Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng thơ ca, câu hát trong dạy học Lịch sử Việt Nam ở trường THPT

ở ra một kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc ta.
+ Thắng lợi này cổ vũ phong trào cách mạng thế giới đặc biệt là phong trào giải phóng dân tộc.
+ Thắng lợi này còn tác động mạnh đến nước mĩ.
Cách thức thực hiện
Học sinh hoạt động cá nhân.
Giáo viên yêu cầu học sinh bày sản phẩm vào vở .
KẾT QUẢ ĐẠT ĐƢỢC KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI
Việc đưa thơ ca, câu hát kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học đối với môn Lịch sử không còn là điều khó khăn bởi kho thơ ca, câu hát Việt Nam rất phong phú về số lượng và thể loại. Trên thực tế khi đưa vào giảng dạy, tôi thấy có kết quả rõ rệt, việc làm này đã gây được hiệu ứng tốt. Nó không chỉ làm cho bài học trở nên mềm mại, bớt sự khô khan, đơn điệu mà còn giúp học sinh rất dễ nhớ, dễ hình dung về các sự kiện, hiện tượng lịch sử được tiếp cận trong bài học.
Hiệu quả thực tiễn
Về kiến thức: Học sinh ghi nhớ được những sự kiện, hiện tượng lịch sử dân tộc qua thơ ca, câu hát trong kho tàng văn học Việt Nam.
Về tư tưởng, thái độ: học sinh yêu thích môn học lịch sử hơn, không còn cảm thấy gò bó, nhàm chán khi đối mặt với môn học vốn được coi là khô khan, là “môn học phụ.
Về kỹ năng: Kỹ năng học tập hiệu quả Học sinh có sự vận dụng kiến thức của môn Ngữ văn (ở đây là thơ ca, câu hát) vào việc tìm hiểu môn Lịch sử. Từ đó ghi nhớ sự kiện, hiện tượng lịch sử một cách dễ dàng, đầy hứng thú. Biết cách hóa giải, xử lý những mâu thuẫn một cách có hiệu quả để mang lại kết quả tích cực cho bản thân. Vận dụng hiệu quả các kỹ năng quản lý thời gian, kỹ năng giao tiếp ứng xử, kỹ năng hợp tác, tra cứu thông tin vào việc rèn luyện tác phong chuyên nghiệp. Vận dụng được kiến thức và kỹ năng để thể hiện tình yêu thương và lòng biết ơn với mọi người xung quanh bằng những việc làm cụ thể.
Kết quả đưa vào áp dụng đối với các lớp cho thấy có sự thay đổi tích cực theo bảng số liệu sau:
Kết quả nghiên cứu kiểm chứng.
Phương pháp kiểm chứng
Ðể kiểm tra kết quả nghiên cứu của đề tài, tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm giáo án thiết kế có sử dụng thơ ca, câu hát với khối 10 là 2 lớp, khối 12 là 2 lớp. Ðể đối chứng kết quả, tôi tiến hành dạy bằng phương pháp truyền thống đối với khối 10 là 2 lớp; khối 12 là 2 lớp. Số lượng học sinh các lớp ở mỗi khối và khả năng nhận thức tương đương nhau.
Ngoài ra, tôi còn tiến hành phỏng vấn các em học sinh ở các lớp thực nghiệm về cảm nghĩ của các em khi được học bài học có sử dụng thơ ca, bài hát.
Kết quả nghiên cứu kiểm chứng( Sử dụng phiếu điều tra thông tin)
Căn cứ vào sự quan sát thái độ học tập, kết hợp với các câu hỏi kiểm tra trong quá trình dạy học và phỏng vấn học sinh sau giờ học tiến hành phân tích:
Bảng 1:Tỉ lệ học sinh phân theo mức độ hứng thú và hiểu bài(%)
Nội dung
Lớp

Hứng thú

K0. hứng thú

Hiểu bài

Chƣa hiểu bài
Lớp 10 thực nghiệm
89.2
10.8
96
4
Lớp 10 đối chứng
47.6
42.4
52.8
47.2
Lớp 12 thực nghiệm
92.5
7.5
95.6
4.4
Lớp 12 đối chứng
48.3
51.7
52.4
47.6

Bảng2: Tỉ lệ điểm kiểm tra viết của học sinh các lớp (%)(Sử dụng bài kiểm tra)
Điểm
Lớp
Điểm 9 và
10
Điểm 7 và 8
Điểm 5 và 6
Điểm dƣới 5
Lớp 10 thực nghiệm
30.7
67,1
2.1
0.2
Lớp 10 đối chứng
14.7
72.8
11.2
1.3
Lớp 12 thực nghiệm
31.4
67.3
1.3
0
Lớp 12 đối chứng
15.2
74.6
9.7
0.5

Như trên đã chứng minh rằng kết quả 2 nhóm lớp có chênh lệch về điểm trung bình của bài kiểm tra. Số liệu này rất có ý nghĩa, kết quả ÐTB nhóm thực nghiệm cao hơn ÐTB nhóm đối chứng là không ngẫu nhiên mà do kết quả của tác động
Qua bảng số liệu trên, chúng ta dễ dàng nhận thấy sự thay đổi trong kết quả học tập của các em học sinh khi học lịch sử với phương pháp mới.
- Kết quả khảo sát cho thấy học sinh có sự thay đổi rõ rệt về tính hứng thú và sự hiệu quả.
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
Kết luận: (Phụ lục 2)
Quá trình và thời gian nghiên cứu, thể nghiệm đề tài.
Ðể hoàn thành viết sáng kiến kinh nghiệm này tôi đã thực hiện từ năm học 2018 – 2019 đến nay
Ý nghĩa của đề tài.
Ðề tài được nghiên cứu từ thực tiễn và kinh nghiệm giảng dạy của bản thân, thực hiện trong quá trình giảng dạy ở trường THPT đã thực sự đưa lại hiệu quả:
Trong quá trình thực hiện sử dụng thơ ca, câu hát, học sinh là người chủ động thực hiện theo kế hoạch đề ra, đồng thời tự lực tham gia vào tất cả các giai đoạn của quá trình dạy học, đề xuất các ý kiến, xây dựng kế hoạch, thực hiện bài học và trình bày kết quả. Công việc này đòi hỏi và khuyến khích tinh thần trách nhiệm, thái độ tích cực và sự sáng tạo của người học. Ðây là một điều kiện rất tốt để hình thành và phát triển năng lực tự học cho học sinh trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT.
Với việc hình thành kỹ năng tự học đã cho thấy tính thích hợp, tính hiệu quả trong việc cho phép học sinh phát triển những tiềm năng sắn có. Có thể nói việc đặt học sinh trong tình huống tự khám phá và chia sẽ kết quả khai thác kiến thức, tiến trình giải quyết là một trong những cách để kích thích tư duy và duy trì động cơ học tập góp phần làm cho những giờ học Lịch sử trở nên nhẹ nhàng, sôi nổi , lĩnh hội kiến thức chủ động hơn.
Quy mô áp dụng
Từ kết quả thu được tôi nhận thấy việc áp dụng phương pháp sử dụng thơ ca, câu hát kết hợp ứng dụng công ngệ thông tin trong dạy học là rất cần thiết, đặc biệt đối với môn Lịch sử. Nếu tận dụng tốt trong tiết dạy sẽ đem lại hiệu quả cao, đây cũng là một trong những nội dung thể hiện sự đổi mới phương pháp dạy học, làm cho kết quả bộ không ngừng được nâng cao. Ðiều đó cho thấy đổi mới phương pháp dạy học là một định hướng đúng đắn.
Tôi đã áp dụng biện pháp này ở nhiều bài, nhiều lớp khác nhau, kết quả đạt được là rất khả quan, các em phấn khởi, hăng hái tham gia thực hiện nhiệm vụ . Ðặc biệt là những tiết học có sử dụng bài hát, nhờ sự hỗ trợ của công nghệ thông tin, khiến học sinh rất phấn khởi thích thú tìm tòi, trình bày nội dung mình được giao nhiệm vụ, và nắm được bài rất nhanh.
Có thể nói phương pháp sử dụng thơ ca, câu hát kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin không chỉ áp dụng cho giảng dạylich sử Việt Nam ở THPT mà có thể áp dụng vào nhiều môn học và nhiều cấp học. ( đã tiến hành diều tra ở giáo viên các môn học khác nhau và học sinh ở các lớp khác nhau)
Dạy học nói chung, dạy học Lịch sử ở trường THPT nói riêng là một quá trình. Ðó là một quá trình nhận thức đặc thù, trong đó giáo viên tổ chức, dẫn dắt học sinh một cách có mục đích, có kế hoạch để học sinh nắm vững những tri thức cơ bản, kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực nhận thức, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, hình thành nhân cách.
Với tinh thần đó, người thầy đóng vai trò quyết định tạo nên chất lượng giáo dục. Ðặc biệt với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay nhằm phục vụ cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đòi hỏi người thầy không những có
đạo đức trong sáng, tâm huyết với nghề nghiệp, mà còn phải có một trình độ chuyên môn vững vàng. Ðể đạt được yêu cầu trên, đòi hỏi người thầy không ngừng rèn luyện về mọi mặt, trong đó nâng cao trình độ chuyên môn là vấn đề rất quan trọng.
Với giáo viên Lịch sử, việc kết hợp sử dụng thơ ca, câu hát với ứng dụng CNTT phục vụ cho giảng dạy, sẽ góp phần tích cực đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Thực hiện tốt, không những hoàn thiện những kĩ năng sư phạm, nâng cao được trình độ chuyên môn của người thầy mà còn phát huy tính tích cực của học sinh trong quá trình học bộ môn. khuyến khích học sinh tìm hiểu lịch sử để nâng cao chất lượng giáo dục là một vấn đề thiết yếu.
Bằng những kinh nghiệm thực tiễn của mình, tôi đã giúp cho các em học sinh có ý thức cao trong học tập, chịu khó tìm tòi, học hỏi để nắm được bài một cách tốt nhất, khiến các em ngày càng yêu thích môn học Lịch sử hơn, từ đó góp phần hình thành nhân cách đạo đức, tư tưởng và lối sống cho các em trở thành những con người hoàn thiện cả về đức – trí - thể - mĩ và đặc biệt là không quay lưng lại với lịch sử dân tộc.
Bên cạnh những kết quả giảng dạy đã đạt được, tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và áp dụng đề tài vào quá trình giảng dạy để nâng cao chất lượng bộ môn và chất lượng giáo dục trong trường học.
Ðề tài có thể chưa đáp ứng được nhiều yêu cầu của giáo viên. Tuy nhiên, qua nội dung của vấn đề chắc chắn sẽ góp phần trong việc trao đổi kinh nghiệm chuyên môn cùng đồng nghiệp với yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
Đề xuất.
Ðể có được kết quả như mong muốn, cơ quan quản lý cũng như những người có trách nhiệm trong việc dạy – học lịch sử cần phải thay đổi tư duy, thay đổi quan niệm đối với môn Lịch sử, đồng thời cũng phải thay đổi phương pháp dạy – học môn Lịch sử ở mỗi nhà trường phổ thông.
Trước hết, về phía các nhà quản lý giáo dục, cần có cái nhìn đúng hơn về môn Lịch sủ, cần chú trọng môn Lịch sử đúng với vị trí cần có của nó, không để tình trạng coi môn Lịch sử là “môn phụ”
Thứ hai, chương trình dạy – học môn Lịch sủ cần phải được quan tâm lại, làm sao cho chương trình phù hợp với đối tượng học sinh, không phải theo lối tóm lược toàn bộ chương trình lịch sử của người lớn lại rồi bắt các em học sinh học thuộc. Không thể để sự kiện la liệt, kiến thức khái quát chung chung, nặng nề, chương trình nặng về kiến thức quân sự, chính trị, sự kiện chắp vá, rời rạc trong khi đó lại yêu cầu tư duy cao xa, nội dung mênh mông, không phù hợp với tuổi trẻ.
Sau khi có khung chương trình rồi, cần phải viết sách giáo khoa, bố cục sách giáo khoa hợp lý, hấp dẫn để các em có hứng thú đọc và học. Hiện nay, sách giáo
khoa môn Lịch sử quá nặng về “kênh chữ”, “kênh hình” còn chưa phong phú, nghèo nàn, chưa sinh động, học sinh chưa được tiếp nhận thông tin nhiều chiều.
Thứ ba, đối với các nhà trường phổ thông. Nhà trường đầu tư, trang bị tốt hơn về cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại tạo điều kiện thuận lợi cho việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực.
- Cần mở rộng diện tích trường lớp, giảm sĩ số học sinh trên lớp, đạt theo qui định của Bộ Giáo Dục – Ðào Tạo thì khi đó người thầy sử dụng phương pháp dạy học tích cực sẽ thuận lợi và đạt kết quả tốt hơn.
Nhà trường cần trang bị cho giáo viên và học sinh những thiết bị thiết yếu phục vụ cho dạy và học Lịch sử : Hệ thống dịch vụ đường truyền Internet đảm bảo chất lượng phục vụ cho dạy học nói chung và dạy học lịch sử nói riêng
Thứ tư, đối với học sinh và phụ huynh. Học sinh muốn có kết quả tốt đối với môn học Lịch sử, không cảm thấy gò bó, ép buộc khi học, trước hết cần phải có quan niệm đúng về môn học, không coi môn học là “môn học thuộc lòng” dẫn tới tâm lý xem nhẹ môn học, chỉ thích học theo lối truyền thống “thầy đọc trò ghi”, chỉ cắm cúi ghi bài mà không chịu tư duy, không muốn nghe giáo viên “gợi mở” vấn đề. Khi học sinh quan niệm như vậy, sẽ chỉ thích kiểm tra những câu hỏi theo kiểu học thuộc bài, không đánh giá được tư duy của học sinh, cũng không đạt được mục tiêu giáo dục.
Ðề tài nghiên cứu của tôi được tích lũy trong quá trình giảng dạy bộ môn Lịch sử suốt những năm qua. Tuy nhiên, với vốn kiến thức và kinh nghiệm có hạn nên chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Vậy tôi thiết tha kính mong Hội đồng khoa học các cấp đọc, nhận xét, đóng góp ý kiến để bản sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn, để tôi có điều kiện hiện thực hóa những kinh nghiệm đó vào mỗi tiết dạy học Lịch sử cụ thể, nhằm giúp các em học sinh học tập một cách có hiệu quả, hứng thú với môn học hơn và đặc biệt là thêm yêu quý, trân trọng lịch sử nước nhà.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trường THPT Phạm Hồng Thái đã giúp đỡ tôi hoàn thành đề tài này.
Hưng Nguyên,ngày 20 tháng 4 năm 2022
Tác giả:
Nguyễn Thị Kiều Oanh
Trƣờng THPT Phạm Hồng Thái, Hƣng Nguyên, Nghệ An.
PHỤ LỤC
I. TÀI LIỆU THAM KHẢO
Bộ Giáo dục và Ðào tạo, “Lịch sủ 10”, “Lịch sủ 12”, Nxb Giáo dục, HN, 2019.
Bộ Giáo dục và Ðào tạo, sách giáo viên”: “Lịch sủ 10” “Lịch sủ 12”, Nxb Giáo dục, HN, 2019
Sách thiết kế bài dạy lịch sử 10, 12
Nguyễn Ngọc Bích, Trần Thu Hằng, Chu Anh Tuấn, Quang Uý, Quang Minh,
“Tù điển Tiếng Việt”, Nxb Từ điển Bách Khoa, HN, 2005.
Phan Ngọc Liên (chủ biên), “Tù điển thuật ngữ lịch sủ phổ thông”, Nxb Ðại học Quốc gia, HN, 2000.
Một số tạp chí:Tạp chí Giáo dục thờiđại
webside: Bộ giáo dục và đào tạo:
tailieu.vn; e-cadao.com; vi.wikipedia.org; vn.answers.yahoo.com
Thơ ca ca ngợi phong trao cach mang 1930-1931 và Xô- viết Nghệ Tĩnh.
quan-chung-nhan-dan-nghe-tinh-trong-phong-trao-cach-mang-1930-1931- post2611
Những bài thơ hay về Cách mạng Tháng Tám
8.p325435.html
Các bài thơ về chiến thắng Ðiện Biên phủ
Những ca khúc bất hủ về Chiến thắng Ðiện Biên Phủ
13. Tuyển tập những bài hát hay ngày giải phóng Miền Nam
phong-mien-nam-3004-va.zaFw8AUxdcqj.html
Phụ lục 2: Minh chứng- Hoạt động học tập
Phụ lục 3: Phiếu khảo sát.
Phiếu trƣng cầu ý kiến học sinh.
Hãy khoanh tròn đáp án mà em cho là đúng nhất.
So với các tiết học trước đây, em thấy tiết học hôm nay như thế nào?
a. Hứng thú	b. Không hứng thú	c. Hiểu bài	d. Chưa hiểu bài Học sinh không cần phải ghi tên vào phiếu này.
Phiếu trƣng cầu ý kiến học sinh.
Hãy khoanh tròn đáp án mà em cho là đúng nhất.
So với các tiết học trước đây, em thấy tiết học hôm nay như thế nào?
a. Hứng thú	b. Không hứng thú	c. Hiểu bài	d. Chưa hiểu bài
Sau khi học xong bài học này em thấy việc hiểu bài của mình như thế nào?
a. Rất hiểu	b. Hiểu	c. Hiểu ít	d. Không hiểu
Em có thích cô thường xuyên vận dụng phương pháp dạy học trên không?
a. Rất thích	b. Thích	c. Bình thường	d. Không thích Học sinh không cần phải ghi tên vào phiếu này.
Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ
Lí do chọn đề tài..	1
Mục đích nghiên cứu.......	2
Ðối tượng nghiên cứu.	2
Phương pháp, phạm vi nghiên cứu.................................................	2
Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................	3
Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm.................................	3
NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Cơ sở lí luận, Cơ sở thực tiễn của đề tài...........................................	3
Cơ sở lí luận của đề tài......................................................................	3
Cơ sở thực tiễn của đề tài .................................................................	4
TỔ CHỨC THỰC HIỆ ĐỀ TÀI...................................................	5
Khái niệm thơ ca, câu hát.................................................................	5
Những lưu ý khi sử dụng thơ ca, câu hát vào giảng dạy Lịch sử.	6
Các nguyên tắc khi sử dụng thơ ca, câu hát trong dạy học Lịch sử	6
Kế hoạch sử dụng thơ ca, câu hát ....................................................	7
Thực hành ứng dụng.......................................................................	10
KẾT QUẢ ĐẠT ĐƢỢC KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI.....................	21
Hiệu quả thực tiễn...........................................................................	21
Kết quả nghiên cứu kiểm chứng. ...................................................	21
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
Kết luận: ........................................................................................	22
Ðề xuất ................................................... .....................................	24
PHỤ LỤC..	26
Tài liệu tham khảo, đường link Minh chứng
Phiếu khảo sát