Sáng kiến kinh nghiệm Tạo biểu tượng về nhân vật Lịch sử trong chương trình Lịch sử lớp 8 để giáo dục tư tưởng tình cảm cho học sinh

sĩ xông lên mặt thành bố trí chống giữ. Ông ra lệnh đóng chặt cửa Đông và cửa Bắc, dồn quân vào cửa phía Nam và cửa Tây và tuyên bố ai giết được giặc sẽ được thưởng vàng bạc, giết được càng nhiều phần thưởng càng lớn.
 Thừa thế bên trong thành đang rối ren, quân Pháp dồn lực lượng vào đánh phá cửa thành phía Đông và phía Tây bằng đạn đại bác và thuốc nổ.Phá được cửa thành rồi, giặc ồ ạt kéo vào như nước chảy. Thấy thành lâm nguy, Bố chánh Phạm Văn Tuyển, đề đốc Lê Văn Trinh bỏ chạy trước thế là quân lính rối loạn và tan rã
 Đau lòng nhìn thấy thảm cảnh ấy, Hoàng Diệu quay về dinh, mặc triều phục chỉnh tề, đi vào hành cung bái vọng và khóc “sức thần đã hết”. Sau đó Hoàng Diệu đến Võ Miếu thắt cổ tự tử. 
 Qua câu chuyện kể trên giúp cho các em hiểu thêm về người anh hùng Hoàng Diệu. Ông đã dùng cả cuộc đời của mình để phụng sự cho đất nước, khi mất thành ông đã tự vẫn để giữ tấm lòng trung của mình. Từ đó giúp các em học hỏi và rèn luyện tinh thần yêu nước.
 Hoàng Diệu nổi tiếng nhất là trận đánh giữ thành Hà Nội và đã tự vẫn theo thành, người đời sau hay ví von ông như sau “Thành còn người còn, thành mất người mất” đó chính là nét đặc trưng và đáng trân trọng nhất đối với nhân vật anh hùng Hoàng Diệu. Chính vì lí do đó mà thay vì phân tích bức hình trong sách giáo khoa thì tôi sẽ kể các em nghe câu chuyện này để các em thấy được ý chí quật cường của ông cũng như là giáo dục cho các em tấm lòng yêu nước.
 Hoặc khi giảng về phong trào Đông du, để các em hiểu rõ hơn về thời gian hoạt động của Phan Bội Châu khi ở Trung Quốc tôi sẽ kể một câu chuyện khi ông bị bắt giam ở Quảng Châu trong lúc đang chuẩn bị cho nghĩa quân trở về nước.
 ĐỒNG HƯƠNG 
 Khi Phan Bội Châu và Mai Lão Bạng đã chuẩn bị xong cho việc đưa nghĩa quân về nước thì ở Quảng Châu lại có biến làm cho hai người rất lo lắng. Vì đây là nơi mà nghĩa quân tập trung đông nhất. Cuối cùng thì lo lắng của họ cũng thành sự thật, Long Tế Quang lên nắm quyền đã cho bắt giam Phan Bội Châu và Mai Lão Bạng. Dù ở trong tù nhưng khí phách của Phan Bội Châu hiên ngang điềm tĩnh mà giải quyết tất cả các vấn đề.
 Ý chí, khí phách của ông được thể hiện rõ qua cuộc đối thoại giữa ông với viên thanh tra hình sự được Long Tế Quang cử đến hỏi cung. Hắn hỏi:
 - Ông là người Việt Nam, sắm vũ khí ở đất Trung Hoa là có ý gì?
Phan Bội Châu nói:
 - Tôi ở đất Trung Hoa đâu chỉ mới một vài ngày, đâu chỉ có một mình. Ai ở Quảng 
Đông mà chẳng biết rõ mục đích của chúng tôi. Chúng tôi sắm vũ khí là lo phục quốc, đánh đuổi kẻ xâm lược ra khỏi nước chúng tôi. Có độc lập, tự chủ rồi, chúng tôi sẽ đưa đất nước mình sánh vai cùng năm châu bốn biển. 
Viên thanh tra trẻ mặt lạnh như tiền, khẽ hỏi:
- Ông không sợ chết ư?
Phan Bội Châu cười vang trả lời:
- Đã làm cách mạng thì đâu có sợ chết! Tôi xin đọc một lời di mệnh của một đồng chí của chúng tôi trước khi bị giặc Pháp bắn để ông nghe: “Yêu nước có tội gì? Chỉ có tinh thần là chẳng chết! Đánh tây chưa được. Nguyện đem tâm sự gửi đời sau...”
 Sau khi hỏi cung được vài ngày thì Long Tế Quang đã cho thả họ ra. Có lẽ chính những lời đanh thép với một lòng yêu nước, thương dân được Phan Bội Châu nói một cách hung hồn, mạnh mẽ đã có tác dụng. Ngồi trong tù một thời gian làm cho sức khỏe ông không được tốt lắm nhưng điều đầu tiên ông nghĩ đến không phải nghĩ ngơi dưỡng sức mà là phải về xem xét tình hình của anh em ở hội.
 Qua câu chuyện này giúp các em hiểu rỏ hơn về Phan Bội Châu. Dù phải ngồi tù nhưng lòng ông không hề khiếp sợ mà luôn tỏ ra tự tin trước mặt của kẻ thù. Mặc dù ngồi tù nhưng lòng ông vẫn hướng về việc cứu nước, cứu dân. Đó là nỗi lo không lúc nào nguôi trong lòng của Phan Bội Châu.
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm 
4.1. Khi chưa áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
 Trước khi chưa áp dụng sáng kiến kinh nghiệm học sinh chưa hăng say học tập, chất lượng giáo dục môn học còn thấp đặc biệt là các em nhớ các nhân vật lịch sử còn ít.
 Tình trạng học sinh “học vẹt,” “học tủ” bằng những sự kiện lịch sử khô khan cũng diễn ra rất phổ biến. Trong đó việc học sinh nhận thức về các nhân vật lịch sử tỏ ra rất mơ hồ. Ngay cả nhân vật lịch sử có tầm ảnh hưởng vĩ đại  như chủ tịch Hồ Chí Minh một số học sinh vẫn còn rất mơ hồ: có học sinh lớp 9 còn cho rằng Nguyễn Ái Quốc  và Hồ Chí Minh là hai người khác nhau. Hay Nguyễn Huệ - Quang Trung là hai anh em ruột
 Được biểu hiện rõ ở bảng tích kê sau:
Lớp 
Tổng số
HS
Điểm dưới 5
Từ điểm 5 đến dưới 8
Từ điểm 8 đến 10
 
8

35
SL
%
SL
%
SL
%
9
25,7
18
51,4
8
22,9
4.2. Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
 Mặc dù thời gian rất hạn chế nhưng tôi đã vận dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào các tiết dạy và đã đạt được kết quả khả quan trong các năm học. 
 Trước hết bản thân đã nhận thấy rằng những kinh nghiệm này rất phù hợp với chương trình sách giáo khoa và với những tiết dạy theo hướng đổi mới. Học sinh có hứng thú học tập hơn, tích cực chủ động sáng tạo để mở rộng vốn hiểu biết, đồng thời cũng rất linh hoạt trong việc thực hiện nhiệm vụ lĩnh hội kiến thức và phát triển kĩ năng. Không khí học tập sôi nổi, nhẹ nhàng và học sinh yêu thích môn học hơn.
 Chất lượng đại trà cũng như chất lượng mũi nhọn được nâng cao, luôn bảo đảm được tính ổn định và có chiều hướng phát triển.
 Kết quả cụ thể như sau : ` 
Tổng số
HS
Điểm dưới 5
Từ điểm 5 đến dưới 8
Từ điểm 8 đến 10

35
SL
%
SL
%
SL
%
4
11,4
20
57,1
11
31,5
 Việc áp dụng chuyên đề này theo chúng tôi là rất phù hợp với đối tượng học sinh ở độ tuổi THCS và trên địa bàn toàn huyện, điều này sẽ giúp các em tiếp cận tốt nhất, hiệu quả nhất bài học lịch sử, các em sẽ nắm rõ nhân vật lịch sử kích thích tối đa khả năng khám phá của các em và từ đó sẽ giúp các em hiểu rõ tiến trình lịch sử của dân tộc và nhân loại.
 Vì vậy việc khắc họa biểu tượng nhân vật lịch sử có vai trò to lớn trong  dạy học lịch sử là còn đường ngắn nhất giúp học sinh không quay lưng lại với môn học có sứ mệnh cao quý này. Đây chỉ là một khía cạnh trong toàn bộ nội dung bài giảng lịch sử, góp phần kích thích tạo nên sự tích cực, chủ động sáng tạo trong hoạt động dạy- học thông qua đó hình thành cho các em thái độ, tư tưởng tình cảm góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện nhân cách. Tôi cũng hi vọng với việc áp dụng đề tài này học sinh sẽ đạt được kết quả cao trong các kì thi và đặc biệt học sinh sẽ yêu thích môn học này hơn.
III.KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.Kết luận
 Lịch sử vốn đã không được mềm mại nên khi dạy người giáo viên cần chú ý sử dụng nhiều phương pháp khác nhau trong một tiết dạy để có thế thu hút sự chú ý của 
học sinh hơn. Thay vì người giáo viên cứ thao thao nói rồi đọc nội dung cho các em chép vào thì có thể đặt các câu hỏi phát vấn để có sự giao lưu, tương tác giữa thầy và trò trong một tiết học. Giáo viên cần phải gợi mở vấn đề để các em tự tìm hiểu như vậy sẽ nhớ lâu hơn, kích thích được sự hứng thú, say mê đối với môn sử.
 Hiện nay khi học xong và khi được hỏi bất ngờ về một nhân vật nào đó thì hầu như các em đều không nhớ được những nét đặc trưng, nổi bật của nhân vật. Dẫn đến tình trạng như vậy một phần cũng là do khi dạy người giáo viên không chú ý nhiều đến việc tìm cách giúp cho các em khắc họa được hình ảnh của nhân vật đó. Vì thế mà người giáo viên cần phải quan tâm nhiều hơn nữa về việc tìm kiếm, sưu tầm tài liệu có liên quan đến các nhân vật mà mình sẽ giảng dạy để giúp cho các em dễ nhớ và nhớ lâu hơn. 
 Cùng với các phương pháp giảng dạy khác, phương pháp tạo biểu tượng là một phương pháp cần thiết và quan trọng trong giảng dạy. Nó vừa minh họa cho nội dung bài học, vừa tạo hứng thú cho học sinh, đồng thời giúp học sinh thực hiện tốt các hoạt động trong học tập nhằm đạt được mục tiêu kiến thức, kỹ năng của từng tiết học đặt ra.
 Trong thực tế dạy học hiện nay ở các trường phổ thông, các phương pháp giảng dạy còn đơn điệu, chưa có sự kết hợp hài hòa với nhau, khi giáo viên sử dụng phương pháp tạo biểu tượng vào việc giảng dạy kết hợp các phương pháp khác như: vấn đáp, tường thuật, miêu tả.. thì đã mang lại những hiệu quả nhất định. Tuy hiệu quả không phải là 100% nhưng cũng đã một phần nào đó thực hiện được những yêu cầu cơ bản của một tiết dạy.
 Vì thời gian có hạn, cùng với kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều nên tôi chỉ mạnh dạn trình bày quan điểm của mình trong việc tạo biểu tượng về nhân vật lịch sử ở chương trình lịch sử lớp 8 góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
 Với sáng kiến kinh nghiệm này, tôi hy vọng sẽ góp một phần nhỏ vào việc giúp giáo viên và học sinh trường THCS Hoàng Giang nói riêng, các đồng nghiệp và học sinh trường bạn nói chung thực hiện phương pháp này để phát huy tính tích cực của học sinh đạt hiệu quả hơn.
 Về phía bản thân, tôi xin hứa sẽ tiếp tục phát huy những kết quả đạt được của việc thực hiện sáng kiến kinh nghiệm trên, đồng thời không ngừng rút kinh nghiệm, khắc phục khó khăn để nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học. 
2. Kiến nghị 
 Trong những năm gần đây, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức trao giải học sinh giỏi môn Lịch sử trong các trường trung học phổ thông trên toàn quốc, trong đó có những em yêu và hiểu lịch sử Việt Nam, viết và nói về lịch sử Việt Nam hay đến nỗi các thầy giáo, cô giáo rất tự hào và khâm phục. Không những vậy, hiện nay, ở nước ta có một thực tế là ngoài các cơ quan Nhà nước có chức năng nghiên cứu và biên soạn lịch sử, các địa phương, dòng họ, người dân yêu lịch sử cũng đều viết sử. Dưới góc độ xã hội, phải chăng đó là hành động thể hiện lòng yêu quý, kính trọng lịch sử của người dân Việt Nam. 
 Lịch sử Việt Nam rất phong phú, hấp dẫn và đáng tự hào, trong khi việc tuyên truyền lịch sử dân tộc đến nhân dân với nhiều kênh khác nhau (như sách truyện, báo viết, báo điện tử, đài truyền hình, phim ảnh, tham quan...) còn hạn chế. Không ít người Việt Nam hiểu lịch sử nước ngoài hơn lịch sử nước nhà. Yêu lịch sử dân tộc không đồng nhất với việc học giỏi môn Lịch sử. Cơ hội tìm việc làm cho cử nhân ngành sử rất hiếm hoi, thu nhập và địa vị của giáo viên hay cán bộ nghiên cứu khoa học lịch sử quá thấp so với xã hội, v.v. 
 Từ sự phân tích nói trên, để học sinh yêu thích môn Lịch sử, tôi mạnh dạn đưa ra một số kiến nghị sau: 
* Đối với giáo viên
 - Với những vấn đề từ thực tế đặt ra người giáo viên cần phải trao dồi thêm kiến thức chuyên môn, tìm tòi sáng tạo ra những phương pháp dạy hay. Kết hợp việc truyền tải nội dung với kể chuyện lịch sử, kết hợp giữa việc dạy theo giáo trình với việc minh họa bằng sơ đồ, biểu đồ, tranh, ảnh; kết hợp giữa việc dạy lịch sử Việt Nam với lịch sử thế giới, lịch sử quốc gia và lịch sử địa phương; kết hợp giữa việc học trên lớp với việc tham quan, thực tế.
 - Không phải trường nào cũng có thư viện để chứa đầy đủ những tài liệu nên người giáo viên cần phải tự trang bị cho mình một tủ sách cá nhân để nâng cao hiểu biết của mình không chỉ về mặt chuyên môn mà cả những kiến thức trong xã hội. Khi có được nhiều kiến thức như vậy người giáo viên sẽ cảm thấy tự tin khi đứng lớp và làm cho tiết dạy của mình trở nên linh hoạt, lôi cuốn học sinh.
 Hiện nay không có phương pháp nào được xem là tối ưu nhất nên người giáo viên không thể chỉ sử dụng có một phương pháp duy nhất, mà phải biết linh hoạt kết hợp nhiều phương pháp trong một tiết dạy.
* Đối với các ban nghành 
 - Các cơ quan có trách nhiệm cần đặt môn Lịch sử đúng với vị trí của nó trong xã hội, từ đó có chính sách phù hợp đối với việc học môn này trong nhà trường và với việc sử dụng cán bộ ngành khoa học Lịch sử. Ðây là biện pháp đầu tiên mang tính vĩ mô, khuyến khích việc học sinh yêu thích và theo học môn Lịch sử. 
 - Về chương trình và thi cử, Bộ Giáo dục và Ðào tạo cần bố trí chương trình hợp lý trong hệ thống các môn học. Ðặt môn Lịch sử là một trong những môn cơ bản như Toán, Văn; tăng tiết học hợp lý cho môn này. 
 - Về giáo trình, giảm yêu cầu kiến thức so với chương trình đã ban hành và theo đó là giảm nội dung, chắt lọc những vấn đề cơ bản mang tính cốt lõi và xuyên suốt của lịch sử Việt Nam hạn chế những vấn đề, nhân vật, sự kiện không tiêu biểu, mang tính tiểu tiết. Theo từng lớp, từng cấp tương đương với lứa tuổi của học sinh để soạn giáo trình, bài giảng cho phù hợp cả về nội dung lẫn ngôn ngữ, tránh tình trạng nội dung sách giáo khoa phổ thông là rút gọn của chương trình đại học. 
 - Về việc ra đề thi, cần bám sát nội dung học và phù hợp với trình độ và lứa tuổi của học sinh. Ðề thi phải rõ ràng, chính xác, tránh tình trạng đề bài có nhiều cách làm, trong khi đáp án chỉ có một. 
 Người Việt Nam vốn có truyền thống yêu nước nồng nàn và dĩ nhiên là rất yêu và quý trọng lịch sử nước nhà. Thế hệ trẻ ngày nay đang tiên phong và tham gia tích cực các phong trào thanh niên tình nguyện, phong trào hướng về biên giới, hải đảo, tiến quân mạnh mẽ vào lĩnh vực khoa học kỹ thuật. Với lòng tự hào dân tộc, những chủ nhân tương lai của đất nước chắc chắn sẽ viết tiếp những trang sử hào hùng của dân tộc, sẽ bảo vệ vững chắc nền độc lập, thực hiện thành công mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam giàu, mạnh.
 Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình giảng dạy môn lịch sử. Hiểu biết và kinh nghiệm chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, rất mong được sự góp ý chân thành của các bạn đồng nghiệp.
 Con đường phía trước còn rất nhiều khó khăn, thử thách, nhưng tôi tin rằng với sự tận tụy, lòng yêu nghề, mến trẻ, người giáo viên sẽ luôn tìm tòi những điều lí thú để đưa thế hệ trẻ trở về quá khứ một cách sống động và hướng đến tương lai là những con người toàn diện.
 Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trường THCS Hoàng Giang đã giúp tôi hoàn thành đề tài này! 
 XÁC NHẬN CỦA NHÀ TRƯỜNG
 Nông Cống, ngày 20/03/2018
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của mình không sao chép nội dung của người khác .
 Người thực hiện 
 Phan Thị Kiều Linh

MỘT SỐ HÌNH ẢNH
 Hoàng Diệu (1829-1882)
 Hàm Nghi ( 1870- 1943) Tôn Thất Thuyết ( 1835 – 1913)
 Phan Đình Phùng(1897- 1895) Hoàng Hoa Thám ( 1851- 1913)
 Phan Bội Châu (1867 – 1940) Phan Châu Trinh (1872- 1926)
MỤC LỤC
TT
Tên mục
Trang
1
Mở đầu
1
2
Lí do chọn đề tài
1
3
Mục đích nghiên cứu
2
4
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2
5
Phương pháp nghiên cứu
2
6
Nội dung
3
7
Cơ sở lí luận
3
8
Thực trạng vấn đề
3
9
Giải pháp và tổ chức thực hiện
5
10
Ý nghĩa của việc tạo biểu tượng nhân vật lịch sử trong giáo dục học sinh
5
11
Yêu cầu đối với việc khắc họa biểu tượng lịch sử
6
12
Các hình thức tạo biểu tượng nhân vật lịch sử
7
13
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
15
14
Kết luận
17
15
Kiến nghị
18

TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT
Tên tài liệu
Tác giả
Nhà xuất bản
1
Hành trình cứu nước của Bác Hồ
Đức Vượng,Nguyễn Văn Khoan
Nxb Sự thật, HN, 1990
2
Kể Chuyện Lịch Sử Nước Nhà dành cho học sinh thời kì chống thực dân Pháp,
Ngô Văn Phú

Nhà xuất bản trẻ.
3
Một số chuyên đề phương pháp dạy học lịch sử
Phan Ngọc Liên
Nxb ĐHQGHN
4
Một số vấn đề về Lịch sử
Trường Đại học sư phạm Hà Nội 
NXB Đại học quốc gia Hà Nội
5
Phương pháp dạy học lịch sử
Phan Ngọc Liên
Nxb giáo dục
6
Sách giáo khoa Lịch sử lớp 8
Bộ giáo dục và đào tạo
Nxb giáo dục
7
Sách giáo viên Lịch sử lớp 8
Bộ giáo dục và đào tạo
Nxb giáo dục