dân tộc cơ bản của Việt Nam trong thời kỳ hiện nay?
	Kết quả: Thông qua hình thức này, đã thu hút được đông đảo học sinh toàn trường tham gia, với tinh thần viết bài tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh trong học tập. Ví dụ như tính tích cực, tự lực thể hiện qua thái độ hăng hái tham gia thi giải các câu hỏi, khả năng tập trung tự lực giải quyết vấn đề, sự tiến bộ về khả năng hoàn thành nhiệm vụ của học sinh sau mỗi chủ đề đưa ra, khả năng ghi nhớ những kiến thức đã học và có thể trình bày lại nội dung đã học bằng ngôn ngữ riêng, vận dụng kiến thức vào thực tiễn, khả năng sáng tạo thể hiện qua mức độ đáp ứng của học sinh trong quá trình học tập, sự phát hiện và giải quyết vấn đề, liên hệ giải quyết những yêu cầu mới được nảy sinh.
Tạo tâm thế học tập, giúp học sinh ý thức được nhiệm vụ  học tập, hứng thú với bộ môn.  Qua đó giúp học sinh lĩnh hội được kiến thức, kĩ năng mới và đưa các kiến thức, kĩ năng mới vào hệ thống kiến thức, kỹ năng của bản thân. 
Trên cơ sở tổ chức thi giải kiến thức trên bảng tin giúp học sinh xây dựng kiến thức mới của bản thân, góp phần tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động học tập và hình thành phát triển năng lực trong học tập. 
 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
	Nếu sử dụng các phương pháp truyền thống, thì học sinh còn thụ động trong việc lĩnh hội kiến thức, chưa thật sự tích cực, sôi nổi trong học tập. Học sinh chưa thật sự hứng thú với môn học, các em chưa thể hiện được khả năng, trí tưởng tượng, khả năng tư duy và sử dụng ngôn ngữ, tái hiện sự kiện lịch sử chưa được chi tiết.
Việc sử dụng một số phương tiện và đồ dùng trực quan nêu trên vào giảng dạy lịch sử đã góp phần tạo sự chú ý, học tập một cách sôi nổi, tiếp thu bài dễ dàng hơn, không khí học tập thoải mái, hào hứng hơn. Phát huy được tính tự giác, chủ động, sáng tạo, qua đó góp phần rèn luyện kỹ năng tổng hợp kiến thức, năng lực đánh giá, học tập của học sinh trong giờ học, khích lệ động cơ, hứng thú học tập của học sinh, giúp các em yêu thích hơn với bộ môn lịch sử. Việc sử dụng phương pháp này cũng giúp học sinh tái hiện một cách khách quan, phát triển trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ của mình.
Kết quả kiểm tra hoạt động nhận thức của các em cho thấy, các em nghiêm túc trong học tập, hiểu được kiến thức cơ bản của bài học và biết vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề trong thực tế cuộc sống.
 Sau nhiều năm áp dụng phương pháp này, tôi thấy có sự phân hóa học sinh như sau: học sinh giỏi, khá nắm vững, vận dụng tốt kiến thức, kỹ năng, học bài, làm bài rất tốt; Học sinh trung bình nắm được kiến thức cơ bản, học bài, làm bài tương đối tốt; Một số học sinh chưa chăm chỉ, chưa chú ý, lười suy nghĩ kết quả học tập chưa cao. 
 Kết quả xếp loại học lực môn lịch sử các năm gần đây ( chỉ tính riêng học sinh khối 12) như sau: 
TT
Năm học
Tổng số học sinh
Học lực
Giỏi
Khá
T.Bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
1
2012-2013
170
6
3.5
82
48.2
78
46
4
2.3
0
0
2
2013-2014
146
9
6.2
78
53.4
57
39.1
2
1.3
0
0
3
2014-2015
139
12
8.6
81
58.3
46
37.6
0
0
0
0
4
2015-2016
106
15
14.1
79
74.5
12
11.4
0
0
0
0

Số học sinh đăng ký học và thi khối C của nhà trường ngày càng tăng: năm 2012 – 2013 mới 10 em; đến năm 2013 – 2014 là 14 em; năm 2014 – 2015 là 17 em; năm học 2015 – 2016 trong tổng số 28 em đăng ký thi ĐH của trường thì có tới 21 em thi khối C. Kết quả thi khối C các năm, riêng điểm thi môn lịch sử học sinh đạt tối thiểu từ 5 điểm trở lên... Mặc dù kết quả này chưa thật sự cao, nhưng với một trường miền núi cao, học sinh chủ yếu là con em dân tộc, có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn như trường THPT Bá Thước 3 thì đây là một kết quả đáng khích lệ cần được biểu dương và phát huy.
 Như vậy, so với phương pháp truyền thống thì việc sử dụng một số phương tiện và đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông nói chung và trường THPT Bá Thước 3 nói riêng mang lại hiệu quả cao. 
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
	3.1. Kết luận
	Dưới sự hướng dẫn của giáo viên học sinh được thực hiện một nhiệm vụ học tập thích hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành. Nhiệm vụ này được học sinh thực hiện với tính tích cực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định được kiến thức cơ bản, học sinh còn biết cách phân tích, đánh giá, phát triển khả năng trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ. Học sinh có thể phát huy sự độc lập, sáng tạo của mình trong tư duy, học tập, kiểm tra qua những hình thức và phương pháp mới thay vì phải chịu quá nặng hình thức kiểm tra ghi nhớ kiến thức như hiện nay. 
Đừng kết tội “Học sinh ta đã quay lưng với môn Lịch sử” mà phải thấy rằng các em đang “Đòi” được học Lịch sử tốt hơn cái mà nhà trường chúng ta đang có. Học đi đôi với hành, tăng cường thực hành bộ môn và vận dụng kiến thức Lịch sử vào cuộc sống là một phương cách để phát huy giá trị bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông, để mỗi bài học Lịch sử là một “món quà” chứ không phải là một “cuộc tra tấn”.
Điều này rất cần thiết và phù hợp với mục tiêu của nền giáo dục nước ta hiện nay là phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh. Đó cũng là niềm mong mỏi và hy vọng của tất cả những người làm công tác giáo dục. 
Để đạt mục tiêu chung của chương trình lịch sử thể hiện cụ thể ở mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát triển, người giáo viên cần phải nhận thức và quán triệt mục tiêu vào mọi hoạt động giáo dục theo hướng tích cực hoá việc dạy và học môn lịch sử của thầy và trò. Điều này phải đòi hỏi sự nổ lực, cố gắng cao, người giáo viên phải biết phát huy những ưu điểm, kinh nghiệm có sẳn, đồng thời biết sáng tạo linh hoạt trong quá giảng dạy trên lớp, phải biết khắc phục những tồn tại, thiếu sót trong dạy và học, nhất thiết phải bỏ kiểu dạy “thầy giảng trò ghi”, “thầy đọc trò chép”. Trò trả lời theo sách mà không có những sáng tạo chủ động nào trong quá trình học tập của trò. Việc sử dụng một số phương tiện và đồ dùng trực quan vào giảng dạy môn lịch sử ở trường THPT, cũng là một trong biện pháp cách thức để gây hứng thú học tập bộ môn lịch sử đối với học sinh bậc trung học phổ thông nói chung và ở trường THPT Bá Thước 3 nói riêng. Tuy là một vài biện pháp nhỏ nhưng góp phần hoạt động giáo dục theo hướng tích cực hoá trong dạy và học hiện nay.
3. 2. Kiến nghị
Để nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử ở trường THPT, bản thân tôi có các kiến nghị sau:
- Các cấp lãnh đạo cần quan tâm, hỗ trợ, bồi dưỡng giáo viên về chuyên môn, công tác đổi mới phương pháp dạy học,..
- Hỗ trợ và trang bị thêm cácđồ dùng trực quan và phương tiện dạy học.
- Về phía giáo viên không ngừng học tập, nghiên cứu, tham gia sinh hoạt chuyên môn, chuyên đề. nhằm nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
 HIỆU TRƯỞNG
 Lê Việt Hồng
Thanh Hóa, ngày 10 tháng 4 năm 2016
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
 Trịnh Thanh Tâm

 TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo;
2. Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 của Bộ GDĐT về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; 
3. Công văn số 5333/GDTrH-BGDĐT ngày 29/9/2014 của Bộ GDĐT về Triển khai đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh; 
	4. PGS.TS. Trần Ngọc Giao, Quản lý trường phổ thông. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, 2013.
	5. ww.Wikipedia.org/wiki/chinhphudientu. 
PHỤ LỤC
Một số tranh ảnh, bản đồ, lược đồ sử dụng trong đề tài:
Trần Phú ( 1904 – 1931)
(Ảnh tư liệu)
Đại hội Tua (Pháp) tháng 12/1920
(Ảnh tư liệu)
Hình ảnh Phi đen Cátxtơrô 
Hình ảnh về N. Manđêla
Chủ tịch Hồ Chí Minh quan sát Mặt trận Đông Khê (1950
Hình ảnh về Hội nghị Muy ních 
( 29/9/1938)
Lược đồ hình thái chiến trường trong đông – xuân 1953 - 1954
Lược đồ diễn biến chiến dịch Điện Biên Phủ ( 1954)