Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp kể chuyện trong giờ học Lịch sử lớp 8 nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh trường PTDTBT THCS Trung Tiến

inh thần chống Pháp, tiêu biểu cho ý chí độc lập, tự cường của dân tộc. Sau khi kinh thành Huế lọt vào tay giặc Pháp, ông đã cùng Tôn Thất Thuyết chạy ra căn cứ Tân Sở ( Quảng Trị) để tính chuyện kháng chiến lâu dài. Tại đây, ngày 13/07/1885, vua Hàm Nghi hạ Chiếu Cần vương (do Tôn Thất Thuyết soạn thảo), kêu gọi toàn dân giúp vua đánh Pháp. Nhận thấy hạn chế của căn cứ Tân Sở, tháng 10/1885, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra sơn phòng Phú Gia ( Hương Khê, Hà Tĩnh) để xây dựng căn cứ kháng chiến. Giặc Pháp ra sức lùng bắt nhà vua. Đầu tháng 11/1885, thực dân Pháp đã mua chuộc được Trương Quang Ngọc ( Người hầu cận của vua Hàm Nghi). Y đã dẫn đường cho quân Pháp đột nhập căn cứ, vua Hàm Nghi đã bị bắt. Bọn Pháp ra sức dụ dỗ, mua chuộc, nhưng không lay chuyển được ý chí của Vua. Cuối cùng, chúng đày Hàm Nghi sang An-giê-ri. Khi đó “ông mới 17 tuổi”. Từ đó, học sinh hiểu rằng không phải ông vua nào cũng hèn nhát trước sức mạnh xâm lược của kẻ thù, sợ thực dân Pháp. Các em sẽ có ấn tượng tốt về vị vua này.
 c. Khi trình bày những sự kiện lớn mang tính bước ngoặt: Giáo viên sử dụng những câu chuyện liên quan đến những sự kiện nào thì có thể kết hợp với các bài giảng trên lớp hoặc là lồng ghép trong các buổi học ngoại khoá. 
 Khi dạy Bài 15: Tiết 23-24: “ Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ cách mạng ( 1917-1921)” ( Tiết 1), phần I. Hai cuộc cách mạng ở nước Nga năm 1917, giáo viên kể câu chuyện cuộc tấn công ở Cung điện Mùa Đông, đánh dấu Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười đã giành được thắng lợi hoàn toàn, giúp học sinh khắc sâu sự kiện lịch sử trọng đại này: “ Cung điện Mùa Đông – thủ phủ của Chính phủ lâm thời tư sản. ý thức được tầm quan trọng của Cung điện đối với việc lật đổ Chính phủ lâm thời tư sản. Uỷ ban khởi nghĩa quyết định huy động lực lượng lớn: thuỷ thủ, binh sĩquyết tâm tấn công và giành thắng lợi. Khoảng 1 giờ sáng, tiếng súng trường, tiếng súng máy, tiếng đại bác hoà thành một cảnh náo động, liên tục, hoả lực ở các chiến luỹ yếu dần. Quân khởi nghĩa tiến sát đến cung điệnTiếng súng hiệu “ Xung phong” và một tiếng “ Hua ra” ( hoan hô) ngân lên trong không trung. Quân khởi nghĩa trèo qua các chiến luỹ, tràn ngập các lối ra vào cung điệnkhuấy động sự yên tĩnh trong các căn phòng của Nga hoàng. Cuộc tấn công Cung điện Mùa Đông giành thắng lợi”. 
 d. Khi trình bày các sự kiện sách giáo khoa chỉ nêu hoặc trình bày vắn tắt: Giáo viên sử dụng phương pháp kể chuyện vừa có tác dụng làm rõ sự kiện, vừa khắc sâu kiến thức cho học sinh vì sách giáo khoa nêu quá sơ lược: 
 - Ví dụ các sự kiện: 
 + Cách mạng tư sản Nêđéclan chống thực dân Tây Ban Nha thế kỉ XVI.
 + Cuộc chiến tranh thuốc phiện ở Trung Quốc ( 1840-1842).
 + Sự kiện đội quân của Nguyễn Trung Trực đốt cháy tàu Hi vọng của Pháp trên sông Vàm Cỏ.
 + Phong trào chống sưu thuế ở Trung Kì do ảnh hưởng của phong trào Duy tân do Phan Châu Trinh khởi xướng.
 e. Khi trình bày các bài học về kinh tế, văn hoá, chính trị: Giáo viên cần đưa ra các câu chuyện sinh động tăng thêm sự hấp dẫn cho bài dạy.
 - Ví dụ khi dạy Bài: 1: Tiết 1,2,3: “Những cuộc cách mạng tư sản đầu tiên”, giáo viên kể về phương thức sản xuất mới hình thành và phát triển ở các nước Tây Âu trong các thế kỉ XV và XVII, đó là các công ti thương mại lớn dần được thay thế cho các thương hội thời trung đại; câu chuyện về các cuộc phát kiến địa lí của Ma-gien-lăng, của Cô-lôm-bô để tìm ra những vùng đất mới. Từ đó, học sinh thấy được sự xuất hiện phương thức sản xuất mới tư bản chủ nghĩa nó kéo theo nhiều việc tất yếu.
 - Đặc biệt khi trình bày Bài 8: Tiết 15: “ Sự phát triển của kĩ thuật, khoa học, văn học và nghệ thuật thế kỉ XVIII-XIX”, giáo viên nhất thiết phải đưa ra những câu chuyện liên quan đến các phát minh, hay những câu chuyện về các nhà khoa học, những thành tựu ngoài sức tưởng tượng hiện nay của nhân loại.
 + Khi dạy mục I. Những thành tựu chủ yếu về kĩ thuật, để tạo biểu tượng cho học sinh về tác dụng của xe lửa đối với sản xuất và đời sống, giáo viên có thể kể câu chuyện: 
“ Năm 1814, đoạn đường sắt đầu tiên được xây dựng ở nước Anh nối liền hai trung tâm công nghiệp Li-vơ-pun và Man-che-xtơ. Đầu máy kéo 8 toa. Tất cả mọi người đều hồi hộp chờ đợi. Sau một hồi còi kéo dài, đầu máy chuyển động chạy song song là một cỗ xe 4 mã lực do ngựa kéo. Đến chỗ ngoặt tàu tăng tốc vượt xa trong tiếng reo hoan hô không ngớt của mọi người có mặt”.
 + Khi dạy mục II. Những tiến bộ về khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, giáo viên kể chuyện về Niutơn ( 1643-1727) – nhà vật lí, nhà toán học nước anh, được cả thế giới biết đến là : “ Người sáng lập ra Vật lí học cổ điển”. Niu-tơn là người phát minh nhiều định luật trong Vật lí và Toán học, tiêu biểu là nguyên lí “ Vạn vật hấp dẫn”. Một lần Niu – tơn trông thấy quả táo rụng từ trên cây xuống, ông liền nghĩ đến nguyên nhân của sự rơi và tìm ra sức hút của Trái đất. 
 Trên đây là một số những sự kiện không được trình bày bày trong sách giáo khoa. Nhưng nhất thiết giáo viên phải sưu tầm được những câu chuyện liên quan đến bài dạy để kể cho học sinh, có thể là vào giờ ngoại khoá.
 *. Kết hợp phương pháp kể chuyện với các phương pháp khác:
 Sử dụng phương pháp kể chuyện trong giờ học lịch sử sẽ làm cho bài học nhẹ nhàng sinh động, làm cụ thể hoá những vấn đề lịch sử mà giáo viên trình bày. Tuy nhiên, tiến hành kể chuyện trong giai đoạn này phải đảm bảo những nguyên tắc của phương pháp trình bày miệng, phải có tính cụ thể, phải khoa học, mạch lạc, ngôn ngữ trong sáng mới phát huy được hiệu quả trong dạy học lịch sử.
 Tiến hành các cách thức dạy học sử dụng các câu chuyện kể cũng cần phối hợp với các phương pháp dạy học khác như trực quan, nêu vấn đề, dùng hệ thống các câu hỏi gợi mở phát vấn học sinhmới phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập lịch sử, góp phần đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng bộ môn như yêu cầu cấp thiết hiện nay trong công tác giảng dạy lịch sử ở trường THCS. Đó là điều chúng ta cần lưu ý nhất, tránh dùng một phương pháp giảng dạy đơn điệu không hiệu quả. Trái lại, quá lạm dụng một phương pháp nào đó trong dạy học lịch sử cũng sẽ làm học sinh dễ nhàm chán, nhất là phương pháp kể chuyện, lạm dụng sẽ làm bài giảng của giáo viên trở tiết kể chuyện lịch sử, học sinh bị “ loãng”, không tập trung vào mục đích chính của bài, không đáp ứng được yêu cầu bài dạy.
 a. Giáo viên có thể kết hợp kể chuyện với việc cho học sinh xem tranh ảnh, quan sát lược đồ, sa bàn.
 - Ví dụ khi dạy Bài 26: Tiết 40-41: “ Phong trào kháng Pháp trong những năm cuối thế kỉ XIX” (tiết 2), phần II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần vương, giáo viên kết hợp câu chuyện kể về căn cứ Hương Khê với việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu lược đồ căn cứ Hương Khê trong sách giáo khoa: “Địa bàn hoạt động của nghĩa quân Hương Khê lan rộng khắp 4 tỉnh miền Trung: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. Đại bản doanh đặt tại khu Ngàn Trươi thuộc huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Khu trung tâm Ngàn Trươi là vùng rừng núi rậm rạp, nằm ở cuối con sông Ngàn Sâu, bên cạnh dãy núi Vụ Quang hiểm trở. Từ Ngàn Trươi có 3 con đường độc đạo, khúc khuỷu có thể vào Quảng Bình, Quảng Trị và ra Nghệ An, Thanh Hoá, thông sang Lào và Xiêm. Lợi dụng địa hình hiểm trở, nghĩa quân chủ yếu áp dụng lối đánh du kích, gây cho Pháp nhiều phen khốn đốn”. Từ đó, giúp học sinh hiểu rõ hơn thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Hương Khê đã biết lợi dụng địa hình hiểm trở để đánh giặc, hiểu rõ hơn tại sao khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần vương.
 - Khi dạy Bài 30: Tiết 49-50: “ Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX đến năm 1918”, khi dạy mục I, ý 3. Cuộc vận động Duy tân và phong trào chống thuế ở Trung Kì, giáo viên có thể kể chuyện về Phan Châu Trinh kết hợp với việc yêu cầu học sinh quan sát ảnh trong sách giáo khoa ( hoặc giáo viên có thể dùng ảnh đã được phóng to có trong thư viện của trường) để giới thiệu cho học sinh về Phan Châu Trinh: “Ông sinh ra trong một gia đình quan lại nhỏ. Năm 1900, ông thi đỗ cử nhân, năm 1903, đỗ Phó bảng và làm Thừa biện Bộ lễ. Năm 1905, ông cáo quan; từ năm 1906, ông hoạt động trong phong trào Duy tân. Phan Châu Trinh kịch liệt lên án tư tưởng phong kiến cổ hủ, lạc hậu và tích cực đề xướng tư tưởng dân chủ tư sản. Những hoạt động của ông đã góp phần chuẩn bị về tư tưởng cho phong trào quần chúng đấu tranh chống thuế quyết liệt ở Trung Kì năm 1908. Vì thế, ông bị chính quyền thực dân bắt giam. Năm 1911 được tha, ông sang Pháp hoạt động. Năm 1912, ông cùng với Phan Văn Trường thành lập Hội đồng bào thân ái của Việt kiều tại Pháp. Năm 1916, tham gia thành lập Hội những người Việt Nam yêu nước. Năm 1922, khi Khải Định sang Pháp, Phan Châu Trinh đã viết Thất điều thư gửi cho Khải Định đã làm cho Khải Định và triều đình Huế vừa bị mất mặt, vừa lo sợ, còn đông đảo kiều bào ta ở Pháp và nhân dân trong nước hả dạ. Năm 1925, Phan Châu Trinh về nước. Ngày 24/03/1926, ông mất tại Sài Gòn, đám tang của Phan Châu trinh được các giới đồng bào tổ chức lớn như “ một quốc tang”, riêng ở Sài Gòn có tới 14 vạn người đến dự. Lễ truy điệu Phan Châu Trinh được cử hành trọng thể từ Nam ra Bắc”. Qua đây, học sinh hiểu được rằng mặc dù còn hạn chế ( dựa vào Pháp), song tư tưởng cải cách dân chủ của ông thể hiện tinh thần yêu nước, góp phần thức tỉnh đồng bào.
 b. Trong quá trình kể chuyện, giáo viên có thể đặt câu hỏi liên hệ thực tế với nội dung, hay tình tiết nào đó của chuyện cho học sinh dễ hiểu.
 - Ví dụ khi dạy Bài 29: Tiết 47-48: “Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế, xã hội ở Việt Nam” ( Tiết 2), phần II. Những chuyển biến của xã hội Việt Nam, giáo viên kể chuyện về tình cảnh người nông dân Việt Nam trong thời kì Pháp thuộc: “Dưới ách thống trị của thực dân Pháp, người nông dân Việt Nam cơ cực trăm bề. Họ bị tước đoạt hết ruộng đất, phải chịu rất nhiều thứ thuế và các khoản phụ thu khác. Giai cấp nông dân chiếm trên 90% dân số, chiếm 97% số nông hộ, nhưng chỉ có 36% diện tích ruộng đất, trong đó nhiều hộ không có một “ tấc đất cắm dùi”. Những nông dân có ruộng hoặc làm tá điền cho địa chủ vẫn canh tác bằng những công cụ lao động cũ kĩ, lạc hậu không khác gì hàng ngàn năm trước. Công cụ chủ yếu bằng tre, gỗ, công cụ bằng kim khí rất ít”. Sau khi kể xong, giáo viên có thể hỏi học sinh: Em có suy nghĩ gì về đời sống người nông dân dưới thời thuộc Pháp?. Trên cơ sở ý kiến của học sinh, giáo viên khẳng định lại dưới ách thống trị của thực dân Pháp người nông dân Việt Nam bị bóc lột đến cùng cực, đời sống của họ vô cùng cực khổ, vì vậy họ luôn đi đầu trong cuộc đấu tranh đòi tự do và no ấm. 
 2. 4 Hiệu quả của sáng kiến:
 Từ thực trạng về ý thức cũng như về chất lượng học tập của học sinh học kì I, tôi đã tiến hành thực nghiệm đề tài đối với khối 8, kết quả thu được sau học kì I so sánh với khảo sát đầu năm có sự khác nhau như sau:
 - Học sinh khối 8 có ý thức tự giác tìm hiểu các kiến thức lịch sử, các câu chuyện lịch sử trước khi đến lớp.
 - Trên lớp học sinh học tập tích cực, chủ động hơn, hầu hết học sinh nắm được nội dung cơ bản của bài học ngay tại lớp, nhớ lâu những câu chuyện mà giáo viên kể trong bài học. 
 - Học sinh có phương pháp học tập phù hợp, hiểu bài nên hứng thú học tập cũng được nâng lên đáng kể. Số lượng học sinh thích học môn Lịch sử và tự chuẩn bị các câu chuyện lịch sử mà sách giáo khoa chưa đề cập đến để nâng cao sự hiểu biết của mình ngày càng nhiều. 
 Kết quả kiểm tra chất lượng học kì I của 2 lớp 8 như sau:
Tổng số
Kết quả điều tra
Giỏi
Khá
T Bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
 23
 3
13,04
10
41,31
10
41,31
1
4,34
0
0

Nhận xét: - Số lượng học sinh khối 8 có điểm khá, giỏi tăng lên đáng kể
 - Học sinh có điểm yếu giảm
 3. Kết luận, kiến nghị:
 Như vậy, kể chuyện có vai trò rất quan trọng trong việc giúp học sinh nhớ kỹ, hiểu sâu những kiến thức lịch sử. Chính vì thế, để nâng cao chất lượng dạy, học bộ môn lịch sử, người giáo viên phải luôn sử dụng tốt các phương pháp dạy học lịch sử một cách nhuần nhuyễn, trong những phương pháp đó, việc sử dụng phương pháp kể chuyện trong tiết học có tác động rất lớn. Kể chuyện chính là một biện pháp rất sinh động thể hiện sự sáng tạo của người giáo viên.
 Muốn đạt được kết quả cao trong bộ môn lịch sử, theo tôi cần có những yêu cầu sau:
 - Nhà trường cần mua một số tư liệu, tài liệu có liên quan đến bộ môn lịch sử để trong thư viện nhà trường để giáo viên và học sinh tham khảo thêm như: “ Những mẩu chuyện lịch sử văn minh thế giới” tập 1 và tập 2; “ Việt sử giai thoại” ; “ Các triều đại Việt Nam” ; “ 13 vua 9 chúa”; “ Lịch sử văn minh thế giới” ; phim tài liệu, băng ghi âm lời nói của các nhà cách mạng, sách viết về tiểu sử của các anh hùng dân tộc và các sách nói về phương pháp giảng dạy bộ môn lịch sử. 
 - Trong các phong trào thi đua của Nhà trường như chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam, ngày thành lập Đoàncác tổ chức Đoàn, Đội trong Nhà trường nên tổ chức các cuộc thi có liên quan đến môn Lịch sử như dựng lại các câu chuyện lịch sử kể về các danh nhân, các nhân vật có công dựng nước và giữ nước, thi kể chuyện lịch sử, các câu đố về lịch sử.
 - Với phương châm “ Trăm nghe không bằng mắt thấy”, là giáo viên dạy lịch sử tôi kiến nghị trong chương trình cần cho học sinh đi thực tế, sau đó viết bài thu hoạch, tổ chức giờ ngoại khoá, những buổi đi thăm các bà mẹ Việt Nam anh hùng, thăm nghĩa trang liệt sĩ ở địa phương nhằm giáo dục lòng biết ơn các anh hùng liệt sĩđã hi sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc để đất nước có được như ngày hôm nay. 
 Trên cơ sở bàn về phương pháp kể chuyện trong giờ dạy-học lịch sử ở lớp 8 THCS chắc chắn sẽ làm cho học sinh yêu thích bộ môn này hơn, nhận thức đúng việc học tập môn lịch sử đúng mức. Từ đó, hình thành cho học sinh một thói quen tư duy, ghi nhớ sự kiện, nhân vật thông qua việc liên tưởng tới các câu chuyện được kể, để từ đó khắc sâu hơn nữa nội dung đó, hay một vấn đề lịch sử nào đó mà mục tiêu bài học đặt ra cho thầy và trò cần đạt được đối với bộ môn được cho là không mấy hấp dẫn đối với người học này.
 Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử, hiểu biết và kinh nghiệm của tôi chắc chắn không tránh khỏi những sai sót. Kính mong Hội đồng sư phạm xem xét và bổ sung, đóng góp ý kiến để bài viết của tôi được hoàn thiện hơn.
 Xin trân trọng cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA THỦ Trung Tiến, ngày 28 tháng 03 năm 2017
 TRƯỞNG ĐƠN VỊ Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình 
 Viết không sao chép nội dung của người khác
 Giáo viên
 Mai Văn Huyên 
Tài liệu tham khảo
1. Các phương pháp dạy học lịch sử- Năm 2003 (Nhà xuất bản giáo dục)
2. Thiết kế bài giảng lịch sử 8 (Nhà xuất bản giáo dục)	
3. Tài liệu chuẩn kiến thức, kỹ năng môn lịch sử.
4. Những mẩu chuyện lịch sử - Năm 2001 (Nhà xuất bản giáo dục)
5. Đại cương lịch sử Việt Nam tập 1 – Năm 2003 (Nhà xuất bản giáo dục)
6. Sách giáo khoa Lịch sử 8 – Cơ bản - Năm 2008. (Nhà xuất bản giáo dục)
7. Sách giáo viên Lịch sử 8 – Nâng cao - Năm 2008 (Nhà xuất bản giáo dục)
8. Lịch sử thế giới trung đại - Năm 2003 ( Nhà xuất bản giáo dục)