Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng yếu tố Văn học trong dạy học Lịch sử - Phần lịch sử Việt Nam ở trường THCS Ba Đình - Nga Sơn

 của Người không phải sấm trên cao
Thấm từng tiếng ấm vào lòng mong ước
Con nghe Bác tưởng nghe lời non nước
 Tiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau..”
Học sinh thấy rằng lời kêu gọi của Bác là tiếng gọi của non sông đất nước, là mệnh lệnh của cách mạng tiến công dục dã soi đường chỉ lối cho mọi người Việt Nam đứng dậy cứu nước.
Trên đây là một số dẫn chứng trong việc sử dụng yếu tố văn học trong dạy học lịch sử, nội dung văn học gắn liền với sự kiện lịch sử, văn học phản ánh lịch sử dân tộc, nếu trong quá trình giảng dạy giáo viên biết vận dụng một cách linh hoạt kiến thức văn học thì sẽ làm cho bộ môn đỡ khô khan, đỡ nhàm chán hơn cho các em, gây cho học sinh sự thích thú tìm tòi, khai thác kiến thức lịch sử và hơn hết là giúp các em dễ nhớ, dễ thuộc.
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
4.1. Đối với học sinh
Qua nhiều năm dạy học lịch sử tôi nhận thấy rằng “Vận dụng yếu tố Văn học trong dạy học Lịch sử”sẽ làm cho tiết dạy sinh động hơn, học sinh hứng thú học tập, giờ học đạt hiệu quả cao hơn. 
Trong dạy học lịch sử dùng thơ văn, cho học sinh có vai trò tích cực, chủ động trong việc học tập, qua đó các em chủ động tìm những kiến thức đã học để hiểu sâu, toàn diện một sự kiện lịch sử, đồng thời học sinh còn ôn tập, củng cố, tổng hợp kiến thức ở mức độ cao hơn.
Để kiểm tra kết quả của việc sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử, tôi đã tổ chức lấy ý kiến của học sinh các khối lớp mà tôi trực tiếp giảng dạy về hứng thú học bộ môn lịch sử. Kết quả cụ thể như sau:
Bảng 1: Hứng thú học tập của học sinh trước và sau khi áp dụng phương pháp “Sử dụng yếu tố Văn học trong dạy học Lịch sử”năm học 2017 - 2018
Lớp đối chứng
Lớp thực nghiệm
Khối lớp
Tổng số
Mức độ
Khối lớp
Tổng số
Mức độ
Rất thích
Thích
Không thích
Rất thích
Thích
Không thích
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
6A
25
5
20
20
80


6B
25
15
60
10
40


7A
33
10
30,3
23
69,7


7B
33
20
60,6
13
39,3


8A
25
5
20
20
80


8B
25
15
60
10
40


9A
33
12
36,4
21
63,6


9B
33
20
60,6
13
39,3


Cộng
116
32
27,6
84
72,4


Cộng
116
70
60,3
46
39,6



Bảng 2: Kết quả học tập của học sinh năm học 2017 - 2018:
Lớp đối chứng
Lớp thực nghiệm
Khối lớp
Tổng số
Xếp loại học lực
Khối lớp
Tổng số
Xếp loại học lực
Giỏi
Khá
TB
Giỏi
Khá
TB
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
6A
25
3
12
10
40
12
48
6B
25
7
28
16
64
2
8
7A
33
3
9,1
20
60,6
10
30,3
7B
33
7
21,2
24
72,7
2
6,1
8A
25
2
12
15
60
8
32
8B
25
6
24
17
68
2
8
9A
33
2
6,6
20
60,6
11
33,3
9B
33
6
18,1
25
75,7
2
6,1
Cộng
116
10
8,6
65
56,0
41
35,4
Cộng
116
26
22,4
82
70,6
8
6,9

Qua kết quả trên, ta có thể nhận thấy rằng sử dụng yếu tố Văn học trong dạy học Lịch sử, số học sinh có hứng thú học tập bộ môn tăng, kết quả học tập bộ môn cũng tăng hơn so với lớp không thực hiện đề tài.
4.2. Đối với bản thân và đồng nghiệp 
Qua một năm thực hiện nội dung đề tài “Sử dụng yếu tố Văn học trong dạy học Lịch sử ở trường THCS Ba Đình”, tôi nhận thấy tiết học đạt hiệu quả cao hơn rất nhiều so với cách dạy truyền thống là đọc chép hoặc một tiết dạy chỉ sử dụng bằng bài giảng điện tử cho học sinh nhìn chép. 
Giáo viên được tìm hiểu, tự trang bị cho mình kiến thức văn học, được tăng cường trao đổi, thảo luận với học sinh, với đồng nghiệp, tạo nên mối quan hệ thân thiện giữa thầy và trò. Tận dụng được sức mạnh của các tác phẩm văn học vào trong quá trình dạy học.
4.3. Đối với nhà trường
Việc áp dụng yếu tố Văn học không chỉ trong giờ học Lịch sử mà nó được nhân rộng trong tất cả các môn học khác, nhờ đó mà chất lượng dạy và học trong nhà trường được nâng lên rõ rệt so với các năm học trước.
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
Tài liệu văn học được vận dụng trong các tiết dạy sẽ đạt được kết quả cao nhất của học sinh về các mặt giáo dưỡng, giáo dục và phát triển, giúp học sinh hứng thú học tập, lĩnh hội kiến thức nhanh và vận dụng một cách sáng tạo vào thực tế. Giáo viên không chỉ đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn để học sinh có cơ hội tìm hiểu, chiếm lĩnh kiến thức mà còn phải biết vận dụng vốn kiến thức đã biết để hiểu kiến thức mới, có như vậy mới phát huy tính tích cực và chủ động của học sinh trong học tập và rèn luyện đạo đức.
Tài liệu văn học được vận dụng trong các tiết dạy lịch sử góp phần tạo cho học sinh nắm được truyền thống đấu tranh bất khuất của dân tộc ta, trong chiến đấu cũng như trong lao động sản xuất. Là cơ sở hình thành nhân cách, lối sống và tự hào về truyền thống dân tộc, đây là nền tảng giúp học sinh hứng thú hơn trong việc học tập bộ môn Lịch sử, là cơ sở phương pháp luận để học sinh chủ động nắm bắt thông tin cũng như, sưu tầm thơ ca nhằm tiếp cận các sự kiện lịch sử chính xác khoa học, làm cho tiết học sôi nổi và đạt kết quả cao, khắc sâu vào tâm trí học sinh trong quá trình nhận thức cũng như trong giờ học lịch sử.
Để đổi mới phương pháp dạy học: lấy học sinh làm trung tâm, không có nghĩa là chúng ta phó mặc cho các em tự chiếm lĩnh tri thức. Ngược lại, giáo viên đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc lựa chọn phương pháp dạy học sao cho phù hợp, đề tài này cũng chỉ dừng lại ở việc vận dụng, khai thác các yếu tố văn học, nhằm bổ trợ cho quá trình dạy học lịch sử, thích ứng theo điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của từng trường, cốt lõi và chuẩn kiến thức bài dạy phải đảm bảo yêu cầu.
2. Kiến nghị 
Đối với cấp phòng: 
- Thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn trao đổi kinh nghiệm cho giáo viên để giáo viên có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ những khó khăn trong quá trình dạy học.
- Cho lưu hành các sáng kiến kinh nghiệm đạt giải trong các cuộc thi viết sáng kiến kinh nghiệm để giáo viên học hỏi, vận dụng vào dạy học.
Đối với cấp trường:
- Cần đầu tư trang thiết bị, xây dựng phòng học bộ môn để phục vụ cho công tác dạy học. 
- Tổ chức những buổi học ngoại khóa, tham quan các di tích, bảo tàng lịch sử.
Trên đây là kinh nghiệm nhỏ của bản thân tôi, phần lớn dựa vào tình hình học tập của học sinh trường THCS Ba Đình nên khả năng áp dụng thực tiễn có thể còn hạn chế nhất định. Kính mong quí thầy cô đóng góp ý kiến thêm. 
Tôi chân thành cảm ơn!
Nga Sơn, ngày 17 tháng 4 năm 2018
Xác nhận của thủ trưởng 
đơn vị
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
Người thực hiện
Nguyễn Thị Thìn
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. “Phương pháp dạy học lịch sử” PGS- TS Trịnh Tùng, (trang 164. NXB Giáo Dục 1999)
2. Tuyển tập thơ Tố Hữu - NXB Kim Đồng.
3. Thơ Hồ Chí Minh
4. Ngữ Văn 6,7,8,9 - NXB GD Việt Nam.
5. Phương pháp dạy học Lịch sử - tác giả Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị. (Nhà xuất bản giáo dục - 1998).
6. “Nội dung và phương pháp dạy khoa Lịch sử”. Nhóm tác giả - Phan Ngọc Liên, Nguyễn Sĩ Quế, Trịnh Đình Tùng, Đào Hữu Hậu. (Nhà xuất bản giáo dục-1999).
7. “Đổi mới phương pháp dạy học ở Trường THCS”. Tác giả PGS.TS Trần Kiều - Chủ biên. (Viện khoa học- giáo dục -1997)
8. Sách tài liệu tham khảo Văn học, Lịch sử liên quan.
9. Đổi mới phương pháp tích hợp, liên môn trong dạy học Lịch sử.
PHỤ LỤC
[1] Ru con con ngủ ngon lành
Để mẹ gánh nước rửa bành ông voi 
Muốn coi lên núi mà coi 
Coi Bà Triệu tướng cưỡi voi, đánh cồng
Túi gấm cho lẫn túi hồng 
Têm trầu cánh kiến cho chồng trẩy quân.
 (Tục ngữ và ca dao Việt Nam, NXB Giáo dục, 1999 tái bản lần thứ 5)
[2] Trích “Bình ngô đại cáo”- Nguyễn Trãi
...Thằng nhãi con Tuyên Đức động binh không ngừng
Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy
Đinh mùi tháng chín, Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại
Năm ấy tháng mười, Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Ta trước đã điều binh thủ hiểm, chặt mũi tiên phong
Sau lại sai tướng chẹn đường, tuyệt nguồn lương thực
Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu
Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong
Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn.
Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau
Lại thêm quân bốn mặt vây thành
Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc
Sĩ tốt kén người hùng hổ
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh một trận, sạch không kình ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông.
Cơn gió to trút sạch lá khô,
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.
Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội,
Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng.
Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường
Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước
Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi,
Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ
Bị ta chặn ở Lê Hoa, quân Vân Nam nghi ngờ khiếp vía mà vỡ mật!
Nghe Thăng thua ở Cần Trạm, quân Mộc Thạnh xéo lên nhau chạy để thoát thân.
Suối Lãnh Câu, máu chảy thành sông, nước sông nghẹn ngào tiếng khóc...
[3] Bài thơ “Chạy giặc”- Nguyễn Đình Chiểu
Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,
Một bàn cờ thế phút sa tay.
Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,
Mất ổ đàn chim dáo dát bay
Bến Nghé của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây
Hỡi trang dẹp loạn rày đâu vắng,
Nỡ để dân đen mắc nạn này
 (Theo thơ văn Nguyễn Đình Chiểu – NXB Văn học, Hà Nội 1963)
[4]: Vĩnh Long thất thủ
Tò te kèn thổi, tiếng năm ba,
Nghe lọt vào tai ruột xót xa.
Uốn khúc sông Rồng mờ mịt khói,
Vắng hoe thành Phụng ủ rầu hoa.
Tan nhà, căm nỗi câu ly hận,
Cắt đất, thương thay cuộc giảng hoà!
Gió bụi đòi cơn xiêu ngã cỏ,
Ngậm cười, hết nói nỗi quan ta!
 (Cảm khái - Phan Văn Trị)
[ 5] Trích “Tuyên ngôn độc lập” - Hồ Chí Minh
Hỡi đồng bào cả nước,
“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng, tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói: “người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”.
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.
Thế mà hơn tám mươi năm nay, bọn thực dân Pháp lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta, hành động của chúng trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa.
Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho nhân dân ta một chút tự do dân chủ nào.
Chúng thi hành những luật pháp dã man. Chúng lập ba chế độ khác nhau ở trung, nam, bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu. Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.
Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm cho nòi giống ta suy nhược.
Về kinh tế, chúng bóc lột dân ta đến tận xương tủy, khiến cho dân ta nghèo nàn, thiếu thốn, nước ta xơ xác, tiêu điều.
Chúng cướp không ruộng đất, hầm mỏ, nguyên liệu.
Chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vô lý, làm cho dân ta, nhất là dân cày và dân buôn, trở nên bần cùng.
Chúng không cho các nhà tư sản ta ngóc đầu lên. Chúng bóc lột công nhân ta một cách vô cùng tàn nhẫn.
[ 6] Trích “Người đi tìm hình của nước”- Chế Lan Viên
“...Kìa mặt trời Nga bừng chói ở phương Đông 
Cây cay đắng đã ra mùa quả ngọt 
Người cay đắng đã chia phần hạnh phúc 
Sao vàng bay theo liềm búa công nông 
Luận cương đến Bác Hồ và Người đã khóc 
Lệ Bác Hồ rơi trên chữ Lênin 
Bốn bức tường im nghe Bác lật từng trang sách gấp 
Tưởng bên ngoài, đất nước đợi mong tin 
Bác reo lên một mình như nói cùng dân tộc 
“Cơm áo là đây! Hạnh phúc đây rồi!”
Hình của Đảng lồng trong hình của Nước
Phút khóc đầu tiên là phút Bác Hồ cười 
Bác thấy: dân ta bưng bát cơm mồ hôi nước mắt 
Ruộng theo trâu về lại với người cày 
Mỏ thiếc, hầm than, rừng vàng, bể bạc 
Không còn người bỏ xác bên đường ray
Giặc nước đuổi xong rồi. Trời xanh thành tiếng hát 
Điện theo trăng vào phòng ngủ công nhân
Những kẻ quê mùa đã thành trí thức 
Tăm tối cần lao nay hoá những anh hùng 
...
Luận cương của Lênin theo Người về quê Việt 
Biên giới còn xa. Nhưng Bác thấy đã đến rồi 
Kìa, bóng Bác đang hôn lên hòn đất 
Lắng nghe trong màu hồng, hình đất nước phôi thai”...
[7] “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”- Hồ Chí Minh
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGA SƠN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“SỬ DỤNG YẾU TỐ VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ: PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM” Ở TRƯỜNG THCS BA ĐÌNH – NGA SƠN
Họ và tên: Nguyễn Thị Thìn
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Ba Đình
SKKN thuộc môn: Lịch Sử
NGA SƠN, NĂM 2018 
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGA SƠN
DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC 
VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH 
VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên: Nguyễn Thị Thìn
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Ba Đình
NGA SƠN, NĂM 2018 
DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ 
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGA SƠN
PHỤ LỤC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“SỬ DỤNG YẾU TỐ VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ: PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM” Ở TRƯỜNG THCS BA ĐÌNH – NGA SƠN
Họ và tên: Nguyễn Thị Thìn
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường THCS Ba Đình
SKKN thuộc môn: Lịch Sử
NGA SƠN, NĂM 2018 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN
Họ và tên tác giả: Nguyễn Thị Thìn
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường THCS Ba Đình - Nga Sơn.
TT
Tên đề tài SKKN
Cấp đánh giá xếp loại
(Ngành GD cấp huyện/tỉnh; Tỉnh...)
Kết quả đánh giá xếp loại
(A, B, hoặc C)
Năm học đánh giá xếp loại
1
Một số phương pháp sử dụng khai thác kênh hình trong SGK lịch sử 9
Huyện
B
2010-2011
2
Sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lịch sử 9 ở trường THCS Ba Đình
Huyện
B
2016-2017
3
“Sử dụng yếu tố Văn học trong dạy học Lịch sử: phần lịch sử Việt Nam” ở trường THCS Ba Đình – Nga Sơn
Huyện
A
2017-2018

MỤC LỤC

 
NỘI DUNG
Trang
I. MỞ ĐẦU
1
1. Lí do chọn đề tài
1
2. Mục đích nghiên cứu
1
3. Đối tượng nghiên cứu
2
4. Phương pháp nghiên cứu
2
II. NỘI DUNG
3
1. Cơ sở lí luận của sáng kiến
3
2. Thực trạng của vấn đề 
4
3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề
6
3.1. Sử dụng tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử
6
3.2. Minh họa cách sử dụng tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử THCS 
8
3.2.1. Minh họa cách sử dụng tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử một số bài ở chương trình Lịch sử: Lớp 6
8
3.2.2. Minh họa cách sử dụng tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử một số bài ở chương trình Lịch sử: Lớp 7
9
3.2.3. Minh họa cách sử dụng tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử một số bài ở chương trình Lịch sử: Lớp 8.
10
3.2.4. Minh họa cách sử dụng tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử một số bài ở chương trình Lịch sử: Lớp 9
13
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
17
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
19
1. Kết luận
19
2. Kiến nghị 
19
TÀI LIỆU THAM KHẢO
20