Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng một số trò chơi trong môn Lịch sử lớp 4

 các môn học khác nói chung, tôi đều nhận thấy, học sinh của mình rất hào hứng và vui vẻ khi chơi. Đặc biệt là hình thức trò chơi thay đổi theo nội dung từng bài học sẽ kích thích trí tò mò và khả năng khám phá của học sinh, từ đó học sinh tiếp thu bài học hiệu quả hơn.
Với đặc trưng của bộ môn, ở mỗi khối lớp các giáo viên có thể xây dựng được một hệ thống trò chơi phong phú, đa dạng với nhiều tên gọi khác nhau, mục đích khác nhau. Hình thức tổ chức “ Trò chơi” này có thể vận dụng áp dụng trong các tiết dạy lịch sử.
Trò chơi: “Ô chữ bí mật”.
Mục đích: Củng cố kiến thức.
Chuẩn bị: Các ô chữ, các câu hỏi và đáp án trên Slide trình chiếu trên Power Point.
Cách tiến hành: Ô chữ gồm 7 từ hàng ngang và 1 từ hàng dọc. Cả lớp chia thành 4 đội chơi. Các đội chơi lần lượt chọn từ hàng ngang, giáo viên sẽ đọc gợi ý về các từ hàng ngang, đội chơi nhanh chóng đưa ra câu trả lời. Nếu sai hoặc sau 30 giây không có câu trả lời thì đội khác được quyền đoán. Mỗi từ hàng ngang được 10 điểm, từ hàng dọc được 30 điểm. Trò chơi kết thúc khi có đội tìm ra từ hàng dọc. Đội nào có điểm cao hơn thì đội đó thắng.
- Tác dụng của trò chơi: Thiết kế trò chơi này trên máy chiếu sẽ không mất nhiều thời gian, cả âm thanh như tiếng vỗ tay khen khi học sinh trả lời đúng. Học sinh có thể tự lựa chọn câu hỏi. Áp dụng được nhiều bài trong chương trình học.
Ví dụ: Bài Nước Văn Lang tổ chức trò chơi “Ô chữ bí mật”
Hàng ngang số 1 - gồm 3 ô chữ: Đây là người đứng đầu nhà Văn Lang.
Hàng ngang số 2 - gồm 9 ô chữ: Nhà nước Văn Lang ra đời vào khoảng thời gian nào?
Hàng ngang số 3 - gồm 4 ô chữ: Đây là tầng lớp thấp kém nhất dưới thời Văn Lang.
Hàng ngang số 4 - gồm 6 ô chữ: Dân thường dưới thời Văn Lang còn gọi là gì?
Hàng ngang số 5 - gồm 6 ô chữ: Đây là một trong những loại trang sức mà phụ nữ thời Văn Lang rất thích đeo?
Hàng ngang	số 6 -	gồm	8 ô chữ:	Đây là nghề chính của lạc dân?
Hàng ngang	số 1 -	gồm	4 ô chữ:	Đây là chất liệu chủ yếu để làm	đồ dùng,
đồ trang sức dưới thời Văn Lang.
Từ hàng dọc- gồm 7 ô chữ: Từ khóa: Văn Lang.
3.2 Trò chơi “ Phóng viên nhí”
Mục đích: Đây là trò chơi nhằm tìm hiểu một cách khái quát về thân thế sự nghiệp những nhân vật lịch sử có công lao to lớn đối với lịch sử dân tộc và nhân loại. Ví dụ như tìm hiểu về Hai Bà Trưng, Ngô Quyền, Trần Quốc Tuấn, Lý Thường Kiệt.. .Học sinh tìm hiểu vế các nhân vật trên sách, báo, Internet....
Chuẩn bị: Hệ thống câu hỏi liên quan đến nhân vật cần tìm hiểu.
Cách tiến hành: Lựa chọn phóng viên.
Phóng viên giới thiệu về bản thân, đến từ báo Nhi Đồng. Hôm nay, sẽ phỏng vấn các bạn trong lớp về một nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học.
Trò chơi này có tác dụng: Kích thích khả năng tìm hiểu, trí tò mò và tăng khả năng tự tin trong giao tiếp.
(Hình ảnh tiết dạy minh họa Chuyên đề “Sử dụng một số trò chơi trong môn lịch
sử lớp 4”- Cấp trường năm học 2022-2023).
Trò chơi “ Đố vui”
Mục đích: Giúp học sinh củng cố về nhân vật lịch sử. Chuẩn bị: Các câu đố, lời giải.
Cách tiến hành: Cả lớp cùng tham gia. Sau khi giáo viên đọc câu đố, trong thời gian 10 giây, học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời. Nếu học sinh nào giơ tay nhanh giành quyền trả lời, trả lời đúng được thưởng 1 bông hoa điểm 10.
- Tác dụng của trò chơi: Trò chơi có thể tổ chức bất cứ thời điểm nào trong giờ học (đầu giờ, cuối giờ hay giữa giờ), không tốn nhiều công sức để thiết kế trò chơi.
Côu 1:
lìgòn năm trong sử còn ghi íĩìẽ Linh, sông Hát chỉ vì non sông
Chị em. một dọ một lòng
Đuổi guôn Tó Định một vùng biên cương
Là oi?
rì gô Ọuụến
Câu 3:
Đố oi trẽn Bạch Đồng Giang
Làm cho cọc nhọn dọc ngang sáng ngòi Phá quân Clam Hán tơi bời
Gươm thắn dộc lộp, giữa trời vung lẽn. Là ai?
Côu 4:
Đố QÍ đánh Tống bình Chiêm Bo ngàụ phó vỡ Khâm, Liêm hai thành
Ung Châu dỏ’ nót tan tành mở dồu Bốc phạt uụ danh vang lừng?
Lò oi?
(Hình ảnh tiết dạy minh họa Chuyên đề “Sử dụng một số trò chơi trong
môn lịch sử lớp 4”- Cấp trường năm học 2022-2023).
Trò chơi “Rung chuông vàng"
Mục đích: Củng cố kiến thức về lịch sử trong cả một chương, cho cả lớp trong giờ ôn tập hay hoạt động ngoại khóa).
Chuẩn bị: Hệ thống câu hỏi và đáp án.
Cách chơi: Giáo viên đưa ra câu hỏi cho các đội, đại diện thành viên trong đội lần lượt viết nhanh câu trả lời vào bảng và giơ lên sau 10 giây suy nghĩ.
Tác dụng của trò chơi: Trong một khoảng thời gian ngắn giáo viên có thể tổ chức cho nhiều học sinh cùng chơi. Đặc biệt giáo án điện tử sẽ thuận tiện hơn rất nhiều khi sử dụng trò chơi bằng hình thức thủ công, bởi khi thiết kế trò chơi giáo viên đã xây dựng và thiết kế đáp án ngay sau mỗi câu hỏi. Vì vậy sau khi học sinh trả lời giáo viên ấn Enter ngay để kiểm tra kết quả.
Câu 1: Chùa Một Cột được xây dựng vào năm nào? (1049)
Câu 2: Khởi nghĩa Hai Bà Trưng diễn ra vào năm nào? (năm 40)
Câu 3: Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi xưng vương là gì? (Đinh Tiên Hoàng)
Câu 4: Ai là người chỉ huy cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược lần thứ hai năm 1076? (Lý Thường Kiệt)
Câu 5: Lý Huệ Tông truyền ngôi cho ai? (Lý Chiêu Hoàng)
Câu 6: Trường đại học đầu tiên ở nước ta? (Quốc Tử Giám)
Câu 7: Sau khi đánh đuổi quân Thanh vua Quang Trung ban bố chiếu gì? (khuyến nông)
Câu 8: Trong trận đánh đồn Đống Đa tướng giặc nào phải tự tử? (Sầm Nghi Đống)
Câu 9: Huế được công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm nào? (1993)
Câu 10: Bộ luật Hồng Đức do ai sáng lập? (Lê Thánh Tông).
Thực hiện trò chơi tại lớp trong tiết lịch sử- Bài ôn tập
Trò chơi: “Ai nhanh, ai đúng”
Mục đích: Học sinh nhớ nhanh được các sự kiện lịch sử, thời gian và địa danh lịch sử ngay sau khi học bài Nhà Trần và việc đắp đê.
Chuẩn bị: Các câu hỏi liên quan trong phạm vi bài học. Các câu hỏi và đáp án đều được chuẩn bị đủ trên giáo án điện tử.
Cách tiến hành: Chơi theo tổ, mỗi tổ được lựa chọn câu hỏi 3 lần, trả lời đúng 1 câu trong 10 giây được 10 điểm, nếu đội lựa chọn không trả lời được đội kia giành quyền trả lời nếu đúng được 10 điểm, sai bị trừ 5 điểm.( Trò chơi này có thể áp dụng cho tất cả các bài học khi củng cố kiến thức).
Tác dụng của trò chơi: Học sinh có thể chọn bất kỳ ô chữ nào, không nhất thiết máy móc chọn lần lượt các ô chữ. Trò chơi này có thể tổ chức chơi cá nhân, nhóm hoặc cũng có thể chơi cả lớp bằng cách học sinh viết câu trả lời vào bảng con.
Câu hỏi 1: Nhà Trần thay thế cho triều đại nhà nào?
Câu hỏi 2: Nhà Trần thành lập năm nào?
Câu hỏi 3: Tên một chức quan trông coi việc đắp đê.
Câu hỏi 4: Thời Trần quy định con trai từ bao nhiêu tuổi trở lên phải dành một số ngày tham gia đắp đê?
Câu hỏi 5: Nghề chính của nhân dân ta cuối thời Trần là nghề gì?
Câu hỏi 6: Tên nước ta dưới triều Trần là gì?
Câu hỏi 7: Kinh đô dưới thời Trần ở đâu?
Trò chơi “Lật mảnh ghép”
Mục đích: Giúp học sinh nhớ được tên, một số đặc điểm và tính cách tiêu biểu của các nhân vật lịch sử.
Chuẩn bị: Hình ảnh một nhân vật lịch sử, các mảnh ghép có các câu hỏi.
Cách chơi: Chơi cả lớp hoặc theo nhóm. Chia ảnh nhân vật thành 6 mảnh ghép ứng với 6 câu hỏi, học sinh tự lựa chọn mảnh ghép, giáo viên đọc câu hỏi và sau thời gian suy nghĩ là 30 giây học sinh phải đưa ra câu trả lời. Nếu trả lời đúng một câu hỏi ở một mảnh ghép các em sẽ được 10 điểm. Sau 6 mảnh ghép học sinh phải đoán được tên nhân vật đó thì số điểm ở 6 mảnh ghép mới được chấp nhận. Nếu đoán được tên nhân vật lịch sử đó sẽ ghi được 30 điểm. Học sinh hay nhóm nào được nhiều điểm hơn sẽ giành phần thắng cuộc.
Tác dụng của trò chơi: Thể hiện được các mảnh ghép và các câu hỏi sau mỗi tấm ghép mà giáo án truyền thống không thể hiện được. Hơn nữa trên màn hình thể hiện rõ hình ảnh đẹp, dễ quan sát.
Trò chơi “ Đại chiến Bạch Đằng”
Mục đích: Giúp học sinh nhớ được các sự kiện, nhân vật trong diễn biến của trận Bạch Đằng năm 938.
Chuẩn bị: Nội dung các câu hỏi và đáp án.
Cách chơi: Chơi cả lớp, học sinh được sử dụng bông hoa lựa chọn: A, B, C, D và Đ hoặc S. Thời gian suy nghĩ trả lời 5 giây. Học sinh trả lời 5 câu hỏi tương ứng với 5 cọc nhọn, trả lời đúng cả 5 câu sẽ giúp Ngô Quyền đánh tan quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng. giáo viên sẽ tặng 1 bông hoa điểm 10 cho học sinh đúng cả 5 câu.
(Hình ảnh tiết dạy minh họa Chuyên đề “Sử dụng một số trò chơi trong
môn lịch sử lớp 4”- Cấp trường năm học 2022-2023).
Trong thực tiễn lập kế hoạch dạy học và tiến hành dạy học, người thầy giáo thường xuyên đối mặt với câu hỏi : Làm thế nào để lựa chọn phương pháp dạy học phù hợp và có hiệu quả? Các nhà lí luận dạy học thường đưa ra các lời khuyên : Mỗi phương pháp dạy học có giá trị riêng, không có phương pháp nào là vạn năng, giữ vị trí độc tôn torng dạy học. Do vậy, cần phối hợp và sử dụng các phương pháp.
Ngoài việc sử dụng các trò chơi trong tiết học lịch sử, người giáo viên cần linh hoạt kết hợp các phương pháp khác như:
Khai thác kênh hình hiệu quả trong sách giáo khoa.
Ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy.
Tích hợp các kiến thức từ nguồn tư liệu khác.
Phát huy tính tích cực của học sinh
Định hướng học tập ở nhà cho học sinh.
PHẦN KẾT LUẬN:
Kết quả đạt được:
Tôi đã nghiên cứu và lựa chọn các phương pháp để dạy tốt môn Lịch sử lớp 4, trong đó sử dụng phương pháp trò chơi học tập trên vào giảng dạy, học sinh lớp tôi hứng thú hơn khi học Lịch sử.
về chất lượng:
Từ thực tế thực hành dạy học, áp dụng trò chơi học tập nêu trên, tôi nhận thấy hiệu quả giờ dạy Lịch sử của lớp tôi có nhiều biến chuyển. Tôi rất vui khi những cố gắng nỗ lực của mình đã uổng phí thay vào đó kết quả học tập môn Lịch sử của các em học sinh có tiến bộ rất nhiều.
về tình cảm với bộ môn:
Nếu như đầu năm học, các em ngại hay lo lắng khi đến giờ học thì giờ đây các tiết học Lịch sử đã trở nên sôi nổi hơn. Các em thực sự hào hứng làm việc, tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, chủ động tìm hiểu kiến thức. Tích cực tham gia các trò chơi đặc biệt đã tự tin trình bày những vấn đề liên quan đến lịch sử. Hàng tuần, luôn mong ngóng đến ngày thứ 3 để được học môn Lịch sử, được xem những đoạn clip, chơi những trò chơi học tập bổ ích và đầy lí thú.
Về năng lực:
Xuất phát từ sự yêu thích môn học, từ sự chủ động nắm bắt kiến thức, từ sự ham thích muốn thể hiện vốn hiểu biết của mình về môn học thông qua các hoạt động trò chơi học tập đã tạo cho các em kỹ năng mạnh dạn trong giao tiếp, kỹ năng bày tỏ ý kiến của mình trước tập thể, giúp cho các em có thêm sự tự tin vào khả năng của mình. Từ đó làm cho các em thêm yêu quê hương đất nước, biết quý trọng và biết ơn những người đã có công với đất nước. Đây cũng chính là một yếu tố quan trọng trong việc góp phần hình thành năng lực của học sinh.
Có được kết quả như trên, ngoài sự nỗ lực của thầy và trò chúng tôi trong việc đổi mới phương pháp dạy học còn có sự chỉ đạo đúng hướng về đổi mới dạy học của Bộ giáo dục, Sở giáo dục, Phòng giáo dục, Ban giám hiệu trường Tiểu học Tân Thành.
Những bài học kinh nghiệm rút ra từ quá trình áp dụng sáng kiến của bản thân:
Thông qua sự tìm tòi và đổi mới phương pháp dạy học phân môn Lịch sử lớp 4 tôi rút ra một số bài học kinh nghiệm như sau:
Thứ nhất: Người giáo viên cần phải có nhận thức đúng đắn về môn học để hiểu tầm quan trọng của môn học đó.
Thứ hai: Nắm vững chương trình, nắm vững phương pháp đặc trưng bộ môn.
Thứ ba: Phải nghiên cứu kỹ yêu cầu cần đạt của môn học, yêu cầu cần đạt của từng bài cụ thể cũng như phải nắm vững yêu cầu, kiến thức, kỹ năng đạt được tối thiểu của môn học, của từng bài học.
Thứ tư: Tích cực sưu tầm tranh ảnh, tư liệu để minh hoạ cho bài học.
Thứ năm: Cần phối hợp các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học cho linh hoạt để phù hợp với từng bài dạy cụ thể.
Tuy nhiên, những biện pháp nêu trên chỉ thực sự là tối ưu khi người giáo viên biết nỗ lực phấn đấu, tích cực trau dồi chuyên môn nghiệp vụ và phải say mê với nghề nghiệp. Có như vậy, mới có được những giờ học gây hứng thú cho các em.
Kiến nghị, đề xuất để sáng kiến áp dụng hiệu quả.
Qua quá trình giảng dạy và tìm hiểu, tôi thấy rằng: Để dạy học phân môn Lịch sử ở tiểu học theo hướng đổi mới đạt hiệu quả cao cần có một số điều kiện nhất định. Tôi xin có một số kiến nghị sau:
về phía nhà trường:
Tổ chức thi tìm hiểu lịch sử địa phương, danh nhân, sự kiện lịch sử trong phạm vi nhà trường thông qua các sân chơi bổ ích cho học sinh như Rung chuông vàng, Theo dòng lịch sử, Nhà sử học nhỏ tuổi để các em vừa chơi mà vừa học.
Vào những ngày lễ như dịp 22 tháng 12 nhà trường nên mời các nhân chứng sống về lịch sử để kể chuyện, ôn lại truyền thống của dân tộc để giúp các em hiểu hơn về lịch sử, có như vậy các em mới yêu mến, tự hào về cha ông, về lịch sử dân tộc mình.
Mặc dù đã cố gắng rất nhiều trong việc tìm ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử lớp 4, nhưng sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong các thầy cô góp ý để đề tài này được hoàn thiện hơn.
Đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp với yêu cầu thực tế hiện tại là việc là việc làm tất yếu của ngành giáo dục nói chung và của giáo dục tiểu học nói riêng. Song để đạt hiệu quả cao nhất đòi hỏi người giáo viên phải biết kết hợp hài hoà các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh, phù hợp thực tế của mỗi nhà trường. Đặc biệt phải tạo được ý thức tự giác, tích cực, chủ động của học sinh trong qúa trình tự phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức.
về phía giáo viên :
Cần phải hướng dẫn định hướng cho học sinh việc chuẩn bị bài và đồ dùng học tập thật chu đáo trước khi đến lớp. Giáo viên phải sưu tầm tranh ảnh hình ảnh, tư liệu để phục vụ cho tiết học. Người giáo viên luôn luôn phải nghiên cứu kĩ mục tiêu bài dạy để có đồ dùng đúng yêu cầu, đúng trọng tâm.
Tổ chức dạy học dưới dạng các trò chơi học tập,khi thiết kế bài giảng phải chú ý đến đối tượng học sinh của lớp mình để có những phương pháp dạy học phù hợp. Trong mỗi tiết dạy nên lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho các em học sinh.
Phải phát huy tính tích cực trong học tập của học sinh, luôn động viên khích học sinh. Luôn luôn tạo không khí lớp học vui vẻ, nhẹ nhàng, hấp dẫn cho học sinh. Thường xuyên kiểm tra đánh giá, khen ngợi kịp thời các em học sinh có tiến bộ.
Người giáo viên phải thực sự yêu nghề, mến trẻ, lấy học sinh làm trung tâm, muốn cải tiến phương pháp và nhiệt tình trong giảng dạy
Tích cực tham khảo và tích luỹ các kiến thức về lịch sử
Nghiên cứu thật kỹ chương trình sách giáo khoa, nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn để nâng cao hiệu quả giờ dạy.
Tăng cường làm đồ dùng dạy học, tích cực tích luỹ những kinh nghiệm về phương pháp, chịu khó học hỏi kỹ năng về tin học.
Học tập nghiêm túc chương trình Giáo dục Phổ thông 2018. Học thay sách nghiêm túc theo sự phân công của Ban giám hiệu.
Trong khuôn khổ bài viết này tôi chia sẻ với đồng nghiệp phương pháp trò chơi học tập mà tôi đã áp dụng có hiệu quả. Rất mong nhận được sự góp ý của đồng nghiệp, của lãnh đạo cấp trên để tôi có thêm kinh nghiệm quý báu cho bản thân.
Có được thành công của các hoạt động này tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu nhà trường, Tập thể sư phạm nhà trường, tập thể học sinh lớp 4/7 đã nhiệt tình giúp đỡ và ủng hộ.
Củ Chi, ngày 27 tháng 2 năm 2023
Người viết
Hoàng Thị Thương